ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΓΡΑΦΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΑΙΓΥΠΤΙΑΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΔΙΜΕΡΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΕΛΛΑΔΟΣ-ΑΙΓΥΠΤΟΥ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΕΤΟΥΣ 2007 1. Εισαγωγή Το 2007 ήταν το δεύτερο συνεχόμενο έτος αυξημένου ρυθμού οικονομικής ανάπτυξης για την Αίγυπτο (7,1%, έναντι 6,8% το 2006). Η εφαρμογή του προγράμματος οικονομικών μεταρρυθμίσεων, που ξεκίνησε το 2004, είχε ως αποτέλεσμα την βελτίωση του επενδυτικού περιβάλλοντος, όπως αποδεικνύεται από τις αυξημένες εισροές ξένων επενδύσεων ($ 11,1 δισ., από $ 6,1 δισ. το 2006). Επιπρόσθετα, η Αίγυπτος επωφελήθηκε από τη διεθνή συγκυρία όπως η ανάπτυξη στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (βασικός εμπορικός εταίρος) και η οικονομική ευημερία των πετρελαιοπαραγωγών αραβικών χωρών. Ο εκσυγχρονισμός παραδοσιακών τομέων της αιγυπτιακής οικονομίας (τουρισμός, κλωστοϋφαντουργία, κλάδος τροφίμων), η δυναμική που προσδίδει η είσοδος ξένων επενδυτών σε τομείς πέραν του πετρελαίου (τραπεζικός τομέας, τομέας επικοινωνιών και τεχνολογίας πληροφορικής, κατασκευών, μεταποίηση) και η μεγαλύτερη διασύνδεση της αιγυπτιακής με τη διεθνή οικονομία (ο όγκος εμπορίου ως ποσοστό του ΑΕΠ αυξήθηκε μεταξύ 2003/04-2006/07 από 36,5% σε 46,7%) συνιστούν θετικά στοιχεία για περαιτέρω οικονομική ανάπτυξη. Η τελευταία, εντούτοις, προϋποθέτει την εξακολούθηση της μεταρρυθμιστικής πολιτικής και την αντιμετώπιση σημαντικών προκλήσεων.
Κεντρική θέση μεταξύ των προβλημάτων που καλείται να επιλύσει η Κυβέρνηση είναι η εξυγίανση των δημοσίων οικονομικών και η εφαρμογή κατάλληλης νομισματικής πολιτικής έτσι ώστε να εδραιωθεί η βελτίωση των μακροοικονομικών δεδομένων και τα οφέλη της οικονομικής ανάπτυξης να διαχυθούν σε ευρύτερα κοινωνικά στρώματα. Σημειώνεται ότι, σύμφωνα με στοιχεία των Ην. Εθνών για την περίοδο 2000-2005, το ποσοστό των αιγυπτίων που αδυνατεί να καλύψει τις καθημερινές βασικές ανάγκες επιβίωσης αυξήθηκε από 16,7% σε 19,6% (ένας στους πέντε). Το εν λόγω εγχείρημα καθίσταται έτι περαιτέρω δύσκολο, καθώς η μείωση του δημοσίου ελλείμματος και του εξωτερικού δημοσίου χρέους συναρτώνται άμεσα με κοινωνικά ευαίσθητα ζητήματα, όπως η μείωση των επιδοτήσεων αγαθών (13% του ΑΕΠ) και τον περιορισμό του δημόσιου τομέα (περίπου 25% της απασχόλησης). 2. Κύριες εξελίξεις 2007 2.1 Μακροοικονομία Ο επιταχυνόμενος ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης διατηρήθηκε, όπως προαναφέρθηκε, και το οικονομικό έτος Ιούλιος 2006/ Ιούνιος 2007 ανερχόμενος, σύμφωνα με στοιχεία της Κεντρικής Τραπέζης, σε 7,1%, σημειώνοντας ελαφρά αύξηση έναντι εκείνου της περιόδου 2005/06 (6,8%). Από τους επιμέρους τομείς της οικονομίας σημαντική ήταν η ανάπτυξη στον κατασκευαστικό τομέα (15,8%), τον τομέα των επικοινωνιών (14,1%) και του τουρισμού (13,2%). Αντιθέτως, ο ρυθμός ανάπτυξης στον τομέα της εξόρυξης (πετρελαίου, φυσικού αερίου) υποχώρησε σε 3,9% (από 20,8% το 2005/06). Από την πλευρά της ζήτησης παρατηρείται υποχώρηση του ρυθμού αύξησης της ιδιωτικής κατανάλωσης (4,2% από 6,4% το 2005/06), η οποία αντιστοιχεί σε ποσοστό άνω του 70% του ΑΕΠ και στασιμότητα της δημόσιας κατανάλωσης (3,2%). Η αύξηση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε περίπου $ 1.600 δεν αποτελεί από μόνη της όρο ικανό να επηρεάσει την κατανάλωση, δεδομένων των τεράστιων εισοδηματικών ανισοτήτων, της χαμηλής παραγωγικότητας και της διαφοροποίησης του ρυθμού ανάπτυξης στους επιμέρους κλάδους. 2
Η επίσημη ανεργία υπολογίζεται ότι μειώθηκε, το 2006/07, στο 9,1% (από 10,9% το 2005/06). Το πραγματικό όμως μέγεθος των ανέργων εκτιμάται ότι παραμένει διπλάσιο του επισήμου απόρροια, κυρίως, της μεγάλης έλλειψης καταρτισμένου ανθρώπινου δυναμικού (40% του εργατικού δυναμικού υπολογίζεται ότι είναι ουσιαστικά αναλφάβητοι). Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών παρέμεινε πλεονασματικό σημειώνοντας μάλιστα αύξηση της τάξης του 53,9% έναντι του προηγούμενου οικονομικού έτους ανερχόμενο σε $ 2,69 δισ. (2,1% του ΑΕΠ). Ειδικότερα, η διεύρυνση του εμπορικού ελλείμματος (αύξηση 31,9%) υπερκαλύφθηκε από το πλεόνασμα του ισοζυγίου υπηρεσιών (αύξηση 39,8%) οφειλόμενο κατά τα τρία τέταρτα στα έσοδα από τον τουρισμό, την διώρυγα του Suez αλλά και την εισροή επενδυτικών κεφαλαίων ενώ σημαντική ήταν και η αύξηση των εμβασμάτων αιγυπτίων εργαζομένων στο εξωτερικό (25,5%). Ιδιαίτερη συμβολή στη βελτίωση του ισοζυγίου πληρωμών είχε η αύξηση των άμεσων ξένων επενδύσεων, οι οποίες ανήλθαν σε $ 11,05 δισ. (το 2005/06 ήταν $ 6,1 δισ.). 2003/04 2004/05 2005/06 2006/07 Εμπορικό ισοζύγιο/αεπ -10% -11,6% -11,2% -12,4% Ισοζύγιο Τρεχ. 4,3% 3,2% 1,6% 2,1% Συναλλαγών/ΑΕΠ Άμεσες Ξένες Επενδύσεις/ΑΕΠ 0,5% 4,4% 5,7% 8,6% Πηγή: Κεντρική Τράπεζα Αιγύπτου Τα διεθνή αποθέματα ανήλθαν σε $ 28,3 δισ. (Ιούνιος 2007), έναντι $ 22,9 δισ. στο τέλος του περασμένου οικονομικού έτους. Το εξωτερικό χρέος, ως απόλυτο μέγεθος, δεν μεταβλήθηκε σημαντικά ($ 29,8 δισ., από $ 29,6 δισ. το 2005/06), μειώθηκε, όμως, ως ποσοστό του ΑΕΠ στο 24,2% (από 28,8%), ο δε λόγος εξυπηρέτησης του χρέους μειώθηκε σε 4,7% (από 7,3%). Το 95,2% του εξωτερικού χρέους είναι μέσης και μακροχρόνιας μορφής. 2.2 Δημοσιονομική πολιτική 3
Την περίοδο 2006/07, το έλλειμμα Γενικής Κυβέρνησης μειώθηκε κατά 20,4%, ανερχόμενο σε $ 6,59 δισ. Τα έσοδα αυξήθηκαν κατά 14,66%, ως αποτέλεσμα της αύξησης των φορολογικών εισπράξεων και ειδικότερα εκείνων του φόρου εισοδήματος-κερδών (18,6%), οι οποίες αντιπροσωπεύουν άνω του 50% του συνόλου. Η πώληση της τρίτης άδειας κινητής τηλεφωνίας συνέβαλε, επίσης, στην αύξηση των συνολικών Εσόδων, διπλασιάζοντας τις εισροές στην κατηγορία άλλων εσόδων από 4% σε 8%. Στο σκέλος των δαπανών σημειώθηκε αύξηση των δαπανών ασφάλισης κατά 8,16%, οριακή αύξηση μισθών-συντάξεων 1,16% και μείωση των επιδοτήσεων κατά 0,55%. Οι δαπάνες για επενδύσεις αυξήθηκαν κατά 12,26%. 2005/06 2006/07 Έσοδα/ΑΕΠ 28,5% 28,1% Δαπάνες/ΑΕΠ 36,2% 33,4% Έλλειμμα/ΑΕΠ 7,7% 5,3% Πηγή: Κεντρική Τράπεζα Αιγύπτου Η πρόκληση για την Κυβέρνηση, ως προς την άσκηση της δημοσιονομικής πολιτικής, παραμένει η περαιτέρω μείωση του δημοσίου ελλείμματος και του εξωτερικού δημοσίου χρέους (ως ποσοστό του ΑΕΠ αυξήθηκε στο 65,2% από 63,7% το 2005/06) δίχως, όμως, να επιβραδυνθεί ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης. 2.3 Νομισματική πολιτική Οι πληθωριστικές πιέσεις, αποδιδόμενες κυρίως στην άνοδο των τιμών ειδών διατροφής και την μείωση των επιδοτήσεων στην ενέργεια, επέφεραν άνοδο του δείκτη τιμών καταναλωτού στο 8,5% από 7,2% το 2005/06 (τέλος οικ. έτους). Η Κεντρική Τράπεζα δεν έχει έως σήμερα λάβει μέτρα προς την κατεύθυνση υιοθέτησης σαφούς αντιπληθωριστικής πολιτικής (μεσολάβησε μόνον μία αύξηση των επιτοκίων τον Δεκέμβριο του 2006 της τάξης του 0,75%), καθώς φαίνεται να αντιμετωπίζει την μεν άνοδο των τιμών ως στοιχείο της αναπτυξιακής δυναμικής της οικονομίας, τα δε χαμηλά επιτόκια προϋπόθεση διατήρησης αυτής. Η συναλλαγματική ισοτιμία της αιγυπτιακής λίρας (ΑΛ) έναντι του δολαρίου ΗΠΑ το 2006/07 δεν μετεβλήθη σημαντικά, κυμαινόμενη μεταξύ 4
5,70/$-5,75/$. Η στάση της Κεντρικής Τραπέζης τείνει προς διατήρηση σταθερούς ισοτιμίας εντός του προαναφερθέντος εύρους, προδικάζοντας ότι ενδεχόμενη ανατίμηση του τοπικού νομίσματος θα υπονόμευε την διεθνή ανταγωνιστικότητα των αιγυπτιακών προϊόντων. 2.4 Εξωτερικό εμπόριο Το εμπορικό έλλειμμα της Αιγύπτου το 2007 αυξήθηκε σημαντικά (57,3%). Η ποσοστιαία αύξηση των εισαγωγών ήταν πολύ μεγαλύτερη εκείνης των εξαγωγών, έναντι της αντίστοιχης περιόδου του 2006. Ως αποτέλεσμα το ποσοστό κάλυψης των εισαγωγών από τις εξαγωγές μειώθηκε σε 59,8% από 66,5%. Εξωτερικό εμπόριο Αιγύπτου ($ δισ.) 2006 2007 μεταβολή Αιγυπτιακές 13,73 16,18 17,84% εξαγωγές Αιγυπτιακές 20,64 27,05 31,05% εισαγωγές Εμπορικό ισοζύγιο -6,91-10,87 57,30% Όγκος εμπορίου 34,37 43,23 25,77% Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία Αιγύπτου Προς τους ανεπτυγμένους οικονομικά κυριότερους εμπορικούς εταίρους, οι αιγυπτιακές εξαγωγές υποχώρησαν, το 2007, είτε σε απόλυτα μεγέθη (Η.Π.Α., Γαλλία, Ην. Βασίλειο), είτε σε μερίδιο επί του συνόλου (Ισπανία), με την εξαίρεση της Ιαπωνίας και της Ιταλίας. Αύξηση παρουσίασαν οι εξαγωγές της Αιγύπτου προς τη Ν. Κορέα (83,3%), την Ινδία (30,9%), την Τουρκία (21,5%) και τη Σ. Αραβία (20,4%). Χώρες προορισμού αιγυπτιακών εξαγωγών ($ εκ. / μερίδιο) 2006 % 2007 % Ινδία 1.392 10,13 1.822 11,26 Ιταλία 1.266 9,21 1.584 9,78 Ισπανία 1.035 7,53 1.037 6,40 Η.Π.Α. 1.190 8,66 931 5,75 Γαλλία 799 5,81 501 3,09 Ιαπωνία 223 1,62 475 2,93 Τουρκία 362 2,63 440 2,72 5
Ν. Κορέα 228 1,66 418 2,58 Ην. Βασίλειο 458 3,33 393 2,42 Σ. Αραβία 318 2,31 383 2,36 Σύνολο 13.739 100,00 16.180 100,00 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία Αιγύπτου Αυξημένες ήταν, σε σύγκριση με την αντίστοιχη περυσινή περίοδο, οι εισαγωγές που πραγματοποίησε η Αίγυπτος από το σύνολο των σημαντικότερων εταίρων της, με εξαίρεση την Γαλλία, της οποίας οι εξαγωγές μειώθηκαν (-7,5%). Ιδιαίτερη αύξηση σημείωσαν οι εισαγωγές από τη Γερμανία (64,2%), τις Η.Π.Α. (60,4%), τη Ρωσία (60%), τη Σ. Αραβία (57,2%), την Κίνα (36,6%) και την Ιταλία (32,4%). Χώρες προέλευσης αιγυπτιακών εισαγωγών ($ εκ. / μερίδιο) 2006 % 2007 % Η.Π.Α. 1.603 7,77 2.571 9,50 Σ. Αραβία 1.424 6,90 2.238 8,27 Γερμανία 1.083 5,25 1.778 6,57 Κίνα 1.195 5,66 1.633 6,03 Ρωσία 777 5,79 1.243 4,59 Κουβέιτ 1.084 5,25 1.242 4,59 Ιταλία 849 4,11 1.124 4,15 Βραζιλία 767 3,71 851 3,14 Ουκρανία 499 2,41 711 2,62 Γαλλία 622 3,01 575 2,12 Σύνολο 20.622 100,00 27.054 100,00 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία Αιγύπτου Τα καύσιμα αντιπροσωπεύουν άνω του ήμισυ της αξίας των εξαγωγών της Αιγύπτου (61,8%, δεκάμηνο 2007), ακολουθούμενα από τα βασικά μέταλλα (5,4%) και τα προϊόντα κλωστοϋφαντουργίας (3,1%). Η Αίγυπτος εισάγει, κυρίως, ενδιάμεσα και κεφαλαιουχικά προϊόντα (περίπου 28% και 26%, αντιστοίχως, επί του συνόλου των εισαγωγών) και δευτερευόντως πρώτες ύλες (15%) και καταναλωτικά αγαθά (14%). Κυριότερες εξαγωγές Αιγύπτου 2007 Κατηγορία προϊόντος Αξία ($ εκ.) Μερίδιο Καύσιμα (27) 8.489.604 61,78% 6
Σίδηρος και χάλυβας (72) 738.051 5,37% Πλαστικά (39) 431.205 3,13% Δημητριακά (10) 406.459 2,95% Τσιμέντα (25) 340.731 2,47% Υφαντουργικά είδη (61-63) 324.917 2,35% Λαχανικά (07) 310.869 2,25% Βαμβάκι (52) 275.472 2,00% Αλουμίνιο (76) 228.207 1,66% Φρούτα και ξηροί καρποί (08) 219.970 1,59% Έπιπλα (94) 197.584 1,43% Προϊόντα σιδήρου και χάλυβα 1,31% 180.774 (73) Σύνολο 12 πρώτων κατηγοριών 12.143.843 88,34% Συνολικές εξαγωγές 13.739.000 100,00% Κυριότερες εισαγωγές Αιγύπτου 2007 Κατηγορία προϊόντος Αξία ($ εκ.) Μερίδιο Καύσιμα (27) 3.986.532 14,73% Δημητριακά (10) 2.537.259 9,37% Μηχανήματα (84) 2.353.093 8,69% Ηλεκτρικές μηχανές (85) 1.574.157 5,81% Σίδηρος και χάλυβας (72) 1.226.306 4,53% Πλαστικά (39) 1.128.262 4,16% Οχήματα (87) 1.088.141 4,02% Ξυλεία (44) 874.740 3,23% Οργανικά χημικά (29) 627.593 2,31% Κρέας (02) 581.571 2,14% Προϊόντα σιδήρου και χάλυβα 2,06% 560.379 (73) Σπέρματα και καρποί ελαιώδεις 1,80% 487.155 (12) Σύνολο 12 πρώτων κατηγοριών 17.025.188 62,92% Συνολικές εξαγωγές 27.054.000 100,00% Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία Αιγύπτου Ο όγκος των εμπορικών συναλλαγών της Αιγύπτου με τα κράτη μέλη της ΕΕ, το 2007, σημείωσε μείωση κατά 18,41%, αναστρέφοντας την ανοδική πορεία της τριετίας 2003-2006. Οι εξαγωγές από χώρες-μέλη της ΕΕ προς την Αίγυπτο αυξήθηκαν κατά 13,48%, ενώ οι αιγυπτιακές εξαγωγές μειώθηκαν κατά 8,48%. 7
Διμερές Εμπόριο ΕΕ-Αιγύπτου ( δισ.) 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Εξαγωγές ΕΕ 7,35 6,75 6,34 7,60 8,49 9,12 10,35 Εισαγωγές ΕΕ 3,24 3,33 3,57 4,23 5,23 7,66 7,01 Εμπορικό 4,11 3,42 2,77 3,37 3,26 1,46 3,34 Ισοζύγιο Όγκος Εμπορίου 10,59 10,08 9,91 11,83 13,72 16,78 13,69 Πηγή: EUROSTAT Η Αίγυπτος εξάγει, κυρίως, πετρέλαιο και προϊόντα αυτού (45% των συνολικών εξαγωγών), κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα (16%), ενώ εισάγει από την ΕΕ μηχανήματα (33%), προϊόντα μεταποίησης (32%) και χημικά (16%). Μεταξύ ΕΕ και Αιγύπτου έχει υπογραφεί Συμφωνία Σύνδεσης (2001), η οποία ισχύει και εφαρμόζεται από το 2004. Σε αυτήν προβλέπεται, μεταξύ άλλων, η εμπορική και οικονομική ολοκλήρωση, κεντρικό στοιχείο της οποίας είναι η δημιουργία Ζώνης Ελευθέρου Εμπορίου (μέσω της σταδιακής μείωσης-κατάργησης των δασμολογικών επιβαρύνσεων). 2.5 Επενδύσειςκαι Επενδυτικό Περιβάλλον Υπό το νόμο 8/1997, ο οποίος ρυθμίζει το καθεστώς των ξένων επενδύσεων σε 16 τομείς, οι επενδυτές επωφελούνται από ειδική διακριτική μεταχείριση και κίνητρα. Ο εν λόγω νόμος εγγυάται, επίσης, τον επαναπατρισμό των κεφαλαίων, το δικαίωμα κατοχής λογαριασμών ξένου συναλλάγματος και ισότιμη μεταχείριση. Πρόσθετα, το 2007, αριθμός επιμέρους μεταρρυθμίσεων που εισήχθησαν και, κατά μεγάλο ποσοστό, αποδίδονται στον Πρωθυπουργό της χώρας κ. Ahmed Nazif, όπως σημαντική μείωση στο απαιτούμενο αρχικό κεφάλαιο νέων εταιρειών (για την ίδρυση Εταιρείας Περιορισμένης Ευθύνης LTD, που είναι και η συνηθέστερη εταιρική μορφή, το αρχικό κεφάλαιο μειώθηκε από 50 χιλ. ΑΛ σε 1.000) και περιορισμός, του απαιτούμενου για τις γραφειοκρατικές διαδικασίες, χρόνου, συνέβαλε ώστε να βελτιωθεί εντυπωσιακά η θέση κατάταξης της Αιγύπτου στην Έκθεση 2008 της Παγκόσμιας Τράπεζας, σχετικά με την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας στη χώρα. 8
Ως σημαντικά μειονεκτήματα στις εξελίξεις αυτές, συνεχίζουν να αναφέρονται από τους επενδυτές η δαιδαλώδης γραφειοκρατία, το φορολογικό σύστημα, οι μακροχρόνιες δικαστικές ατελέσφορες διαδικασίες και το πολύπλοκο τελωνειακό σύστημα. Εν γένει, σύμφωνα με το ισχύον πενταετές σχέδιο ανάπτυξης της χώρας 2006/07-2010/11, το οικονομικό πλαίσιο διαγράφεται από τη βασική επικέντρωση του καθεστώτος να συνεχιστεί η πολιτική σταθερότητα και να προχωρήσουν οι αποφάσεις της οικονομικής πολιτικής σε συνδυασμό με την ικανοποίηση βασικών κοινωνικών αιτημάτων, που εγείρονται από τη χειροτέρευση του επιπέδου διαβίωσης σε μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού (όπως προαναφέρθηκε 20%, περίπου, του συνολικού πληθυσμού επιβιώνει με δαπάνη λιγότερη του ενός δολλαρίου, ημερησίως). Οι εισροές για άμεσες ξένες επενδύσεις, το οικονομικό έτος 2006/ 2007, ανήλθαν σε $ 11,1 δις έναντι $ 6,1 δις του προηγουμένου οικονομικού έτους 2005/2006. Οι άμεσες ξένες επενδύσεις κατά 47% κατευθύνθηκαν στην ίδρυση και επέκταση επιχειρήσεων, κατά 28% στον τομέα ενέργειας και 25% είναι προιόν ιδιωτικοποιήσεων. Από τα αναφερόμενα κεφάλαια, $ 4,6 δις προήλθαν από τις Η.Π.Α., $ 4 δις από την Ευρωπ. Ένωση και $ 3,3 δις από τις αραβικές χώρες. Κατά το οικονομικό έτος 2008/09, ιδιωτικοποιήσεις αναμένονται στο βιομηχανικό τομέα και επενδύσεις, κυρίως, σε έργα υποδομής οδοποιία, λιμάνια, τηλεπικοινωνίες- και το real estate. Από το υπουργείο Εμπορίου και Βιομηχανίας ανακοινώθηκε ότι, το 2007, κατασκευάστηκαν 400 μεγάλες βιομηχανικές μονάδες, επενδυτικού κεφαλαίου ύψους 29,7 δις. ΑΛ, δημιουργώντας 152,3 χιλ. νέες θέσεις εργασίας. Ανακοινώθηκε, επίσης, η εφαρμογή σχεδίου για την ίδρυση έξη νέων βιομηχανικων ζωνών, καθώς και για την αναβάθμιση των παρεχομένων, στις ήδη υπάρχουσες, υπηρεσιών. Επενδυτικά, ο δευτερογενής τομέας και, κυρίως, η βιομηχανία έχει ιδιαίτερο βάρος για την αιγυπτιακή οικονομία, δεδομένου ότι σχετίζεται άμεσα με τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και τη μείωση της ανεργίας, με αιχμή τους κλάδους των τροφίμων, του ετοίμου ενδύματος και κλωστουφαντοϋργικών, της επιπλοποιίας και των δομικών υλικών. Ο τομέας της ενέργειας, ο οποίος προσελκύει το μεγαλύτερο τμήμα των επενδύσεων είναι εργασιακά κορεσμένος, εφόσον το απασχολούμενο σε 9
όλα τα επίπεδα προσωπικό είναι εξειδικευμένο και σημειώνεται έντονος ανταγωνισμός μεταξύ των εταιρειών για την εξασφάλιση των καλυτέρων στελεχών. Θεσμικά και οργανωτικά, προτεραιότητες της αιγυπτιακής Κυβέρνησης είναι, σε εφαρμογή του διατάγματος 154/2006, η συγχώνευση των Οργανισμών γενικής φορολογίας και φόρου κατανάλωσης, η εφαρμογή του ΦΠΑ σε αντικατάσταση του προαναφερόμενου φόρου κατανάλωσης, η εφαρμογή φόρου ιδιοκτησίας, καθώς και η διάρθρωση της νέας αρμόδιας υπηρεσίας, μετά τη συγχώνευση των τμημάτων του υπουργείου Οικονομικών. 3. Κύριοι τομείς αιγυπτιακής οικονομίας 3.1 Γεωργία Η γεωργία παραμένει ένας από τους σημαντικότερους τομείς της αιγυπτιακής οικονομίας. Ο ρυθμός ανάπτυξης, σε σταθερές τιμές, ανήλθε, το οικονομικό έτος 2006/07, σε 15,9% από 8,6% το 2005/06. Το μερίδιο όμως της αγροτικής παραγωγής, επί του συνόλου του ΑΕΠ, έχει υποχωρήσει, σταδιακά, από 20% το 1986/87 σε 15% το 2006/07. Κατ αντιστοιχία, οι απασχολούμενοι στον τομέα της γεωργίας μειώθηκαν στο 25% του συνόλου των εργαζομένων (από 34% το 1990/91). Οι κλιματολογικές συνθήκες και η ποιότητα του εδάφους επιτρέπουν την πραγματοποίηση έως και δύο σοδειών ετησίως για ορισμένους τύπους καλλιεργειών. Από την άλλη πλευρά, η γεωργία επικεντρώνεται σχεδόν αποκλειστικά στο Δέλτα του Νείλου, το πλέον εύφορο τμήμα της Αιγύπτου, με αποτέλεσμα αφενός να παρουσιάζεται το φαινόμενο της εξάντλησης καλλιεργούμενων εκτάσεων λόγω υπερεκμετάλλευσης, αφετέρου οι τελευταίες να ανταγωνίζονται για χώρο, εφόσον στην ίδια περιοχή συγκεντρώνεται το σύνολο σχεδόν του πληθυσμού της χώρας. Η πρόκληση για την Αίγυπτο είναι η επέκταση της παραγωγής για την ικανοποίηση της εγχώριας ζήτησης (λαμβάνοντας υπ όψιν τους υψηλούς ρυθμούς αύξησης του πληθυσμού και τις περιορισμένες καταναλωτικές δυνατότητες ευρέων κοινωνικών στρωμάτων) και την 10
στήριξη των εξαγωγών (ήδη τα αγροτικά προϊόντα αποτελούν το 20% του συνόλου των εξαγωγών). Η αύξηση της αγροτικής παραγωγής προϋποθέτει την βελτίωση των μεθόδων εκμετάλλευσης των υφιστάμενων καλλιεργειών και την ανάκτηση εκτάσεων ερήμου, σε συνάρτηση με την αποτελεσματικότερη χρήση των υδάτινων πόρων. Τοιουτοτρόπως, η Κυβέρνηση σε συνεργασία με διεθνείς οργανισμούς (Παγκόσμια Τράπεζα) και ιδιώτες επενδυτές υλοποιεί προγράμματα εγγειοβελτιωτικών και αρδευτικών έργων, διαχείρισης υδάτινων πόρων, μικρής και μεγάλης κλίμακας. Στην τελευταία κατηγορία εμπίπτουν τα προγράμματα στην Άνω Αίγυπτο (Toshka, με υδροδότηση από την λίμνη Naser), το Δυτικό Δέλτα και το Ν. Σινά. Η Αίγυπτος είναι επαρκής σε ρύζι, φρούτα και λαχανικά εξάγει δε αρκετά από αυτά (κρεμμύδια, πατάτες, φασόλια, ντομάτες, πορτοκάλια, λεμόνια, σταφύλια, φράουλες, καρπούζια). Μέρος της παραγωγής φρούτων κατευθύνεται στην βιομηχανία μεταποίησης (μαρμελάδες, χυμοί). Η πλειοψηφία σχεδόν των μηχανημάτων μεταποίησης τροφίμων εισάγονται. Η παραγωγή σιταριού (ιδιαίτερης σημασίας για την διατροφή των αιγυπτίων) μειώθηκε σε 7,3 εκ. τόνους το 2006/07 (από 8,3 εκ. τόνους το 2005/06), ήτοι το ήμισυ σχεδόν της κατανάλωσης, ενώ εισήχθησαν 7 εκ. τόνοι. Η παραγωγή ρυζιού αυξήθηκε σε 6,7 εκ. τόνους, από 6,1 εκ. (για τις ανωτέρω αντίστοιχες χρονικές περιόδους) με την καλλιέργεια ποικιλιών υψηλών αποδόσεων (έως και 60% του συνόλου των καλλιεργειών ρυζιού). Παρά την μείωση της παραγωγής η Αίγυπτος παραμένει μεταξύ των μεγαλύτερων καταναλωτών (εισαγωγέων) σιταριού. Οι υψηλότερες τιμές του καλαμποκιού και του ρυζιού ωθούν τους αγρότες στην υποκατάσταση της καλλιέργειας βαμβακιού (το οποίο επίσης απαιτεί περισσότερο νερό) με εκείνη των δύο πρώτων. Η βιομηχανία βαμβακιού, άλλοτε ισχυρή, βρίσκεται σε παρακμή. Οι εξαγωγές, το 2007, μειώθηκαν σε 236,2 χιλ. τόνους, από 1,57 εκ. τόνους το 1994, οι δε καλλιεργούμενες εκτάσεις, το ίδιο διάστημα, μειώθηκαν σε 500 χιλ. feddan από 2 εκ. feddan (ένα feddan αντιστοιχεί περίπου σε 4,2 στρέμματα). Οι εκτιμήσεις για το 2008 εμφανίζουν την παραγωγή να μειώνεται περαιτέρω κατά 10% (και οι εξαγωγές κατά 8%). 11
Τα αίτια της συρρίκνωσης του κλάδου εντοπίζονται στην αναντιστοιχία του παραγόμενου βαμβακιού (μακρόϊνο) και εκείνου που χρησιμοποιείται από την κλωστοϋφαντουργία (βραχύϊνο) και στην υψηλή τιμή του εγχώριου προϊόντος σε σύγκριση με το ξένο (απόρροια των, ως επί το πλείστον κρατικών, ζημιογόνων νηματουργείων και υφαντουργείων). Αποτέλεσμα είναι η εισαγωγή φθηνού βαμβακιού από την Ινδία, τη Συρία και το Μπαγκλαντές. Η παραγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων και κρέατος κυριαρχείται από μικρές μονάδες. Το πλέον διαδεδομένο τυρί είναι λευκό τυρί (ομοιάζει προς τη φέτα) με ετήσια παραγωγή 365 χιλ. τόνων, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας παρασκευάζεται από μη εξουσιοδοτημένους παραγωγούς και είναι αμφιβόλου ποιότητας. Η ζήτηση κρέατος ικανοποιείται κατά 80% από την εγχώρια παραγωγή. Ισοζύγιο αγροτικών προϊόντων και προϊόντων διατροφής ($ δισ.) Ισοζύγιο αγροτικών προϊόντων Ισοζύγιο προϊόντων διατροφής 2006 2007 2006 2007 Εξαγωγές 0,8 1,2 0,8 1,2 Εισαγωγές 2,2 3,6 3,6 5,1 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία Αιγύπτου Εμπόριο Αιγύπτου σε κύρια αγροτικά προϊόντα 2007 ($ εκ.) Εισαγωγές Εξαγωγές 2006 2007 2006 2007 Σιτάρι 887,8 1.046,6 Ρύζι 136,0 145,8 Καλαμπόκι 362,8 529,6 Βαμβάκι 242,9 124,8 Κρέας 495,6 476,1 Φρούτα 61,7 67,9 Καπνός 267,8 183,0 Γαλακτοκομικά 35,5 39,5 Γαλακτοκομικά 187,4 106,0 Λαχανικά 7,6 23,1 Ψάρια 104,3 155,5 Πατάτες 2,3 17,0 Βαμβάκι 124,8 132,6 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία Αιγύπτου Παραγωγή κυριότερων αγροτικών προϊόντων (χιλ. τόνοι) 2005/2006 2006/2007 Σιτάρι 8.274 7.379 Κριθάρι 136 137 12
Καλαμπόκι 7.085 6.806 Κεχρί 853 1.055 Ρύζι 6.124 6.748 Φασόλια 257 267 Φακή 1 9 Βαμβακόσποροι 644 626 Λινάρι 86 117 Ηλίανθοι 34 31 Ζαχαροκάλαμο 16.317 16.790 Ζαχαρότευτλο 3.905 4.183 Λαχανικά 20.374 20.938 Κρεμμύδια 1.171 1.485 Φρούτα 7.818 8.134 Κουκιά σόγιας 26 23 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία Αιγύπτου 3.2 Μεταποίηση Η παραγωγή στον τομέα της μεταποίησης ανήλθε το 2006/07 σε $ 56,9 δισ., ήτοι περίπου 32% του ΑΕΠ. Ο ρυθμός ανάπτυξης αυξήθηκε σε 7,3% (από 5,8% το 2005/06), για το σύνολο των κλάδων, εξαιρουμένου του πετρελαϊκού. Το ύψος των επενδύσεων ήταν $ 7,48 δισ., αντιπροσωπεύοντας το 26% του συνόλου των επενδύσεων που πραγματοποιήθηκαν το 2006/07. 3.2.1. Κλωστοϋφαντουργία Ο παραδοσιακά σημαντικός κλάδος της κλωστοϋφαντουργίας βρίσκεται σε στάδιο στασιμότητας (το μερίδιό του στο ΑΕΠ μειώθηκε σε 5% το 2006/07 από 6% το 2001/02). Τα αίτια ανευρίσκονται στην βραδύτητα εκσυγχρονισμού των παραγωγικών μονάδων (ιδίως εκείνων της νηματουργίας και υφαντουργίας όπου η κρατική παρουσία είναι ιδιαίτερα μεγάλη, περίπου 50%) και τον ισχυρό ανταγωνισμό από φθηνότερα προϊόντα από την Κίνα και την Ινδία. Ενδεικτικά, σημειώνεται ότι η αύξηση των εισαγωγών ετοίμων ενδυμάτων και βαμβακερών υφασμάτων κατά το έτος 2006/07 ήταν πολύ μεγαλύτερη (75,1% και 91,8% αντιστοίχως) εκείνης των εξαγωγών (29,4% 13
και 14,4%). Το 75% των εξαγωγών του κλάδου είναι ενδύματα, το 12% υφάσματα νοικοκυριού και το 8% βαμβακερά νήματα. Βάσει τριμερούς συμφωνίας (2004) εταιρείες εγκατεστημένες σε Ειδικές Βιομηχανικές Ζώνες (QIZ) στην Αίγυπτο δύνανται να εξάγουν κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα στις ΗΠΑ άνευ δασμών και ποσοστώσεων, υπό την προϋπόθεση ότι αυτά ενσωματώνουν εισροές ισραηλινής προέλευσης σε προκαθορισμένο ποσοστό (10,5%). Από τη θέση σε ισχύ της συμφωνίας (2005) έως τα τέλη του 2007, 203 επιχειρήσεις, εκ των 689 που έχουν λάβει άδεια εγκατάστασης σε ζώνες QIZ, πραγματοποίησαν εξαγωγές αξίας $ 1,28 δισ. στις ΗΠΑ. Ξένες επενδύσεις στις ζώνες QIZ έχουν γίνει από τουρκικές, ιορδανικές, ινδικές και κινεζικές εταιρείες. Μακροπρόθεσμα, η αναδιοργάνωση και εκσυγχρονισμός της κλωστοϋφαντουργικής βιομηχανίας (βελτίωση ποιότητας, μείωση πλεονάζοντος εργατικού δυναμικού) με στόχο την αύξηση της ανταγωνιστικότητας αποτελεί τη μόνη λύση, καθώς τα όποια ευεργετήματα της συμφωνίας QIZ ουσιαστικά θα εξανεμιστούν με τη σταδιακή εξάλειψη των δασμολογικών επιβαρύνσεων από τις ΗΠΑ (δέσμευση έναντι του Παγκοσμίου Οργανισμού Εμπορίου). 3.2.3 Φαρμακοβιομηχανία Ο κλάδος της φαρμακοβιομηχανίας της Αιγύπτου διαθέτει τη μεγαλύτερη παραγωγική βάση στην περιοχή της Β. Αφρικής και Μ. Ανατολής και μερίδιο 30% της εν λόγω αγοράς. Αρκετές πολυεθνικές δραστηριοποιούνται στην χώρα (GlaxoSmithKline, Novartis, Pfizer, Aventis), μερικές εκ των οποίων με επιτόπια παραγωγή. Κυριότερες αιγυπτιακές φαρμακοβιομηχανίες είναι η EIPICO και η Amoun Pharmaceuticals (generic drugs). Η τελευταία εξαγοράσθηκε το Δεκέμβριο του 2006 από κοινοπραξία αμερικανικών εταιρειών (City Group, Capital International, Concord Investment) υπό την επωνυμία Mercury Egypt Pharmaceutical Manufacturing έναντι $ 500 εκ. Το 2006/07 η Αίγυπτος εξήγαγε φαρμακευτικά προϊόντα αξίας $ 238 εκ. (αύξηση 92% έναντι του 2005/06), ενώ πραγματοποίησε εισαγωγές, ως επί το πλείστον πρώτων υλών, αξίας $ 887,4 εκ. (αύξηση 41,4%). 14
Η προοπτική ανάπτυξης είναι αξιόλογη, λαμβάνοντας υπ όψιν το μέγεθος του πληθυσμού και το χαμηλό έως σήμερα επίπεδο δαπανών για την υγεία (5,5% του ΑΕΠ, $ 258 κατά κεφαλή). Προϋπόθεση αποτελεί η αναμόρφωση του τιμολογιακού καθεστώτος (οι τιμές καθορίζονται από το κράτος) και του κανονιστικού πλαισίου λειτουργίας της αγοράς (κατοχύρωση προστασίας πνευματικών δικαιωμάτων), καθώς επίσης και ο εκσυγχρονισμός του κρατικού συστήματος υγείας. 3.2.4 Μεταποίηση τροφίμων-ποτών Ο κλάδος τροφίμων-ποτών αντιπροσωπεύει το ήμισυ σχεδόν της συνολικής μεταποιητικής παραγωγής. Στον κλάδο δραστηριοποιούνται περίπου 6.000 εταιρείες (το 90% των οποίων μικρομεσαίες), ενώ πολύ περισσότερες είναι εκείνες που εμπίπτουν στην ανεπίσημη οικονομία. Παρουσία στην αγορά της Αιγύπτου έχουν επίσης πολυεθνικές όπως η Nestle, η Unilever, η Kraft, η Danone, η Cadbury, η Coca Cola και η Pepsi. O υποκλάδος των αλκοολούχων ποτών αποτελεί, ουσιαστικά, μονοπώλιο της Al-Ahram Beverage Company (οι εισαγωγικοί δασμοί για τα εν λόγω προϊόντα είναι απαγορευτικά υψηλοί, 1.200-3.000%). Βασικές κατηγορίες εξαγωγών, οι οποίες το 2007 ανήλθαν σε $ 1,24 δισ., είναι το τυρί, τα κατεψυγμένα λαχανικά, η ζάχαρη και τα ζαχαρωτά παρασκευάσματα και οι χυμοί φρούτων. Κύριες εξαγωγικές αγορές των αιγυπτιακών προϊόντων είναι η ΕΕ, η Μ. Ανατολή και οι χώρες του Κόλπου (Λιβύη, Σ. Αραβία). 3.2.5 Αυτοκινητοβιομηχανία Στην Αίγυπτο δραστηριοποιούνται οι μεγαλύτερες αυτοκινητοβιομηχανίες (Hyundai, Daewoo, General Motors, Mercedes, BMW, Peugeot, Suzuki, Nissan, Citroen, Chrysler, Opel, Kia, Tofas) οι περισσότερες σε κοινοπραξία με αιγυπτίους εταίρους (μόνον η Nissan είναι 100% ιαπωνικής ιδιοκτησίας), ενώ λειτουργούν και 8 αιγυπτιακές εταιρείες (κρατικές και ιδιωτικές). Η παραγωγή συνίσταται στην συναρμολόγηση εισαγόμενων μερών και εξαρτημάτων και αφορά επιβατικά αυτοκίνητα, φορτηγά και λεωφορεία. Η συγκεκριμένη διαδικασία θεωρείται ασύμφορη καθώς ο ρυθμός παραγωγής είναι χαμηλός μην επιτρέποντας έτσι την αξιοποίηση οικονομιών κλίμακας. Ο λόγος που την καθιστά αναγκαία είναι η 15
δασμολογική προστασία που απολαμβάνει η τοπική παραγωγή έναντι των εισαγόμενων τελικών προϊόντων (εισαγωγικός δασμός 40% για οχήματα με μηχανή έως 1,6 λίτρα). Η συνολική παραγωγή το 2006/07 ανήλθε σε 66.184 οχήματα (36.108 επιβατικά, 6.297 λεωφορεία, 23.779 φορτηγά), σημειώνοντας αύξηση 13,4% έναντι του 2005/06, η αξία δε αυτής σε $ 1,13 δισ. Οι πωλήσεις σημείωσαν ετήσια αύξηση της τάξης του 40% φθάνοντας τις 190.000. Πραγματοποιήθηκαν εισαγωγές οχημάτων αξίας $ 643,9 εκ. ($ 20,9 εκ. αφορούσαν επιβατικά οχήματα) και εξήχθησαν οχήματα (ως επί το πλείστον λεωφορεία) αξίας $ 74,6 εκ. Οι αιγυπτιακές εξαγωγές κατευθύνονται κατά τα τρία τέταρτα σε αραβικές χώρες. Οι επενδύσεις στον υποκλάδο εξαρτημάτων-μερών οχημάτων εκτιμώνται σε $ 5,3 δισ. (άνω των 300 επιχειρήσεων). Το 70% της παραγωγής τροφοδοτεί τις εγχώριες βιομηχανίες και το υπόλοιπο εξάγεται. Το 2006/07 η Αίγυπτος πραγματοποίησε εισαγωγές εξαρτημάτων και μερών αξίας $ 887,2 εκ. και εξαγωγές αξίας $ 154,3 εκ. Στο πλαίσιο πολιτικής προσέλκυσης επενδύσεων στον εν λόγω υποκλάδο, ανακοινώθηκαν, τον Απρίλιο του 2007, κίνητρα όπως χαμηλές τιμές ενοικίασης γης για περίοδο 40 ετών και επιδότηση σε ποσοστό έως και 80% του κόστους εκπαίδευσης των εργαζομένων. Συνεργασία για τη δημιουργία συγκροτημάτων σε ειδικές βιομηχανικές ζώνες εξετάζουν κινεζικές, ρωσικές, γερμανικές, ιταλικές, ισπανικές και ινδικές εταιρείες. Στις αρχές του 2008, εγκαινιάστηκε εργοστάσιο παραγωγής λεωφορείων της κοινοπραξίας TEMSA (τουρκικός Όμιλος Sabanci) και Lashin Group. Το ύψος της επένδυσης ανέρχεται σε $ 27,5 εκ. Η ετήσια παραγωγή υπολογίζεται σε 1.000 οχήματα, το 70% των οποίων προορίζεται για εξαγωγές. 3.2.6 Βιομηχανία τσιμέντου Η ανάπτυξη του κλάδου της τσιμεντοβιομηχανίας συνδέεται άμεσα με την αντίστοιχη εκείνου των κατασκευών. Έντονη είναι η παρουσία ξένων επενδυτών όπως η Italcimenti (μέσω της Suez Cement), η Lafarge (σε 16
σύμπραξη έως πρόσφατα με την ΤΙΤΑΝ Α.Ε. / Alexandria Portland Cement και Beni Suef Cement) και της Cemex (Assiut Cement). Συνολικά, οι εταιρείες ξένων συμφερόντων αντιπροσωπεύουν άνω του 80% της εγχώριας παραγωγής. Το 2007, η Lafarge εξαγόρασε την Egyptian Cement Company (από την Orascom Construction Industries της οικογενείας Sawiris) έναντι $ 12,9 δισ., ενώ το Μάιο του 2008 η ΤΙΤΑΝ απέκτησε το μερίδιο της γαλλικής εταιρείας (50%) στο κοινοπρακτικό σχήμα καταβάλλοντας 330 εκ. Η Egyptian Cement Company δραστηριοποιείται παραγωγικά στην Αλγερία, το Ιράκ, το Πακιστάν, τα ΗΑΕ, την Τουρκία και την Ισπανία, διαθέτοντας συνολική ετήσια παραγωγική δυναμικότητα 35 εκ. τόνων. Το Σεπτέμβριο του 2007, παραχωρήθηκαν άδειες για την κατασκευή 6 εργοστασίων παραγωγής τσιμέντου σε ισάριθμες εταιρείες έναντι συνολικού ποσού $ 145,2 εκ.. Αναλυτικότερα, άδειες απέκτησαν οι: Wady El Nile (ιδιοκτησίας κατά 75% της βρετανικής Horus Cement Ltd.), η Al Arabiya Al Wataniya (ιδιοκτησίας κατά 95% της βρετανικής Financial Holding International) και οι αιγυπτιακές Sewedy Cement (Ομίλου Sewedy), Al Nahda Industries (βασικοί μέτοχοι οι αιγυπτιακές National Cement και Chemical Industries Holding Company), North Sinai Cement και Egyptian Kuwait Holding. Προϋπόθεση για την παραχώρηση των αδειών είναι η χρησιμοποίηση κατά την παραγωγική διαδικασία ενδιάμεσων εισροών αιγυπτιακής προέλευσης, σε ποσοστό τουλάχιστον 20%. Η παραγωγή τσιμέντου το έτος 2006/07 ανήλθε σε 36,89 εκ. τόνους (αύξηση 3% έναντι του προηγούμενου έτους). Οι εξαγωγές τσιμέντου τύπου Portland μειώθηκαν σε $189,63 εκ. (από 282,05 το 2005/06). Το 2006, η κυβέρνηση προσπαθώντας να ελέγξει τις τιμές καταναλωτή τσιμέντου και σιδήρου-μπετόν (rebars), επέβαλε δασμούς εξαγωγής και, το 2007, κατάργησε τον εξαγωγικό δασμό για το λευκό τσιμέντο (85 λίρες / τόνο), καθώς η ζήτηση για τον συγκεκριμένο τύπο τσιμέντου είναι χαμηλή. Η ετήσια παραγωγή λευκού τσιμέντου ανέρχεται σε 900 χιλ. τόνους (εξ ημισείας από την Sinai White Cement Company και την Asec Helwan Cement Company), ενώ η κατανάλωση σε 400 χιλ. τόνους. 3.2.7 Μεταλλουργία Η χαλυβουργία τροφοδοτεί τους κλάδους των κατασκευών, της αυτοκινητοβιομηχανίας και των καταναλωτικών ειδών με προϊόντα επιμήκη και πλατέα. Κυρίαρχη θέση (άνω του 65% επί των πωλήσεων) 17
κατέχει στον κλάδο η Al Ezz Steel Rebars Company μέσω των θυγατρικών Al Ezz Steel Mills (επιμήκη), Al Ezz Dekheila Steel Company-Alexandria (πλατέα και επιμήκη) και Al Ezz Flat Steel Company (πλατέα). Τα 3/4 της παραγωγής της διατίθενται στην εγχώρια αγορά, ενώ το υπόλοιπο εξάγεται (45% στην Β. Αμερική, 30% στην Ευρώπη και 25% στην Αφρική και Μ. Ανατολή). Πλατέα προϊόντα παράγουν επίσης η Alexandria National Iron & Steel Company και η κρατική Egyptian Iron & Steel Company, ενώ δεύτερη σε μερίδιο πωλήσεων στα επιμήκη είναι Beshay- Egyptian American Rolled Steel. Οι πρώτες ύλες (scrap, billet) εισάγονται. Το 2006/07 η παραγωγή προϊόντων χάλυβα ήταν 4,84 εκ. τόνοι (το 2005/06 ήταν 4,70 εκ. τόνοι), η δε αξία των εξαγωγών σιδήρου και χάλυβα (και προϊόντων αυτών) ήταν $ 642,4 εκ. ($ 471,3 εκ. το 2005/06). Η αξία των εισαγωγών για τις ίδιες κατηγορίες ήταν $ 1,78 δισ. Το 2007, οι εταιρείες Ezz Steel Rebars, Suez Steel, Egyptian Sponge Iron and Steel Company και Tibah for Iron and Steel απέκτησαν άδειες για κατασκευή νέων εργοστασίων. Το συνολικό κόστος των τεσσάρων επενδύσεων υπολογίζεται σε $ 2,7 δισ. Με τη λειτουργία των νέων εργοστασίων εκτιμάται ότι η συνολική παραγωγή θα αυξηθεί κατά 50% έως το 2013. Η Arcelor Mittal (μεγαλύτερος παραγωγός σιδήρου παγκοσμίως) απέκτησε άδεια κατασκευής εργοστασίου παραγωγής μεταλλικού σιδήρου σε στερεά κατάσταση (DRI / direct reduced iron) και χαλύβδινων ράβδων έναντι $ 61,7 εκ. Η κατασκευή του εργοστασίου, ετήσιας παραγωγικής δυναμικότητας 3 εκ. τόνων, πρόκειται να αρχίσει το 2009, ενώ το συνολικό ύψος της επένδυσης υπολογίζεται σε $ 1 δισ.. Άδειες για την κατασκευή εργοστασίων παραγωγής σιδήρου συμπιεσμένης μορφής απέκτησαν, τέλος, η Al-Kharafi (Κουβέιτ) και η Al- Tuwairqi Group (Σ. Αραβία) έναντι $ 19 εκ. και $ 1,24 εκ., αντιστοίχως. 3.3 Ενέργεια Η Αίγυπτος διαθέτει διαφοροποιημένες ενεργειακές πηγές πετρελαίου και φυσικού αερίου, σταθμούς υδροηλεκτρισμού και μεγάλες δυνατότητες χρήσης αιολικής ενέργειας. Αν και οι εξαγωγές ακαθάριστου πετρελαίου και πετρελαϊκών προιόντων έχουν υποχωρήσει τα τελευταία έτη, τα σχετικά έσοδα έχουν αυξηθεί, λόγω των υψηλότερων τιμών στις διεθνείς αγορές και βεβαίως, από τις εξαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου (η Αίγυπτος είναι ο έκτος κατά σειρά εξαγωγέας, παγκοσμίως). 18
Λόγω της ραγδαίας ανόδου των τιμών των ενεργειακών αγαθών, διεθνώς, αλλά και των ελλειμμάτων του κρατικού προυπολογισμού, η κυβέρνηση, το παρελθόν έτος, απεφάσισε την αποκλιμάκωση των επιδοτήσεων που παρέχονται για τις ενεργειακές ανάγκες της βιομηχανίας, προκειμένου να μειωθεί το έλλειμμα του προυπολογισμού, να ενδυναμωθεί ουσιαστικά η ανταγωνιστικότητα των βιομηχανικών προιόντων και να εξορθολογιστεί η χρήση των ενεργειακών πόρων. Καταρχήν, τα μέτρα εφαρμόζονται σε ενεργοβόρες βιομηχανικές μονάδες (αλουμινίου, τσιμέντου κα.). Οι ανάγκες της Αιγύπτου σε ενέργεια καλύπτονται κατά 87% από φυσικό αέριο και πετρέλαιο και κατά το υπόλοιπο από υδροηλεκτρικά έργα και αιολική ενέργεια. Βάσει του 5ετούς προγράμματος 2007-2011, στον τομέα της ενέργειας εφαρμόζονται «Προγράμματα καθαρής ενέργειας - Ηλεκτρικού δικτύου», προκειμένου να αναβαθμιστούν οι παραγωγικές δυνατότητες της χώρας σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και να ενισχυθεί το υπάρχον συμβατικό ηλεκτρικό δίκτυο. Συγκεκριμένα, επιδιώκεται η εξυπηρέτηση των ενεργειακών αναγκών της χώρας -κυρίως των βιομηχανικών και άλλων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, από ανανεώσιμες μορφές, με προοπτική, μέχρι το 2020, ποσοστό 20% των αναγκών να καλύπτεται από ήπιες μορφές. Πυρηνικό πρόγραμμα Το 2007, ο Πρόεδρος της χώρας κ. Hosni Mubarak ανακοίνωσε τη στρατηγική της χώρας να ενεργοποιήσει το πυρηνικό πρόγραμμα, με την κατασκευή δέκα σταθμών παραγωγής πυρηνικής ενέργειας, προκειμένου να καλυφθούν οι συνεχώς αυξανόμενες ανάγκες κατανάλωσης. Η χώρα, εκτός από την ενέργεια που αποκομίζει, όπως προαναφέρθηκε, από το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και υδρογονάνθρακες σε συνδυασμό με τις ανανεώσιμες πηγές, έχει την ανάγκη παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από πυρηνικούς σταθμούς για να διασφαλίσει ενέργεια σε βάθος χρόνου και μάλιστα χαμηλού κόστους καθώς και να ανταποκριθεί στη συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση (ετήσιος ρυθμός αύξησης 7%). Η Διεθνής Υπηρεσία για την Πυρηνική Ενέργεια (ΙΑΕΑ) έχει εγκρίνει τη δημιουργία δέκα πυρηνικών σταθμών στην Αίγυπτο, για τους οποίους θα συνδράμει τη χώρα με $ 1,4 δις.. Οι εν λόγω εγκρίσεις αφορούν στους τομείς υδάτινων πόρων, διαγνωστικής τεχνολογίας για ιατρική 19
χρήση, επεξεργασίας πυρηνικών λυμμάτων καθώς και της πυρηνικής έρευνας. Στο τέλος του έτους, το αρμόδιο υπουργείο Ηλεκτρισμού και Ενέργειας, σε συνεργασία με το Διεθνή Υπηρεσία Πυρηνικής Ενέργειας, προέβη στην προκήρυξη διεθνούς διαγωνισμού για την εξεύρεση εταιρείας συμβούλων που θα τεκμηριώσει την επιλογή της κατάλληλης τοποθεσίας για την ίδρυση του πρώτου σταθμού και τη θέση ασφαλών τεχνικών προδιαγραφών. 3.4 Ο τομέας ακινήτων και κατασκευών Από το 2003, εκτός από τον αγροτικό και βιομηχανικό τομέα, μεταξύ αυτών που προεξάρχουν στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας, είναι οι τομείς των κατασκευών και του real estate. Οι περιοχές που αναπτύσσονται είναι οι Βόρειες ακτές στη Μεσόγειο, οι ακτές της Ερυθράς και νέες οικιστικές και βιομηχανικές πόλεις-δορυφόροι πλησίον των αστικών κέντρων. Πρόσθετα, μεγάλα έργα υποδομής (μέσω συμπράξεων δημοσίου-ιδιωτών), όπως στους λιμένες και το εθνικό δίκτυο οδοποιίας, συμπληρώνουν προς το παρόν, τη βάση δεδομένων. Η εξέλιξη των κατασκευών και του real estate συναρτάται, άμεσα, από τη ρύθμιση και διεύρυνση του χρηματοδοτικού πλαισίου από τα δημόσια και ιδιωτικά πιστωτικά ιδρύματα. Καταλυτική αναμένεται η επίδραση των εταιρειών χρηματοδοτήσεων, όσον αφορά στη μεγάλη ζήτηση που υπάρχει για κατοικία από μεσαία εισοδήματα. Το Κυβερνητικό Πρόγραμμα Στέγασης, το οποίο έχει καταρτιστεί στο πλαίσιο του πενταετούς σχεδίου 2007/12 για την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη και τη βελτίωση του επιπέδου διαβίωσης, επικεντρώνεται στην ενίσχυση του τομέα ακινήτων και ως σημαντικότερα, προς άμεση αντιμετώπιση προβλήματα, προσδιορίζει: τη ρύθμιση και οργάνωση της αγοράς ακινήτων, τη χρηματοδότηση και τη φορολογία αυτών. Σύμφωνα με το νέο νόμο μειώνεται ο φόρος ιδιοκτησίας από 46 σε 10% για μή αγροτικές περιοχές (σε αυτές ο ανάλογος φόρος είναι μηδενικός), εξαιρούνται της φορολογίας οι «πόλεις στην άμμο» (συγκροτήματα φθηνών κατοικιών στην έρημο) καθώς και οι κατοικίες αξίας μέχρι 250 χιλ. ΑΛ (υπολογίζεται σε ποσοστό 90% του συνόλου των κατοικιών της χώρας). Στο πλαίσιο αυτό, ο κατασκευαστικός τομέας αναμένεται να 20
συμβάλει στο ΑΕΠ, κατά μέσο όρο, την πενταετία 2007/12 σε ποσοστό 4,8%. Σύμφωνα με στοιχεία που προέρχονται από το Κέντρο Πληροφόρησης και Τεκμηρίωσης του Υπουργικού Συμβουλίου, η εξέλιξη του κλάδου των ακινήτων έχει ως εξής: Η συνεισφορά στο ΑΕΠ, κατά το οικονομικό έτος 2006/07, ανήλθε σε 8,6% έναντι 8,2% του αντίστοιχου παρελθόντος έτους (μέσος όρος στη διαμόρφωση του ΑΕΠ, την 5ετία 2001/2006, 4,5%). Την 5ετία 2001-2006, σημείωσε, κατά μέσο όρο, ρυθμό ανάπτυξης 8% περίπου και απασχολεί περί τους 1,7 εκατ. εργαζόμενους. Ο πραγματικός ρυθμός αύξησης ανήλθε σε 14% το οικονομικό έτος 2005/06, σε σχέση με 4% που παρουσίασε το 2004/05. Το 2006/07, ο ρυθμός ανήλθε σε 15,8%. Το 2006/07, η συμμετοχή των αλλοδαπών στην αγορά σημείωσε αξιοσημείωτη πτώση και ανήλθε σε 22,7 εκατ. ΑΛ έναντι 90,8 εκατ. ΑΛ του προηγουμένου οικονομικού έτους. Η συνολική αξία των στεγαστικών δανείων από τράπεζες και εταιρείες χρηματοδότησης ακινήτων αυξήθηκε, από 15,8 εκατ. αιγυπτιακές λίρες το 2004/05, σε 514 εκατ. το 2005/06 και 2 δις ΑΛ το 2007. Όσον αφορά στα δομικά υλικά τσιμέντου και σιδηροχάλυβα, η αγορά καθορίζεται από μονοπωλιακές πρακτικές και η κυβέρνηση, προκειμένου να καλυφθεί η εγχώρια ζήτηση και να συγκρατηθούν οι τιμές, απεφάσισε την εφαρμογή δασμών εξαγωγής από το 2006, επιβάλλοντας, παράλληλα, την υποχρέωση προς τους παραγωγούς και μεταπωλητές, να παρέχουν σε εβδομαδιαία βάση, στοιχεία για το ύψος της παραγωγής, των εξαγωγών και των ευρισκομένων στις αποθήκες προιόντων. Το 2007, οι τιμές του τσιμέντου αυξήθηκαν από 190 σε 420 ΑΛ ανά τόννο και του σιδηροχάλυβα διπλασιάστηκαν. Επισημαίνεται ότι από τις πλέον αξιόλογες εκθέσεις, που πραγματοποιούνται στη χώρα και προτείνουμε να τύχει ελληνικού ενδιαφέροντος για συμμετοχή, είναι η διεθνής κλαδική Interbuild: για δομικά υλικά, εξοπλισμό κατασκευών και εν γένει τα αφορώντα τον κατασκευαστικό τομέα. Πραγματοποιείται κάθε έτος, τον Ιούνιο, στις εγκαταστάσεις του Εκθεσιακού Κέντρου Καίρου. Contact: Mr. Essam Mostafa, International Market Manager, Arabian Group for Development (AGD), 56 El Riyad St., Mohandessin, Giza, Egypt; tel: 0020 2 2303-72-57, fax: 2304-6007, email:info@agd-exhibitions.net, website: www.agd-exhibitions.net. 21
3.5 Μεταφορές 3.5.1 Οδικές μεταφορές Οι οδικές μεταφορές στην Αίγυπτο χαρακτηρίζονται από υψηλά ποσοστά ατυχημάτων (περίπου 6.000 θάνατοι, ετησίως) οφειλόμενα στην άσχημη οδική συμπεριφορά και την ελλιπή εφαρμογή των κανονισμών. Το Υπουργείο Μεταφορών επιδιώκει την ανάπτυξη καινούργιων οδικών δικτύων, μέσω του σχήματος δημόσιας ιδιωτικής συνεργασίας (PPP), συνολικού κόστους $ 1,78 δισ. Μεταξύ των προγραμματιζόμενων αυτοκινητοδρόμων είναι οι: Καΐρου-Αλεξανδρείας, Ερυθράς Θάλασσας- Άνω Αιγύπτου και Borg El Arab-Fayoum. Η ανάπτυξη και επέκταση των υφιστάμενων αυτοκινητοδρόμων υπολογίζεται ότι θα κοστίσει $ 1,39 δισ.. 3.5.2 Σιδηροδρομικές μεταφορές Ως αποτέλεσμα μακροχρόνιας παραμέλησης και απουσίας επενδύσεων το σιδηροδρομικό σύστημα της Αιγύπτου είναι φτωχό και με προβλήματα ασφάλειας. Η κρατική εταιρεία σιδηροδρόμων είναι ζημιογόνα (έλλειμμα περίπου 1,6 δισ. λιρών ετησίως), με μικρά περιθώρια ανανέωσης των αμαξοστοιχιών και του δικτύου. Το Υπουργείο Μεταφορών έχει θέσει σε εφαρμογή από το 2006 πρόγραμμα αναδιοργάνωσης του σιδηροδρομικού τομέα, σε συνεργασία με διεθνείς συμβούλους, ενώ κεφάλαια ύψους 5 δισ. ΑΛ από την πώληση της τρίτης άδειας κινητής τηλεφωνίας, το ίδιο έτος, διατέθηκαν για τον εκσυγχρονισμό αυτού. Αναλυτές εκτιμούν, ωστόσο, ότι θα απαιτηθούν πολύ περισσότερες προσπάθειες από την απλή ανανέωση του στόλου (το 2007 αγοράστηκαν 40 αμαξοστοιχίες με δωρεά $ 120 εκ. από το Κατάρ) για την αναβάθμιση των σιδηροδρομικών μεταφορών. Υπολογίζεται ότι θα χρειασθούν δημόσιες επενδύσεις ύψους τουλάχιστον 10 δισ. ΑΛ, εντός των πέντε προσεχών ετών, για τη βελτίωση των υποδομών, σε συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα. Το 2007, ανατέθηκε το έργο κατασκευής τρίτης γραμμής του metro Καΐρου. Η μήκους 34,2 χλμ. γραμμή θα συνδέει την πρωτεύουσα με το 22
αεροδρόμιο Καΐρου. Το έργο αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2013, το δε κόστος κατασκευής υπολογίζεται σε $ 6,5 δισ.. 3.5.3 Αεροπορικές μεταφορές Ο τρίτος τερματικός σταθμός του αεροδρομίου του Καΐρου προβλέπεται να λειτουργήσει δοκιμαστικά στο τέλος του Ιουλίου 2008. Ο νέος σταθμός υπολογίζεται ότι θα εξυπηρετεί 11 εκ. επισκέπτες ετησίως. Οι εργασίες κατασκευής νέων σταθμών στα αεροδρόμια Hurghada και Sharm El-Sheikh πρόκειται να ξεκινήσουν στις αρχές του 2009, ενώ εξετάζεται η περίπτωση δημιουργίας αεροδρομίου στην Sadat City για την εξυπηρέτηση εμπορευματικών μεταφορών. Τα έργα στα αεροδρόμια Καΐρου, Hurghada και Sharm El-Sheikh συγχρηματοδοτήθηκαν από την Παγκόσμια Τράπεζα ($ 335 εκ.), ενώ με δάνειο $ 54 εκ. της Ιαπωνικής Τράπεζας Διεθνούς Συνεργασίας χρηματοδοτείται η κατασκευή νέου επιβατικού σταθμού στο αεροδρόμιο Borg Al Arab (Αλεξάνδρεια). Από το 2005 τη διαχείριση του αεροδρομίου του Καΐρου έχει αναλάβει η γερμανική Fraport AG (για οκτώ έτη) και εκείνων των Luxor, Aswan, Abu Sibel, Hurghada και Sharm El-Sheikh η γαλλική Aeroports de Paris (για έξι έτη). Η EgyptAir υλοποιεί την τελευταία τριετία πρόγραμμα ανανέωσης του στόλου της, το οποίο ανέρχεται, έως σήμερα, σε περίπου $ 2 δισ. Η τελευταία συμφωνία που πραγματοποιήθηκε το 2007 αφορά στην αγορά 6 αεροσκαφών EMBRAER 170 έναντι $ 189 εκ. Η χαμηλού κόστους θυγατρική της EgyptAir Express δημιουργήθηκε το 2007 για να εξυπηρετεί την εσωτερική αγορά και περιφερειακούς προορισμούς (Σ. Αραβία, Ιορδανία). 3.5.4 Θαλάσσιες μεταφορές Η Αίγυπτος, προκειμένου να ανταποκριθεί στις αυξημένες εμπορικές ροές με προορισμό την ίδια όσο και τις διερχόμενες μέσω της διώρυγας του Suez, έχει θέσει σε εφαρμογή πρόγραμμα ανάπτυξης των λιμένων. Η Hutchison Port Holdings (Χονγκ Κονγκ) σε συνεργασία με κοινοπραξία επενδυτών από την Σ. Αραβία έχει 25ετούς διάρκειας 23
σύμβαση ΒΟΟΤ με την Alexandria Port Authority για τον εκσυγχρονισμό, την ανάπτυξη και λειτουργία των εμπορευματικών σταθμών στην Αλεξάνδρεια και την Δεκέλεια. Οι σχετικές εργασίες ολοκληρώθηκαν το 2007. Η Damietta International Port Company (DIPCO / κοινοπραξία υπό τον έλεγχο της κουβειτιανής KGL Transport Company) έχει αποκτήσει δικαιώματα ανάπτυξης και εκμετάλλευσης του λιμένα της Damietta διάρκειας 40 ετών. Το 2007 υπεγράφη μεταξύ της Ahli United Bank και του Arab Banking Corporation (Μπαχρέιν) και της DIPCO συμφωνία χρηματοδότησης του έργου κατασκευής νέου τερματικού σταθμού εμπορευμάτων ύψους $ 480 εκ. Το έργο αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2009. Το 2007, υπεγράφη συμφωνία μεταξύ της Suez Canal Container Terminal (60% συμμετοχή ολλανδικής APM Terminals International) και της Αρχής Λιμένος Port Said για την υλοποίηση της δεύτερης φάσης ανάπτυξης του εμπορευματικού σταθμού East Port Said. Το έργο αναμένεται να κοστίσει $ 140 εκ. και θα αυξήσει την χωρητικότητα του σταθμού σε 2,55 εκ. εμπορευματοκιβώτια έως το 2009. Η εταιρεία λειτουργίας εμπορευματικών λιμένων Dubai Ports World (DP World) εξαγόρασε, το 2007, μερίδιο 90% του μετοχικού κεφαλαίου της Sokhna Port Development Company έναντι $ 670 εκ. Η τελευταία έχει σύμβαση διαχείρισης και λειτουργίας του λιμένα της Sokhna (ΒΔ Suez) τύπου BOT 25-ετούς διάρκειας. Η DP World προγραμματίζει επενδύσεις ύψους $ 2,3 δισ. Ο λιμένας της Sokhna πρόκειται να αποτελέσει τον πρώτο της κατηγορίας deep sea στην Αίγυπτο (τουτέστιν, δυνατότητας υποδοχής σκαφών τύπου Panamax). 3.6 Τηλεπικοινωνίες Ο κλάδος τηλεπικοινωνιών και τεχνολογίας πληροφορικής παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια σημαντική ανάπτυξη (έως και 20% ετησίως). Το κρατικό μονοπώλιο σταδιακά υποχωρεί δημιουργώντας συνθήκες που ευνοούν την καινοτομία. Η απελευθέρωση της αγοράς και ο ανταγωνισμός είχαν ως αποτέλεσμα μειωμένες τιμές. Εκ των σημαντικότερων εξελίξεων, το 2007, ήταν η είσοδος τρίτης εταιρείας κινητής τηλεφωνίας, η προκήρυξη της δεύτερης άδειας σταθερής τηλεφωνίας και η ανάπτυξη υπηρεσιών (διαχείρισης πελατειακών 24
σχέσεων, τηλεφωνικά κέντρα, κέντρα τεχνολογικής και λογισμικής υποστήριξης), οι οποίες βασίζονται στην μεταφορά δραστηριοτήτων αλλοδαπών εταιρειών (που ενσωματώνουν προηγμένη τεχνολογία πληροφορικής) σε χώρες χαμηλού κόστους, όπως η Αίγυπτος. Η κινητή τηλεφωνία διαδίδεται με ταχείς ρυθμούς. Οι χρήστες κινητών τηλεφώνων (90% των οποίων κάνουν χρήση προπληρωμένων καρτών) τετραπλασιάστηκαν τα τελευταία τρία χρόνια φθάνοντας τα 28 εκ. το 2007. Οι εταιρείες κινητής τηλεφωνίας αυξήθηκαν σε τρεις με την απόκτηση άδειας από την Etisalat Misr κοινοπραξία της ETISALAT (Η.Α.Ε.) που κατέχει 66% και των Egyptian Postal Authority, National Bank of Egypt, Commercial International Bank έναντι $ 3,1 δισ. Η Etisalat Misr και η Vodafone Egypt (Vodafone 54,9% - Telecom Egypt 44,7%) απέκτησαν, το 2007, άδειες για παροχή υπηρεσιών 3 ης γενιάς (3G) έναντι $ 610 εκ. έκαστη. Το μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς κατέχει η MobiNil (Orange Telecom 67% - Orascom Telecommunications 33%). Η Orascom Telecom Holdings (οικογένεια Sawiris) δραστηριοποιείται, επίσης, σε περιφερειακό επίπεδο με θυγατρικές κινητής τηλεφωνίας στην Αλγερία, την Τυνησία, το Πακιστάν, το Μπαγκλαντές και τη Ζιμπάμπουε. Η πλήρης απελευθέρωση της αγοράς σταθερής τηλεφωνίας (11 εκ. συνδρομητές) πρόκειται να ολοκληρωθεί με την παραχώρηση της δεύτερης άδειας και τη χορήγηση αδειών για πραγματοποίηση διεθνών κλήσεων (σήμερα αυτές διοχετεύονται μέσω του δικτύου της Telecom Egypt). Μεταξύ των υποψηφίων διεκδικητών της δεύτερης άδειας σταθερής τηλεφωνίας είναι η France Telecom, η Noor Financial Company (Κουβέιτ), οι αιγυπτιακές Orascom Telecom, Giza Systems και Alkan, η Etisalat και η Atheeb Group (Σ. Αραβία). Το αποτέλεσμα του διαγωνισμού θα ανακοινωθεί τον Ιούνιο του 2008. Η Etisalat Egypt απέκτησε, τον Οκτώβριο του 2007, άδεια για πραγματοποίηση διεθνών κλήσεων. Στον τομέα των διεθνών συνδέσεων η Telecom Egypt και η γαλλική Alcatel υπέγραψαν, το 2007, συμφωνία για την κατασκευή υποθαλάσσιου καλωδίου (TE North) το οποίο θα συνδέει την Αλεξάνδρεια με τη Μασσαλία. Το έργο αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2009 (κόστος $ 125 εκ.). Συμβόλαιο αναβάθμισης υποδομών μεταφοράς δεδομένων μέσω υποθαλάσσιου καλωδίου από την Ερυθρά Θάλασσα στη Μεσόγειο υπέγραψε επίσης η Telecom Egypt με την ινδική Middle East-Western Europe (IMEWE). 25
Η Κυβέρνηση δίδει έμφαση στην ανάπτυξη του κλάδου των τεχνολογιών πληροφορικής παρέχοντας κίνητρα για προσέλκυση επενδύσεων, εφαρμόζοντας προγράμματα κατάρτισης ανθρώπινου δυναμικού και θεσπίζοντας κατάλληλο νομοθετικό πλαίσιο. Ιδιαίτερης προβολής τυγχάνει το τεχνολογικό πάρκο Smart Village στο οποίο έχουν εγκατασταθεί μεγάλες διεθνείς εταιρείες (Microsoft, Oracle, Alctel-Lucent, Ericsson, HP), ενώ πρόκειται να δημιουργηθούν ένα τεχνολογικό κέντρο στην Δαμιέττη και τηλεφωνικό κέντρο στο Κάιρο (Contact Center Park). Στον κλάδο λογισμικού δραστηριοποιούνται περί τις 500 εταιρείες, πλην όμως ελάχιστες εξ αυτών έχουν ικανό μέγεθος για διεθνή συνεργασία. Οι μεγαλύτεροι εξαγωγείς υπηρεσιών και προϊόντων τεχνολογιών πληροφορικής είναι η Microsoft (Innovation Center), η ΙΒΜ (Technology Development Center) και οι αιγυπτιακές ITWorx και Harf. Οι συσκευές ηλεκτρονικών υπολογιστών (Η/Υ) συναρμολογούνται σε ποσοστό 60-70% στην Αίγυπτο, με ηλεκτρομηχανολογικό εξοπλισμό που εισάγεται από την Κίνα και την Ινδία. Οι μισές από τις 20 κύριες εταιρείες στον κλάδο είναι αιγυπτιακές. Η χρήση Η/Υ είναι ακόμη σχετικά περιορισμένη (15%), οι δε χρήστες του διαδικτύου υπολογίζονται σε 7 εκ., τα περιθώρια συνεπώς ανάπτυξης είναι σημαντικά. Μεταξύ των μέτρων που έχει λάβει η Κυβέρνηση για τη διάδοσή τους είναι η εφαρμογή χαμηλών τελών σύνδεσης, η επιδότηση αγοράς Η/Υ από νοικοκυριά και η δημιουργία ομίλων τεχνολογιών πληροφορικής (IT Clubs) σε εκπαιδευτικά ιδρύματα και μη-κυβερνητικές οργανώσεις με σύνδεση χαμηλού κόστους. 3.7 Υπηρεσίες 3.7.1 Τουρισμός Ο τουρισμός αποτελεί την κύρια πηγή ξένου συναλλάγματος της Αιγύπτου, αντιπροσωπεύοντας 11% του ΑΕΠ. Οι τομείς ξενοδοχείων και εστίασης σημείωσαν αύξηση 13,2%, το 2006/07. Η πλειοψηφία των τουριστών προέρχεται από την Ευρώπη και τη Μ. Ανατολή. Το 2007, κύριες χώρες προέλευσης ήταν η Ρωσία (1,6 εκ.), η Γερμανία (993 χιλ.), το Ην. Βασίλειο (958 χιλ.) και η Ιταλία (916 χιλ.). Συνολικά ο αριθμός των 26
τουριστών αυξήθηκε, το 2007, κατά 10,8%, φθάνοντας τα 10 εκ. και των διανυκτερεύσεων κατά 14,1%. Τα έσοδα για το 2007 υπολογίζονται σε $ 8 δισ. (ετήσια αύξηση 10,7%). Το Υπουργείο Τουρισμού εκτιμά ότι οι αφίξεις τουριστών θα αυξηθούν σε 16 εκ. έως το 2014 και προγραμματίζει την ανάπτυξη νέων προορισμών και μορφών τουρισμού (ακτή Μεσογείου, συνεδριακός τουρισμός), τη βελτίωση των εγκαταστάσεων και υπηρεσιών, καθώς επίσης και την προσέλκυση επενδυτών. Ενδιαφέρον ξένων επενδυτών έχει εκδηλωθεί, ιδίως, από τις αραβικές χώρες του Κόλπου (Η.Α.Ε., Κατάρ, Ντουμπάι), με επίκεντρο την Ερυθρά Θάλασσα (Sharm El Sheikh, Hurgadha) όπου υλοποιούνται έργα κατασκευής πολυτελών ξενοδοχειακών συγκροτημάτων και κατοικιών. Δεδομένης της κυβερνητικής στήριξης του κλάδου, η προοπτική για τη βιομηχανία του τουρισμού είναι θετική, εξαρτάται όμως πάντοτε από την προσαρμοστικότητα σε ενδεχόμενες εξωτερικές αναταραχές (περιφερειακή αστάθεια, άνοδος τιμών πετρελαίου). 3.7.2 Διώρυγα Suez Τα έσοδα της διώρυγας του Suez συνέχισαν την άνοδό τους και το 2006/07, φθάνοντας τα $ 4,2 δισ., έναντι $ 3,6 δισ. το 2005/06. Συνολικά ο αριθμός των πλοίων που διήλθαν από την διώρυγα ήταν 19.419 (18.476 το 2005/06). Οι αυξημένες εμπορικές ροές, ιδίως από και προς την Κίνα και την Ινδία, συνέβαλλαν στην άνοδο των εσόδων, καθώς επίσης και η άνοδος της τιμής του πετρελαίου που κατέστησε τις συντομότερες οδούς μεταφορών ελκυστικότερες οικονομικά. Η αύξηση των τελών διέλευσης, από τον Απρίλιο του 2008, αναμένεται να συμβάλλει περαιτέρω στην άνοδο των εσόδων. Η Κυβέρνηση προγραμματίζει επένδυση άνω των $ 5 δισ. μεταξύ 2010-15 σε έργα αναβάθμισης της διώρυγας (διεύρυνση και εκβάθυνσης) επιτρέποντας την διέλευση δεξαμενόπλοιων χωρητικότητας 350 χιλ. τόνων (οι υφιστάμενες υποδομές επιτρέπουν ανώτατο φορτίο έως 200 χιλ. τόνους). 3.7.3 Τραπεζικός τομέας 27