ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΖΑΣ

ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΖΑΣ ----------------------------------- ΜΑΡΙΑΝΝΑ Α. ΝΤΑΛΑΜΑΓΚΑ, MD, MSc, MPH, PhD ΙΑΤΡΟΣ-ΒΙΟΠΑΘΟΛΟΓΟΣ ΑΝ. ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ- ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΠΑΝ/ΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΓΕΝΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΟΥ «ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ» ΤΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ ΕΞΗΓΗΣΗ ΤΟΥ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗΣ ΤΗΣ ΕΚΚΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΟΡΜΟΝΩΝ ΤΟΥ ΛΙΠΩΔΟΥΣ ΙΣΤΟΥ ΑΠΑΡΙΘΜΗΣΗ ΤΩΝ ΟΡΜΟΝΩΝ ΤΟΥ ΛΙΠΩΔΟΥΣ ΙΣΤΟΥ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ ΤΩΝ ΟΡΜΟΝΩΝ ΤΟΥ ΛΙΠΩΔΟΥΣ ΙΣΤΟΥ ΣΤΟΥΣ ΙΣΤΟΥΣ ΚΑΙ ΣΤΑ ΟΡΓΑΝΑ ΕΜΠΕΔΩΣΗ ΤΩΝ ΓΝΩΣΕΩΝ ΜΕΣΩ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΩΝ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΖΑΣ 2

Η ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΤΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ Παχυσαρκία (ΒΜΙ 30 kg/m 2 ) 7% των ενηλίκων σε παγκόσμιο επίπεδο 312 εκατομμύρια Υπέρβαροι ενήλικες (ΒΜΙ: 25-30 kg/m 2 ) 1.1 δισεκατομμύρια ενήλικες Υπέρβαρα και παχύσαρκα παιδιά περίπου 36% Σχεδόν το 75% των Ελλήνων είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι σύμφωνα με τα διεθνή κριτήρια 3

ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΖΑΣ 6

Τρώγοντας ανθυγιεινά και αυξάνοντας τις μερίδες 2004 2004 2004 2004 2004 Πηγή: National Geographic, Αύγουστος 2004 7

ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ 50% ΛΙΠΗ 30% ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ 20% ΦΥΣΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 20% ΣΙΤΙΟΓΕΝΗΣ ΘΕΡΜΟΓΕΝΕΣΗ 10% ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΒΑΣΙΚΟΣ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ 70% Η ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΜΙΑ ΧΡΟΝΙΑ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΟΥ ΙΣΟΖΥΓΙΟΥ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

Ως «παχυσαρκία» χαρακτηρίζεται η υπερβολική συσσώρευση λίπους στο σώμα. Ενδέχεται όμως ένα αθλητικό μυώδες άτομο να θεωρηθεί υπέρβαρο χωρίς να παρουσιάζει αυξημένη συσσώρευση λίπους στο σώμα του. Η ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΟΡΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟΝ ΚΙΝΔΥΝΟ ΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΜΕ ΕΜΜΕΣΟ ΔΕΙΚΤΗ ΤΟ ΔΕΙΚΤΗ ΜΑΖΑΣ ΣΩΜΑΤΟΣ: BMI=BODY MASS INDEX =βάρος σε kg /(ύψος σε m) 2 9

BMI: 18-25 φυσιολογικός BMI: 25-30 υπέρβαρος BMI: >30 παχύσαρκος (BMI: >35 νοσογόνος παχυσαρκία) ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΖΑΣ 10

Άλλοι έμμεσοι τρόποι μέτρησης της παχυσαρκίας: 1) ΠΕΡΙΜΕΤΡΟΣ ΜΕΣΗΣ (WC): Τα όρια της περιμέτρου μέσης συναρτήσει του αυξημένου καρδιομεταβολικού κινδύνου είναι 102 cm και 88 cm για τους άνδρες και τις γυναίκες αντίστοιχα (λευκή φυλή) 2) ΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙΜΕΤΡΟΥ ΜΕΣΗΣ/ΙΣΧΙΩΝ 3) ΜΕΤΡΗΣΗ ΠΑΧΟΥΣ ΔΕΡΜΑΤΙΚΩΝ ΠΤΥΧΩΝ 4) ΜΑΓΝΗΤΙΚΗ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΖΑΣ 11

Τοπογραφία λίπους και παθολογία Ενδομυϊκό Ενδοηπατικό 12 Υποδόριο Σπλαγχνικό FFA* TNF-α* Λεπτίνη Αδιπονεκτίνη Ρεζιστίνη Βισφατίνη Ομεντίνη IL-6 (CRP)* PAI-1* Aγγειοτενσινογόνο*

ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΖΑΣ Η Παχυσαρκία, ειδικότερα η κεντρικού τύπου, αποτελεί μία από τις σημαντικότερες αιτίες: αντίστασης στην ινσουλίνη, Σ. διαβήτη τύπου ΙΙ, καρδιαγγειακών νοσημάτων(cvd), δυσλιπιδαιμίας, θρόμβωσης, κ.α. Νεότερα επιδημιολογικά δεδομένα υπογραμμίζουν το ρόλο της παχυσαρκίας στην αιτιοπαθογένεια των κακοήθων νεοπλασιών, κυρίως του μετεμμηνοπαυσιακού καρκίνου του μαστού, του καρκίνου του ενδομητρίου, του παχέος εντέρου, των αδενοκαρκινωμάτων οισοφάγου και νεφρού καθώς και ορισμένων αιματολογικών κακοηθειών. Η περίσσεια βάρους είναι υπεύθυνη για το 14% και το 20% των θανάτων από καρκίνο στους άνδρες και τις γυναίκες αντίστοιχα. 14

ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ: 1) ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΙΙ 2) ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΝΟΣΟΣ 3) ΑΓΓΕΙΑΚΟ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟ ΕΠ. 4) ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗ 5) ΧΟΛΟΛΙΘΙΑΣΗ 6) ΚΑΚΟΗΘΕΙΣ ΝΕΟΠΛΑΣΙΕΣ ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ, ΜΑΣΤΟΥ, ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΤΗ ΗΠΑ: 400.000 ΘΑΝΑΤΟΙ ΕΤΗΣΙΩΣ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΟ ΠΛΕΟΝΑΖΟΝ ΣΩΜΑΤΙΚΟ ΒΑΡΟΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΖΑΣ 15

ΛΙΠΩΔΗΣ ΙΣΤΟΣ 1. ΑΠΟΘΗΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ 2. ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΟΣ ΦΡΑΓΜΟΣ 3. ΘΕΡΜΟΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ 4. ΕΝΔΟΚΡΙΝΗΣ ΑΔΕΝΑΣ ΑΠΟΤΕΛΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΚΥΤΤΑΡΑ: ΛΙΠΟΚΥΤΤΑΡΑ, ΠΡΟΛΙΠΟΚΥΤΤΑΡΑ, ΜΑΚΡΟΦΑΓΑ, ΕΝΔΟΘΗΛΙΑΚΑ, ΙΝΟΒΛΑΣΤΕΣ ΚΑΙ ΛΕΙΑ ΜΥΪΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ

ΛΕΥΚΟΣ VERSUS ΦΑΙΟΣ ΛΙΠΩΔΗΣ ΙΣΤΟΣ ΛΕΥΚΟΣ ΛΙΠΩΔΗΣ ΙΣΤΟΣ Ενήλικη ζωή Υποδόριος και σπλαγχνικός Λειτουργία αποθηκευτική, μεταβολική και ενδοκρινική Τα λιπαρά οξέα απελευθερώνονται στην κυκλοφορία ΦΑΙΟΣ ΛΙΠΩΔΗΣ ΙΣΤΟΣ Νεογέννητα θηλαστικά Γύρω από τα σπλάγχνα, θωρακική κοιλότητα, μεγάλα αγγεία, παρασυμπαθητικά γάγγλια Λιποκύτταρα μικρά με κεντρικό πυρήνα, πολλά μιτοχόνδρια. Εκφραση θερμογενίνης (UCP-1) για θερμογένεση άνευ ρίγους Τα λιπαρά οξέα οξειδώνονται απευθείας στα μιτοχόνδρια για παραγωγή θερμότητας. 17

ΥΠΟΣΤΡΩΜΑΤΑ Ελεύθερα λιπαρά οξέα Γλυκερόλη ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΟΣ Αδιψίνη/Παράγων D ΛΙΠΟΚΙΝΕΣ Λεπτίνη Αντιπονεκτίνη Ρεζιστίνη Βισφατίνη ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΗΞΗΣ PAI-1 ΔΙΑΦΟΡΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ Αγγειοτενσινογόνο RBP-4 Λιποπρωτεϊνες ΚΥΤΤΑΡΟΚΙΝΕΣ ΤNF-α IL-6 ΧΗΜΕΙΟΚΙΝΕΣ MCP-1 ΕΝΖΥΜΑ Αρωματάση 11β-HSD-1 Ο ΛΕΥΚΟΣ ΛΙΠΩΔΗΣ ΙΣΤΟΣ ΩΣ ΕΝΔΟΚΡΙΝΗΣ ΑΔΕΝΑΣ

Ο λιπώδης ιστός είναι ένα πραγματικό ενδοκρινικό εργοστάσιο Αδιπονεκτίνη Ρεζιστίνη Λεπτίνη Αγγειοτενσινογόνο Λιποκύτταρο IL-6 Αποθήκευση Τριγλυκεριδίων. Αδιψίνη TNF-α PAI-I Ο ΛΙΠΩΔΗΣ ΙΣΤΟΣ ΣΗΜΑΤΟΔΟΤΕΙ ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΕΞΗ, ΤΟΝ ΚΟΡΕΣΜΟ, ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ, ΤΗΝ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ ΣΤΗΝ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗ, ΤΗΝ ΕΝΔΟΚΡΙΝΙΚΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ, ΤΟΝ ΟΣΤΙΚΟ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟ, ΤΗ ΦΛΕΓΜΟΝΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΟΣΙΑ 20

ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ 21 ΜΑΖΑΣ

ΠΩΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΖΕΤΑΙ Ο ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΗΝ ΠΕΡΙΣΣΕΙΑ ΘΕΡΜΙΔΩΝ ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ; ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΡΟΣΘΕΤΩΝ ΘΕΡΜΙΔΩΝ ΣΕ ΛΙΠΟΣ ΚΑΙ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΣΤΟ ΛΙΠΩΔΗ ΙΣΤΟ ΚΑΥΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΣΣΕΙΑΣ ΤΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΜΕ ΕΠΙΠΡΟΣΘΕΤΗ ΑΣΚΗΣΗ ΔΑΠΑΝΗ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΓΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ (ΘΕΡΜΟΓΕΝΕΣΗ) ΣΤΟΧΟΣ Η ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΜΕΤΑΞΥ ΠΡΟΣΛΗΨΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΔΑΠΑΝΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΕΞΑΣΦΑΛΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΕΝΑ ΠΕΡΙΠΛΟΚΟ ΣΥΝΟΛΟ ΟΡΜΟΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΝΕΥΡΩΝΙΚΩΝ ΣΗΜΑΤΩΝ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΖΑΣ 23

ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΛΙΠΟΣΤΑΤΗ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΖΑΣ 24

ΛΕΠΤΙΝΗ: ορμόνη του λιπώδους ιστού Μικρή πρωτεϊνη (167 αμινοξέα) 16-kd που κωδικοποιείται από το γονίδιο OB (obese) στους επίμυες αντίστοιχου του γονιδίου LEP στον άνθρωπο H συγκέντρωση της λεπτίνης είναι ανάλογη της μάζας του λιπώδους ιστού Η λεπτίνη στο αίμα των γυναικών είναι 2-3 Χ υψηλότερη από την αντίστοιχη των ανδρών Υψηλότερα επίπεδα λεπτίνης παρατηρούνται το βράδυ και τις πρώτες πρωινές ώρες Δρα κυρίως μέσω του υποδοχέα ObRb, που κυρίως εκφράζεται στον υποθάλαμο. Το γονίδιο DB κωδικοποιεί τον υποδοχέα της λεπτίνης (επίμυες) ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΖΑΣ 25

Ποντίκια με ελαττωματικά αντίγραφα του γονιδίου OB, γονότυπος ob/ob-, εμφανίζουν: Ανεξέλεγκτη όρεξη Βαριά παχυσαρκία Υπέρμετρη αύξηση Υπογονιμότητα Χαμηλή θερμότητα σώματος Αύξηση κορτιζόλης στον ορό Αντοχή στην ινσουλίνη ob/ob mice, no leptin ate more food less active, 67 g ob/ob mice Injected with leptin 35 g 26

Η ΛΕΠΤΙΝΗ ΔΙΕΓΕΙΡΕΙ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΑΝΟΡΕΞΙΓΟΝΩΝ ΠΕΠΤΙΔΙΚΩΝ ΟΡΜΟΝΩΝ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΖΑΣ 28

ΝΕΥΡΟΠΕΠΤΙΔΙΑ NPY,νευροπεπτίδιο Υ 1) παράγεται από ορεξιγόνους νευρώνες 2) Δίνει το σήμα: Φάε! 3) Υψηλή συγκέντρωση NPY οδηγεί σε βουλιμία και παχυσαρκία α-msh, σχηματίζεται από την προοπιομελανοκορτίνη 1) παράγεται από ανορεξιγόνους νευρώνες 2) Δίνει το σήμα: Πάψε να τρως! ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΖΑΣ 30

ΣΕ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ Η ΛΕΠΤΙΝΗ: ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΖΑΣ 32

ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΕ Η ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΝΑ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ ΣΕ ΑΝΕΠΑΡΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΕΠΤΙΝΗΣ; Ένα εξαιρετικά μικρό ποσοστό παχυσαρκίας οφείλεται σε διαταραχές του γονιδίου της λεπτίνης (<1%). Σε αυτές τις περιπτώσεις ενέσεις λεπτίνης οδηγούν σε σημαντική απώλεια βάρους. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων κοινής παχυσαρκίας, τα επίπεδα λεπτίνης του αίματος είναι πολύ αυξημένα και υπάρχει αντίσταση στη δράση της λεπτίνης. Πιθανώς εμπλέκονται περισσότερο σύνθετοι παράγοντες στην παθοφυσιολογία της παχυσαρκίας ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΖΑΣ 33

ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΜΕ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΗΣ ΛΕΠΤΙΝΗΣ ΕΛΛΕΙΨΗ ΛΕΠΤΙΝΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ Ή ΑΝΟΧΗ ΣΤΗ ΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΛΕΠΤΙΝΗΣ Συγγενής έλλειψη λεπτίνης (<1% περιπτώσ. παχυσαρκίας) Ετερόζυγος έλλειψη λεπτίνης (5-6 %) Λιποδυστροφία (συγγενήςεπίκτητη) HIV-λιποδυστροφία (50 % των ασθενών με AIDS υπό θεραπέια) Ψυχογενής ανορεξία (1-3% ) Υποθαλαμική αμηνόρροια (3-8% νέων ) Μεταλλαγές στο γονίδιο του υποδοχέα της λεπτίνης Διαταραχή στη σηματοδότηση της λεπτίνης Μεταλλαγές στο γονίδιο της προοπιομελανοκορτίνης Διαταραχή στη μεταφορά της λεπτίνης δια του αιματοεγκεφαλικού φραγμού Κοινή παχυσαρκία (>90% των παχύσαρκων ατόμων) Άγνωστος μηχανισμός ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΖΑΣ 34

ΑΝΑΛΟΓΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΑΜΕ ΝΑ ΠΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ: ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΤΥΠΟΥ 1: έλλειψη λεπτίνης ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΤΥΠΟΥ 2: αντίσταση ή ανοχή στη δράση της λεπτίνης ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΖΑΣ 35

ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΜΕ ΠΟΛΥ ΧΑΜΗΛΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΛΕΠΤΙΝΗΣ <0.05 ng/ml ΣΥΓΓΕΝΗΣ ΕΛΛΕΙΨΗ ΛΕΠΤΙΝΗΣ (ομόζυγος) Υπερφαγία, Νοσογόνος Παχυσαρκία, υπογοναδοτροφικός υπογοναδισμός, Υπερινσουλιναιμία, ΣΔΙΙ, δυσλιπιδαιμία, ανοσολογικές διαταραχές ob/ob ποντίκια 36 Mantzoros et al, 2010

HIV-ΛΙΠΟΔΥΣΤΡΟΦΙΑ Leow, M. K. et al. J. Clin. Endocrinol.Metab. 88, 1961 1976 (2003) Grinspoon, S. & Carr, A. N. Engl. J. Med. 352, 48 62 (2005)

ΠΟΥ ΘΑ ΗΤΑΝ ΧΡΗΣΙΜΗ ΣΗΜΕΡΑ Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΕ ΛΕΠΤΙΝΗ; ΣΕ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΣΥΓΓΕΝΟΥΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ ΛΕΠΤΙΝΗΣ ΙΣΩΣ ΣΕ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΖΟΝΤΑΙ ΑΠΌ ΜΕΡΙΚΗ ΕΛΛΕΙΨΗ ΛΕΠΤΙΝΗΣ ΌΠΩΣ Η ΨΥΧΟΓΕΝΗΣ ΑΝΟΡΕΞΙΑ, Η ΥΠΟΘΑΛΑΜΙΚΗ ΑΜΗΝΟΡΡΟΙΑ ΚΑΙ Η ΛΙΠΟΔΥΣΤΡΟΦΙΑ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΖΑΣ 38

ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΛΕΠΤΙΝΗΣ ΕΞΕΛΙΧΘΗΚΕ ΩΣΤΕ ΝΑ ΡΥΘΜΙΖΕΙ ΤΗΝ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΑΣΙΤΙΑ Σε κατάσταση νηστείας και διατροφικής ανεπάρκειας, η ελάττωση στα επίπεδα λεπτίνης επιφέρει: 1) Ελάττωση της παραγωγής θυρεοειδικών ορμονών για την επιβράδυνση του βασικού μεταβολισμού 2) Ελάττωση της παραγωγής των φυλετικών ορμονών για την παρεμπόδιση της αναπαραγωγής 3) Ελάττωση της παραγωγής IGF-I 4) Κινητοποίηση των αποθεμάτων καυσίμων με αύξηση της παραγωγής γλυκοκορτικοειδών Έτσι η μείωση της λεπτίνης σηματοδοτεί μηνύματα που επιτρέπουν στα ζώα να επιβιώνουν σε περιόδους ασιτίας ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΖΑΣ 39

ΣΤΙΧΟΜΥΘΙΑ ΜΕΤΑΞΥ ΥΠΟΔΟΧΕΩΝ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗΣ ΚΑΙ ΛΕΠΤΙΝΗΣ Insulin receptor - Tyr kinase Leptin receptor Phos by JAK Both phosphorylate insulin receptor substrate-2 (IRS-2) PI-3K - inhibition of food intake.

Η λεπτίνη ευαισθητοποιεί τα ηπατοκύτταρα και τα μυοκύτταρα στη δράση της ινσουλίνης. Η ύπαρξη κοινών δεύτερων αγγελιοφόρων στις δύο σηματοδοτικές οδούς επιτρέπει στη λεπτίνη να πυροδοτήσει ενδοκυττάρια γεγονότα που πυροδοτούνται από την ινσουλίνη. ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΖΑΣ 42

ΑΔΙΠΟΝΕΚΤΙΝΗ Ανακαλύφθηκε την πενταετία 1995-2000 από 4 ερευνητικές ομάδες και ονομάσθηκε: Acrp30 (Scherer et al, 1995), ADIPOQ (Hu et al, 1996), gelatine-binding protein 28-GBP28 (Nakano et al, 1996) και apm1 (Maeda et al, 1996). Ονομάσθηκε adiponectin από τους Arita et al, 1999 Κωδικοποιείται από γονίδιο του χρωμοσώματος 3q27 43

ΠΡΩΤΕΪΝΗ ΜΕ 244 ΑΜΙΝΟΞΕΑ ΚΑΙ 30-kD ΜΟΡΙΑΚΟ ΒΑΡΟΣ ΠΑΡΑΓΕΤΑΙ ΣΤΟ ΛΕΥΚΟ ΛΙΠΩΔΗ ΙΣΤΟ (κυρίως σπλαγχνικό λίπος) ΕΙΝΑΙ Η ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΣΕ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΟΡΜΟΝΗ ΤΟΥ ΛΙΠΩΔΟΥΣ ΙΣΤΟΥ ΠΟΥ ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΣΤΟ ΑΙΜΑ 3-30 μg/ml έναντι ng/ml λεπτίνης και κορτιζόλης, και pg/ml IL-6 και TNF-α ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΤΟ 0.01-0.05% ΤΩΝ ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ ΠΛΑΣΜΑΤΟΣ Η C-ΤΕΛΙΚΗ ΣΦΑΙΡΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΙ ΟΜΟΛΟΓΙΑ ΜΕ ΤΟΝ TNF-α ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑ C1q ΤΟΥ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΟΣ 44

Αδιπονεκτίνη: δομή και ισομορφές 45

Η HMW AΔΙΠΟΝΕΚΤΙΝΗ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΡΑΣΤΙΚΟΤΕΡΗ ΙΣΟΜΟΡΦΗ ΤΗΣ ΑΔΙΠΟΝΕΚΤΙΝΗΣ 46

Οι υποδοχείς Adipo R1 και R2 εκφράζονται σε πολλά όργανα όπως στο μυοκάρδιο, ήπαρ, νεφρό, σκελ. μύες αλλά και σε πλειάδα καρκινικών ιστών (Kelesidis et al, 2006; Kim et al, 2010; Dalamaga & Mantzoros, 2011) 1. Εγκέφαλος 2. Μυοκάρδιο 3. Νεφρός 4. Ηπαρ 5. Πνεύμονας 6. Σκελετικός Μυς 7. Σπλήνας 8. Ορχης Yamauchi T, et al. Nature 2004; 423, 762-769 47

H AMPK ΕΊΝΑΙ ΕΝΑΣ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟΣ ΚΥΤΤΑΡΙΚΟΣ ΑΙΣΘΗΤΗΡΑΣ ΟΠΟΥ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΕΙΤΑΙ ΌΤΑΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΜΡ/ΑΤΡ, ΌΤΑΝ ΠΕΦΤΕΙ ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ πχ σε καταστάσεις οξειδωτικού, υπεροσμωτικού stress, ιστικής υποξίας, ισχαιμίας, μυϊκής συστολής Η ΑΔΙΠΟΝΕΚΤΙΝΗ ΔΙΕΓΕΙΡΕΙ ΤΗΝ ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΚΑΙ ΟΞΕΙΔΩΣΗ ΤΩΝ ΛΙΠΑΡΩΝ ΟΞΕΩΝ ΕΝΩ ΑΝΑΣΤΕΛΛΕΙ ΤΗ ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΟΥΣ. ΟΙ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΜΕΣΟΛΑΒΟΥ- ΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΜΡΚ. ΠΡΟΣΟΧΗ Η ΑΜΡΚ ΕΊΝΑΙ ΔΙΑΦΟ ΡΕΤΙΚΗ ΑΠΌ ΤΗΝ ΡΚΑ ΤΗΣ C-AMP ΜΕ ΑΝΤΙΘΕΤΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΖΑΣ 49

Lyon et al, Endocrinology 2003; 144: 2195- Goldstein et al, J Clin Endocrinol Metab 2004; 89: 2563-8 Μεταβολικές δράσεις Ηπαρ Σκελετικοί Μύες Λιπώδης ιστός Αντιφλεγμονώδης δράση Αναστολή NF-Kβ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΖΑΣ 50

Μεταβολικές Δράσεις αδιπονεκτίνης Αυξάνει την πρόσληψη λιπαρών οξέων (FA) από τα κύτταρα των σκελετικών μυών προάγοντας την β- οξείδωσή τους. Μειώνει τη σύνθεση TG. Προάγει την πρόσληψη γλυκόζης στους σκελετικούς μύες αυξάνοντας την έκφραση των GLUT4 Αναστέλλει τη σύνθεση FA στο ήπαρ. Αναστέλλει τη νεογλυκογένεση στο ήπαρ. Αυξάνει τη φωσφορυλίωση του υποδοχέα της ινσουλίνης. Ρυθμίζει μαζί με τη λεπτίνη τον πολλαπλασιασμό των παγκρεατικών β-κυττάρων (άμεση δράση) Επίσης η αδιπονεκτίνη δρα κεντρικά ρυθμίζοντας την όρεξη και την πρόσληψη τροφής. ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΖΑΣ 51

Προστατευτικός ρόλος της Αδιπονεκτίνης στηνaθηροσκλήρυνση και φλεγμονή λιποκύτταρο ΑΔΙΠΟΝΕΚΤΙΝΗ - - - TNF-α ΙL-6, CRP + TIMP -1 και αναστολή της ρήξης της αθ. πλάκας NO - E selectin VCAM-1 ICAM-1 - - Πολ/σμός και μετανάστευση των SMC ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΖΑΣ Προσκόλληση Mονοκυττάρων Μετατροπή των Μφ σε αφρώδη κύτταρα 52

Πώς επηρεάζεται η συγκέντρωση της αδιπονεκτίνης στο αίμα; PPAR-γ, ΑCE, ARB, στατίνες + + Νηστεία Καφεϊνη Μεσογειακή δίαιτα Μαγνήσιο Ασκηση 15% απώλεια βάρους Λιπώδης ιστός ΑΔΙΠΟΝΕΚΤΙΝΗ 2-30 μg/ml 53 - - Τεστοστερόνη Προλακτίνη Αυξητική ορμόνη Γενετικοί παράγοντες: ADIPOQ, ARL-15 TNF-α Γλυκοκορτικοειδή

ΠΟΝΤΙΚΙΑ ΜΕ ΒΛΑΒΕΣ ΣΤΟ ΓΟΝΙΔΙΟ ΤΗΣ ΑΔΙΠΟΝΕΚΤΙΝΗΣ ΕΙΝΑΙ: 1) Λιγότερο ευαίσθητα στη δράση της ινσουλίνης 2) Παρουσιάζουν παθολογική δοκιμασία ανοχής της γλυκόζης ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΙΙ Ή ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΕΧΟΥΝ ΧΑΜΗΛΟΤΕΡΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΑΔΙΠΟΝΕΚΤΙΝΗΣ ΣΤΟ ΑΙΜΑ Η ΑΔΙΠΟΝΕΚΤΙΝΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΙ ΑΝΤΙ-ΦΛΕΓΜΟΝΩ- ΔΗ, ΑΝΤΙ-ΑΘΗΡΟΓΟΝΟ ΚΑΙ ΑΝΤΙ-ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ. Ατομα με χαμηλά επίπεδα αδιπονεκτίνης τείνουν να αναπτύσσουν καρκίνο έπειτα από 10-15 χρόνια (η αδιπονεκτίνη προάγει την απόπτωση των καρκινικών κυττάρων) ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΖΑΣ 54

ΠΟΙΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΒΕΛΤΙΩΝΟΥΝ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΙΙ; ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΔΙΑΙΤΑ: ρυθμίζει την έκφραση γονιδίων με κεντρικό ρόλο τη διατήρηση της σωματικής μάζας ΤΑΚΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ: ενεργοποιείται η ΑΜΡΚ ΑΝΤΙΔΙΑΒΗΤΙΚΑ ΔΙΣΚΙΑ: αυξάνουν την έκφραση του mrna της αδιπονεκτίνης ενεργοποιώντας την ΑΜΡΚ. Η αδιπονεκτίνη ρυθμίζει την ευαισθησία των κυττάρων και των ιστών στην ινσουλίνη. ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΖΑΣ 55

ΟΙ ΠΥΡΗΝΙΚΟΙ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ PPAR (peroxisome proliferator-activated receptors) ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΜΕΤΑΓΡΑΦΙΚΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΠΟΥ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙ- ΟΥΝΤΑΙ ΑΠΟ ΣΥΝΔΕΤΕΣ ΑΝΑΛΟΓΩΣ ΤΩΝ ΜΕΤΑΒΟΛΩΝ ΤΩΝ ΛΙΠΙΔΙ- ΩΝ ΤΗΣ ΔΙΑΙΤΑΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΚΦΡΑΣΗ ΤΩΝ ΓΟΝΙΔΙΩΝ ΠΟΥ ΕΜΠΛΕΚΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟ ΤΩΝ ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΛΙΠΙΔΙΩΝ 56

PPARγ (κυρίως στο λιπώδη ιστό) ενεργοποιεί γονίδια υπεύθυνα για τη σύνθεση λιπιδίων και την αποθήκευση τους στα λιποκύτταρα. Αυξάνουν την ευαισθησία στη δράση της ινσουλίνης. PPARα (κυρίως στο ήπαρ-μύες) ενεργοποιεί γονίδια υπεύθυνα για τη β- οξείδωση των λιπαρών οξέων και τη δημιουργία κετονικών σωμάτων στη νηστεία PPARβ/δ (λιπ.ιστός-ήπαρ-μύες-σε όλα τα κύτταρα) είναι ο κύριος ρυθμιστής της οξείδωσης του λίπους. Ο ενεργοποιημένος PPARδ παρεμποδίζει τη συσσώρευση λίπους και την ανάπτυξη της παχυσαρκίας. ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΖΑΣ 57

ΡΕΖΙΣΤΙΝΗ Πεπτιδική λιποκίνη 10 kd που παράγεται κυρίως από τα μονοκύτταρα και μακροφάγα (άνθρωπος), καθώς και από λιποκύτταρα (επίμυες) Προάγει την παραγωγή προφλεγμονωδών κυτταροκινών όπως IL-6, IL-1, TNF-α και της IL-12 από τα μακροφάγα, συμβάλλοντας στη φλεγμονή.

ΓΚΡΕΛΙΝΗ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΖΑΣ 59

ΔΡΑΣΕΙΣ ΓΚΡΕΛΙΝΗΣ ΠΑΡΑΓΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΑ ΚΥΤΤΑΡΑ ΤΟΥ ΒΛΕΝΟΓΟΝΟΥ ΤΟΥ ΣΤΟΜΑΧΟΥ. ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΙΣΧΥΡΟ ΔΙΕΓΕΡΤΙΚΟ ΤΗΣ ΟΡΕΞΗΣ ΠΟΥ ΔΡΑ ΣΕ ΣΕ ΜΙΚΡΟΤΕΡΗ ΧΡΟΝΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ ΣΕ ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΤΗ ΛΕΠΤΙΝΗ Η ΤΗΝ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗ Η ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΤΗΣ ΚΟΡΥΦΩΝΕΤΑΙ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΚΑΘΕ ΓΕΥΜΑ ΚΑΙ ΠΕΦΤΕΙ ΑΠΟΤΟΜΑ ΑΜΕΣΩΣ ΜΕΤΑ. ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ ΓΚΡΕΛΙΝΗΣ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΤΟΝ ΥΠΟΘΑΛΑΜΟ, ΣΤΗΝ ΥΠΟΦΥΣΗ, ΣΤΟ ΛΙΠΩΔΗ ΙΣΤΟ ΚΑΙ ΣΤΟ ΜΥΟΚΑΡΔΙΟ. ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΖΑΣ 60

ΠΕΠΤΙΔΙΚΗ ΟΡΜΟΝΗ PYY3-36 ΕΚΚΡΙΝΕΤΑΙ ΑΠΌ ΕΝΔΟΚΡΙΝΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ ΤΟΥ ΒΛΕΝΟΓΟΝΟΥ ΤΟΥ ΛΕΠΤΟΥ ΚΑΙ ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ ΣΕ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΦΙΞΗ ΤΗΣ ΤΡΟΦΗΣ ΔΡΑ ΣΕ ΟΡΕΞΙΓΟΝΟΥΣ ΝΕΥΡΩΝΕΣ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ ΑΝAΣΤΕΛΛΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΚΛΥΣΗ NPY ΚΑΙ ΕΛΑΤΤΩΝΟΝΤΑΣ ΤΟ ΑΙΣΘΗΜΑ ΠΕΙΝΑΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΖΑΣ 62

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟ ΠΟΛΥΠΛΟΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΩΝ ΝΕΥΡΟΕΝΔΟΚΡΙΝΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΣΜΩΝ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΟΥ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΥ ΕΞΕΛΙΧ- ΘΗΚΕ ΓΙΑ ΝΑ ΠΡΟΦΥΛΑΣΣΕΙ ΑΠΌ ΤΗ ΣΤΕΡΗΣΗ ΤΡΟΦΗΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΠΡΟΣΦΟΡΗ ΣΥΣΣΩΡΕΥΣΗ ΛΙΠΟΥΣ (ΑΚΡΑΙΑ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ) ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΖΑΣ 64

Η ΔΥΣΚΟΛΙΑ ΠΟΥ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΝ ΟΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΠΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΟΥΝ ΝΑ ΧΑΣΟΥΝ ΒΑΡΟΣ ΜΑΡΤΥΡΕΙ ΤΗΝ ΑΞΙΟΣΗΜΕΙΩΤΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΝΕΥΡΟΕΝΔΟΚΡΙ- ΝΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΣΜΩΝ ΕΛΕΓΧΟΥ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΖΑΣ 66

ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΝΕΥΡΙΚΕΣ ΠΡΟΣΑΓΩΓΕΣ ΟΔΟΙ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΟΡΕΞΗΣ ΑΥΞΗΣΗ ΜΕΙΩΣΗ AgRP NPY MCH Ορεξίνη/ Γαλανίνη POMC α-μsh CART GLP-1 ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΟΡΜΟΝΕΣ Λεπτίνη Ινσουλίνη Κορτιζόλη ΠΕΠΤΙΔΙΑ ΤΟΥ ΓΕΣ Γκρελίνη Χολοκυστοκινίνη PYY ΜΕΤΑΒΟΛΙΤΕΣ Γλυκόζη Κετόνες

Το μεταβολικό puzzle ;;;ΟΡΓΑΝΟΚΙΝΗ ΛΙΠΟΚΙΝΕΣ ΗΠΑΤΟΚΙΝΕΣ ΜΥΟΚΙΝΕΣ 68

Δίαιτα και Φυσική Ασκηση Stanaway FF et al How fast does the Grim Reaper walk? Receiver operating characteristics curve analysis in healthy men aged 70 and over: BMJ. 2011; 343: d7679. H ταχύτητα των 3 km/h ήταν ο πιο αρνητικός σημαντικός προγνωστικός παράγοντας θνησιμότητας στην πενταετία σε άτομα 70 ετών Με ταχύτητα 5 km/h δε σημειώθηκε θάνατος στην πενταετία σε άτομα 70 ετών. 69

ΣΥΝΟΨΗ Ο λιπώδης ιστός αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους ενδοκρινείς αδένες. Σηματοδοτεί μηνύματα για την όρεξη, τον κορεσμό, την κατανάλωση ενέργειας, την ευαισθησία στην ινσουλίνη, τον οστικό μεταβολισμό, τη φλεγμονή και την ανοσία. Η λεπτίνη είναι μια λιποκίνη που παράγεται από το λιπώδη ιστό ευθέως ανάλογα με τον αριθμό και το μέγεθος των λιποκυττάρων. Αναστέλλει την όρεξη και ρυθμίζει τη δαπάνη ενέργειας. Η λεπτίνη επιδρά σε υποδοχείς του τοξοειδούς πυρήνα του υποθαλάμου προκαλώντας την έκλυση ανορεξιγόνων πεπτιδίων (πχ α-msh), τα οποία αναστέλλουν την όρεξη. Επίσης, διεγείρει το συμπαθητικό νευρικό σύστημα στα λιποκύτταρα οδηγώντας σε αποσύζευξη της μιτοχονδριακής φωσφορυλίωσης και θερμογένεση.

Το σύστημα μεταβίβασης σήματος της λεπτίνης βασίζεται το μηχανισμό JAK-STAT. Μόλις φωσφορυλιωθούν από την JAK, οι STAT προσδένονται στις ρυθμιστικές περιοχές των γονιδίων-στόχων και μεταβάλλουν την έκφραση πρωτεϊνών, οι οποίες καθορίζουν τη μεταβολική δραστηριότητα και την όρεξη. Η ινσουλίνη επίσης επιδρά σε υποδοχείς του τοξοειδούς πυρήνα με παρόμοια αποτελέσματα. Η αδιπονεκτίνη διεγείρει την πρόσληψη και οξείδωση των λιπαρών οξέων ενώ αναστέλλει τη σύνθεσή τους. Οι δράσεις της μεσολαβούνται από την ΑΜΡΚ. Η γκρελίνη είναι μια ορμόνη που παράγεται στο στόμαχο, επιδρά σε ορεξιγόνους νευρώνες προκαλώντας πείνα πριν από το γεύμα. Η πεπτιδική ορμόνη PYY 3-36, μια πεπτιδική ορμόνη του εντέρου, ελαττώνει το αίσθημα της πείνας μετά το γεύμα επιδρώντας στον υποθάλαμο.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Κεφάλαιο 23: Ορμονική ρύθμιση και ενοποίηση του μεταβολισμού στα θηλαστικά Lehninger Βασικές Αρχές Βιοχημείας, Τόμος 2, κεφάλαιο 23.4 (1188-1197) ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΖΑΣ 72