Τ.Ε.Ι. ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Τ.Ε.Ι. ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «ΕΛΛΑΔΑ - ΑΛΒΑΝΙΑ»: Η ΡΗΤΟΡΙΚΗ ΣΤΟΝ ΗΜΕΡΗΣΙΟ ΤΥΠΟ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΙΑ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΑΝΑΜΕΤΡΗΣΗ ΠΕΤΡΙΔΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΠΑΡΘΕΝΟΠΗ, (693) ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΜΙΧΑΗΛ ΔΟΜΝΑ ΚΑΣΤΟΡΙΑ, ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

Περίληψη Σκοπός αυτής της εργασίας είναι να εξετάσει την διαμόρφωσης της ρητορικής του ημερήσιου Τύπου σε συνάρτηση με ένα συγκεκριμένο κοινωνικό γεγονός, το οποίο έγκειται στην αθλητική σφαίρα. Πιο συγκεκριμένα την ποδοσφαιρική αναμέτρηση μεταξύ των εθνικών ομάδων της Ελλάδας και της Αλβανίας, την Τετάρτη 30 Μαρτίου 2005. Αυτό θα επιτευχθεί μέσω της καταγραφής του τρόπου διαμόρφωσης της ημερήσιας διάταξης, σε συνάρτηση με τα πλαίσια (Ελλάδα - Αλβανία) και της χρονικής εγγύτητας του αναμενόμενου γεγονότος (πριν και μετά την ποδοσφαιρική αναμέτρηση). Τα παραπάνω εξετάσθηκαν μέσω της ποσοτικής και ποιοτικής ανάλυσης των σχετικών δημοσιευμάτων. Τα προκύπτοντα συμπεράσματα από την ποσοτική και ποιοτική ανάλυση, συνδυάστηκαν με το ήδη σχεδιασμένο θεωρητικό πλαίσιο της εργασίας. Τα τρία κύρια ευρήματα της εργασίας είναι τα εξής: Πρώτον, αποδείχθηκε ότι ο Τύπος έδωσε ιδιαίτερη σημασία στην αθλητική αναμέτρηση, εκμεταλλευόμενος την δημοφιλία του ποδοσφαίρου καθώς και το φορτισμένο κλίμα που είχε διαμορφωθεί στον πιο πρόσφατο αγώνα μεταξύ των δύο ομάδων (Τίρανα 2004). Δεύτερον, αυτή η αθλητική αναμέτρηση έτεινε να παρουσιαστεί περισσότερο ως κοινωνική από τον Τύπο, αφού η απόδοση συμβολικού νοήματος με εθνικιστικά χαρακτηριστικά, είναι έκδηλη στο μεγαλύτερο μέρος των δημοσιευμάτων. Τέλος, το πιο παράδοξο και γι αυτό τον λόγο πιο σημαντικό εύρημα της εργασίας, είναι το γεγονός ότι ο Τύπος, σε αντίθεση με τις θεωρήσεις της συντριπτικής πλειοψηφίας των απόψεων για την φύση του, ακολούθησε τις κοινωνικές επιταγές, αντί να προσπαθήσει να τις καθορίσει. 1

Abstract The purpose of this paper is to examine the rhetoric configuration of the daily press in relation to a specific social event that belongs to the sports area. More specifically, this sport event is the football showdown in-between the national football teams of Hellas and Albania, which took place on Wednesday 30 th of March 2005. The above goal was accomplished through the day by day monitoring of the daily agenda and its configuration in relevance to the framework Hellas - Albania and the time proximity of the football s showdown date (prior and after). The information collected via this monitoring were subject of quantitative and qualitative analysis. The findings of the above were they were critically connected to the drawn literature review. The paper resulted in three basic conclusions. Firstly, it was proved that the press placed substantial meaning on the football showdown, by taking advantage of football s popularity and the underlying social excitement that the most recent showdown in-between the two teams had already shaped. Furthermore, the press tended to assign social dimension to this athletic showdown in contrast to its real nature. This gets obvious by the symbolic representation that Hellas and Albania occupied substantial part of the press releases. Finally, a paradox finding and therefore the most major, is that the press followed the social directives instead of attempting to define them, as it is strongly supported by the theory concerning the press nature in general. 2

Ευχαριστίες Στους γονείς μου, Κωνσταντίνο και Πασχαλίτσα Πετρίδη. Ευχαριστώ για την υπομονή και την συμπαράστασή τους, την επιβλέπουσα καθηγήτρια μου, κα. Μιχαήλ Δόμνα, τους φίλους μου, μα πάνω απ όλα την οικογένειά μου. 3

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Περίληψη...1 Abstract...2 Ευχαριστίες...3 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ...4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ...6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Θεωρητικό Πλαίσιο...8 1.1 Ελλάδα Αλβανία και Τύπος...8 1.1.1 Εθνικισμός - Ρατσισμός και Τύπος...10 1.2 Ποδόσφαιρο και Τύπος...12 1.2.1 Το ποδόσφαιρο ως πεδίο εθνικών και συμβολικών συγκρούσεων...13 1.3 Τύπος και ημερήσια διάταξη...14 1.3.1 Ο Τύπος ως εμπορική επιχείρηση...14 1.3.2 Επιλογή ημερήσιας διάταξης...15 1.3.3 Μέσα συγγραφής...17 1.3.4 Η επιρροή του Τύπου...19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ...21 2.1 Μεθοδολογία...21 2.2 Χρονικό...22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΙΚΟΣ ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ..26 3.1 Ποσοτική καταγραφή...26 3.1.1 Σπουδαιότητα και χρόνος...26 3.2 Ποιοτικός διαχωρισμός...29 3.2.1 Κοινωνική και αθλητική διάσταση του αγώνα και χρόνος...29 3.2.2 Ένταση συγγραφής και χρόνος...33 3.2.3 Οι θέσεις του Τύπου...36 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ...40 4.1 Σπουδαιότητα και χρόνος...40 4.1.1 Ποσότητα δημοσιευμάτων και χρόνος...40 4.1.2 Πρωτοσέλιδα και χρόνος...42 4.2 Κοινωνική και αθλητική διάσταση του αγώνα...43 4.2.1 Ύλη κοινωνική αθλητική και χρόνος...43 4

4.2.2 Περιεχόμενο κοινωνικό αθλητικό και χρόνος...44 4.2.3 Πραγματευόμενες έννοιες περιεχομένου...45 4.3 Ένταση συγγραφής και χρόνος...48 4.3.1 Επεισοδιακά και Θεματικά δημοσιεύματα και χρόνος...48 4.3.2 Δημοσιεύματα επεισοδίων και χρόνος...49 4.4 Η θέσεις του Τύπου...50 4.4.1 Οι θέσεις του Τύπου πριν την αναμέτρηση...50 4.4.2 Προσπάθεια επηρεασμού κοινής γνώμης και πρωτοσέλιδα...52 4.4.3 Οι θέσεις του Τύπου μετά την αναμέτρηση...54 4.5 Ποιοτικές παρατηρήσεις...55 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ...58 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...62 5

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Γενικός σκοπός αυτής της εργασίας είναι να συμβάλει στην καλύτερη κατανόηση της δυναμικής σχέσης των ΜΜΕ και της κοινωνίας. Ένα ζήτημα υψηλού ενδιαφέροντος που αποτελεί χρόνια πεδίο δημοσίων συζητήσεων και κοινωνικών αναλύσεων. Αυτό θα επιδιωχθεί με την εις βάθος εξέταση της ρητορικής του ημερήσιου Τύπου και τον τρόπο διαμόρφωσής της, σε συνάρτηση με ένα συγκεκριμένο κοινωνικό γεγονός, το οποίο έγκειται στην αθλητική σφαίρα. Ειδικότερα σε αυτή την εργασία, μια ποδοσφαιρική αναμέτρηση μεταξύ των Εθνικών ομάδων της Ελλάδας και της Αλβανίας, που έλαβε χώρα την Τετάρτη 30 Μαρτίου 2005. Πιο συγκεκριμένα, στόχος της έρευνας είναι η καταγραφή του τρόπου διαμόρφωσης της ημερήσιας διάταξης, σε συνάρτηση με τo πλαίσιο (Ελλάδα - Αλβανία) και τη χρονική εγγύτητα του αναμενόμενου γεγονότος (πριν και μετά την ποδοσφαιρική αναμέτρηση). Επιμέρους στόχοι της έρευνας είναι: 1. Η διερεύνηση της σπουδαιότητας που προσδόθηκε στον αγώνα, μέσω της ποσότητας της αρθρογραφίας και των πρωτοσέλιδων αναφορών, διαμορφωμένων σε συνάρτηση με τον χρόνο. 2. Η διερεύνηση της διάστασης η οποία δόθηκε από τις εφημερίδες στον αγώνα ως γεγονός (αθλητικό ή/και κοινωνικό) σύμφωνα με το περιεχόμενο της αρθρογραφίας. 3. Η διερεύνηση της έντασης, με την οποία παρουσιάστηκε από τις εφημερίδες ο αγώνας ως γεγονός. 4. Η διερεύνηση των θέσεων του Τύπου, απέναντι στον αγώνα και τις προκύπτουσες από αυτόν κοινωνικές εξελίξεις, σε συνάρτηση με τον χρόνο. Τα παραπάνω θα επιχειρηθούν διαμέσου της ποσοτικής και ποιοτικής ανάλυσης των σχετικών δημοσιευμάτων. Τα προκύπτοντα συμπεράσματα από την ποσοτική και ποιοτική ανάλυση, θα συνδυαστούν, με το ήδη σχεδιασμένο θεωρητικό πλαίσιο της εργασίας. 6

Στην ανάλυση που θα ακολουθήσει, η εργασία θα καταλήξει σε συμπεράσματα αναφορικά με την διαμόρφωση της θεματολογίας του Τύπου σε σχέση με το σύγχρονο κοινωνικό πλαίσιο και τις τρέχουσες εξελίξεις, και την αλληλεξάρτηση και αλληλεπίδραση του ενός με το άλλο. 7

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Θεωρητικό Πλαίσιο 1.1 Ελλάδα Αλβανία και Τύπος Η πτώση του «υπαρκτού σοσιαλισμού» στην ανατολική Ευρώπη, ήταν η κορύφωση της κοινωνικής κρίσης, η οποία σηματοδοτήθηκε από τη μαζική εισροή μεταναστών, ιδιαίτερα από τη γειτονική Αλβανία στον Ελλαδικό χώρο, στις αρχές της τελευταίας δεκαετίας του 20 ου αιώνα (Γκολφινόπουλος, 2007:34). Αυτή η μαζική εισροή ενισχύθηκε από το άνοιγμα των Ελληνικών συνόρων στις αρχές της δεκαετίας του 90 και ως αποτέλεσμα είχε τη μετατροπή της Ελλάδας από χώρα προέλευσης σε χώρα υποδοχής μεταναστών, γεγονός που επέδρασε καταλυτικά στην συμπεριφορά των Ελλήνων απέναντι στους ξένους (Παπαδημητρίου, 2000: 304). Η παρουσία χιλιάδων μεταναστών έθεσε ένα πρωτόγνωρο για τα Ελληνικά δεδομένα ζήτημα εθνικής ανομοιογένειας, το οποίο επιδεινωνόταν εξαιτίας της καταγωγής τους από κράτη, τα οποία ήταν εχθρικά προσκείμενα προς την Ελλάδα σε διάφορες ιστορικές συγκυρίες (Βλασίδης, 2005:223-224). Εν γένει τα ΜΜΕ της χώρας, επέδειξαν μια ιδιαίτερα αρνητική στάση απέναντι σε αυτό το κύμα των μεταναστών, επειδή τους αντιλαμβάνονταν ως απειλή για τους πολίτες και το κράτος. Όπως οι ίδιοι οι εργαζόμενοι του κλάδου των ΜΜΕ ομολογούν, λόγω της πολιτικής τους εξάρτισης από τη καθεστηκυία τάξη, της δύναμης της συνήθειας και του πιστεύω σχετικά με την αδιαφορία του Έλληνα πολίτη για τις διεθνείς ειδήσεις, υιοθέτησαν μια τοπικιστική στάση και αντιμετώπισαν με εχθρότητα οτιδήποτε αλλότριο από τον Ελληνικό πολιτισμό (Βλασίδης, 2005:223). Σε γενικές γραμμές, οι εφημερίδες προέβαλαν ιδιαιτέρα τον φόβο των Ελλήνων που προέκυπτε από την συμπεριφορά των μεταναστών, καθώς και την αύξηση της εγκληματικότητας, την οποία συνέδεαν με την παρουσία των τελευταίων στην Ελλάδα. Χαρακτηριστικό δε είναι το γεγονός, ότι σε πολλές περιπτώσεις ανεξιχνίαστες εγκληματικές πράξεις αποδίδονταν σε μετανάστες, έχοντας ως τίτλο των σχετικών άρθρων την εθνικότητά τους, ειδικά στην περίπτωση των Αλβανών (Βλασίδης, 2005:225). 8

Τα τέλη της δεκαετίας του 90 χαρακτηρίστηκαν από αυτού του είδους την μονόπλευρη πληροφόρηση η οποία εστιαζόταν στην αρνητική εικόνα των μεταναστών. Μόνο όταν πραγματοποιήθηκε η νομιμοποίηση των τελευταίων από το ελληνικό κράτος τα δημοσιεύματα άρχισαν να παρουσιάζουν μια διαφορετική οπτική, που αφορούσε στα προβλήματα και την καθημερινότητα των μεταναστών (Βλασίδης, 2005:235). Πιο συγκεκριμένα, όπως σχολιάστηκε στο Διήμερο Συνέδριο για την ευθύνη των ΜΜΕ απέναντι στο φαινόμενο του ρατσισμού και της ξενοφοβίας που διοργάνωσε το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων, τα ΜΜΕ παρουσίαζαν ιδιαίτερα παραπλανητικές, έως και εμπρηστικές αναφορές σχετικά με τους πρόσφυγες. Η κύρια ιδεολογική γραμμή τους απέναντι στους αλλοδαπούς, εφαρμόστηκε με την μονομερή ενημέρωση, τον άκρατο εντυπωσιασμό και την προβολή μιας πλασματικής και όχι πραγματικής διάστασης της πραγματικότητας (Μακρή, 2005:243). Η δημιουργία αρνητικών στερεοτύπων από τον Τύπο είναι προφανής. Εν γένει τα ΜΜΕ αντί να παρουσιάζουν τις πραγματικές διαστάσεις των γεγονότων, παρουσιάζουν μια διαστρεβλωμένη απεικόνιση των δρώμενων, ασκώντας μια (υπο)λανθάνουσα πίεση προς το κοινό, με απώτερο σκοπό, την αποδυνάμωση της κριτικής του ικανότητας (Καρύδης, 1996:123). Σύμφωνα με τον Νικόλαο Δημητράτο δε, ειδικά στην περίπτωση των μεταναστών τα ΜΜΕ, όχι μόνο δεν αντικατοπτρίζουν αληθώς την πραγματικότητα, αλλά κατασκευάζουν και συντηρούν μια ιδιαίτερα μεροληπτική εικόνα εναντίων τους, προωθώντας ξενοφοβικά αισθήματα (Πανούσης κ. συν., 2006:123). Όλα αυτά, συγκεντρωτικά, είχαν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία και συντήρηση μιας έντονα αρνητικής στάσης του Ελληνικού πληθυσμού προς τους μετανάστες, ακόμη και εάν σε προσωπικό επίπεδο, κατά τις μεταξύ τους επαφές, δεν είχαν αντιμετωπίσει κάποιο πρόβλημα (Βλασίδης, 2005:225). Παρά την άποψη ότι η παρατηρούμενη ξενοφοβία ήταν αποτέλεσμα του επαρχιωτισμού, που ενισχύθηκε από την άναρχη εισροή των χιλιάδων προσφύγων (Καμπύλης, 2005:260), εκφράστηκε η άποψη ότι η ξενοφοβία και ο ρατσισμός δεν είναι ουσιαστικά στοιχεία του Ελληνικού πολιτισμού (Παπαδημητρίου, 2000:298) αλλά αιτιατά της πολιτικής των εθνικών ΜΜΕ (Μακρή, 2005:225). 9

1.1.1 Εθνικισμός - Ρατσισμός και Τύπος Το αίσθημα ανωτερότητας των Ελλήνων σχετικά με τους μετανάστες έτεινε να αντικαταστήσει το αίσθημα κατωτερότητάς τους απέναντι στους Ευρωπαίους εταίρους τους (Παπαδημητρίου, 2000:308). Όμως η πρόοδος των προσφύγων μέσα στη χώρα τους και οι διεκδικήσεις των τελευταίων για ισότητα, έφερνε τον Ελληνικό λαό σε ιδιαίτερα άβολη θέση, αφού θα αμφισβητούσε αυτή του την ανωτερότητα (Καμπύλης, 2005:260). Ένας ακόμη λόγος της άρνησης των Ελλήνων σε ότι αφορούσε στην ισότητα των μεταναστών, είναι η κύρια έκφανση του Ευρωπαϊκού ρατσισμού (Ανθόπουλος, 1998:162-163) -το Ευρωπαϊκό αίσθημα ανωτερότητας απέναντι σε όλους τους άλλους πολιτισμούς (Παπαδημητρίου, 2000:120), ο λεγόμενος πολιτισμικός ρατσισμός. Ο πολιτισμικός ρατσισμός χαρακτηρίζεται από τη διεκδίκηση της ανωτερότητας των πολιτισμικών συστημάτων, τρόπου ζωής και αξιών ενός έθνους έναντι ενός άλλου και είναι άμεσα συνδεδεμένος με τον εθνικισμό ως προς την ένταση που αποδίδει στην αδιαμφισβήτητη ανωτερότητα της πολιτισμικής ταυτότητας ενός εθνικού συνόλου απέναντι σε ένα άλλο (Ανθόπουλος, 1998:162-163). Ο Ανθόπουλος αναφέρεται σε μια μορφή ρατσισμού που προκύπτει από την παρουσία αλλοδαπών μεταναστών και απορρέει από το προκαλούμενο αίσθημα ανασφάλειας λόγω κοινωνικής απειλής. Ως αποτέλεσμα ο φοβικός ρατσισμός έχει τη δημιουργία φαινομένων αποδιοπομπαίου τράγου, τα οποία οδηγούν σε υπεραπλουστευμένες αναλύσεις των κοινωνικών δρώμενων και σε ανάθεση αιτιατών σχέσεων σε έναν μόνο παράγοντα -σε αυτή την περίπτωση τους αλλοδαπούς-, ενώ στην πραγματικότητα συμβάλουν περισσότεροι από ένας (Ανθόπουλος, 1998:165-166). Τα παραπάνω γίνονται εμφανέστατα στο ψυχολογικό μοτίβο που υιοθετεί ο Νεοέλληνας έναντι των Αλβανών μεταναστών, όπως αυτό καταγράφεται από τον Καθηγητή Γιάννη Πανούση: «Εμείς: Δεν αισθανόμαστε βαλκάνιοι αλλά Ευρωπαίοι, δηλαδή σύγχρονοι και επιτυχημένοι (και απορρίπτουμε το παλαιό μας προφίλ και τις σχετικές συνήθειες και παραδόσεις). Θα διώκαμε π.χ. έναν γάλλο μαθητή 10

σημαιοφόρο με τα ίδια κριτήρια που έχουμε για τον αλβανό; Δεν αισθανόμαστε ασφαλείς σ ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον όπου η γλώσσα μας ή η νοοτροπία μας δεν έχουν την πέραση που είχαν (βλ. Ζορμπάς style). Ο ανταγωνισμός μας φοβίζει γι αυτό προσπαθούμε -στο όνομα του μέλλοντος των παιδιών μας- να μειώνουμε τους δυνάμει ανταγωνιστές (αριστούχους ή σκληρά εργαζομένους ξένους ). Ο πολιτισμικός ρατσισμός (είμαστε παιδιά ανώτερου πολιτισμού) γίνεται ανταγωνιστικός/εργασιακός ρατσισμός (όποιος επιβιώσει στην αγορά) και καταλήγει σε φοβικό ρατσισμό (αυτοί είναι οι κακοί )» (Πανούσης κ. συν., 2006:152). Όπως αναφέρει ο Παντελής Μπουκάλας, αναφορικά με τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζεται ελληνικότητα από τα ΜΜΕ, η Ελληνική εθνικότητα εξισώνεται με την αθανασία, παρουσιάζεται ως ύψιστος φόρος τιμής, ενώ παράλληλα απαξιώνονται όλες οι άλλες εθνικότητες (Φραγκονικολόπουλος, 2005:26). Από την άλλη δε στον Τύπο, παρουσιάζονται αναδιατυπωμένες οι ταξικές σχέσεις που διέπουν το Ελληνικό έθνος, οι οποίες θέλουν τον Αλβανό ως εργάτη και τον ως Έλληνα αφεντικό του (Γκολφινόπουλος, 2007: 81). Όσον αφορά τους μετανάστες και τον τρόπο παρουσίασης της ταυτότητάς τους, όπως υποστηρίζει πρόσφατη έρευνα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, (ΑΠΘ) 1, δε γίνεται αναφορά στο όνομα τους παρά δίνεται έμφαση στον τόπο καταγωγής τους. Χαρακτηριστικά είναι τα προκύπτοντα ποσοστά της ειδησεογραφίας αναφορικά με τους μετανάστες, η οποία ασχολείται κατά 32,9% με τη λαθραία είσοδο, 46,9% με το δουλεμπόριο, 59,7% με την πορνεία και 38,16% με κλοπές και ληστείες (Φραγκονικολόπουλος, 2005:25). Για τους Αλβανούς πρόσφυγες, πιο συγκεκριμένα, η εξαθλιωμένη τους κατάσταση σε συνδυασμό με την εικόνα που είχαν υιοθετήσει οι Έλληνες για την Αλβανία του Χότζα, εύκολα εξελίχτηκε σε στερεότυπα που παρουσίαζαν τους Αλβανούς μετανάστες ως βάρβαρους, απολίτιστους και δυνητικά εγκληματίες (Βλασίδης, 2005:229). 1 Έρευνα: «Μελέτη στο χώρο των εργαζομένων στα ΜΜΕ για την αντιμετώπιση των ομογενών, μεταναστών προσφύγων», Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Οικονομικό Τμήμα, σχέδιο Dream Κ.Π. Equal, «Δίκτυο για την καταπολέμηση του ρατσισμού και της ξενοφοβίας στα ΜΜΕ», Θεσσαλονίκη 2004, σελ. 44-45. 11

Βάση των παραπάνω δεδομένων γίνεται αντιληπτό ότι τα ΜΜΕ συμβάλουν στη δημιουργία αρνητικών εθνικών στερεοτύπων, τα οποία οδηγούν στη διαμόρφωση ρατσιστικών πρακτικών, τάσεων και αντιλήψεων απέναντι στους μετανάστες (Ανθόπουλος, 1998:165-166). 1.2 Ποδόσφαιρο και Τύπος Αν και το ποδόσφαιρο έχει ένα μακρόβιο ιστορικό αθλητικής βίας με καθαρά εθνικιστικό χαρακτήρα, είναι μέρος της αθλητικής σφαίρας, η οποία σθεναρά αντιτίθεται στον εθνικισμό, το φανατισμό, τη βία και προάγει τις ευγενείς σχέσεις μεταξύ των κρατών (Γκολφινόπουλος, 2007:23). Ο αθλητισμός, μέσω της ταύτισης των οπαδών με τον εκάστοτε αθλητικό σύλλογο, οδηγεί στη δημιουργία ομάδων ιδιαίτερα πιστών οπαδών, εύκολα χειραγωγήσιμων. Οι τελευταίοι λανθασμένα παραλληλίζουν την κοινωνική τους ολοκλήρωση και επιτυχία με την απόδοση των ομάδων τους. Αυτή η ταύτιση, τους αναπληρώνει τα ελλιπή σε προσωπικό επίπεδο ιδανικά, αξίες και ιδεώδη (Παπαδόπουλος, 2000:601). Η πίστη και συμμετοχή στα κοινά μιας αθλητικής ομάδας, προσφέροντας διαστρεβλωμένα και λανθάνοντα αισθήματα συλλογικότητας, κοινωνικής και πολιτικής συμμετοχής, προωθεί τον ανταγωνισμό, την στερεοτυπική συμπεριφορά και μια φασίζουσα αντίληψη του εκάστοτε αντιπάλου. Στη βάση τους οι αθλητικές ομάδες, αποτελούν μηχανές πολιτικού αποπροσανατολισμού και κοινωνικής χειραγώγησης (Παπαδόπουλος, 2000:603). Αυτά είναι και οι ουσιαστικότερες διαφορές μίας αθλητικής ομάδας από οποιαδήποτε άλλη επιχείρηση, καθότι σύμφωνα με τον Μαυρογορδάτο, οι αθλητικοί όμιλοι περνώντας από τον επαγγελματισμό στην εμπορευματοποίηση, μετατράπηκαν σε εμπορικές επιχειρήσεις. Η βασικότερή τους διαφορά από τις υπόλοιπες, έγκειται στην πίστη των οπαδών τους στο brand name, η οποία μπορεί να προσφέρει αυτές τις αξίες, τα ιδανικά και ιδεώδη (Μαυρογορδάτος, 2002:147). Αφού ο αθλητισμός εμπορευματοποιήθηκε προκάλεσε μοιραία το ενδιαφέρον των ΜΜΕ. Το έκδηλο ενδιαφέρον της κοινωνίας προς τον αθλητισμό θα μπορούσε να 12

μεταφραστεί και ως απογοήτευση των πολιτών από τη πολιτική σφαίρα. Η δημοφιλία του ποδοσφαίρου και γενικά του αθλητισμού, είναι αποτέλεσμα της φαινομενικά μονοδιάστατης ψυχαγωγικής του υπόστασης, πίσω από την οποία κρύβονται οι δυνητικές πολιτικές και ιδεολογικές προεκτάσεις του (Παπαδόπουλος, 2000:602-603). Αξιοσημείωτη είναι η συνολική άνοδος της κυκλοφορίας του αθλητικού Τύπου καθώς και η μεγάλη ποσοστική συμμετοχή του στις συνολικές πωλήσεις του Τύπου εν γένει (Παπαδόπουλος, 2000:602). 1.2.1 Το ποδόσφαιρο ως πεδίο εθνικών και συμβολικών συγκρούσεων Σε μία αθλητική αναμέτρηση εθνικού επιπέδου, οι παίκτες μίας ομάδας χάνουν την αθλητικά αγωνιστική τους υπόσταση, αφού συμβολικά ανάγονται σε εθνικά αγωνιζόμενους εκπροσώπους και γίνονται προέκταση του καθενός προσωπικά (Γκολφινόπουλος, 2007:29). Με βάση τα παραπάνω και τη συγκεκριμένη ιστορική συγκυρία -της κατάκτησης του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος Ποδοσφαίρου λίγους μήνες πριν και της ταυτόχρονα επιτυχημένης διοργάνωσης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 από την χώρα μας- το αίσθημα της εθνικής υπερηφάνειας ήταν ιδιαίτερα τονωμένο. Οι δύο αθλητικές διοργανώσεις συνέπεσαν χρονικά και θεωρήθηκαν από τον Ελληνικό λαό ως εθνικές επιτυχίες οι οποίες ενίσχυσαν το Ελληνικό γόητρο διεθνώς (Γκολφινόπουλος, 2007:53). 13

1.3 Τύπος και ημερήσια διάταξη Κατά τον Σαπουνά, τρεις είναι οι βασικοί λόγοι οι οποίοι οδηγούν τον σύγχρονο άνθρωπο προς τον Τύπο. Πρώτον, για να ενημερωθεί και να πληροφορηθεί για τα γεγονότα τα οποία λαμβάνουν χώρα στο περιβάλλον του, έτσι ώστε να αποκτήσει πληρέστερη και καλύτερη αντίληψη του κόσμου. Δεύτερον, για να βρει στοιχεία, τα οποία ανταποκρίνονται στις ιδεογραφικές του ανάγκες και τον βοηθούν να λειτουργεί καλύτερα στα κοινωνικά πλαίσια που αποτελούν τη προσωπική του πραγματικότητα, με απώτερο στόχο την ψυχοσυναισθηματική του ασφάλεια. Τέλος για να ψυχαγωγείται. Ο Τύπος δηλαδή μπορεί να ενέχει μια πιο ψυχαγωγική ιδιότητα, βοηθώντας στην μείωση του άγχους και τον αποπροσανατολισμό από τα καθημερινά προβλήματα και εντάσεις (Σαπουνάς, 1998:29-30). 1.3.1 Ο Τύπος ως εμπορική επιχείρηση Σύμφωνα με το Ναξάκη στην εποχή μας ο πλούτος σχετίζεται περισσότερο με την κατοχή άυλων κεφαλαίων, όπως οι πληροφορίες και οι επικοινωνίες, παρά με την κατοχή υλικών. Πιο συγκεκριμένα η πληροφορία ως γνώση, έχει αναχθεί σε ένα μεγάλης αξίας εμπόρευμα, γύρω από το οποίο διαδραματίζεται σφοδρός ανταγωνισμός για την αποκλειστική κατοχή και διακίνηση του (Ναξάκης, 2000:673, 669) και όπως κάθε εμπόρευμα, υπόκειται στους νόμους της αγοράς (Μουλόπουλος, 2008:17). Από τα παραπάνω γίνεται εμφανές ότι τα ΜΜΕ, των οποίων η στρατηγική στη σύγχρονη εποχή καθορίζεται από οικονομικές αρχές, πέρα από φορείς πληροφόρησης, ψυχαγωγίας και πολιτισμού, αποτελούν εμπορικές επιχειρήσεις με αυτοσκοπό το οικονομικό όφελος (Τσουρβάκας και Αβραάμ, 2005:499). Ως τέτοιες, επιδιώκουν την αύξηση της κυκλοφορίας τους (Χαλαζιάς, 2005:189), προσαρμόζοντας το προσφερόμενο προϊόν (πληροφόρηση) στις ανάγκες του κοινού τους (Σαπουνάς, 1998:29). 14

1.3.2 Επιλογή ημερήσιας διάταξης Παρά την αντίληψη ότι τα γεγονότα επιβάλλονται στην ημερησία διάταξη των ΜΜΕ (Παναγιώτου, 2005:194-195), μετά τις δεκαετίες του 70 και 80, οπότε η κοινωνική επιρροή των πολιτικών κομμάτων είχε μειωθεί σε μεγάλο βαθμό, σε αντίθεση με τη βαρύτητα που άρχισε να δίνεται στην κοινή γνώμη, παρατηρήθηκε ότι τα ΜΜΕ έγιναν οι προσδιοριστές της ημερήσιας διάταξης (ΜακΚομπς κ. συν., 1996:34). Η επιλογή των ειδήσεων και ο τρόπος παρουσίασης αυτών από τα ΜΜΕ, αποτελούν τους δείκτες σοβαρότητας της εκάστοτε είδησης. Αυτή η τόσο καθοριστική δύναμη των ΜΜΕ πάνω στην ημερήσια διάταξη είναι απόρροια της ανάγκης επιλογής ορισμένων μόνο θεμάτων ως ειδήσεων, μέσα από μια πληθώρα. Αυτή η επιλογή επεκτείνεται και στον τρόπο παρουσίασης των ειδήσεων, π.χ. πηχυαίοι τίτλοι στα πρωτοσέλιδα για κάποιες από αυτές και μηδαμινές αναφορές για άλλες, και σε συνάρτηση με το χρόνο προβολής τους, προκύπτει το εάν θα απασχολήσουν την κοινή γνώμη ή όχι, και για πόσο (ΜακΚομπς κ. συν., 1996:22). Ιδιαίτερα για τον Τύπο, στον τρόπο παρουσίασης βρίσκεται μια καταφανής και ενσυνείδητη απόπειρα χειρισμού της κοινής γνώμης μέσω των εντυπωσιακών επιγραφών που τοποθετούνται στα πρωτοσέλιδα, οι οποίες επίσης συμβάλουν στη δημιουργία και συντήρηση φανατισμού (Σαπουνάς, 1998:31-32). Πιο ευαίσθητοι σε αυτή την απόπειρα χειραγώγησης είναι, βάσει του νόμου της ψυχολογικής επίδρασης της πρώτης εντύπωσης, οι λαθραναγνώστες οι οποίοι φευγαλέα διαβάζουν τους πρωτοσέλιδους τίτλους στα περίπτερα, χωρίς να αναλύουν τα υφέρποντα μηνύματα που αυτοί φέρουν (Τσαρδάκη, 1983:119). Τα ΜΜΕ θα κατατάξουν ιεραρχικά τα θέματα τα οποία θα απασχολήσουν την κοινωνία. Αυτά με τη σειρά τους θα διαπλάσουν τη γνώμη του κοινού η οποία μετέπειτα θα εξελιχθεί σε κοινωνική δράση και θα διαμορφώσει την νέα ημερήσια διάταξη. Αυτή η γραμμική σχέση αποδεικνύει την επιρροή των ΜΜΕ τόσο στα θέματα που θα απασχολήσουν την κοινωνία όσο και στη διαμόρφωση της εξέλιξης των θεμάτων αυτών (ΜακΚομπς κ. συν., 1996:24). 15

Ο οικονομικός ανταγωνισμός μεταξύ των ΜΜΕ (Μακρή, 2005:244), μαζί με τη συνεχή μείωση της κυκλοφορίας των εφημερίδων (Μουλόπουλος, 2008:14), οδηγούν τους υπεύθυνους να επιλέγουν να προωθούν θέματα τα οποία θα συγκινήσουν συναισθηματικά το κοινό τους (Μακρή, 2005:244). Απώτερος σκοπός είναι η πρόκληση μεγαλύτερου ενδιαφέροντος του κοινού, με στόχο την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη προσέλκυση διαφημίσεων (ΜακΚομπς κ. συν., 1996:52). Η σύγχρονη δημοσιογραφία επιλέγει για την ημερήσια διάταξη την προβολή είτε μη συμβατικών και διφορούμενων γεγονότων, είτε περιστατικών τα οποία εμπεριέχουν ρήξη και διαμάχη ανάμεσα σε θεσμούς και άτομα. Σε καμία περίπτωση η επιλεγόμενη ημερήσια διάταξη δεν αποτελεί την αναπαράσταση όλων των κοινωνικών πεπραγμένων μίας ημέρας (ΜακΚομπς κ. συν., 1996:52-53). Εντούτοις η χρησιμότητα ενός ρεπορτάζ κρίνεται σύμφωνα με την απήχησή του και όχι με την επιτυχημένη δομή του (ΜακΚομπς κ. συν., 1996:21). Πιο συγκεκριμένα, τα επιλεγόμενα θέματα προς δημοσίευση εντός της ημερήσιας διάταξης επιλέγονται με γνώμονα τρεις άξονες. Ο πρώτος αφορά στη σημασία, απήχηση και επιπτώσεις που μπορεί να έχει ένα θέμα. Ο δεύτερος είναι σχετικός με την αμφισημία, ρήξη και διαφορετικότητα που παρουσιάζει. Ο τρίτος είναι η ύπαρξη ανάμειξης υψηλά ιστάμενων ατόμων. Εδώ θα ήταν πολύ σημαντικό να αναφερθεί ότι σε γενικές γραμμές, τα ΜΜΕ δεν επιλέγουν θέματα των οποίων το περιεχόμενο είναι θετικό καθώς επίσης και ότι επιλέγουν να δίνουν περισσότερη έμφαση σε θέματα των οποίων η φύση αφορά μεγάλο τμήμα του πληθυσμού (ΜακΚομπς κ. συν., 1996:69,52,23). Επίσης ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της σύγχρονης ειδησεογραφίας είναι η ταχύτητα με την οποία αναγκάζεται να εναλλάσσει την θεματολογία. Αυτό αναγκαστικά αυξομειώνει την βαρύτητα της σημασίας των ειδήσεων, διότι λόγω της εμπορευματοποίησης των πληροφοριών, επιτάσσεται η άμεση κάλυψη, αφού η εμφάνιση της επόμενης είδησης είναι θέμα χρόνου (Χατζηκωνσταντίνου, 2005:453). Με άλλα λόγια στη δημοσιογραφία τα προσφερόμενα προϊόντα εντός μιας ημέρας μπορεί να κυμαίνονται από δώδεκα έως και εκατοντάδες, παρολαυτά επιβάλλεται να ανανεωθούν εξολοκλήρου εντός εικοσιτετραώρου (ΜακΚομπς κ. συν., 1996:43), για να μπορούν να διατηρούν αμείωτο το ενδιαφέρον των αναγνωστών. 16

Με σκοπό την αύξηση του κέρδους, επιλέγεται η δραματοποίηση, -η έμφαση δηλαδή στο θέαμα αντί της ενημέρωσης με την χρήση υπερβολών και συναισθηματισμών-, ως μέσο προσέλκυσης της μάζας (Παναγιώτου, 2005:197). Τα ΜΜΕ εκμεταλλεύονται το ενδιαφέρον που προκαλείται από την ένταση και αναταραχή μιας κρίσης (Παναγιώτου, 2005:195). Ο φόβος, το έγκλημα, η κινδυνολογία και οι καταστροφές αποτελούν ιδιαίτερα αγαπημένα θέματα του Τύπου, που προκύπτει από την πρόθεση του ιδίου για την προβολή ενός κόσμου, πιο επικίνδυνου από ότι πραγματικά είναι για τον άνθρωπο (Μακρή, 2005:244). Η εγκληματικότητα, συγκεκριμένα, αποτελεί ιδιαίτερα θελκτικό ζήτημα στη σύγχρονη δημοσιογραφία και σχετίζεται ιδιαίτερα με την τυποποιημένη παρουσίαση της πραγματικότητας (Μοσχοπούλου, 2005:154). Οι διαμάχες μεταξύ εθνικών ομάδων καταγράφονται πιο γλαφυρά και παρουσιάζονται ολοένα ως πιο αναπόφευκτες, αφού προβάλλονται ως το αποτέλεσμα των διαφορετικών έμφυτων γνωρισμάτων του χαρακτήρα της κάθε μίας (Χατζηκωνσταντίνου, 2005:440). Σε πρακτικό επίπεδο, προϋπάρχουσες αρνητικές ιστορικές μνήμες και στερεότυπα, μπορούν να αναπαραχθούν από τον εθνοκεντρισμό και την δραματικότητα του ύφους της ειδησεογραφίας, ενισχύοντας το εκάστοτε αντιπαραθετικό ιδεολόγημα (Παναγιώτου, 2005:341), με αποτέλεσμα οι αντιαλβανικές στάσεις να μην χρειάζονται, παρά μηδαμινής σημασίας ερεθίσματα για να εμφανιστούν (Βλασίδης, 2005:228). 1.3.3 Μέσα συγγραφής Αν και ο επαγγελματισμός και οι ηθικές αξίες αδιαμφισβήτητα χαρακτηρίζουν το ύφος της συγγραφής, οι δημοσιογράφοι ως άνθρωποι δεν δύνανται να αποστασιοποιηθούν τελείως από τις προσωπικές τους απόψεις και αισθήματα. Βάσει αυτού του γεγονότος οι μεταδιδόμενες ειδήσεις μοιραία επηρεάζονται και από την προσωπικότητα των δημοσιογράφων (ΜακΚομπς κ. συν., 1996:48). 17

Καθώς η πολιτική ηγεσία επιλέγει την αποχή από το επικοινωνιακό πολιτικό προσκήνιο και αδυνατεί να αντεπεξέλθει στις αναμενόμενές της υποχρεώσεις, τα ΜΜΕ βρίσκουν εύφορο έδαφος για άσκηση κοινωνικοπολιτικής πίεσης όπως αυτά επιθυμούν, συνήθως προσανατολισμένα στη δραματοποίηση και καταστροφολογία. Αυτές οι τάσεις προκύπτουν συνειδητά, μέσω της επιλογής της χρήσης του λόγου ως εργαλείου (Χατζηκωνσταντίνου, 2007:13). Όλα τα παραπάνω σύμφωνα με τον Παναγιώτου, έχουν ως αποτέλεσμα την καλλιέργεια αισθήματος ανασφάλειας στην κοινωνία (Παναγιώτου, 2005:196). Τα Μέσα κάνουν εκτεταμένη χρήση της ένδοξης προπαγάνδας, η οποία εντοπίζεται στην δομή του εξελισσόμενου λόγου, ως τα ερμηνευτικά πλαίσια που ορίζουν τον τρόπο με τον οποίο το κοινό αντιλαμβάνεται τα ενσωματωμένα μηνύματα. Τα πλαίσια αυτά, μπορεί να αποτελούν μέρη των μηνυμάτων, ως λέξεις, ονόματα ή εικόνες και μπορεί να επηρεάζουν το κοινό σε μη συνειδητό επίπεδο. Η προπαγάνδα, διαμέσου της χρήσης των τελευταίων, επιδιώκει την προσέλκυση της προσοχής σε ορισμένες μόνο διαστάσεις ενός θέματος, αποσιωπώντας άλλες, με απώτερο σκοπό την καθοδήγηση της σκέψης και της αντίληψης (Θεοδωρακόπουλος, 2006:143-144). Στη δημοσιογραφική συγγραφή, η λογική παράθεση των γεγονότων παραχωρεί την θέση της στη συναισθηματική ένταση που προκύπτει κατά την χρονική κορύφωση μιας κρίσης (Παναγιώτου, 2005:341), ενισχύοντας έτσι και το φαινόμενο της συνένωσης της ενημέρωσης με τη διασκέδαση, γνωστό ως infotainment model (Παναγιώτου, 2005:197). Η πρακτική εφαρμογή αυτού του είδους της συγγραφής, βρίσκεται στην προβολή βίαιων εικόνων και των συναισθηματικών επακόλουθων αυτών, με σκοπό την ευαισθητοποίηση του κοινού, που είναι προϊόν της κίτρινης δημοσιογραφίας των ΗΠΑ της δεκαετίας του 80 (Χατζηκωνσταντίνου, 2005:444). Σε γενικές γραμμές τα ΜΜΕ δίνουν μια τέτοια δυναμική στην παρουσίαση των θεμάτων -ιδιαίτερα όσων φέρουν το χαρακτήρα κρίσης-, ώστε η παύση της κάλυψης ενός θέματος, ταυτίζεται στο μυαλό του κοινού με την χρονική λήξη αυτού. Η μονομερής και συνειδητά υποκειμενική παρουσίαση των θεμάτων διαστρεβλώνει την αληθινή τους υπόσταση και τα παρεπόμενα τους, λόγω της δραματοποίησης που χρησιμοποιείται ως μέσο αύξησης της αισθανόμενης απειλής ακόμη και σε περιπτώσεις όπου η κύρια λειτουργία των ΜΜΕ θα έπρεπε να ήταν καθησυχαστική (Παναγιώτου, 2005:197-198). 18

Η τελευταία μέθοδος γραφής που παρατηρείται είναι το priming. Το priming ορίζεται ως η προτίμηση στην προβολή συγκεκριμένων θεμάτων από τα ΜΜΕ, τα οποία τοιουτοτρόπως επιτυγχάνουν να αναδύουν στις μνήμες του κοινού παλαιότερες αποκτηθείσες γνώσεις, θετικώς ή αρνητικώς φορτισμένες, για συγκεκριμένα θέματα (Θεοδωρακόπουλος, 2006:147). 1.3.4 Η επιρροή του Τύπου Παρότι σύμφωνα με τη θεωρία του καθρέφτη η δημοσιογραφία αποτελεί την πραγματιστική αντανάκλαση της κοινωνίας (ΜακΚομπς κ. συν., 1996:65) και τη θεώρηση ότι τα Μέσα υπόκεινται σε κοινωνικές πιέσεις (Γκολφινόπουλος, 2007:57), η αδυναμία της δημοκρατίας στην σύγχρονη εποχή, είναι αυτό που παραχωρεί ολοένα και περισσότερη ελευθερία στα ΜΜΕ, για τον τρόπο διαμόρφωσης της παραγόμενης πληροφόρησης (Πανούσης, 2008:21). Αυτή η αδυναμία έχει αποδειχθεί στην Έρευνα Διακυβέρνησης της V-Project Research Consulting (VPRC) του 1998, η οποία υποστηρίζει ότι: «η ελληνική κοινωνία ιεραρχεί την δύναμη των θεσμών δίνοντας την πρώτη θέση στις μεγάλες επιχειρήσεις, τη δεύτερη, με ελάχιστη διαφορά, στα ΜΜΕ, την τρίτη στην κυβέρνηση, την τέταρτη στην εκκλησία, ενώ αφήνει πολύ μακριά την σωματειακή βαθμίδα της αντιπροσώπευσης». Τα παραπάνω αποδεικνύουν την αλλαγή της ιεράρχησης των δομών εξουσίας στην αντίληψη της ελληνικής κοινωνίας (Χάλαρης και Ψυχοπαίδης, 2000:29). Σύμφωνα με την άποψη του Bernard Cohen, τα ΜΜΕ δεν μπορούν να επηρεάσουν ποιοτικά την διαμόρφωση των απόψεων του κοινού αναφορικά με ένα θέμα, αλλά μπορούν να ορίσουν το ποιο θα είναι το θέμα, το οποίο θα απασχολήσει το τελευταίο. (ΜακΚομπς κ. συν., 1996:22). Η μελέτη όμως για την επιλογή της ημερήσιας διάταξης καταλήγει στο ότι τα ΜΜΕ τελικώς, όχι μόνο μπορούν να επηρεάσουν την διαμόρφωση της άποψης, αλλά και να την κατευθύνουν. Αυτό γίνεται μέσω του προσανατολισμού της κοινής γνώμης σε θέματα που υπάγονται στη δημόσια σφαίρα, προσαρμοσμένα σύμφωνα με τη βούληση και το συμφέρον τους, διαμέσου της 19

εστιασμένης παρουσίασης συγκεκριμένων μόνο θεμάτων (ΜακΚομπς κ. συν., 1996:11). Έρευνες έχουν καταλήξει στο ότι η έκθεση του ατόμου στο περιεχόμενοo του Τύπου, συγκριτικά με την αντίστοιχη έκθεση στο περιεχόμενο της τηλεόραση, σχετίζεται με αυξημένες γνώσεις περί των κοινών, καθώς επίσης και στο ότι, ειδήσεις επικοινωνημένες μέσω αυτού καταλαμβάνουν μεγαλύτερη χρονική διάρκεια στη μνήμη του κοινού (ΜακΚομπς κ. συν., 1996:86). 20

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ 2.1 Μεθοδολογία Το σύνολο των εφημερίδων οι οποίες εξετάσθηκαν, προέρχονται αποκλειστικά από το διαθέσιμο Ηλεκτρονικό Αρχείο Τύπου, της Κεντρικής Βιβλιοθήκης Δήμου Θεσσαλονίκης, και ήταν εικοσιτέσσερις (24) στον αριθμό. Η έρευνα και συλλογή των δημοσιευμάτων πραγματοποιήθηκε σε διάστημα τεσσάρων (4) μηνών. Από αυτές προς εξέταση και ανάλυση στην παρούσα εργασία, επιλέχθηκαν δέκα (10) στο σύνολο, με γνώμονα την θεματική τους ταυτότητα (πολυθεματικές - κοινωνικοπολιτικές), το είδος και το εύρος της κυκλοφορίας τους (καθημερινές, με υψηλό αριθμό αντιτύπων και πανελλήνιες). Οι εφημερίδες αυτές είναι οι εξής: Αδέσμευτος Τύπος (Ρίζου), Απογευματινή, Αυγή, Έθνος, Ελεύθερος Τύπος, Ελευθεροτυπία, Καθημερινή, Ριζοσπάστης, Τα Νέα, Το Βήμα. Τα δημοσιεύματα τα οποία θα εξετασθούν στη συνέχεια, προκύπτουν από έρευνα με θέμα την ρητορική του ημερήσιου Τύπου πριν και μετά τον αγώνα Ελλάδας Αλβανίας την Τετάρτη 28 Μαρτίου 2005, και αποτελούν την πλήρη καταγραφή των σχετικών με την εν λόγω θεματολογία δημοσιευμάτων, εντός της χρονικής περιόδου: Δευτέρα 28 Μαρτίου 2005 έως και την Παρασκευή 01 Απριλίου 2005, και ανέρχονται στα (224) συνολικά. Στόχος της έρευνας είναι η καταγραφή του τρόπου διαμόρφωσης της ημερήσιας διάταξης, σε συνάρτηση με το πλαίσιο (Ελλάδα - Αλβανία) και τη χρονική εγγύτητα του αναμενόμενου γεγονότος (πριν και μετά την ποδοσφαιρική αναμέτρηση), που θα επιχειρηθεί με την ποσοτική και ποιοτική ανάλυση των σχετικών δημοσιευμάτων. Επιμέρους στόχοι της έρευνας είναι: 1. Η διερεύνηση της σπουδαιότητας που δόθηκε στον αγώνα, μέσω της ποσότητας της αρθρογραφίας και των πρωτοσέλιδων αναφορών, διαμορφωμένων σε συνάρτηση με τον χρόνο. 21

2. Η διερεύνηση της διάστασης η οποία προσδόθηκε από τις εφημερίδες στον αγώνα, ως γεγονός (αθλητικό ή/και κοινωνικό) σύμφωνα με το περιεχόμενο της αρθρογραφίας. 3. Η διερεύνηση της έντασης, με την οποία παρουσιάστηκε από τις εφημερίδες ο αγώνας ως γεγονός. 4. Η διερεύνηση των θέσεων του Τύπου, απέναντι στον αγώνα και τις προκύπτουσες από αυτόν κοινωνικές εξελίξεις, σε συνάρτηση με τον χρόνο. 2.2 Χρονικό Σε αυτό το σημείο, θεωρείται σκόπιμη η επιγραμματική καταγραφή κάποιων συνιστωσών, γεγονότων που παρελθοντικά αλλά και παράλληλα στην εξεταζόμενη χρονική περίοδο, έλαβαν χώρα. Η καταγραφή αυτών των πληροφοριών θα βοηθήσει στην εξαγωγή αντικειμενικότερων συμπερασμάτων σχετικά με την έρευνα όσο και στην καλύτερη κατανόηση του κοινωνικού κλίματος μέσα στο οποίο πραγματώθηκε το γεγονός και από το οποίο επηρεάστηκε η ημερήσια αρθρογραφία. Τον Αύγουστο του 2004, η Εθνική Ελλάδος ποδοσφαίρου, στέφεται «Πρωταθλήτρια Ευρώπης». Ως τέτοια, πραγματοποιεί την πρώτη της ποδοσφαιρική αναμέτρηση στις 4 Σεπτέμβριου του ίδιου χρόνου, στα πλαίσια της έναρξης αθλητικών αναμετρήσεων του «MUNDIAL 2006», στα Τίρανα, με την αντίστοιχη Αλβανική, όπου και ηττάται. Το κλίμα διεξαγωγής της αναμέτρησης ήταν ιδιαίτερα φορτισμένο και εχθρικό προς την Ελληνική αποστολή, αφού κατά την άφιξή της στη χώρα, πετροβολήθηκε το λεωφορείο της, καθ όλη την διάρκεια παραμονής της στα Τίρανα, Αλβανοί πλημμύριζαν τους δρόμους με τεράστιες αυτοκινητοπομπές φωνάζοντας υβριστικά συνθήματα εναντίον της, πραγματοποίησε την προβλεπόμενη προπόνηση της με Αλβανούς εντός του γηπέδου, οι οποίοι κρατούσαν Αλβανικές σημαίες και φώναζαν καθ όλη τη διάρκεια υβριστικά συνθήματα, και το ίδιο έγινε και κατά την διεξαγωγή του επίσημου αγώνα, ενώ κατά την αποχώρησή της από το γήπεδο την ημέρα της αναμέτρησης το λεωφορείο της ακινητοποιήθηκε από φανατισμένους Αλβανούς φιλάθλους, οι οποίοι και του επιτέθηκαν. Στην Ελλάδα το βράδυ της αναμέτρησης, Αλβανοί κάτοικοι της Ελλάδος, προσπάθησαν να πανηγυρίσουν τη νίκη της Εθνικής Αλβανίας, βγαίνοντας στους δρόμους σε όλο το πλάτος της Ελληνικής περιφέρειας. 22

Το αποτέλεσμα ήταν διάσπαρτα σε όλη την Ελλάδα, να σημειωθούν επεισόδια ξυλοδαρμού εις βάρους τους, (όπως υπονοείται ή αλλού καταγράφεται επίσημα, από Έλληνες πολίτες). Επισήμως καταγράφηκαν 300 τραυματισμοί από ξυλοδαρμό, με αποκορύφωμα των επεισοδίων, την δολοφονία ενός Αλβανού μετανάστη από Έλληνα, στην Ζάκυνθο. Οι παραπάνω πληροφορίες συλλέχθηκαν από επιπρόσθετη έρευνα σε Ελληνική σχετική αρθογραφία, συγκεκριμένα από δημοσιεύματα των 04 ης / 05 ης / 06 ης Σεπτεμβρίου 2004. Ο τίτλος της παρούσας εργασίας, αφορά στον αγώνα της Εθνικής Ελλάδος που έλαβε χώρα την Τετάρτη 30 Μαρτίου 2005, ο οποίος πραγματοποιήθηκε όμως σε ένα χρονικό πλαίσιο, το οποίο περιελάμβανε μια πρόσφατη αγωνιστική αναμέτρηση της Εθνικής Ελλάδος το Σάββατο 26 Μαρτίου 2005 με τη Γεωργία. Την Τρίτη δε, 29 Μαρτίου 2005, μια ημέρα πριν, πραγματοποιήθηκε ο προγραμματισμένος αγώνας των Ελπίδων Εθνικής Ελλάδος, με την αντίστοιχη Αλβανική, στην οποία σημειώθηκε ένα σοβαρό συμβάν προσβολής του εθνικού συμβόλου της δεύτερης, από μια ομάδα νεαρών κατά την διάρκεια του αγώνα. Αυτό ήταν και το απαύγασμα μιας σωρείας παρελκόμενων, εκδηλώσεων και δηλώσεων εθνικιστικών-οργανωμένων ομάδων ή άλλοτε απλών πολιτών, που μοιραία επηρέασαν, φορτίζοντας το γενικότερο κοινωνικό κλίμα. Οι πληροφορίες που θα ακολουθήσουν, συλλέχθηκαν από την αρθρογραφία, της εν λόγω εξεταζόμενης εβδομάδας. Την Δευτέρα 28 Μαρτίου 2005, πραγματοποιήθηκε επίσημη συνάντηση του Έλληνα Προέδρου Κάρολου Παπούλια με τον Αλβανό ομόλογό του Άλφρεντ Μοϊσίου, όπου έγιναν δηλώσεις για τον επερχόμενο αγώνα και έκκληση για αποφυγή επεισοδίων, 26 Έλληνες και Αλβανοί των τεχνών και των γραμμάτων συνέγραψαν από κοινού μια διακήρυξη, όπου καταδίκαζαν τον φανατισμό επικαλούμενοι την ευγενή άμιλλα, και την απέστειλαν σε όλα τα ΜΜΕ προς δημοσίευση. Ακόμη, το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (Ε.Σ.Ρ.) εξέδωσε αυστηρές ανακοινώσεις προς όλους τους ραδιοτηλεοπτικούς σταθμούς, για τήρηση των πλαισίων δεοντολογίας και την αποφυγή δημιουργίας κλίματος που θα οδηγούσε σε κλιμάκωση επεισοδίων. Η Ελληνική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία (Ε.Π.Ο.) χαρακτήρισε το παιχνίδι υψηλού κινδύνου και δημιούργησε ειδικό τηλεοπτικό σποτ, με μήνυμα την αποφυγή φανατισμού των φιλάθλων. Περίπου 100 άτομα εισέβαλλαν στον ραδιοφωνικό 23

σταθμό «Supersportfm» και σε ζωντανή εκπομπή έστειλαν μηνύματα ενάντια στον ρατσισμό & την ξενοφοβία. Την Τρίτη πραγματοποιήθηκε Συνέντευξη Τύπου από τον Προπονητή Ότο Ρεχάγκελ, με δηλώσεις για αποφυγή φανατισμού. Ο κος. Βουλγαράκης, όντας Υπουργός Δημόσιας Τάξης, επισκέφθηκε τον Αλβανό ομόλογό του και απηύθυνε δημόσιο μήνυμα με σαφή έκκληση προς αποφυγή επεισοδίων. Αθλητές και δημόσια πρόσωπα προέβησαν σε αντίστοιχες εκκλήσεις. Παρόλα αυτά, κατά τη διάρκεια του αγώνα των «Ελπίδων» έγιναν επεισόδια από εθνικιστικές οργανωμένες ομάδες. Η Τετάρτη εκτός από τον αγώνα, εμπεριείχε δηλώσεις Υπουργών, Βουλευτών, αθλητών και φορέων, τόσο καταδικαστικές, όσο και παρακλητικές, για την μη επανάληψη ανάλογων επεισοδίων κατά Αλβανών πολιτών τόσο κατά τη διάρκεια της αναμέτρησης, όσο και εκτός των γηπέδων. Πολλές ομάδες πίεσης, (Ελληνικό Κοινωνικό Φόρουμ, Αντιεξουαστική Κίνηση κ.α.), πραγματοποίησαν συλλογικές κοινωνικές εκκλήσεις, εκδηλώσεις και πορείες -με μηνύματα υπέρ της συμφιλίωσης των δύο λαών και καταδίκης της ξενοφοβίας, του εθνικισμού και του ρατσισμού-. Η Χρυσή Αυγή κατά την διάρκεια της ημέρας πραγματοποίησε ρήψη φυλλαδίων με ρατσιστικό περιεχόμενο. Τα μέτρα ασφαλείας κορυφώθηκαν πρωτοφανώς γύρω από το γήπεδο, η είσοδος στο γήπεδο απαιτούσε ονομαστικό έλεγχο, ενώ για τον αγώνα δεν είχαν διατεθεί εισιτήρια για Αλβανούς φιλάθλους από την ΕΠΟ, η οποία υποστήριξε ότι αυτό έγινε λόγω μιας παλαιότερης οικονομικής οφειλής της αντίστοιχης Αλβανικής Ομοσπονδίας προς αυτήν. Ο αγώνας πραγματοποιήθηκε, η Αλβανική αποστολή έφθασε με τη συνοδεία της αστυνομίας στο γήπεδο, οι Έλληνες ποδοσφαιριστές εισήλθαν στο γήπεδο μιλώντας με τους Αλβανούς ποδοσφαιριστές προς παραδειγματισμό, κάποιοι μάλιστα εξήλθαν στον αγωνιστικό χώρο αγκαλιά για προθέρμανση. Στην έναρξη, κατά την διάρκεια ανάκρουσης του εθνικού Ύμνου της Αλβανίας, ακούστηκαν αποδοκιμασίες καθώς επίσης και μερικά συνθήματα, κατά την διάρκεια του αγώνα. Και στις δύο περιπτώσεις οι ποδοσφαιριστές προσπάθησαν να κατευνάσουν με χειρονομίες τους Έλληνες φιλάθλους. Κάποιοι φίλαθλοι παρευρέθησαν στις κερκίδες ντυμένοι τσολιάδες, αναρτήθηκαν κάποια πανό με ρατσιστικά συνθήματα αλλά αποσπάστηκαν άμεσα από την αστυνομία, ενώ επίσης είχαν αναρτηθεί πανό με συνθήματα για την 24

φιλία των δύο λαών. Στο τέλος του αγώνα οι Έλληνες με τους Αλβανούς ποδοσφαιριστές αντάλλαξαν φανέλες και, αφού τις φόρεσαν, έκαναν δηλώσεις. Οι εντεταλμένοι παρατηρητές της FIFA, έμειναν ικανοποιημένοι από την μη πρόκληση επεισοδίων εντός του αγωνιστικού χώρου, και αποφεύχθηκε οποιαδήποτε ποινή προς την Ελληνική ομάδα. Το ίδιο βράδυ συνέβησαν κάποια επεισόδια στα Εξάρχεια από αναρχικούς, ενώ στη Χίο, Αλβανός τραυμάτισε Έλληνα με μαχαίρι (δεν διευκρινίστηκε ποτέ η σύνδεση των δύο γεγονότων με τον αγώνα, αλλά αναφέρεται). Την επόμενη ημέρα, ακολούθησαν ευχαριστήριες ανακοινώσεις και δηλώσεις από την ΕΠΟ, τον Υφυπουργό Αθλητισμού Γ. Ορφανό και τους ποδοσφαιριστές προς τους Έλληνες φιλάθλους για την συνολική καλή παρουσία τους και την αποφυγή κλίματος οξύτητας. 25

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΙΚΟΣ ΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ Σε αυτό το κεφάλαιο θα ακολουθήσει η ποσοτική παρουσίαση των εξεταζόμενων δημοσιευμάτων καθώς και οι ποιοτικές κατηγοριοποιήσεις, σε συνάρτηση με τους παραπάνω επιμέρους στόχους, που καλείται αυτή η εργασία να εξετάσει. 3.1 Ποσοτική καταγραφή 3.1.1 Σπουδαιότητα και χρόνος ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ ΠΡΩΤΟΣΕΛΙΔΑ Πίνακας 1. ΕΝΑΣΧΟΛΗΣΗ / ΠΡΩΤΟΣΕΛΙΔΑ / ΑΡΙΘΜΟΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ / ΗΜΕΡΑ ΔΕΥΤΕΡΑ 28/03/05 ΤΡΙΤΗ 29/03/05 ΤΕΤΑΡΤΗ 30/03/05 ΠΕΜΠΤΗ 31/03/05 ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 01/04/05 ΣΥΝΟΛΑ / ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ Υ Π Δ Υ Π Δ Υ Π Δ Υ Π Δ Υ Π Δ Π Δ ΑΔΕΣΜΕΥΤΟΣ (Ρ) v - 8 v Π 2 v 5 - v 2 1 17 ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ v Π 1 v 9 v Π 6 v Π 12 v 9 3 37 Η ΑΥΓΗ - - v Π 5 v Π 3 v Π 2-3 10 ΕΘΝΟΣ v Π 2 v Π 4 v Π 4 v Π 7 v Π 3 5 20 ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ v - 5 v Π 5 v Π 5 v Π 15 v 6 3 36 ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ v Π 2 v 8 v Π 9 v Π 14 v 6 3 39 ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ - - v Π 5 v Π 8 v Π 3 v 6 2 22 ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ - - v 1 v 3 v 1 v 1-6 ΤΑ ΝΕΑ v Π 1 v Π 6 v Π 2 v Π 9 v 5 4 23 ΤΟ ΒΗΜΑ - - v Π 2 v Π 9 v Π 2 v 1 2 14 ΣΥΝΟΛΑ / ΗΜΕΡΑ 60% 40% 19 100% 70% 47 100% 80% 54 90% 80% 65 90% 10% 39 224 Υ Αφορά την εν γένει ύπαρξη δημοσιευμάτων εντός της εκάστοτε έκδοσης Π Αφορά την ύπαρξη Πρωτοσέλιδων αναφορών Δ Συνολικός αριθμός Δημοσιευμάτων 26

Σχεδιάγραμμα 1. ΥΠΑΡΞΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ - ΠΡΩΤΟΣΕΛΙΔΑ 100% 100% 100% ΠΟΣΟΣΤΑ ΣΥΝΟΛΙΚΟΥ ΑΡΙΘΜΟΥ ΕΦΗΜΕΡΙΔΩΝ 75% 50% 25% 60% 40% 70% 90% 80% 80% 80% ΥΠΑΡΞΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ ΠΡΩΤΟΣΕΛΙΔΗ ΑΝΑΦΟΡΑ 0% ΔΕΥΤΕΡΑ ΤΡΙΤΗ ΤΕΤΑΡΤΗ ΠΕΜΠΤΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 10% ΠΟΣΟΣΤΑ ΑΡΙΘΜΟΥ ΕΝΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΩΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΩΝ / ΗΜΕΡΑ Σχεδιάγραμμα 1α. ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ 70 60 65 50 54 ΑΡΙΘΜΟΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ 40 ΑΡΙΘΜΟΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ 30 47 39 Πολυωνυμική (ΑΡΙΘΜΟΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ 20 10 19 0 ΔΕΥΤΕΡΑ ΤΡΙΤΗ ΤΕΤΑΡΤΗ ΠΕΜΠΤΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΣΥΝΟΛΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ / ΗΜΕΡΑ 27

Από τον πρώτο διαχωρισμό και όπως καταφαίνεται στα Σχεδιαγράμματα 1. και 1α., τόσο από το ποσοστό των εφημερίδων που ασχολήθηκαν, όσο και από τον αριθμό των πρωτοσέλιδων αναφορών, διαπιστώνεται η ευρεία χρησιμοποίηση της ποδοσφαιρικής αναμέτρησης από τις εφημερίδες καθ όλη την διάρκεια της εβδομάδας, ακόμη και τρεις ημέρες πριν πραγματοποιηθεί και δύο ημέρες μετά. Αυτό αποδεικνύει αφενός την έντονη εκμετάλλευση του ποδοσφαίρου ως μέσου έλξης αναγνωστών (βλ. εντός 1.2), αφετέρου την σπουδαιότητα που αποδόθηκε από τις κοινωνικοπολιτικές εφημερίδες στην αναμέτρηση. Επίσης, η ποσοτική αυξομείωση των στοιχείων, μας αποδεικνύει την άρρηκτη σχέση τους με την εναλλαγή της χρονικής εγγύτητας στην ποδοσφαιρική αναμέτρηση. 28

3.2 Ποιοτικός διαχωρισμός 3.2.1 Κοινωνική και αθλητική διάσταση του αγώνα και χρόνος Α. Ύλη κοινωνική αθλητική και χρόνος Πίνακας 2. ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ / ΥΛΗ ΑΝΑΦΟΡΑΣ / ΗΜΕΡΑ ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ ΔΕΥΤΕΡΑ 28/03/05 ΤΡΙΤΗ 29/03/05 ΤΕΤΑΡΤΗ 30/03/05 ΠΕΜΠΤΗ 31/03/05 ΠΑΡΑΣΚ. 01/04/05 ΣΥΝΟΛΟ ΔΗΜΟΣ./ΥΛΗ/ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΣΥΝΟΛΟ ΔΗΜΟΣ./ ΕΦΗΜ. ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ/ ΥΛΗ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΑΘ. Κ/Π ΑΘ. Κ/Π ΑΘ. Κ/Π ΑΘ. Κ/Π ΑΘ. Κ/Π ΑΘ. Κ/Π Σ/Δ ΑΔΕΣΜΕΥΤΟΣ (Ρ) 8-2 - 4 1 - - 2-16 1 17 ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ 1-8 1 5 1 12-8 1 34 3 37 Η ΑΥΓΗ - - 5 1 2-2 - - 1 9 10 ΕΘΝΟΣ - 2 4-4 - 7-3 - 18 2 20 ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ 5-4 1 5-14 1 6-34 2 36 ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 2-6 2 5 4 9 5 2 4 24 15 39 ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ - - 4 1 5 3 3-5 1 17 5 22 ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ - - 1-2 1 1-1 - 5 1 6 ΤΑ ΝΕΑ 1-2 4 2-8 1 3 2 16 7 23 ΤΟ ΒΗΜΑ - - - 2 4 5 1 1 1-6 8 14 ΣΥΝΟΛΟ ΔΗΜΟΣ./ΥΛΗ/ΗΜΕΡΑ ΣΥΝΟΛΟ ΔΗΜΟΣ./ΗΜΕΡΑ 17 2 31 16 37 17 55 10 31 8 171 53 19 47 54 65 39 224 ΑΘ. ΑΘΛΗΤΙΚΗ : Δημοσιεύματα τα οποία συμπεριλαμβάνονται στην Αθλητική Ύλη της εφημερίδας Κ/Π ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΛΙΤΙΚΗ : Δημοσιεύματα τα οποία συμπεριλαμβάνονται στην Κοινωνικοπολιτική Ύλη της εφημερίδας 29

Σχεδιάγραμμα 2. 75 ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ / ΥΛΗ ΑΡΙΘΜΟΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ 50 25 17 19 89,4% 31 47 65,9% 54 37 68,5% 65 55 84,6% 39 31 79,4% ΑΡΙΘMΟΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ ΕΝΤΟΣ ΚΟΙΝΩΝ/ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΥΛΗΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ ΕΝΤΟΣ ΑΘΛΗΤΙΚΗΣ ΥΛΗΣ 0 ΔΕΥΤΕΡΑ 2 10,5% ΤΡΙΤΗ 16 34% 17 31,4% ΤΕΤΑΡΤΗ ΠΕΜΠΤΗ 10 8 15,3% 20,5% ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΣΥΝΟΛΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ ΠΟΣΟΣΤΑ ΚΑΛΥΨΗΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΣΥΝΟΛΙΚΩΝ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ ΑΡΙΘΜΟΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ / ΥΛΗ / ΗΜΕΡΑ Μια πρώτη παρατήρηση αναφορικά με την απόδοση διάστασης στην αναμέτρηση, προκύπτει αρχικά από την καταγραφή των δημοσιευμάτων, με γνώμονα τον προφανή διαχωρισμό τους, ανάλογα με τον χώρο δημοσίευσης τους εντός των εφημερίδων -εντός της αθλητικής ή κοινωνικοπολιτικής ύλης- (Σχεδιάγραμμα 2.). Αυτό που διαπιστώνεται εκτός από την πάγια αυξητική τάση της ποσότητας της αθλητικής ύλης των εφημερίδων, είναι ο υπερπολλαπλασιασμός των δημοσιευμάτων εντός της κοινωνικοπολιτικής ύλης, και η διατήρηση του μεγάλου αριθμού αυτών, δύο ημέρες πριν την ποδοσφαιρική αναμέτρηση, απόρροια των κοινωνικών εξελίξεων που μοιραία επηρέασαν την ημερήσια διάταξη και εκ των πραγμάτων τους πολιτικούς συντάκτες να προσανατολιστούν σε επιπρόσθετες αναλύσεις και αναφορές κοινωνικού περιεχομένου. Αυτό εμφανώς ενισχύει από τη μια την απόδοση κοινωνικής διάστασης στην αναμενόμενη αναμέτρηση αλλά και την θεώρηση από την άλλη ότι κάποιες φορές οι εφημερίδες αποτελούν ένα είδος καθρέπτη των κοινωνικών εξελίξεων (βλ. εντός 1.3.4). 30

Β. Περιεχόμενο κοινωνικό αθλητικό και χρόνος Πίνακας 3. ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ / ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ / ΗΜΕΡΑ ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ/ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΔΕΥΤΕΡΑ 28/03/05 ΤΡΙΤΗ 29/03/05 ΤΕΤΑΡΤΗ 30/03/05 ΠΕΜΠΤΗ 31/03/05 ΠΑΡΑΣΚ. 01/04/05 ΣΥΝΟΛΟ ΔΗΜΟΣ./ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΣΥΝΟΛΟ ΔΗΜΟΣ./ ΕΦΗΜ. ΑΘ. Κ. ΑΘ. Κ. ΑΘ. Κ. ΑΘ. Κ. ΑΘ. Κ. ΑΘ. Κ. Σ/Δ ΑΔΕΣΜΕΥΤΟΣ (Ρ) 7 1 2 5 2 9 8 17 ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ 1 9 2 4 7 5 7 2 16 21 37 Η ΑΥΓΗ 5 3 1 1 1 9 10 ΕΘΝΟΣ 2 4 1 3 2 5 3 6 14 20 ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ 1 4 1 4 1 4 4 11 3 3 10 26 36 ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 2 1 7 9 2 12 1 5 4 35 39 ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 1 4 8 2 1 2 4 5 17 22 ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 3 1 1 1 5 6 ΤΑ ΝΕΑ 1 6 2 3 6 3 2 6 17 23 ΤΟ ΒΗΜΑ 2 2 7 1 1 1 4 10 14 ΣΥΝΟΛΟ ΔΗΜΟΣ. /ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ /ΗΜΕΡΑ ΣΥΝΟΛΟ ΔΗΜΟΣ./ΗΜΕΡΑ 8 11 3 44 6 48 22 43 23 16 62 162 19 47 54 65 39 224 224 ΑΘ. ΑΘΛΗΤΙΚΑ : Δημοσιεύματα των οποίων το θεματικό κέντρο βάρους ήταν αμιγώς αθλητικού περιεχομένου Κ. ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ : Δημοσιεύματα των οποίων το θεματικό κέντρο βάρους ήταν οι κοινωνικές διαστάσεις της ποδοσφαιρικής αναμέτρησης (παρελκόμενα, ρεπορτάζ, γνώμες, δηλώσεις, ανακοινώσεις, κ.λπ) 31

Σχεδιάγραμμα 3. 75 ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ ΑΡΙΘΜΟΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ 50 25 0 ΔΕΥΤΕΡΑ 47 19 44 93,6% 11 57,8% 8 3 42% 6,3% ΤΡΙΤΗ ΤΕΤΑΡΤΗ 54 48 88,8% 6 11,1% 65 43 ΠΕΜΠΤΗ 66,1% 22 33,8% 39 16 41% 23 58,9% ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΑΡΙΘΜΟΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ ΑΜΙΓΩΣ ΑΘΛΗΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΑΡΙΘΜΟΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΣΥΝΟΛΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ ΠΟΣΟΣΤΑ ΚΑΛΥΨΗΣ ΕΠΙ ΤΟΥ ΣΥΝΟΛΟΥ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ ΑΡΙΘΜΟΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ / ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ / ΗΜΕΡΑ Αυτό που επισφραγίζει το παραπάνω συμπέρασμα, και αποδεικνύει εντονότερα την απόδοση κοινωνικής περισσότερο παρά αθλητικής διάστασης στην αθλητική αναμέτρηση (βλ. εντός 1.2) κατά την αναμονή της, είναι ο διαχωρισμός των δημοσιευμάτων με γνώμονα αυτή τη φορά τη βάση του πληροφοριακού τους περιεχομένου, αθλητικού ή κοινωνικού. Όπως διαφαίνεται από το Σχεδιάγραμμα 3., τα δημοσιεύματα από την αρχή της εβδομάδας ήταν προσανατολισμένα τόσο στην κοινωνική διάσταση του αγώνα όσο και στην αθλητική. Μια ημέρα πριν την αναμέτρηση και ανήμερα, η ύπαρξη αμιγώς αθλητικών δημοσιευμάτων ήταν μηδαμινή, σε σχέση με τα κοινωνικού περιεχομένου. Μόνο μετά την ολοκλήρωση της αναμέτρησης, οι κοινωνικές αναλύσεις/αναφορές, άρχισαν να μειώνονται και η αθλητικογραφία, άρχισε να λαμβάνει μεγαλύτερη έκταση. Η αναγωγή της ποδοσφαιρικής αναμέτρησης σε κοινωνικό ζήτημα, είναι προφανής (βλ. εντός 1.2.1). 32

3.2.2 Ένταση συγγραφής και χρόνος Α. Επεισοδιακά και Θεματικά δημοσιεύματα και χρόνος ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ ΕΝΤΑΣΗΣ ΔΗΜΟΣ. Πίνακας 4. ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ / ΥΦΟΣ ΣΥΓΓΡΑΦΗΣ / ΗΜΕΡΑ ΔΕΥΤΕΡΑ 28/03/05 ΤΡΙΤΗ 29/03/05 ΤΕΤΑΡΤΗ 30/03/05 ΠΕΜΠΤΗ 31/03/05 ΠΑΡΑΣΚ. 01/04/05 ΕΠ. Θ. ΕΠ. Θ. ΕΠ. Θ. ΕΠ. Θ. ΕΠ. Θ. ΕΠ. Θ. ΣΥΝΟΛΟ ΔΗΜΟΣ./ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝ./ΕΦΗΜ. ΑΔΕΣΜΕΥΤΟΣ (Ρ) 5 3 2 4 1 1 1 12 5 17 ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ 1 6 3 3 3 3 9 3 6 17 20 37 Η ΑΥΓΗ 4 1 3 2 9 1 10 ΕΘΝΟΣ 2 4 2 2 2 5 3 10 10 20 ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ 5 3 2 4 1 12 3 2 4 26 10 36 ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 2 6 2 7 2 11 3 4 2 30 9 39 ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 2 3 6 2 3 3 3 11 11 22 ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 3 1 1 5 1 6 ΤΑ ΝΕΑ 1 5 1 2 4 5 3 2 15 8 23 ΤΟ ΒΗΜΑ 1 1 7 2 2 1 11 3 14 ΣΥΝΟΛΙΚΑ/ΗΜΕΡΑ 16 3 34 13 42 12 37 28 17 22 146 78 ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ /ΗΜΕΡΑ 19 47 54 65 39 ΕΠ. ΕΠΕΙΣΟΔΙΑΚΑ : Δημοσιεύματα τα οποία παρουσιάζουν ή σχολιάζουν τα γεγονότα με τρόπο δραματοποιητικό, ανεξαρτήτως είδους δημοσιεύματος (ρεπορτάζ, σχόλια, γνώμες, δηλώσεις, ανακοινώσεις, κ.λπ) Θ. ΘΕΜΑΤΙΚΑ : Δημοσιεύματα τα οποία είναι καταγεγραμμένα με ουδέτερο ύφος, με καθαρά πληροφοριακό χαρακτήρα, ανεξαρτήτως είδους δημοσιεύματος (όλων πλην των προσωποποιημένων δηλώσεων, που λόγω της χρησιμοποιούμενης τεχνικής κατηγοριοποίησης -αναφέρεται παρακάτω-, συμπεριλαμβάνονται στην άλλη κατηγορία) Σχεδιάγραμμα 4. 224 75 ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ "ΥΦΟΥΣ" ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ 65 "ΘΕΜΑΤΙΚΑ" ΑΡΙΘΜΟΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ 50 25 0 ΔΕ ΥΤΕΡΑ 3 19 16 13 54 47 42 34 12 ΤΡΙΤΗ ΤΕΤΑΡΤΗ ΠΕΜΠΤΗ 39 37 17 28 22 ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ "ΕΠΕΙΣΟΔΙΑΚΑ" ΣΥΝΟΛΙΚΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ / ΤΡΟΠΟ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ / ΗΜΕΡΑ 33

Για να εντοπίσουμε την ένταση με την οποία καταγράφηκαν τα γεγονότα μπορούμε να διαχωρίσουμε τα δημοσιεύματα ανάλογα με το ύφος της συγγραφής τους. Από αυτό τον διαχωρισμό, όπως προκύπτει και από το Σχεδιάγραμμα 4., διαπιστώνουμε ότι εν αναμονή της αναμέτρησης τα δημοσιεύματα των οποίων το ύφος ήταν δραματοποιητικό, παρουσίαζαν δηλαδή της παρεχόμενες πληροφορίες με γλαφυρό, συναισθηματικά φορτισμένο τρόπο, ήταν αφής εξαρχής η πλειονότητα, και είχαν την τάση να μειώνονται μόνο από την επόμενη της αναμέτρησης, οπότε και το πιο ουδέτερο ύφος παρουσίασης άρχισε να λαμβάνει χώρα. Αυτό αποδεικνύει την ύπαρξη τρόπων συγγραφής που βασίζονται, στο συναίσθημα του αναγνώστη (βλ. εντός 1.3.2 κ 1.3.3), στην χρήση μιας μορφής προπαγάνδας (βλ. εντός 1.3.3), όπως επίσης και στην καταστροφολογία μέσω του δραματικού τρόπου παρουσίασης των πληροφοριών (βλ. εντός 1.3.2), που μεγεθύνει την αίσθηση απειλής ως προς τις αναμενόμενες εξελίξεις (βλ. εντός 1.3.3). Η αύξηση των θεματικών δημοσιευμάτων δύο ημέρες μετά την αναμέτρηση, και η αντίστοιχη σταδιακή πτώση των επεισοδιακών, αφού και επί της ουσίας τραγικά γεγονότα δεν έλαβαν χώρα, επιβεβαιώνει ότι εν αναμονή του γεγονότος, υπήρξε ιδιαιτέρως τραγικοποιημένη απόδοση στην αναμέτρηση. Θα λέγαμε ότι παρατηρείται η προσομοίωση σε διάσταση κοινωνικής κρίσης (βλ. εντός 1.2 κ 1.2.1). 34