Ειδικό Σχέδιο Διαχείρισης των Υδατικών Πόρων για τη Λεκάνη Απορροής του Ποταμού Ταυρωνίτη, Χανιά

Ειδικό Σχέδιο Διαχείρισης των Υδατικών Πόρων για τη Λεκάνη Απορροής του Ποταμού Ταυρωνίτη, Χανιά Τεχνική Έκθεση για Δημόσια Διαβούλευση Αύγουστος 2012

Τεχνική Έκθεση Προς ΟΑΔΥΚ Ειδικό Σχέδιο Διαχείρισης των Υδατικών Πόρων για τη Λεκάνη Απορροής του Ποταμού Ταυρωνίτη, Χανιά Νικόλαος Π. Νικολαΐδης και Γεώργιος Καρατζάς Καθηγητές, Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος, Πολυτεχνείο Κρήτης Συμμετείχαν οι: Νεκτάριος Κουργιαλάς και Θεόδωρος Κουσουρής Σε συνεργασία με: Κωνσταντίνο Βοζινάκη, Υδρογεωλόγο, Π.Ε. Χανίων, Περιφέρεια Κρήτης Αύγουστος 2012

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Κεφάλαιο 1 Περιγραφή Λεκάνης Απορροής του Ποταμού Ταυρωνίτη 6 Κεφάλαιο 2 Χαρακτηρισμός Υδάτινων Συστημάτων 17 Κεφάλαιο 3 Περιβαλλοντικές Πιέσεις 30 Κεφάλαιο 4 Χημική Κατάσταση 46 Κεφάλαιο 5 Οικολογική Κατάσταση 73 Κεφάλαιο 6 Υδρολογική Μοντελοποίηση Λεκάνης Απορροής 78 Κεφάλαιο 7 Περιβαλλοντική Κατάσταση 87 Κεφάλαιο 8 Περιβαλλοντικοί Στόχοι και Πρόγραμμα Μέτρων 90 Κεφάλαιο 9 Προκαταρτικό Σχέδιο Διαχείρισης Ξηρασίας 96 Κεφάλαιο 10 Δημόσια Διαβούλευση και Ιεράρχηση έργων 103 Παράρτημα 105 1

2

Ειδικό Σχέδιο Διαχείρισης των Υδατικών Πόρων για τη Λεκάνη Απορροής του Ποταμού Ταυρωνίτη, Χανιά Τεχνική Έκθεση Προς Δημόσια Διαβούλευση Το Εργαστήριο Υδρογεωχημικής Μηχανικής και Αποκατάστασης Εδαφών με υπεύθυνο τον καθηγητή Νικόλαο Νικολαΐδη και το Εργαστήριο Γεωπεριβαλλοντικής Μηχανικής με υπεύθυνο τον καθηγητή Γεώργιο Καρατζά του Τμήματος Μηχανικών Περιβάλλοντος του Πολυτεχνείου Κρήτης ανέλαβε από τον Οργανισμό Ανάπτυξης Δυτικής Κρήτης (ΟΑΔΥΚ) την εκπόνηση ειδικού σχεδίου διαχείρισης των υδατικών πόρων για τη λεκάνη απορροής του ποταμού Ταυρωνίτη. Ο στόχος του έργου είναι η ολοκληρωμένη και βιώσιμη διαχείριση των υδατικών αποθεμάτων, ώστε να συμβάλλει στην αναβάθμιση του περιβάλλοντος, στην κοινωνική συνοχή, στην οικονομική προστιθέμενη αξία και γενικότερα στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των πολιτών. Οι επιμέρους στόχοι του έργου είναι: 1. Αξιολόγηση της υπάρχουσας κατάστασης των υδατικών πόρων της περιοχής μελέτης βάσει των υπαρχόντων δεδομένων και μελετών, έπειτα από σύνθεση. 2. Χαρακτηρισμός των υδάτινων συστημάτων (water bodies) με βάση την Οδηγία Πλαίσιο 2000/60. 3. Ανάλυση των περιβαλλοντικών πιέσεων και επιπτώσεων της ρύπανσης. 4. Αξιολόγηση της ποιοτικής και ποσοτικής κατάστασης των υδάτινων συστημάτων. 5. Αξιολόγηση των εναλλακτικών περιβαλλοντικών μέτρων και δημόσια ενημέρωση κοινωνικών εταίρων για τη βιώσιμη διαχείριση των υδατικών πόρων. 6. Ιεράρχηση των περιοχών παρέμβασης (προτάσεις περιβαλλοντικών μέτρων). 7. Στρατηγικό σχέδιο βιώσιμης διαχείρισης των υδατικών πόρων. Το έργο εκπονήθηκε σε 7 στάδια που περιλαμβάνουν: 1. Καταγραφή της παρούσας κατάστασης Κατεγράφησαν οι υπάρχουσες μελέτες και τα υδρογεωχημικά δεδομένα ποιότητας και ποσότητας των υδάτων καθώς και τα υπάρχοντα έργα και δράσεις σχετικά με την διαχείριση των υδατικών πόρων. Έγινε σύνθεση των μελετών και αξιολόγηση της υπάρχουσας κατάστασης των υδατικών πόρων της περιοχής μελέτης με βάση τις μελέτες, την υπάρχουσα νομοθεσία και τη διεθνή πρακτική. 2. Χαρακτηρισμός των τύπων των υδάτινων συστημάτων με βάση της Οδηγία Πλαίσιο 2000/60 Χρησιμοποιήθηκαν θεματικοί χάρτες GIS καθώς και άλλα δεδομένα και μετρήσεις για να γίνει ο χαρακτηρισμός του τύπου όλων των υδάτινων συστημάτων της περιοχής μελέτης με βάση μία από τις δύο κατηγορίες που προσδιορίζει η οδηγία (Άρθρο 5 Χαρακτηριστικά περιοχής λεκάνης απορροής ποταμού υδατικού διαμερίσματος). Έγινε ανάλυση των γεωχημικών χαρακτηριστικών των υδάτινων συστημάτων και επισκόπηση των επιπτώσεων των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στην κατάσταση των επιφανειακών και των υπόγειων υδάτων σύμφωνα με τις τεχνικές προδιαγραφές των Παραρτημάτων ΙΙ και ΙV της Οδηγίας. Στη παρούσα μελέτη δεν έγινε οικονομική ανάλυση της χρήσης ύδατος, καθώς η μελέτη αυτή εκπονείται από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης. 3. Ανάλυση των περιβαλλοντικών πιέσεων και επιπτώσεων της ρύπανσης Η αξιολόγηση έγινε για 5 είδη πιέσεων σύμφωνα με τα πρότυπα των Πιλοτικών Λεκανών Απορροής Ποταμού (Pilot River Basin). Οι πιέσεις που εξετάστηκαν είναι: 3

i. Ρύπανση από θρεπτικά άλατα, ii. iii. iv. Ρύπανση από φυτοφάρμακα, Κατανάλωση και ζήτηση νερού από ποικίλες χρήσεις, Διάβρωση από φερτά υλικά, v. Επιπτώσεις στα φυσικά οικοσυστήματα. Το δίκτυο δειγματοληψιών περιλαμβάνει τα επιφανειακά και υπόγεια νερά της περιοχής με αναλύσεις ανιόντων και κατιόντων, βαρέα μέταλλα, θρεπτικά και φυτοφάρμακα. Τα πιο πάνω δεδομένα χρησιμοποιήθηκαν για την αξιολόγηση της κατάστασης των υδάτινων σωμάτων της περιοχής. Σημειώνεται ότι αξιολογήθηκε μόνο η χημική κατάσταση και όχι η οικολογική, καθώς τα ποτάμια της περιοχής είναι διαλείπουσας ροής και οι μεθοδολογίες οικολογικής ποιότητας δεν μπορούν να εφαρμοστούν αποτελεσματικά σε τέτοια συστήματα σύμφωνα με την διεθνή πρακτική. 4. Ανάλυση της υδρογεωλογικής λεκάνης υδροφορέα και των επιφανειακών απορροών με την μεθοδολογία DPSIR Η μεθοδολογία DPSIR (Drivers Pressures State Impact Response) είναι μέρος της δημιουργίας του διαχειριστικού σχεδίου λεκάνης απορροής και θα χρησιμοποιηθεί για την ανάλυση της υδρογεωλογικής λεκάνης. Υπολογίστηκαν τα ρυπαντικά φορτία, αξιολογήθηκε η ποιότητα των νερών και έγινε μοντελοποίηση των επιφανειακών και υπόγειων συστημάτων της περιοχής μελέτης. 5. Προτάσεις αξιοποίησης των υδατικών πόρων της περιοχής Έγιναν προτάσεις αξιοποίησης των υδατικών αποθεμάτων και βελτιστοποίησης των παροχών άρδευσης καθώς και σύνθεση των αποτελεσμάτων και αξιολόγηση εναλλακτικών προτάσεων για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας και των πλημμυρών για τη βιώσιμη διαχείριση των υδατικών πόρων. 6. Ιεράρχηση των περιοχών παρέμβασης (προτάσεις περιβαλλοντικών μέτρων) Έγινε αξιολόγηση των εναλλακτικών προτάσεων περιβαλλοντικών μέτρων και δημόσια ενημέρωση των κοινωνικών εταίρων για τη βιώσιμη διαχείριση των υδατικών πόρων. 7. Στρατηγικό σχέδιο βιώσιμης διαχείρισης των υδατικών πόρων σύμφωνα με το Άρθρο 10 (Σχέδιο Διαχείρισης περιοχής λεκάνης απορροής ποταμού υδατικού διαμερίσματος) της Οδηγίας 2000/60ΕΕ Το διαχειριστικό σχέδιο περιλαμβάνει την περιγραφή της κατάστασης, καθώς και το προτεινόμενο πρόγραμμα μέτρων. Όλα τα δεδομένα και συμπεράσματα που πρόεκυψαν από τη μελέτη θα χρησιμοποιηθούν από την Περιφέρεια Κρήτης για δημόσια διαβούλευση. Τα σχέδια διαχείρισης περιλαμβάνουν (σύμφωνα με το ΠΔ 51 ΦΕΚ 54/8 3 2007 Παράρτημα VII) τα ακόλουθα στοιχεία: 4

Σύντομη περιγραφή άρθρων του ΠΔ51 ΦΕΚ 54/8 3 2007 Παράρτημα VII που θα καλυφθούν από την μελέτη Α1. Γενική περιγραφή των χαρακτηριστικών της κάθε περιοχής λεκάνης απορροής ποταμού για τα επιφανειακά και υπόγεια ύδατα. Α2. Περίληψη των σημαντικών πιέσεων και επιπτώσεων που ασκούν οι ανθρώπινες δραστηριότητες στην κατάσταση των επιφανειακών και των υπογείων υδάτων. Α3. Προσδιορισμός και χαρτογράφηση των προστατευόμενων περιοχών. Παρατηρήσεις και αποκλίσεις Στον προσδιορισμό των συνθηκών αναφοράς θα καλυφθούν ποσοτικοί και ποιοτικοί δείκτες και όχι οικολογικοί δείκτες λόγω της διαλείπουσας ροής του ποταμού Σύμφωνα με το εδάφιο 3 της παραπάνω πρότασης. Δημιουργία χαρτών σε GIS σε συνεργασία με την Περιφέρεια και τον ΟΑΔΥΚ. Α4. Χάρτης δικτύων παρακολούθησης. Δημιουργήθηκαν χάρτες δικτύων υδρολογικής και χημικής κατάστασης των επιφανειακών και υπογείων υδάτων. Α5. Κατάλογος περιβαλλοντικών στόχων. Προτάθηκαν περιβαλλοντική στόχοι σε συνεργασία με την Περιφέρεια Κρήτης, την Ν.Α. Χανίων και τους κοινωνικούς εταίρους. Α6. Περίληψη οικονομικής ανάλυσης της χρήσης ύδατος. Η μελέτη αυτή εκπονείται από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και δεν θα συμπεριληφθεί στην παρούσα μελέτη. Α7. Περίληψη των προγραμμάτων μέτρων. Δεν θα συμπεριληφθούν τα 7.2 (μέτρα ανάκτησης κόστους χρήσης υδάτων) και 7.12 (μέτρα για την παράκτια ζώνη). Α8. Μητρώο τυχόν λεπτομερέστερων προγραμμάτων και σχεδίων διαχείρισης. Α9. Περίληψη μέτρων για την πληροφόρηση του κοινού και τη δημόσια διαβούλευση. Α10. Στοιχεία των αρμόδιων αρχών. Η δημόσια διαβούλευση θα γίνει από την Διεύθυνση Υδάτων της Περιφέρειας Κρήτης. Οι Κοινωνικοί Εταίροι που θα συμμετέχουν στη δημόσια ενημέρωση θα είναι: Πολυτεχνείο Κρήτης, ΔΕΥΑΧ (Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης Αποχέτευσης Χανίων), ΟΑΔΥΚ (Οργανισμός Ανάπτυξης Δυτικής Κρήτης), ΤΟΕΒ (Τοπικός Οργανισμός Εγγείων Βελτιώσεων), ΤΕΕ (Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας), ΜΑΙΧ (Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων), ΕΘΙΑΓΕ (Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας), ΙΓΜΕ (Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών), Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Χανίων, Περιφέρεια Κρήτης, Δήμοι, ΜΚΟ (Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις). Α11. Σημεία επαφής και διαδικασίες για την προμήθεια σχετικών εγγράφων. 5

Κεφάλαιο 1 Περιγραφή Λεκάνης Απορροής του Ποταμού Ταυρωνίτη 6

1.1. Περιγραφή Λεκάνης Απορροής ποταμού Ταυρωνίτη Η λεκάνη απορροής του ποταμού Ταυρωνίτη βρίσκεται 20 χιλιόμετρα δυτικά της πόλης των Χανίων και οριοθετείται με συντεταγμένες γεωγραφικού πλάτους μεταξύ 35 ο 19 12 και 35 ο 32 05 και γεωγραφικού μήκος 23 ο 44 54 και 24 ο 01 05. Η έκταση της υδρολογικής λεκάνης του Ταυρωνίτη είναι περίπου 173 km 2 (Εικόνα 1.1 Α). Η λεκάνη απορροής του ποταμού Ταυρωνίτη συμβάλει καταλυτικά στη διαμόρφωση του υδατικό δυναμικού της ευρύτερης περιοχής του Ν. Χανίων. Ως εκτούτου, η βαθύτερη γνώση των ιδιαίτερων γεωμορφολογικών χαρακτηριστικών της λεκάνης απορροής, καθώς και ο έλεγχος την ποιότητας των επιφανειακών και υπογείων υδάτων είναι ενέργειες ιδιαιτέρα σημαντικές για τη σωστή και ασφαλή διαχείριση του υδατικού δυναμικού της περιοχής. Θα πρέπει σε αυτό το σημείο να αναφέρουμε ότι πολύ μικρά τμήματα της λεκάνης απορροής του ποταμού Ταυρωνίτη, στη Βόρεια και Νοτιανατολική πλευρά της λεκάνης, ανήκουν σε προστατευμένες περιοχές Natura 2000, Εικόνα 1.1 Β. Εικόνα 1.1 Α, Β. Γεωγραφική απεικόνιση της λεκάνης απορροής του ποταμού Ταυρωνίτη στο Ν. Χανίων, και οι αντίστοιχες περιοχές Natura. Ο Ταυρωνίτης ποταμός είναι από τους μεγαλύτερους της δυτικής Κρήτης. Η λεκάνη του ποταμού καταλαμβάνει έκταση περίπου 131Km 2, σε σχήμα ορθογώνιο ισοσκελές τρίγωνο (με κορυφή τις εκβολές του Ταυρωνίτη στο Κρητικό πέλαγος κόλπος Κολυμπαρίου) ή περίπου 173 Km 2, σε σχήμα ορθογώνιου παραλληλεπίπεδο εάν συμπεριλάβουμε στη λεκάνη και έκταση κοντά στην παράκτια περιοχή όπου υπάρχουν υδρογεωτρήσεις. Στο 7

υδρολογικό δίκτυο του Ταυρωνίτη ανήκουν κυρίως 3 παραποτάμοι με τις υπολεκάνες τους, ο Ντεριανός (57Km 2 ), ο Ρουματιανός (28Km 2 ), και ο Σεμπρωνιώτης (22Km 2 ). Οι δύο τελευταίοι ενώνονται ανάντη του Δήμου των Βουκολιών, ενώ κατάντη της περιοχής αυτής διαμορφώνεται η κύρια κοίτη του ποταμού Ταυρωνίτη. Ο Ντεριανός εκφορτίζεται στην κατάντη κοίτη του Ταυρωνίτη, λίγο πιο πάνω από την παραλιακή εθνική οδό (Kouli et al., 2007). Το υδρογραφικό δίκτυο του ποταμού Ταυρωνίτη ξεκινάει από τα Λευκά Όρη σε υψόμετρο 1400m και εκβάλει στο Κρητικό πέλαγος. Το υδρογραφικό δίκτυο της λεκάνης του ποταμού Ταυρωνίτη αποτελείται από τρεις κύριες υπολεκάνες παραποτάμων χειμάρων: α) του παραπόταμου Σεμπρωνιώτη όπου ξεκινάει πηγάζει από το χωριό Σέμπρωνας, β) του παραπόταμου Ρουματιανού όπου ξεκινάει από το χωριό Παλαιά Ρούματα, και γ) του παραπόταμου Ντεριανού όπου οι πηγές του βρίσκονται στο χωριό Πρασές. Οι δυο πρώτοι παραπόταμοι καταλήγουν να ενώνονται κοντά στο χωριό Βουκολιές όπου διαμορφώνεται η κύρια κοίτη του ποταμού Ταυρωνίτη. Ο Ντεριανός εκφορτίζεται στο χωριό Συρίλι όπου ενώνεται με την κύρια κοίτη του ποταμού Ταυρωνίτη 3 χιλιόμετρα πριν την θάλασσα (Εικόνα 1.2). 8

Εικόνα 1.2. Υδρογραφικό δίκτυο λεκάνης απορροής ποταμού Ταυρωνίτη. Η συγκεκριμένη λεκάνη απορροής περιλαμβάνει πλήθος μεγάλων και μικρότερων οικισμών. Η γεωγραφική έκταση των παραπάνω οικισμών καθώς και το οδικό δίκτυο της περιοχής ενδιαφέροντος φαίνεται στην Εικόνα 1.3. Εικόνα 1.3. Χωρική απεικόνιση των οικισμών και του οδικού δίκτυο της λεκάνης απορροής Ταυρωνίτη. Στην ευρύτερη περιοχή της λεκάνης απορροής του ποταμού Ταυρωνίτη το τοπογραφικό ανάγλυφο (Εικόνα 1.4) ποικίλει, με το μέγιστο υψόμετρο να φτάνει γύρω στα 1400 m στο νότιο τμήμα της (πρόποδες Λευκών Ορέων) και το ελάχιστο στο βόρειο κομμάτι της (ακτογραμμή) με υψόμετρο 0 m, όπου και εκβάλει ο ποταμός Ταυρωνίτης. Το νότιο τμήμα της λεκάνης απορροής αποτελεί τμήμα του ορεινού όγκου των Λευκών Ορέων. Το υδρογραφικό δίκτυο σε αυτό το τμήμα είναι αραιό με βαθιές χαραδρώσεις. Η βλάστηση επίσης είναι ελάχιστη. 9

Το ενδιάμεσο τμήμα είναι ημιορεινό και λοφώδεις με πυκνότερο υδρογραφικό δίκτυο και πιο πλούσια βλάστηση. Το βόρειο τμήμα τέλος είναι πεδινό με πλούσια βλάστηση και υδροφορία. Εικόνα 1.4. Τοπογραγικό ανάγλυφο λεκανης απορροής Ταυρωνίτη. 1.2. Γεωλογία Το μεγαλύτερο τμήμα της υδρολογικής λεκάνης του ποταμού Ταυρωνίτη, περίπου 93 km 2, βρίσκεται εντός φυλλιτικών χαλαζιτικών σχηματισμών, οι οποίοι τοπικά καλύπτονται από αλλούβια και υλικά τεταρτογενών αναβαθμίδων μικρής έκτασης και πάχους. Οι σχηματισμοί αυτοί πρακτικά είναι αδιαπέρατοι ή εκλεκτικής κυκλοφορίας μικρής έως πολύ μικρής διαπερατότητας (A2), Εικόνα 1.5. Οι ανθρακικοί σχηματισμοί που συναντώνται στα ανάντη νότια τμήματα της λεκάνης καλύπτουν περίπου 14 km 2. Οι σχηματισμοί αυτοί είναι υψηλής έως μέτριας υδροπερατότητας (K1), Εικόνα 1.5. Στο κατάντη τμήμα της λεκάνης αναπτύσσονται νεογενής σχηματισμοί κυρίως μάργες σε έκταση περίπου 28 km 2. Οι σχηματισμοί αυτοί είναι κοκκώδεις μη προσχωματικές αποθέσεις μικρής έως πολύ μικρής 10

υδροπερατότητας (Π3), Εικόνα 1.5. Επίσης έκταση περίπου 20.8 km 2 καλύπτεται από αποθέσεις μέτριας έως μικρής υδροπερατότητας (Π2). Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται τα κροκαλοπαγή και οι μαργαϊκοί ασβεστόλιθοι των νεογενών σχηματισμών που φιλοξενούν επιμέρους υπόγειες υδροφορίες μέσου έως μικρού δυναμικού. Έκταση επίσης 17.5 km 2 αντιστοιχεί σε ψαμμίτες, κροκαλοπαγή και τεταρτογενείς αποθέσεις αναβαθμίδων και σύγχρονων αλλούβιων σχηματισμών οι οποίοι καταλαμβάνουν τα όρια της ευρύτερης κοίτης του ποταμού Ταυρωνίτη μέχρι το ύψος των Βουκολιών και του παραπόταμου Ντεριανού. Οι σχηματισμοί αυτοί χαρακτηρίζονται από αποθέσεις κυμαινόμενης υδροπερατότητας (Π1), Εικόνα 1.5. Στις νεογενής αποθέσεις επίσης συναντώνται στρώματα και παρεμβολές γύψων (Γ) ικανού πάχους. Οι ενστρώσεις αυτές καθιστούν τις υδροφορίες που αναπτύσσονται στους σχηματισμούς αυτούς, ποιοτικά υποβαθμισμένες εξαιτίας της υψηλής περιεκτικότητας σε θειικά άλατα (Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Χανίων, 1996). Εικόνα 1.5. Υδρογεωλογικοί σχηματισμοί περιοχής λεκάνης απορροής ποταμού Ταυρωνίτη. Η λεκάνη απορροής του ποταμού Ταυρωνίτη χαρακτηρίζεται από σχετικό τεκτονισμό με παρουσία μικρών ρηγμάτων με κύρια διεύθυνση βόρειο ανατολική/ νότιο δυτική. Στο μεγαλύτερο μέρος της περιοχής μελέτης 11

εμφανίζονται κυρίως μικρά ορατά ρήγματα ενώ στην περιοχή των καρστικών σχηματισμών (νότιο τμήμα της λεκάνης απορροής) υπάρχουν μεγάλες ρηγματώσεις. Επίσης βόρειο δυτικά της λεκάνης απορροής κοντά στον οικισμό Βουκολιές υπάρχει πηγή εκφόρτισης (Εικόνα 1.6). Εικόνα 1.6. Γεωλογικά ρήγματα στην λεκάνη απορροής Ταυρωνίτη. 1.3. Υδρολογικά χαρακτηριστικά Στην περιοχή της λεκάνης του Ταυρωνίτη καταγράφηκαν 55 σημεία εμφάνισης νερού από τα οποία τα 16 αναφέρονται σε γεωτρήσεις, τα 38 σε πηγάδια και το 1 σε πηγή. Πολλά από τα πηγάδια κατά την ξηρή περίοδο στερεύουν. Από μετρήσεις στάθμης που πραγματοποιήθηκαν συντάχθηκαν πιεζομετρικοί χάρτες διακύμανσης υπόγειας στάθμης τόσο ετήσιας όσο και υπερετήσιας περιόδου. Η υπόγεια αποστράγγιση της λεκάνης γίνεται προς βορρά, ενώ η κλίση της υπόγειας πιεζομετρίας δεν είναι ίδια κατά μήκος της πεδινής ζώνης. Στο τμήμα μεταξύ του οικισμού Σιριλίου και της παραλιακής ζώνης είναι περίπου 0.5 %, στο τμήμα μεταξύ των Ντεριανών και Βουκολιών είναι περίπου 1.1% ενώ στο ανάντη τμήμα ανέρχεται στο 1.7%. Σημειώνεται ότι η πιεζομετρία 12

είναι έμμεσα συνδεδεμένη με την τροφοδοσία της επιφανειακής απορροής. Με βάση τις παρατηρήσεις της ετήσιας διακύμανσης της υπόγειας στάθμης παρατηρείται ότι στο κατάντη τμήμα (Σιρίνη Ταυρωνίτη) έχουμε μια πτώση της στάθμης περί τα 5 m μεταξύ ξηρής και υγρής περιόδου, στο τμήμα (Σιρίλι Βουκολιές) κατά θέσεις 2 5 m και τέλος στο τμήμα ανάντη των Βουκολιών 0 1 m (Υπουργείο Γεωργίας, 2001; Καλημέρη, 2004). Ο Πίνακας 1.1 παρουσιάζει τη συσχέτιση των μορφομετρικών παράμετρων του ποταμού Ταυρωνίτη και των παραποτάμων του Σεμπρενιώτη, Ρουματιανού και Ντεριανού, αλλά για σύγκριση και οι παράμετροι του ποταμού Κερίτη της γειτονικής υδρολογικής λεκάνης. Αυτοί και άλλοι σχετικοί παράγοντες, σύμφωνα με τη διεθνή εμπειρία, δίνουν στοιχεία και πληροφορίες μεταξύ των άλλων για το είδος της απορροής, την επίδρασή τους στις διεργασίες του αναγλύφου, στις ιδιότητες της απορροής, στη διάβρωση του εδάφους, αλλά και για τον τύπο της βλάστησης της περιοχής. Πίνακας 1.1. Μορφομετρικοί παράμετροι του ποταμού Ταυρωνίτη και των παραποτάμων του Σεμπρενιώτη, Ρουματιανού και Ντεριανού, αλλά για σύγκριση και οι παράμετροι του ποταμού Κερίτη της γειτονικής υδρολογικής λεκάνης (από Kouli et al., 2007). Ταυρωνίτης Σεμπρενιώτης Ρουματιανός Ντεριανός Κερίτης Έκταση (km 2 ) 130.87 22.44 27.78 56.64 180.62 Ολικός αριθμός ρευμάτων 2312 483 511 1042 1783 Ολικό μήκος (km) ρευμάτων 511.38 92.58 109.26 229.53 479.27 Μήκος λεκανών (km) 23.7 11.55 9.95 20.99 24.87 Λόγος αριθμού ρευμάτων /μήκος τους 1.4 1.45 1.42 1.43 1.54 Συχνότητα ρευμάτων 17.67 21.52 18.39 18.39 9.87 1.4. Χρήσεις γης Χρησιμοποιώντας στοιχεία του Υπουργείου Γεωργίας και της βάσης δεδομένων Corine 2000 και στη συνέχεια με τη χρήση του προγράμματος ArcMap, υπολογίστηκαν χωρικά οι χρήσης γης της λεκάνης απορροής του ποταμού Ταυρωνίτη. Αναλυτικότερα παρακάτω περιγράφονται το εμβαδό και η ποσοστιαία αναλογία των πιο σημαντικών χρήσεων γης για την περιοχή μελέτης (Εικόνα 1.7). 13

Εικόνα 1.7. Χρήσεις γης λεκάνης Ταυρωνίτη με χρήση βάσης δεδομένων Corine 2000. Οι περιοχές που χαρακτηρίζονται από σκληρόφυλλη βλάστηση (κωδικός 323), καταλαμβάνουν έκταση 64.7 km 2 με ποσοστό 37.3% των συνολικών χρήσεων γης της λεκάνης. Οι μη συνεχείς αστικές περιοχές (κωδικός 112) καταλαμβάνουν το 0.16% με 0.28 km 2, περιοχές με βλάστηση καρποφόρων δέντρων (κωδικός 222) το 3.1% με 5.37 km 2, ελαιώνες (κωδικός 223) ποσοστό ίσο με 33.25% με 57.64 km 2, σύνθετες πρότυπες καλλιέργειες (κωδικός 242) με 5% και 8.7 km 2, αγροτικές εκτάσεις με σημαντική φυσική βλάστηση (κωδικός 243) 9.3% με 16.22 km 2, φυσικά λιβάδια (κωδικός 321) 7.23% με 12,5 km 2, δασώδεις εκτάσεις (κωδικός 324) με 0.94% και 1.64 km 2, μη αρδεύσιμη αρόσιμη γη (κωδικός 211) με ποσοστό 0.37% και έκταση 0.65 km 2, περιοχές με αμπελώνες (κωδικός 221) με 0.1% και εμβαδό 0.18 km 2, και δάσος κωνοφόρων (κωδικός 312) με 1.11% και εμβαδό 1.93 km 2. Όλα τα παραπάνω στοιχεία παρουσιάζονται στην Εικόνα 1.7. 1.5. Κλιματολογικά στοιχεία Το κλίμα της συγκεκριμένης περιοχής χαρακτηρίζεται ως εύκρατο μεσογειακό και ιδιαίτερα ξηροθερμικό, με το ποσοστό ηλιοφάνειας στο 70% του συνόλου των ημερών ενός έτους. Ο χειμώνας χαρακτηρίζεται ήπιος και οι μήνες από το Νοέμβριο έως και το Μάρτιο είναι σχετικά κρύοι, όχι όμως παγεροί. 14

Συγκεκριμένα ο χειμώνας αρχίζει συνήθως το δεύτερο δεκαήμερο του Νοέμβριου και παρατείνεται μέχρι το Μάρτιο με πολλές βροχοπτώσεις. Η άνοιξη είναι μικρής διάρκειας, από τον Απρίλιο έως αρχές Μαΐου και παρουσιάζει μικρές βροχοπτώσεις. Το καλοκαίρι αρχίζει συνήθως μέσα Μαΐου και διαρκεί ως τέλη Σεπτεμβρίου με λίγες βροχές κατά το μήνα αυτό. Ολικοί παγετοί δεν εμφανίζονται στην περιοχή ενώ οι μερικοί ή λευκοί αποτελούν σπάνιο φαινόμενο. Οι χιονοπτώσεις είναι σπάνιες και δεν δημιουργούν πρόβλημα στα χαμηλά υψόμετρα. Η χαλαζόπτωση είναι επίσης σπάνιο φαινόμενο στα χαμηλά υψόμετρα, ενώ όταν συμβαίνει δεν προκαλεί ιδιαίτερες ζημιές. Η θερμοκρασία ελάχιστες φορές πέφτει υπό το μηδέν με εξαίρεση τα μεγάλα υψόμετρα. Οι άνεμοι που συνήθως παρατηρούνται στην περιοχή είναι κυρίως Δυτικοί και Βορειοδυτικοί μέσης έντασης. Τα κλιματικά στοιχεία που περιγράφονται παρακάτω προέρχονται από το μετεωρολογικό σταθμό Χανίων, (Γεωγρ. Μήκος 24 ο 07 01 ανατολικά, Γεωγρ. Πλάτος 35 ο 28 58 βόρεια). Ο σταθμός βρίσκεται σε υψόμετρο 151 m. Στις παρακάτω Εικόνες (1.8 1.10) περιγράφονται τα μετεωρολογικά στοιχεία θερμοκρασίας, υγρασίας και βροχόπτωσης, στοιχεία που αφορούν μέσες τιμές. Βιβλιογραφία 1. Council Directive 92/43/EEC on the conservation of natural habitats and of wild fauna and flora. The Greek habitat project Natura 2000: an overview. European Commission, Brussels. 2. Καλημέρη Μ, (2004). Ποιοτικός έλεγχος των υδάτων των ποταμών Κοιλιάρη και Ταυρωνίτη. 3. Kouli M., Vallianatos F., Soupios P., and Alexakis D. 2007. GIS Based Mophometric Analysis of the Major Watersheds, Western Crete, Greece. J of Envir., Hydrology, V. 15,1 17p. 4. Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Χανίων, (1996). Το Υδατικό Δυναμικό του νομού Χανίων», Επιτροπή Καταγραφής και Αξιολόγησης των Υδάτινων Πόρων, Χανιά. 5. Υπουργείο Γεωργίας, (2001). Υδρογεωλογική μελέτη κάμπου Χανίων (ΚΑ 9481721), Τεύχος 1, Υδρογεωλογική έκθεση Συμπράττοντα γραφεία μελετών Μιχάλη Λιόνη Βασίλη Περλέρου, Αθήνα. 15

Εικόνα 1.8. Στοιχεία μέση μηνιαίας θερμοκρασίας (μέγιστων, μέσων και ελαχίστων τιμών). Περίοδος δεδομένων 1958 2005 (Ε.Μ.Υ). Εικόνα 1.9. Στοιχεία μέση μηνιαίας υγρασίας. Περίοδος δεδομένων 1958 2005 (Ε.Μ.Υ). 16

Εικόνα 1.10. Στοιχεία ετήσιας βροχόπτωσης σταθμού στα Παλαιά Ρούματα. Περίοδος δεδομένων 1960 2010. 17

Κεφάλαιο 2 Χαρακτηρισμός Υδάτινων Συστημάτων 18

2.1. Χαρακτηρισμός Υδάτινων Σωμάτων Η Οδηγία Πλαίσιο της Ε.Ε που αφορά στο νερό, περιλαμβάνει τα επιφανειακά ύδατα (ποταμούς, λίμνες, μεταβατικά ύδατα, παράκτια ύδατα, τεχνητά και ιδιαιτέρως τροποποιημένα υδατικά συστήματα) αλλά και τα υπόγεια ύδατα. Στα πλαίσια της εφαρμογής της Οδηγίας τα υδάτινα συστήματα πρέπει να χωριστούν σε μικρότερες μονάδες, με γεωγραφικά ή διοικητικά κριτήρια. Πιο συγκεκριμένα πρέπει να χωριστούν σε λεκάνες απορροής ποταμών, περιοχές λεκάνης απορροής ποταμού, και υδάτινα σώματα. Τα υδάτινα σώματα είναι υπομονάδες της λεκάνης απορροής στα οποία εφαρμόζονται οι στόχοι της Οδηγίας. Ο διαχωρισμός αυτός και η αναγνώριση των υδάτινων σωμάτων γίνεται με βάση το κατευθυντήριο κείμενο «Horizontal guidance document on the application of the term water body in the context of the Water Framework Directive». Ο προσδιορισμός των υδάτινων σωμάτων βασίζεται αρχικά σε γεωγραφικούς και υδρολογικούς παράγοντες (Directive 2000/60/EC). Στο άρθρο 2.10 της Οδηγίας δίνεται ο ορισμός του επιφανειακού υδάτινου σώματος και ορίζεται ως «Επιφανειακό υδάτινο σώμα», ένα ιδιαίτερο και σημαντικό στοιχείο των επιφανειακών υδάτων όπως μία λίμνη, μια δεξαμενή, ένα ρεύμα, ένας ποταμός ή ένα κανάλι, ή μέρος ενός ρεύματος, ποταμού, καναλιού, τα μεταβατικά ύδατα ή τα παράκτια ύδατα. Σύμφωνα με την Οδηγία απαιτείται η υποδιαίρεση των επιφανειακών υδάτων της λεκάνης απορροής ποταμού σε «ιδιαίτερα και σημαντικά στοιχεία». Σύμφωνα με την Οδηγία, ο χαρακτηρισμός και διαχωρισμός μπορεί να γίνει με γεωμορφολογικά και υδρολογικά κριτήρια, όπως επίσης και με κριτήρια που αφορούν στην ποιότητα των επιφανειακών υδάτων. Κριτήρια, όπως η κατάσταση των επιφανειακών υδάτων, οι χρήσεις γης μπορούν να καθορίσουν το διαχωρισμό. Παράγοντες, όπως οι πιέσεις που ασκούνται αλλά και οι οικολογική κατάσταση παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο (Νικολαΐδης και Καρατζάς, 2010). Στη λεκάνη του Ταυρωνίτη το σύνολο των επιφανειακών υδάτων αποτελείται από i) τον ποταμό Ταυρωνίτη και ii) τους παραποτάμους του. Βάσει της Οδηγίας για το νερό, τα κράτη μέλη πρέπει να προσδιορίσουν την τοποθεσία και τα όρια των συστημάτων επιφανειακών υδάτων και να πραγματοποιήσουν τον αρχικό χαρακτηρισμό όλων αυτών με την βοήθεια δύο συστημάτων (Σύστημα Α ή Σύστημα Β). Στην παρούσα μελέτη, ο χαρακτηρισμός τους, πραγματοποιήθηκε σύμφωνα με τους πίνακες του Συστήματος Α (Οδηγία Πλαίσιο 2000/60/ΕΕ για τa νερά). Ο διαχωρισμός των λεκανών σε υδάτινα σώματα έγινε σε περιβάλλον GIS με τη βοήθεια του ArcMap, βάσει των γεωλογικών σχηματισμών της περιοχής αλλά και των υψομετρικών στοιχείων. Τα παραπάνω δύο στοιχεία παρουσιάστηκαν στο προηγούμενο κεφάλαιο. Για την λεκάνη απορροής του Ταυρωνίτη οι γεωλογικοί σχηματισμοί ομαδοποιήθηκαν σε καρστικούς (ανθρακικά, ασβεστολιθικά, δολομιτικά πετρώματα), προσχωματικούς (ασβεστόμαργες, τεταρτογενή, νεογενή) και σε αδιαπέρατους (Εικόνα 2.1). Υο υψόμετρο κατηγοριοποιήθηκε σε πεδινό (0 200 m), ημιορεινό ( 201 800 m) και σε ορεινό (>801m) (Εικόνα 2.2). 19

Εικόνα 2.1. Γεωλογικοί σχηματισμοί (λεκάνη απορροής Ταυρωνίτη). Εικόνα 2.2. Χάρτης κατηγοριοποίησης υψομέτρων (πεδινό ημιορεινό ορεινό). 20

Σύμφωνα με τα παραπάνω η λεκάνη απορροής του ποταμού Ταυρωνίτη χωρίστηκε σε εφτά (7) γεωμορφολογικές ομάδες όπως παρουσιάζονται στην Εικόνα 2.3, με την αντίστοιχη τυπολογία τους. Εικόνα 2.3. Διαχωρισμός Λεκάνης Ταυρωνίτη σε γεωμορφολογικές ομάδες βάσει ομαδοποίησης γεωλογίας και υψομέτρων. 21

Αναλυτικότερα για καθένα από τις εφτά (7) γεωμορφολογικές ομάδες: 1. Η νοτιότερη γεωμορφολογική ομάδα είναι το καρστικό ορεινό. Καταλαμβάνει έκταση ίση με 8.37 km 2. Είναι ορεινή περιοχή, παρουσιάζει υψόμετρο άνω των 800 m και συναντάμε κυρίως θαμνώδεις περιοχές με αραιή ή σκληρόφυλλη βλάστηση (Εικόνα 2.4). Οι γεωλογικοί σχηματισμοί είναι ασβεστολιθικοί/δολομιτικοί. 2. Η αμέσως βορειότερη γεωμορφολογική ομάδα είναι το καρστικό ημιορεινό. Συναντάται επίσης σε πολύ μικρές εκτάσεις στο κεντρικό και ανατολικό κομμάτι της λεκάνης. Καταλαμβάνει έκταση ίση με 4.89 km 2. Είναι ημιορεινή περιοχή (201 800m) και καλύπτεται κυρίως από φυσικά λιβάδια και σκληρόφυλλη βλάστηση καθώς και από δασώδεις εκτάσεις (Εικόνα 2.4). Και εδώ, οι κυρίαρχοι γεωλογικοί σχηματισμοί είναι ασβεστολιθικοί δολομιτικοί. 3. Η επόμενη γεωμορφολογική ομάδα είναι το αδιαπέρατο ορεινό, με έκταση 9.73 km 2. Είναι ορεινή περιοχή (>801m) και χαρακτηρίζεται από και σκληρόφυλλη βλάστηση και φυσικούς βοσκότοπους. Γεωλογικά, στην περιοχή επικρατούν σχηματισμοί πρακτικά αδιαπέρατοι μικρής έως πολύ μικρής διαπερατότητας (Εικόνα 2.5). 4. Η επόμενη γεωμορφολογική ομάδα είναι το αδιαπέρατο ημιορεινό. Βρίσκεται κατά βάση στο κέντρο της λεκάνης και καταλαμβάνει την μεγαλύτερη έκταση με εμβαδό 78,17 km 2. Είναι ημιορεινή περιοχή (201 800m) όπου συναντάμε φυσικά λιβάδια, ελαιώνες, καθώς και εκτάσεις με σκληρόφυλλη βλάστηση (Εικόνα 2.5). Οι γεωλογικοί σχηματισμοί είναι μικρής έως πολύ μικρής διαπερατότητας. Μερικά από τα χωριά που βρίσκονται στη περιοχή είναι το Φωτακάδο και ο Πρασές. 5. Η επόμενη γεωμορφολογική ομάδα είναι το αδιαπέρατο πεδινό. Είναι μικρό σε έκταση που φτάνει τα 5.42 km 2. Εκτείνεται κυρίως στο κεντρικό και ανατολικό τμήμα της λεκάνης απορροής. Ορίζεται ως πεδινή περιοχή (0 200m) και καλύπτεται από αγροτικές εκτάσεις και ελαιώνες (Εικόνα 2.5). Στην περιοχή αυτή βρίσκονται τα χωριά Ντερές και Κουντουδιανά. 6. Στην ημιορεινή ζώνη (201 800m) στο κεντρικό μέρος της λεκάνης απορροής βρίσκεται το προσχωματικόημιορεινό υδάτινο σώμα. Καταλαμβάνει έκταση ίση με 12,53 km 2 και καλύπτεται κυρίως από ελαιώνες (Εικόνα 2.6). Γεωλογικά συναντάμε ασβεστόμαργες, τεταρτογενείς και νεογενείς σχηματισμούς. Τα χωριά της περιοχής είναι τα Παλαιά και Νέα Ρούματα, η Κάτω Κεφάλα, η Πηγή, ο Καφούρος. 7. Η τελευταία γεωμορφολογική ομάδα της λεκάνης είναι το προσχωματικό πεδινό. Είναι η δεύτερη σε έκταση περιοχή και έχει εμβαδό 53,86 km 2. Πεδινή περιοχή (0 200m) που καλύπτεται από περιοχές με 22

σύνθετα συστήματα καλλιέργειας, καρποφόρα δέντρα, και κυρίως ελαιώνες (Εικόνα 2.6). Γεωλογικά συναντάμε ασβεστόμαργες, τεταρτογενείς και νεογενείς σχηματισμούς. Στην περιοχή αυτή βρίσκονται πλήθος οικισμών και χωριών με τα σημαντικότερα αυτών να είναι η Βουκολιές, το Σιρίλι, ο Κυπάρισσος, το Κοντομαρί και το Μάλεμε. Εικόνα 2.4. Χρήσεις γης καρστικού ορεινού και ημιορεινού υδάτινου σώματος. 23

Εικόνα 2.5. Χρήσεις γης αδιαπέρατου ορεινού, ημιορεινού και πεδινού υδάτινου σώματος. 24

Εικόνα 2.6. Χρήσεις γης προσχωματικού ημιορεινού και πεδινού υδάτινου σώματος. 2.2. Χαρακτηρισμός επιφανειακών υδάτινων σωμάτων Τα επιφανειακά ύδατα στη λεκάνη απορροής του Ταυρωνίτη αποτελούνται από τον κύριο ρου του ποταμού Ταυρωνίτη, τον παραπόταμο Ρουματιανού, τον παραπόταμο Σεμπρωνιώτη ανατολικά του πρώτου και τον παραπόταμο Ντεριανό. Η λεκάνη απορροής του ποταμού Ταυρωνίτη χαρακτηρίζεται ανά γεωμορφολογική ομάδα ως εξής: Γεωμορφολογική ομάδα 1 Ορεινή (>801 m ), 25

Καρστική (ασβεστόλιθοι), Μικρή (έκταση <100 Km 2 ) Γεωμορφολογική ομάδα 2 Ημιορεινή (201 800m), Καρστική (ασβεστόλιθοι δολομίτες), Μικρή (έκταση <100 Km 2 ) Γεωμορφολογική ομάδα 3 Ορεινή (>801 m ), Αδιαπέρατη (φυλλίτες χαλαζίτες), Μικρή (έκταση <100 Km 2 ) Γεωμορφολογική ομάδα 4 Ημιορεινή (201 800m), Αδιαπέρατη (φυλλίτες χαλαζίτες), Μικρή (έκταση <100 Km 2 ) Γεωμορφολογική ομάδα 5 Πεδινή (<200m), Αδιαπέρατη (φυλλίτες χαλαζίτες), Μικρή (έκταση <100 Km 2 ) Γεωμορφολογική ομάδα 6 Ημιορεινή (201 800m), Προσχώδης (νεογενή τεταρτογενή), Μικρή (έκταση <100 Km 2 ) Γεωμορφολογική ομάδα 7 Πεδινή (<200m), Προσχώδης (νεογενή τεταρτογενή), Μικρή (έκταση <100 Km 2 ) Ο ποταμός Ταυρωνίτης διασχίζει την γεωμορφολογική ομάδα 7. Ο παραπόταμος Ρουματιανός, Σεμπρωνιώτης, και Ντεριανός διασχίζουν τις γεωμορφολογικές ομάδες 4 και 7. 26

Όλα τα παραπάνω στοιχεία για τα επιφανειακά ύδατα ανά γεωμορφολογική ομάδα παρουσιάζονται στην Εικόνα 2.7. Επομένως, το σύστημα επιφανειακών υδάτων αποτελείται από δύο υδάτινα συστήματα: το σύστημα με τμήματα των παραποτάμων Ρουματιανού, Σεπρενιώτη και Ντεριανού που διασχίζει το το αδιαπέρατο ημιορεινό τμήμα της λεκάνης και το σύστημα με τμήματα των Ρουματιανού, Σεπρενιώτη, Ντεριανού και του ποταμού Ταυρωνίτη που διασχίζει το προσχωματικό πεδινό τμήμα της λεκάνης. Εικόνα 2.7. Σύνολο επιφανειακών υδάτων ανά γεωμορφολογική ομάδα. 27

Η πρώτη κατηγορία υδατορεμάτων περιγράφεται ως υδατικό σώμα με τυπολογία (ΠST) και περιλαμβάνει τον κύριο ρου του ποταμού Ταυρωνίτη καθώς και μικρά τμήματα στα κατάντη των παραποτάμων Ντεριανού, Σεμπρωνιώτη και Ρουματινού, τα οποία βρίσκονται σε προσχώδης σχηματισμούς. Η δεύτερη κατηγορία υδατορεμάτων περιγράφεται ως υδατικό σώμα με τυπολογία (HSA) και περιλαμβάνει χειμαρρώδη τμήματα των παραποτάμων Ντεριανού, Σεμπρωνιώτη και Ρουματινού, τα οποία βρίσκονται σε αδιαπέρατους γεωλογικούς σχηματισμούς. Θα πρέπει σε αυτό το σημείο να επισημάνουμε ότι ένα πολύ μικρό τμήμα του παραποτάμου Ντεριανού βρίσκεται στο υδατικό σώμα (ΠSA), λόγο όμως του ιδιαίτερα μικρού μεγέθους του και σύμφωνα με την Οδηγία (Directive 2000/60/EC) μπορούμε να το ενσωματώσουμε στην κατηγορία (HSA) (Εικόνα 2.8). Εικόνα 2.8. Τυπολογία επιφανειακών υδατορεμάτων. 28

2.3. Χαρακτηρισμός υπόγειων υδάτινων σωμάτων. Υδροφορέας είναι ένας υπεδάφιος σχηματισμός διαπερατών υλικών κορεσμένων με νερό και τα οποία προμηθεύουν φρέατα και πηγές με υδατικές ποσότητες. Βάσει της Οδηγίας (Directive 2000/60/EC) τα υδάτινα σώματα υπογείων υδάτων πρέπει να είναι εντός της λεκάνης απορροής και εντός του υδροφορέα. Τα υπόγεια ύδατα όμως δεν ανήκουν σε μία μόνο λεκάνη αλλά σε περισσότερες. Η σημασία της ροής των υπογείων υδάτων αλλά και των αφαιρούμενων από αυτά ποσοτήτων νερού, ποικίλει ανάλογα την περίπτωση. Κατά την Οδηγία, η ροή των υπόγειων υδάτων θεωρείται σημαντική όταν ερχόμενη σε επαφή με ένα σχετικό υδάτινο επιφανειακό σώμα ή ένα άμεσα εξαρτώμενο χερσαίο οικοσύστημα, θα οδηγούσε σε μια σημαντική υποβάθμιση στην οικολογική ή χημική ποιότητα του υδάτινου επιφανειακού σώματος ή σε σημαντική ζημία στα άμεσα εξαρτώμενα χερσαία οικοσυστήματα. Το άρθρο 7 της Οδηγίας απαιτεί τον χαρακτηρισμό όλων των υπόγειων υδάτινων σωμάτων που χρησιμοποιούνται ή που προορίζονται να χρησιμοποιηθούν, για την αφαίρεση περισσότερων από 10 m 3 πόσιμου νερού ημερησίως. Αυτός ο όγκος μπορεί να θεωρηθεί ως σημαντική ποσότητα υπόγειων νερών (Τσάιμος, 2009). Στην περιοχή της λεκάνης απορροής του Ταυρωνίτη υπάρχουν 3 βασικοί γεωλογικοί σχηματισμοί. Καρστικοί σχηματισμοί αποτελούμενοι κυρίως από ανθρακικά πετρώματα. Αδιαπέρατοι (Φυλλιτικοί Χαλαζιτικοί) σχηματισμοί Προσχωματικοί που περιέχουν νεογενείς και τεταρτογενείς σχηματισμούς Οι παραπάνω γεωλογικοί σχηματισμοί, ξεκινούν από τον ορεινό όγκο των Λευκών Ορέων και εκτείνονται ως την ακτογραμμή. Βάσει της Οδηγίας για το νερό είναι δυνατόν να χρησιμοποιούνται υφιστάμενα στοιχεία υδρολογίας, γεωλογίας, εδαφολογίας, χρήσεων γης, απορροών, υδροληψιών κ.λ.π. (Οδηγία Πλαίσιο 2000/60/ΕΕ για το νερό) για το διαχωρισμό των υπογείων υδάτων. Οι υπόγειοι υδροφορείς της περιοχής μελέτης συνοψίζονται: Στον καρστικό υδροφορέα που πηγάζει από τα Λευκά Όρη και ο οποίος διακόπτεται από τα φυλλιτικά αδιαπέρατα στρώματα που βρίσκονται βορειότερα. Βρίσκεται κυρίως στο νότιο ανατολικό κομμάτι της λεκάνης του Ταυρωνίτη. Στον προσχωματικό υδροφορέα που τροφοδοτείται κυρίως επιφανειακά από τον ποταμό Ταυρωνίτη και λειτουργεί ως δεξαμενή ύδατος για το κατάντη τμήμα της λεκάνης απορροής. Οι υδροφορείς της περιοχής και η κατεύθυνση της πορείας των υπογείων υδάτων παρουσιάζονται στην Εικόνα 2.9. 29

Εικόνα 2.9. Υπόγειοι υδροφορείς περιοχής και κατεύθυνση υπογείων υδάτων. Οι υδρολιθολογικοί σχηματισμοί είναι: A= Αδιαπέρατα, MAK = Μακροπερατά (καρστικοί σχηματισμοί) και MIK = Μικροπερατά (πορώδεις σχηματισμοί) Βιβλιογραφία 1. Directive 2000/60/EC of the European Parliament and of the Council of 23 October 2000 establishing a framework for Community action in the field of water policy. Official Journal of European Communities, 22.12.2000 L 327/1. Brussels. 2. Νικολαΐδης Ν. και Καρατζάς Γ, (2010). Ειδικό Σχέδιο Διαχείρισης των Υδατικών Πόρων για τις Λεκάνες Απορροής των Ποταμών Κερίτη Θερίσου και Κοιλιάρη. Πολυτεχνείο Κρήτης. 3. Τσάιμος Γ, (2009). Διαχειριστική Μελέτη Υδατικών Πόρων στις Λεκάνες Απορροής Κερίτη Θερίσσου. Διπλωματική Διατριβή Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος, Πολυτεχνείο Κρήτης. 30

Κεφάλαιο 3 Περιβαλλοντικές Πιέσεις 31

3.1. Ανάλυση πιέσεων και επιπτώσεων Το τρίτο κείμενο κατευθυντήριων γραμμών στοχεύει στην εφαρμογή της οδηγίας 2000/60/EK, θεσπίζοντας ένα πλαίσιο για την κοινοτική δράση στον τομέα της πολιτικής ύδατος. Εστιάζει στην ανάλυση των πιέσεων και των επιπτώσεων τους, στον χαρακτηρισμό των υδάτινων σωμάτων σύμφωνα με το άρθρο 5, καθώς και στο ευρύτερο πλαίσιο της ανάπτυξης των διαχειριστικών σχεδίων λεκάνης απορροής ποταμού, όπως απαιτείται από την οδηγία. Η ανάγκη για ανάλυση των πιέσεων και των επιπτώσεων δηλώνεται στο άρθρο 5 της οδηγίας και απαιτεί για κάθε περιοχή λεκάνης απορροής ποταμού (Νικολαΐδης και Καρατζάς, 2010): Ανάλυση των χαρακτηριστικών της Περίληψη των επιπτώσεων της ανθρώπινης δραστηριότητας στα επιφανειακά και υπόγεια ύδατα Οικονομική ανάλυση της χρήσης ύδατος Επιφανειακά ύδατα Η ανασκόπηση περιγράφεται σε πέντε μέρη, μέσα στην οδηγία. Αυτά είναι: Χαρακτηρισμός των τύπων υδάτινων επιφανειακών σωμάτων Οικοπεριοχές και τύποι υδάτινων επιφανειακών σωμάτων Καθιέρωση συγκεκριμένου τύπου συνθηκών αναφοράς για τα υδάτινα επιφανειακά σώματα Προσδιορισμός των πιέσεων Αξιολόγηση των επιπτώσεων Το κείμενο κατευθυντήριων γραμμών εξετάζει τα δύο τελευταία μέρη αυτής της διαδικασίας, αλλά σαφώς σχετίζεται στενά και με το χαρακτηρισμό και την καθιέρωση των συνθηκών αναφοράς. Η οδηγία πλαίσιο για το νερό απαιτεί τη συλλογή και διατήρηση πληροφοριών για τον τύπο και το μέγεθος των σημαντικών ανθρωπογενών πιέσεων, και υποδεικνύει μία ευρεία κατηγοριοποίηση των πιέσεων αυτών σε: Σημειακές πηγές ρύπανσης Διάχυτες πηγές ρύπανσης Αποτελέσματα της τροποποίησης της ροής μέσω άντλησης ή ρύθμισης υδάτων Μορφολογικές αλλαγές ή αλλοιώσεις Άλλες πιέσεις που δεν ανήκουν στις παραπάνω κατηγορίες πρέπει επίσης να καταγράφονται και να αναλύονται. Υπόγεια ύδατα Η Οδηγία Πλαίσιο περιγράφει την αντίστοιχη διαδικασία και για τα υπόγεια νερά και αποτελείται από πέντε 5 μέρη: Αρχικός χαρακτηρισμός, ο οποίος συμπεριλαμβάνει τον προσδιορισμό των πιέσεων και τον κίνδυνο αποτυχίας της επίτευξης των στόχων. 32

Περαιτέρω χαρακτηρισμός για τα υπόγεια υδάτινα σώματα που βρίσκονται σε κίνδυνο. Περίληψη των επιπτώσεων της ανθρώπινης δραστηριότητας στα υπόγεια ύδατα, για τα διασυνοριακά υπόγεια υδάτινα σώματα που βρίσκονται σε κίνδυνο. Περίληψη των επιπτώσεων των αλλαγών στα επίπεδα των υπόγειων υδάτων, για τα υπόγεια υδάτινα σώματα που πρόκειται να τεθούν χαμηλότεροι στόχοι σύμφωνα με το άρθρο 4.5. Περίληψη των επιπτώσεων της ρύπανσης στην ποιότητα των υπόγειων υδάτων, για τα οποία πρόκειται να τεθούν χαμηλότεροι στόχοι. Η Οδηγία εξετάζει όλα τα μέρη αυτής της διαδικασίας. Οι πιέσεις που προσδιορίζονται στην οδηγία αντιστοιχούν στις πρώτες τρεις κατηγορίες που προσδιορίζονται για τα επιφανειακά υδάτινα σώματα, δηλαδή: Σημειακές πηγές ρύπανσης Διάχυτες (μη σημειακές) πηγές ρύπανσης Αλλαγή της ροής μέσω άντλησης ή ρύθμισης υδάτων 3.2. Προσδιορισμός στόχων Ο στόχος του ολιστικού σχεδίου διαχείρισης του υδάτινου δυναμικού της περιοχής είναι η πρόληψη της υποβάθμισης των νερών, η προστασία, αναβάθμιση και αποκατάσταση με σκοπό την καλύτερη χημική κατάσταση και οικολογικό δυναμικό και τη μείωση της ρύπανσης. Για τη δημιουργία του διαχειριστικού σχεδίου χρησιμοποιείται το πλαίσιο λήψης αποφάσεων DPSIR [Driver Pressure State Impact Response Κατευθυντήριες Δυνάμεις (Driving force): μια ανθρωπογενής δραστηριότητα που μπορεί να έχει περιβαλλοντικές επιπτώσεις (π.χ. γεωργία, βιομηχανία); Πιέσεις (Pressure): η άμεση επίπτωση του οδηγού (π.χ. μια επίδραση που προκαλεί μια αλλαγή στη ροή ή στη χημεία των υδάτων); Κατάσταση (State): η κατάσταση του υδάτινου σώματος σαν αποτέλεσμα και φυσικών και ανθρωπογενών παραγόντων (π.χ. φυσικά, χημικά και βιολογικά χαρακτηριστικά); Επιπτώσεις (Impact): η περιβαλλοντική επίπτωση της πίεσης (π.χ νεκρά ψάρια, τροποποιημένο οικοσύστημα); Απόκριση (Response): τα μέτρα που λαμβάνονται για να βελτιώσουν την κατάσταση του υδάτινου σώματος (π.χ. περιορίζοντας την αφαίρεση ύδατος, αναπτύσσοντας καλύτερες κατευθυντήριες γραμμές για τη γεωργία)], προκειμένου να συνδυάσει αποτελέσματα από φυσικές και κοινωνικές επιστήμες και να επιτρέψει την ανάδραση από και προς επιλογές διαχείρισης. Συγκεκριμένα, εκτιμώνται τα παρακάτω: α. Τα φορτία υλικών (νερού, ιζημάτων, θρεπτικών και ρυπαντών) όσον αφορά το παρόν, το παρελθόν καθώς και τις μελλοντικές τάσεις, β. Οι κοινωνικοοικονομικές δρώσες δυνάμεις που έχουν αλλάξει ή πρόκειται να αλλάξουν τις ροές των υλικών, γ. Οι δείκτες των επιπτώσεων στη λειτουργία της παράκτιας ζώνης, και δ. Η εξαγωγή ενός κρίσιμου φορτίου για την παράκτια ζώνη και κρίσιμων ορίων για τη 33

λειτουργία του συστήματος. Επομένως, κατά την προσέγγιση ενός συστήματος το πλαίσιο DPSIR μπορεί να χρησιμοποιηθεί για μια ανάλυση κόστους οφέλους όσον αφορά τις επιλογές διαχείρισης. Τα κρίσιμα φορτία παρέχουν πληροφορίες κλειδιά για την ανάπτυξη και εφαρμογή ενδείξεων για σκοπούς ελέγχου. Σκοπός είναι η δημιουργία ενός ενιαίου σχεδίου για την προσέγγιση μεταξύ επιστημόνων και αντιπροσώπων των κοινοτήτων ή αυτών που λαμβάνουν αποφάσεις. H ανάλυση πιέσεων και επιπτώσεων πρέπει να περιλαμβάνει πληροφορίες σχετικές με τους οδηγούς καθώς και τις αλλαγές στην κατάσταση του περιβάλλοντος. Η διάκριση που γίνεται μεταξύ κατάστασης και επίπτωσης διαχωρίζει τα αποτελέσματα που μερικές φορές συγχέονται, γιατί συχνά οι επιπτώσεις δεν είναι εύκολα μετρήσιμες, και έτσι η κατάσταση χρησιμοποιείται συχνά σαν δείκτης για τις επιπτώσεις. Η διαδικασία της ανάλυσης των πιέσεων και των επιπτώσεών τους είναι μια διαδικασία «αξιολόγησης του κινδύνου» (risk assessment). Η περίληψη της επίδρασης των ανθρώπινων δραστηριοτήτων πρέπει να περιλαμβάνει όλους τους περιβαλλοντικούς στόχους του άρθρου 4 της οδηγίας, οι οποίοι είναι: Επίτευξη καλής οικολογικής κατάστασης και καλής χημικής κατάστασης των επιφανειακών υδάτων Επίτευξη καλής οικολογικής κατάστασης και καλής χημικής κατάστασης των τεχνητών υδάτινων σωμάτων Επίτευξη καλής κατάστασης των υπόγειων νερών Στόχοι για τα επιφανειακά ύδατα Η οικολογική κατάσταση και το οικολογικό δυναμικό περιλαμβάνουν τρία στοιχεία: βιολογικά, χημικά φυσικά (ή φυσικοχημικά), και υδρομορφολογικά. Η γενική οικολογική κατάσταση καθορίζεται από τη χαμηλότερη τιμή των βιολογικών και χημικών συστατικών. Σημειώνεται ότι ο στόχος για τα επιφανειακά ύδατα δεν είναι μόνο η επίτευξη καλής κατάστασης, αλλά συγχρόνως και η μη υποβάθμιση της ποιότητας. Κατά συνέπεια, εάν η οικολογική κατάσταση ενός υδάτινου επιφανειακού σώματος αξιολογείται αυτήν την περίοδο ως «υψηλή», δε θα πρέπει να υποβαθμισθεί σε «καλή» στο μέλλον. Στόχοι για τα υπόγεια νερά Για τα υπόγεια νερά οι στόχοι είναι κυρίως: 1. Η εφαρμογή μέτρων για να αποτραπεί ή να περιοριστεί η εισαγωγή ρύπων στα υπόγεια νερά καθώς επίσης και να αποτραπεί η επιδείνωση της κατάστασης των υπόγειων υδάτινων σωμάτων. Η κατάσταση των υπόγειων νερών χαρακτηρίζεται με βάση δύο παράγοντες: την ποσοτική κατάσταση και τη χημική κατάσταση και η γενική κατάσταση τους χαρακτηρίζεται με γνώμονα την κατώτερη αυτών των δύο. 1. Να προστατευτούν, να ενισχυθούν και να αποκατασταθούν όλα τα υδάτινα υπόγεια σώματα, καθώς και να εξασφαλιστεί η ισορροπία μεταξύ της αφαίρεσης και της επαναφόρτισης των υπόγειων νερών, με στόχο την επίτευξη καλής κατάστασης υπόγειων νερών μέχρι το 2015. 34

2. Να αντιστραφεί οποιαδήποτε σημαντική και συνεχής ανοδική τάση στις συγκεντρώσεις οποιουδήποτε ρύπου που είναι αποτέλεσμα του αντίκτυπου της ανθρώπινης δραστηριότητας, προκειμένου σταδιακά να μειωθεί η ρύπανση των υπόγειων υδάτων. 3. Εάν ένα υδάτινο υπόγειο σώμα έχει αυτήν την περίοδο καλή κατάσταση αλλά θεωρείται ότι οι πιέσεις που δέχεται μπορούν να προκαλέσουν υποβάθμιση της κατάστασης σε φτωχή μέχρι το 2015, το σώμα βρίσκεται σε «κίνδυνο» και απαιτείται περαιτέρω χαρακτηρισμός. Πρέπει να σημειωθεί ότι ένα σώμα που αυτήν την περίοδο ήδη βρίσκεται σε φτωχή κατάσταση, αυτόματα θεωρείται ότι βρίσκεται σε «κίνδυνο». 3.3. Η διαδικασία της αξιολόγησης πιέσεων και επιπτώσεων Η αξιολόγηση των πιέσεων και επιπτώσεων μπορεί να γίνει βάσει τεσσάρων βημάτων: 1. Περιγραφή των "κατευθυντήριων δυνάμεων" ειδικά, των χρήσεων γης, της αστικής ανάπτυξης, της βιομηχανίας, της γεωργίας και άλλων δραστηριοτήτων που οδηγούν σε πιέσεις 2. Προσδιορισμός των πιέσεων με τις πιθανές τους επιπτώσεις στα υδάτινα σώματα και στις χρήσεις του νερού, παίρνοντας υπόψη το μέγεθος των πιέσεων και την ευαισθησία των υδάτινων σωμάτων 3. Αξιολόγηση των επιπτώσεων ως αποτέλεσμα των πιέσεων 4. Αξιολόγηση της πιθανότητας αποτυχίας επίτευξης των στόχων. Προσδιορισμός των σημαντικών πιέσεων Mια πίεση ερμηνεύεται ως σημαντική όταν μπορεί να προκαλέσει μια επίπτωση που είναι πιθανό να οδηγήσει στην αποτυχία του στόχου. Το ίδιο ισχύει για τα υπόγεια νερά. Κατά συνέπεια, αν και οι διαδικασίες περιγράφονται χωριστά και διαφορετικά για τα επιφάνεια και τα υπόγεια νερά, μπορεί να υιοθετηθεί μια παρόμοια γενική προσέγγιση για τον προσδιορισμό των πιέσεων. Στον Πίνακα 3.1 παρουσιάζονται συγκεντρωτικά, παραδείγματα πιέσεων και οι επιπτώσεις τους. 3.4. Περιβαλλοντικές πιέσεις στα επιφανειακά ύδατα της περιοχής μελέτης Η Οδηγία απαιτεί τον προσδιορισμό των σημαντικών πιέσεων σε μία περιοχή, με κριτήριο σημαντικότητας, τη δημιουργία επιπτώσεων από αυτές, που ενδεχομένως να οδηγήσουν σε αποτυχία των στόχων που έχουν τεθεί. Οι σημαντικές περιβαλλοντικές πιέσεις είναι: Οι σημειακές πηγές ρύπανσης Οι μη σημειακές ή διάχυτες πηγές ρύπανσης Αντλήσεις υδατικών ποσοτήτων (υπόγεια νερά) 35

Οι σημειακές πηγές ρύπανσης σε όλες τις λεκάνες απορροής είναι τα χωριά και οι κοινότητες που υπάρχουν, καθώς και ελαιοτριβεία ή άλλου είδους βιοτεχνίες. Οι μη σημειακές πηγές ρύπανσης αντιστοιχούν στα φορτία από τη γεωργία και την κτηνοτροφία καθώς και την υγρή και ξηρή εναπόθεση. Σημειακές πηγές φόρτισης Στη λεκάνη απορροής του ποταμού Ταυρωνίτη οι κυριότερες σημειακές φορτίσεις προέρχονται από τα ελαιουργεία που δραστηριοποιούνται στην περιοχή και από τους οικισμούς. Στην περιοχή της λεκάνης υπάρχουν 83 μικροί και μεγάλοι οικισμοί (Εικόνα 3.1) και δεκαεννέα (19) ελαιοτριβεία, (Εικόνα 3.2) (Στοιχεία Διεύθυνσης Γεωργίας). Τρία (3) ελαιοτριβεία βρίσκονται στην περιοχή του Βουκολιών, δύο (2) στα Παλαιά Ρούματα, δύο (2) στο Γεράνι, δύο (2) στο Σιρίλι, και από ένα (1) στο Μάλεμε, στο Κοντομαρί, στα Καμισιανά, το Πολεμάρχι, το Ξαμουδοχώρι, τον Κυπάρισσο, τη Χρυσαυγή, της Βούβες, το Νέο Χωρίο (Κυδωνίας) και το Μανωλιόπουλο (Εικόνα 3.2). Τα ελαιοτριβεία διοχετεύουν τα απόβλητα τους σε εξατμισοδεξαμενές. Η λεκάνη απορροής του Ταυρωνίτη δεν έχει ολοκληρωμένο σύστημα αποχέτευσης και στους οικισμούς η διάθεση των λυμάτων γίνεται σε απορροφητικούς βόθρους. Μη Σημειακές πηγές φόρτισης Τα φορτία των μη σημειακών πηγών ρύπανσης προέρχονται από τη γεωργία, την κτηνοτροφία και την ατμοσφαιρική εναπόθεση. Γεωργία: Η γεωργία έχει σημαντικές επιπτώσεις στα υδάτινα σώματα, καθώς η ανάγκη για εντατικές καλλιέργειες έχουν οδηγήσει στη χρήση λιπασμάτων (ανόργανα και οργανικά) με άμεση συνέπεια τη μεγάλη φόρτιση με θρεπτικά (άζωτο, φώσφορο) που οδηγούν στον ευτροφισμό των επιφανειακών και παράκτιων υδάτων. Στην περιοχή μελέτης η κύρια καλλιέργεια είναι η καλλιέργεια της ελιάς. Επιπλέον καλλιεργούνται πορτοκαλιές και κηπευτικά (πατάτες, μελιτζάνες, κρεμμύδια, ντομάτες, μαρούλια κ.τ.λ.). Κτηνοτροφία : Υπάρχουν κυρίως αιγοπρόβατα που βοσκούν ελεύθερα, όπως επίσης εκτροφή πουλερικών, χοιροτροφία και κονικλοτροφία. Ατμοσφαιρική εναπόθεση: Τα φορτία αζώτου και φωσφόρου από την υγρή και ξηρή εναπόθεση υπολογίστηκαν από τη βιβλιογραφία. 36

Πίνακας 3.1. Συγκεντρωτικός πίνακας πιέσεων και επιπτώσεων (Νικολαΐδης και Καρατζάς, 2010). Δραστηριότητα ή κινητήρια δύναμη Μονοπάτι δημιουργίας πίεσης Πιθανή αλλαγή στη κατάσταση ή επίπτωση Διάχυτες πηγές Απώλειες θρεπτικών από γεωργικές δραστηριότητες μέσω: επιφανειακής απορροή διάβρωσης εδάφους Αλλαγές/ Τροποποίηση οικοσυστήματος λόγω των θρεπτικών Γεωργία τεχνητής αποστράγγιση εκχύλισης γεωργικών εδαφών (π.χ. πηγές, υπόγειο νερό Απώλειες φυτοφαρμάκων μέσω των μονοπατιών που αναφέρονται Τοξικότητα, μόλυνση πόσιμου νερού παραπάνω Απώλεια ιζήματος από την παρόχθια διάβρωση, την διάβρωση του Εξομάλυνση του πυθμένα, αλλαγή της ποικιλίας ασπόνδυλων εδάφους και του πυθμένα ποταμών Βιομηχανικές εκφορτίσεις στην ατμόσφαιρα Αποθέσεις αζώτου και φωσφόρου Οξίνιση των επιφανειακών και υπόγειων υδάτινων σωμάτων. Ευτροφισμός Μεταφορικά μέσα Βιομηχανία (IPPC and non IPPC) Αστικές δραστηριότητες Διαρροή ποσοτήτων ρυπαντών Χρήση αλατιού για λιώσιμο του πάγου Καυσαέρια μηχανής Σημειακές πηγές Διάθεση εκροών σε επιφανειακά και υπόγεια νερά Διάθεση εκροών σε επιφανειακά και υπόγεια νερά Εκτενής μόλυνση των υδάτινων σωμάτων Μεγάλη αύξηση της συγκέντρωσης των χλωριούχων Όξινη βροχή και ατμοσφαιρική ρύπανση Άμεσες επιπτώσεις των τοξικών ουσιών: αύξηση των αιωρούμενων στερεών, η οργανική ύλη αλλάζει τα επίπεδα οξυγόνου, τα θρεπτικά τροποποιούν το οικοσύστημα Όμοια με παραπάνω Χ.Υ.Τ.Α. Ροή χημικών μέσω διήθησης Όμοια με παραπάνω 37

Θάνατος και ταφή ζώων Προηγούμενη χρήση γης Παραγωγή θερμικής ενέργειας Εκβάθυνση Εκτροφή ψαριών Γεωργία και αλλαγή στις χρήσεις γης Άντληση για άρδευση, δημόσια και ιδιωτική κάλυψη Τεχνητή επαναφόρτιση Μεταφορά νερού Εκβάθυνση Μόλυνση λόγω διήθησης Όμοια με παραπάνω Μολυσμένο έδαφος Ποικίλα Μεγάλη αύξηση θερμοκρασίας, μείωση Επιστροφή του νερού ψύξης στα διαλυμένου οξυγόνου, αλλαγές στους επιφανειακά νερά αλλάζει τη ρυθμούς των βιογεωχημικών θερμοκρασία τους διαδικασιών Άμεσα τοξικά αποτελέσματα στην Χρήση βιοκτόνων στα νερά ψύξης υδάτινη πανίδα. Εξομάλυνση του πυθμένα, αλλαγή του Διάθεση ιζήματος πληθυσμού των ασπόνδυλων Μετακίνηση υποστρώματος Απώλεια οικοσυστημάτων Θρεπτικά, ασθένειες, κτηνοτροφικά Θρεπτικά, φάρμακα προϊόντα, αλλαγές στη τροφική αλυσίδα Ποσοτικές πιέσεις Αλλαγή της επαναφόρτισης των Αλλαγή στη χρήση νερού λόγω βλάστησης υπόγειων υδάτινων σωμάτων Μείωση της διάλυσης των χημικών ουσιών. Μείωση αποθέματος. Μεταβολή στις Μείωση στην ροή ή στο απόθεμα του οικολογικές συνθήκες και τις συνθήκες ροής. υδροφορέα Εισροή ποσοτήτων αλατιού. Μεταβολή στα εξαρτημένα επίγεια οικοσυστήματα Αύξηση αποθέματος Αύξηση εκροών, μόλυνση υπόγειων νερών Μεταβολή στις θερμικές, οικολογικές Αύξηση της ροής συνθήκες και στο καθεστώς ροής Υδρομορφολογικές πιέσεις Εξομάλυνση του πυθμένα, αλλαγές στο Διάθεση ιζήματος πληθυσμό των ασπόνδυλων Αφαίρεση του υποστρώματος Απώλεια οικοσυστημάτων Αλλαγές στην υπόγεια στάθμη νερού, Αλλαγές στο επίπεδο του νερού απώλεια υγροβιότοπων, απώλειες περιοχών 38

Φυσικά εμπόδια (δεξαμενή, φράγμα κτλ) Μετατροπή καναλιών Αλιεία Εισαγωγή ξένων ειδών Αλλαγή στα χαρακτηριστικά της ροής (π.χ. όγκος, ταχύτητα, βάθος) και ανάντη και κατάντη των εμποδίων Αλλαγή στα χαρακτηριστικά της ροής (π.χ. όγκος, ταχύτητα, βάθος) Βιολογικές πιέσεις Ψάρεμα Εμπλουτισμός λιμνών με ψάρια Ανταγωνισμός με τα ήδη υπάρχοντα είδη αναπαραγωγής Αλλαγή του καθεστώτος ροής και των οικοσυστημάτων Αλλαγή του καθεστώτος ροής και των οικοσυστημάτων Μείωση της πανίδας και κυρίως των αποδημητικών και αμφίβιων ψαριών Γενετική ρύπανση των ενδογενών πληθυσμών Αντικατάσταση ή καταστροφή των ήδη υπαρχόντων ειδών, ανταγωνισμός για το φαγητό 39

Εικόνα 3.1. Χωρική κατανομή των κοινοτήτων οικισμών στη λεκάνη του Ταυρωνίτη και στα υδατικά σώματα γεωμορφολογικές ομάδες (1 7). 40

Εικόνα 3.2. Χωρική κατανομή των ελαιοτριβείων στη λεκάνη του Ταυρωνίτη και στα υδατικά σώματαγεωμορφολογικές ομάδες (1 7). 41

3.5. Περιβαλλοντικές πιέσεις ανά γεωμορφολογική ομάδα Όπως αναφέρθηκε στο προηγούμενο Κεφάλαιο η λεκάνη του Ταυρωνίτη έχει χωριστεί σε επτά (7) επιμέρους γεωμορφολογικές ομάδες και παρακάτω περιγράφονται οι περιβαλλοντικές πιέσεις για κάθε μία από αυτές (Εικόνες 3.1, 3.2): Γεωμορφολογική ομάδα 1. Δεν υπάρχουν σημειακές πηγές ρύπανσης. Όσον αφορά τις μη σημειακές μόνο η υγρή και ξηρή εναπόθεση δύνανται να φορτίσουν την συγκεκριμένη γεωμορφολογική ομάδα. Γεωμορφολογική ομάδα 2. Δεν υπάρχουν επίσης σημειακές πηγές φόρτισης. Μη σημειακές πηγές φόρτισης είναι η κτηνοτροφία και η υγρή ξηρή εναπόθεση. Γεωμορφολογική ομάδα 3. Δεν υπάρχουν σημειακές πηγές φόρτισης. Όσον αφορά τις μη σημειακές συμπεριλαμβάνονται η κτηνοτροφία και η υγρή ξηρή εναπόθεση. Γεωμορφολογική ομάδα 4. Σημειακές πηγές φόρτισης αποτελούν οι διάφοροι μικροί οικισμοί όπως ο Πρασές και το Φωτακάδο (Εικόνα 3.1). Ενώ στις μη σημειακές πηγές φόρτισης συμπεριλαμβάνεται η γεωργία, η κτηνοτροφία και η υγρή ξηρή εναπόθεση. Γεωμορφολογική ομάδα 5. Σημειακές πηγές φόρτισης αποτελούν μικροί οικισμοί όπως το Μανωλιόπουλο και τα Κουντουδιανά (Εικόνα 3.1). Επίσης σημειακή πηγή φόρτισης αποτελεί και το ένα (1) ελαιουργείο της περιοχής (Εικόνα 3.2). Μη σημειακές πηγές φόρτισης είναι η γεωργία, η κτηνοτροφία και η υγρή ξηρή εναπόθεση. Γεωμορφολογική ομάδα 6. Σημειακές πηγές φόρτισης αποτελούν μικροί οικισμοί όπως τα Νέα Ρούματα και ο Σέμπρωνας (Εικόνα 3.1). Επίσης σημειακή πηγή αποτελούν τα δύο (2) ελαιουργεία (Εικόνα 3.2). Μη σημειακές πηγές φόρτισης είναι και εδώ η γεωργία, η κτηνοτροφία και η υγρή ξηρή εναπόθεση. Γεωμορφολογική ομάδα 7. Οι σημειακές πηγές φόρτισης συμπεριλαμβάνουν πλήθος οικισμών όπως η Βουκολιές, το Γεράνι, το Σιρίλι, το Μάλεμε, το Κοντομαρί, το Κυπάρισσο κ.τ.λ. (Εικόνα 3.1). Επίσης σημαντική σημειακή πηγή φόρτισης αποτελούν τα (16) ελαιουργεία που βρίσκονται στην συγκεκριμένη γεωμορφολογική ομάδα (Εικόνα 3.2). Μη σημειακές πηγές φόρτισης είναι η γεωργία, η κτηνοτροφία και η υγρή ξηρή εναπόθεση. 42