ΕΘΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ ΜΠΟΥΡΝΙΑ ΜΑΡΘΑ ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΟΣ επιμελήτρια Τζάνειου νοσοκομείου bournia@ppsy.gr
ΟΡΙΣΜΟΣ Ανήκει στο φάσμα των ψυχαναγκαστικών- παρορμητικών διαταραχών και αφορά την χρήση του υπολογιστή με ή χωρίς σύνδεση, σε τέτοιο βαθμό ώστε να παρεμποδίζεται η καθημερινή ζωή Τρεις υποτύποι : υπερβολικό παιχνίδι (παιχνίδια βίας κύρια αιτία εξάρτησης στα αγόρια ) σεξουαλική ενασχόληση << <<κοινωνική δικτύωση>>( >>(κύρια αιτία εξάρτησης στα κορίτσια)
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ κοινά με τις καταχρήσεις υπερβολική χρήση, συχνά μέχρι του σημείου το άτομο να χάνει την αίσθηση του χρόνου, ή να αγνοεί βασικές του ανάγκες στερητικά συμπτώματα,, με εκδήλωση έντονων συναισθημάτων: θυμό, ένταση, κατάθλιψη, όταν δεν έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο Ανάπτυξη ανοχής με εμφάνιση επιτακτικής ανάγκης για όλο και περισσότερο χρόνο παραμονής στο διαδίκτυο και προμήθειας με όλο και πιο εξελιγμένο εξοπλισμό και λογισμικό Αρνητικά παρελκόμενα όπως ψέμματα σχετικά με το χρόνο παραμονής, χαμηλή απόδοση, κοινωνική απομόνωση, κούραση, ξηρότητα οφθαλμών πονοκέφαλος,διαταραχές διατροφής/ύπνου
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΩΝ Το διαδίκτυο από μόνο του δεν είναι εθιστικό Ορισμένες διαδικτυακές εφαρμογές όμως παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη παθολογικής χρήσης Όσο πιο διαδραστική η εφαρμογή τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος εθισμού Η ικανοποίηση ανεκπλήρωτων κοινωνικών αναγκών της πραγματικής ζωής μέσω εικονικών επαφών με on line σχέσεις, αποτελεί σημαντικό ενισχυτή για όλο και μεγαλύτερη χρήση και με κατάληξη την ανάπτυξη εξάρτησης
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΩΝ Πιο ευάλωτα τα άτομα που ανήκουν σε οικογένειες δυσλειτουργικές, μονογονεϊκές ή είναι μοναχοπαίδια Καλή πρόγνωση : πρώιμη εμφάνιση, παραδοχή του προβλήματος, λειτουργική και υποστηρικτική οικογένεια Μετά την πλήρη εγκατάσταση του εθισμού έχει διαπιστωθεί ότι συμβαίνει χημική εξάρτηση με αύξηση ντοπαμίνης και νοραδρεναλίνης στους υποδοχείς όπως στις εξαρτήσεις από ουσίες Οι συνυπάρχουσες διαταραχές γίνoνται πιο ανθεκτικές στη θεραπεία και ο εθισμός δεν <<περνάει>> με την αντιμετώπιση της συνυπάρχουσας διαταραχής
ΟΙ ΕΦΗΒΟΙ ΕΙΝΑΙ ΠΙΟ ΕΥΑΛΩΤΟΙ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ Δεν εκτίθενται στο βλέμμα του άλλου Έχουν το αίσθημα του ελέγχου Η γραπτή επικοινωνία τους προστατεύει από συναισθηματικές εντάσεις που προκαλεί η φωνή Ξεφεύγουν από τα προβλήματα που τους προκαλεί η δυσλειτουργία της οικογένειας και οι δυσκολίες με συνομηλίκους
ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ Στη Νότιο Κορέα έχουν γίνει πολλές σχετικές έρευνες και η εξάρτηση από το διαδίκτυο θεωρείται από τα πιο σοβαρά προβλήματα δημόσιας υγείας της χώρας: 210.000 παιδιά (2,1% από 6-19 ετών) είναι εξαρτημένα και χρειάζονται θεραπεία (το 24% νοσηλεία), ενώ 30% δηλαδή 2.400.000 βρίσκονται σε κίνδυνο Έχουν διαπιστωθεί 10 θάνατοι (από καρδιοαναπνευστικό) σε internet cafes και ένας φόνος σχετιζόμενος με δικτυακό παιχνίδι Στην Κίνα 13,7% των εφήβων πληρούν τα κριτήρια εξάρτησης, δηλαδή 10.000.000 νέοι και έχουν θεσπιστεί αυστηροί νόμοι που περιορίζουν τα παιχνίδια στις 3ώρες ημερησίως και σωματικές τιμωρίες όπως ηλεκτροσοκ (Νοέμβριος 2009)
ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ Στις U.S τα στοιχεία είναι ελλειπή, διότι η πρόσβαση στο διαδίκτυο γίνεται κυρίως από τα σπίτια και σε απόπειρες μετρήσεων φάνηκε ότι υπάρχει ντροπή, άρνηση και υποτίμηση της κατάστασης Έρευνα στην Ελλάδα έδειξε ότι το πρόβλημα είναι εντονότερο στην επαρχεία με ποσοστά εθισμού 5,9% των εφήβων χρηστών του διαδικτύου στη Λάρισα, 11,7% στο Βόλο, και 8,2% μέσο όρο (Σιώμος) και μόλις 1% στην Αθήνα(Τσίτσικα)
ΣΥΓΚΡΙΣΗ Στην Ελλάδα μια χώρα με πολύ χαμηλή διείσδυση του διαδικτύου, το ποσοστό εθισμού των εφήβων κρίνεται πολύ υψηλό Το ίδιο και σε χώρες της Ασίας όπου η διείσδυση του διαδικτύου ήταν κατακλυσμιαία Αντίθετα η Νορβηγία, χώρα με το υψηλότερο ποσοστό χρηστών στο κόσμο (88%), έχει χαμηλό ποσοστό (1,98%) εφήβων εθισμένων στο διαδίκτυο Πιθανή εξήγηση: Πρόγραμμα εκπαίδευσης ψηφιακού αλφαβητισμού
ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΙΝΤΕΡΝΕΤ (JOUNG) Θεωρείται θετικό αν απαντήσει <<ναι>> σε 5 από τις παρακάτω ερωτήσεις: Η σκέψη του ατόμου κατακλύζεται από το διαδίκτυο Αισθάνεται την ανάγκη να χρησιμοποιεί το διαδίκτυο όλο και περισσότερο χρόνο για να νιώσει ικανοποίηση Έχει κάνει επαναλαμβανόμενες ανεπιτυχείς προσπάθειες να ελέγξει ή να διακόψει τη χρήση Αισθάνεται ανήσυχος, δύσθυμος, μελαγχολικός ή ευερέθιστος όταν προσπαθεί να το περιορίσει ή να το διακόψει
ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΙΝΤΕΡΝΕΤ (JOUNG) Παραμένει στο δίκτυο περισσότερο από την αρχική του πρόθεση Λόγω της υπερβολικής χρήσης χάνει σημαντικές σχέσεις ή έχει σημαντικές αποτυχίες στο σχολείο ή τη δουλειά Λέει ψέμματα σε μέλη της οικογένειας ή άλλους για να καλύψει την εξάρτησή του Χρησιμοποιεί το διαδίκτυο σαν μέσο για να ξεφύγει από προβλήματα ή για να απαλλαγεί από δυσάρεστα συναισθήματα.
ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ Πολλοί πιστεύουν ότι πρόκειται για ψυχοκοινωνικό πρόβλημα προσαρμογής στις νέες τεχνολογίες Δεν είναι μια ξεχωριστή διαταραχή αλλά αποτελεί σύμπτωμα άλλης υπάρχουσας διαταραχής, σαν προσπάθεια αυτοθεραπείας του ατόμου ή σαν προσπάθεια αποφυγής των αγχογόνων διαπροσωπικών σχέσεων Συνυγορούν τα ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά συννοσηρότητας έως 88% Πολύ συχνά: κατάθλιψη,άγχος,διαταραχές ελέγχου παρορμήσεων, ΔΕΠ-Υ, Ι.Δ.Ψ, διαταραχές αυτιστικού φάσματος Δεν υπάρχουν αντικειμενικές μετρήσεις που να πιστοποιούν τα υποτιθέμενα συμπτώματα απόσυρσης πέραν της υποκειμενικής δυσφορίας
ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ Η Αμερικανική Παιδιατρική Εταιρεία προτείνει ως ασφαλή τη δεκάωρη εβδομαδιαία παραμονή των παιδιών μπροστά σε οθόνη Ενημέρωση των γονέων για τους κινδύνους (βοηθάει ερώτηση ρουτίνας από παιδίατρο) Έχει αποδειχτεί ότι η χρήση του διαδικτύου στα σχολεία δρα προστατευτικά απέναντι στον κίνδυνο εθισμού Πρώιμη ανίχνευση ατόμων με κίνδυνο εξάρτησης ης
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΓΟΝΕΩΝ Απόκτηση γνώσεων γύρω από την ασφάλεια περιήγησης στο διαδίκτυο Συμμετοχή τους στα ενδιαφέροντα του παιδιού Όρια στον χρόνο απασχόλησης και τοποθέτηση του υπολογιστή σε κοινόχρηστο χώρο Οι ίδιοι θετικό πρότυπο για το παιδί Ενθάρρυνση ενδιαφερόντων
Τεχνάσματα που βοηθάν τον χρήστη στην προσπάθεια ελέγχου Αναδιοργάνωση της ημέρας του Εξωτερικοί διακόπτες- ρυθμιστές χρήσης όπως ξυπνητήρι Μικρά βήματα με εφικτούς στόχους Αποχή από διαδικτυακές εφαρμογές που είναι πιο επικίνδυνες για ανάπτυξη εθισμού Εμπλοκή του σε άλλες ευχάριστες δραστηριότητες
ΕΙΔΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΒΟΗΘΕΙΑΣ Μονάδα Εφηβικής Υγείας στο νοσοκομείο παίδων ΑγλαΪα Κυριακού (Τσίτσικα) Μονάδα 18 Άνω του Ψ.Ν.Α (και για ενήλικους) Ελληνική εταιρεία μελέτης της διαταραχής εθισμού στο διαδίκτυο (www.hasiad.gr) Ελληνικό κέντρο ασφαλούς διαδικτύου (saferinternet.gr) Γραμμή καταγγελίας παράνομου περιεχομένου (safeline.gr)
ΑΛΛΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΕΣ, ΠΑΡΑΠΛΑΝΗΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΝΟΜΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ από site όπως: Pro- anna, miss bimbo, ρατσιστικών οργανώσεων Υπάρχουν site που παροτρύνουν και προτείνουν τρόπους αυτοκτονίας Που παροτρύνουν σε επικίνδυνους πειραματισμούς όπως τα παιχνίδια πνιγμού Το διαδίκτυο μπορεί να γίνει το μέσο εκβιασμού και αποστολής απειλητικών μυνημάτων Παιχνίδια τύχης που προδιαθέτουν σε παθολογική χαρτοπαιξία κατά την ενήλικη ζωή Πορνογραφικά sites
ΒΙΑΙΑ ΒΙΝΤΕΟΠΑΙΧΝΙΔΙΑ(Β.Β) Έρευνα τεκμηρίωσε τις βραχυπρόθεσμες επιδράσεις τους στον εγκέφαλο των εφήβων Μια ομάδα έπαιξε για 30 λεπτά ένα Β.Β. ενώ η άλλη ομάδα ένα παιχνίδι ενδιαφέρον αλλά μη βίαιο Μελέτη λειτουργικότητας εγκεφάλου με χρήση λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας Στους εφήβους που έπαιξαν το Β.Β παρατηρήθηκε μείωση της ενεργοποίησης περιοχών του εγκεφάλου που ευθύνονται για τον αυτοέλεγχο, τη συγκέντρωση και τις αναστολές Ανησυχίες για μακροπρόθεσμες επιπτώσεις από επαναλαμβανόμενη συμμετοχή