Γραφή και γραφές στον 21 ο αιώνα Μελέτη της Διακριτικής Ικανότητας του Τεστ Δυσκολιών Γραπτής Έκφρασης σε Μαθητές Δηµοτικού Περίληψη Ιωάννης Κ. Δηµάκος Πανεπιστήµιο Πατρών, Παιδαγωγικό Τµήµα Δ. Ε. Νικολέτα Πετροπούλου Εκπαιδευτικός Πρωτοβάθµιας Εκπαίδευσης Σκοπός της εργασίας ήταν να ερευνήσει τη διακριτική ικανότητα του σταθµισµένου κριτηρίου διάγνωσης δυσκολιών γραπτής έκφρασης (Πόρποδας, Διακογιώργη, Δηµάκος, & Καραντζής, 2008) σε δείγµα µαθητών δηµοτικού σχολείου. Το σταθµισµένο τεστ διάγνωσης δυσκολιών γραπτής έκφρασης αποτελείται από τρεις δοκιµασίες και στην παρούσα µελέτη χρησιµοποιήθηκε µόνο η δοκιµασία παραγωγής κειµένου που απαιτεί από το µαθητή να γράψει την ιστορία που διηγούνται τέσσερις εικόνες που περιέχονται στο τεστ. Στη µελέτη συµµετείχαν 231 µαθητές από τις 4 τάξεις στις οποίες εφαρµόζεται το τεστ (49 από την 3η τάξη, 65 από την τετάρτη, 57 από την πέµπτη, και 60 από την έκτη τάξη) που έγραψαν το κείµενο σύµφωνα µε τις οδηγίες του τεστ. Επίσης, οι εκπαιδευτικοί των τάξεων όπου φοιτούσαν οι µαθητές έκριναν την επίδοση των µαθητών τους στην ορθογραφία και τη γραπτή έκφραση µε τη βοήθεια µια µικρής κλίµακας τύπου Likert 5 σηµείων (όπου 1 = πολύ χαµηλή επίδοση, 5 = πολύ υψηλή επίδοση). Τα αποτελέσµατα της έρευνας επιβεβαίωσαν τη διακριτική ικανότητα των εργαλείου όσον αφορά και τα τρία κριτήριά του (ορθογραφική ορθότητα, συνοχή, και συνεκτικότητα). Μεγαλύτερες διαφορές εντοπίστηκαν µεταξύ της 3ης-4ης και όλων των υπόλοιπων τάξεων, ενώ οι µικρότερες µεταξύ 5ης και 6ης τάξης. Όσον αφορά τις αξιολογικές κρίσεις των εκπαιδευτικών, οι δείκτες συνάφειας (τόσο στο σύνολο, αλλά και ξεχωριστά κατά τάξη) ενισχύουν τις ενδείξεις για την εγκυρότητα κριτηρίου για το εν λόγω σταθµισµένο αξιολογικό τεστ. Abstract Λέξεις-Κλειδιά: αξιολόγηση, γραπτή έκφραση, µαθησιακές δυσκολίες The purpose of the paper was to investigate the discriminant ability of the standardized diagnostic test of learning disabilities in writing (Porpodas, Diakogiorgi, Dimakos, Karantzis, 2008) using a sample of elementary school students. The standardized diagnostic test of learning disabilities in writing - 631 -
5 ο Διεθνές Συνέδριο Γραµµατισµού consists of three tasks, although in the present study only the text production task was utilized which requires students to write a story narrated by 4 pictures which are included in the test. Two hundred thirty one (231) students attending the four upper elementary school grades where the test applies participated in the present study (49 students came from the 3 rd grade, 65 from the 4 th, 57 from the fifth and 60 from the 6 th grade). Students wrote a passage following the test instructions. In addition, their classroom teachers rated the students performance in spelling and writing using a short Likert-type 5-point scale (where 1 = very low performance and 5 = very high performance). The results of the study confirmed the discriminant ability of the test with regards to all three test criteria (spelling accuracy, cohesion and coherence). Larger differences were found between 3 rd and 4 th grades while the lesser differences were found between 5 th and 6 th grades. With regards to the teacher ratings, correlation coefficients (both for the entire sample and separately by grade) supported the criterion validity of this particular standardized diagnostic test. Key-Words: assessment, writing, learning disabilities Μελέτη της Διακριτικής Ικανότητας του Τεστ Δυσκολιών Γραπτής Έκφρασης σε Μαθητές Δηµοτικού Ο σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν διπλός. Αφενός σκοπός της έρευνας ήταν να αξιολογήσει τη διακριτική ικανότητα του Εργαλείου Διαγνωστικής Διερεύνησης Δυσκολιών στη Γραπτή Έκφραση Μαθητών Γ Στ Δηµοτικού (ΕΔΔΔΓΕ) και αφετέρου να ελέγξει µερικώς την εγκυρότητα κριτηρίου του ΕΔΔΔΓΕ µε τη βοήθεια αξιολογικών κλιµάκων επίδοση των µαθητών που συµπληρώθηκαν από τους εκπαιδευτικούς των τάξεων που φοιτούσαν οι µαθητές αυτοί. Το ΕΔΔΔΓΕ είναι ένα σταθµισµένο τεστ για τη διαγνωστική διερεύνηση των µαθησιακών δυσκολιών της γραπτής έκφρασης που κατασκευάστηκε στα πλαίσια ΕΠΕΑΕΚ από το Πανεπιστήµιο Πατρών (Πόρποδας, Διακογιώργη, Δηµάκος, & Καραντζής, 2008). Το ΕΔΔΔΓΕ αποτελείται από τρεις κλίµακες: την κλίµακα Παραγωγή Γραπτού Λόγου, την κλίµακα Αποκατάστασης Αποδοµηµένης Πρότασης και την κλίµακα Αποκατάστασης Αποδοµηµένου ΚειµένουΠαραγράφου. Το τεστ εφαρµόζεται στις 4 ανώτερες τάξεις του Δηµοτικού Σχολείου (3 η = 6 η τάξη). Η πρώτη κλίµακα «Παραγωγή Γραπτού Λόγου» συνίσταται από µια δοκιµασία παραγωγής γραπτού λόγου από µαθητές µε τη βοήθεια τεσσάρων εικόνων που παρουσιάζουν µια οικογένεια που ετοιµάζεται για ένα ταξίδι. Οι µαθητές καλούνται να αφηγηθούν την ιστορία των εικόνων. Από τη δοκιµασία προκύπτουν τα κριτήρια της Ορθογραφικής Ορθότητας (σύνολο των ορθογραφηµένων λέξεων - 632 -
- 633 - Γραφή και γραφές στον 21 ο αιώνα προς το σύνολο των λέξεων του κειµένου), το κριτήριο της Συνοχής (που αφορά στην εισαγωγή αντικειµένων αναφοράς από τις εικόνες και τη διατήρηση της αναφοράς σε στοιχεία των εικόνων, όπως επίσης και τη διατήρηση του χρονικού και χορικού πλαισίου αναφοράς) και το κριτήριο της Συνεκτικότητας (που αφορά στη εισαγωγή σχετικών, µη σχετικών πληροφοριών στο κείµενο, τον αριθµό και τη σειρά των επεισοδίων της ιστορίας που παρουσιάζονται στα κείµενα). Η δεύτερη κλίµακα «Αποκατάσταση Αποδοµηµένης Πρότασης» συνίσταται από µια δοκιµασία κατά την οποία οι µαθητές καλούνται να τοποθετήσουν στη σωστή θέση λέξεις και να συνθέσουν µια νοηµατικά σωστή πρόταση. Οµοίως, στην τρίτη δοκιµασία «Αποκατάσταση Αποδοµηµένου Κειµένου» οι µαθητές καλούνται να τοποθετήσουν στη σωστή θέση προτάσεις και να συνθέσουν µια νοηµατικά σωστή παράγραφο (Πόρποδας κ. συν., 2008). Στην παρούσα µελέτη χρησιµοποιήθηκε µόνο η κλίµακα της Δηµιουργικής Γραπτής Έκφρασης. Σύµφωνα µε τους κατασκευαστές του, το ΕΔΔΔΓΕ βασίστηκε σε έγκυρα θεωρητικά και ερευνητικά δεδοµένα της Ψυχολογίας γραπτής έκφρασης για την επιλογή και κατασκευή των δοκιµασιών του. Ειδικότερα, σηµαντικό ρόλο στην κατασκευή του ΕΔΔΔΓΕ έπαιξαν οι µελέτες της Berninger και των συνεργατών της όπως επίσης και οι Το ΕΔΔΔΓΕ σταθµίσθηκε σε πανελλήνιο αντιπροσωπευτικό δείγµα και οι ψυχοµετρικές ιδιότητές του, όπως αναφέρονται στο φυλλάδιο περιγραφής του εργαλείου (Πόρποδας κ. συν., 2008) είναι επαρκείς. Πιο συγκεκριµένα, οι δείκτες αξιοπιστίας επαναλαµβανόµενων µετρήσεων για όλες τις τάξεις κυµάνθηκαν από 0,43 έως 0,88, οι δείκτες εσωτερικής συνέπειας (internal consistency) alpha του Cronbach κυµάνθηκαν από 0,69 έως 0,85. Οµοιως, η εγκυρότητα κριτηρίου κυµάνθηκε από 0,49 έως 0,74. Σύµφωνα µε τα εγχειρίδια του εργαλείου, το εξωτερικό κριτήριο που χρησιµοποιήθηκε στη µελέτη της εγκυρότητας κριτηρίου του ΕΔΔΔΓΕ ήταν οι αξιολογικές κλίµακες της επίδοσης των µαθητών από εκπαιδευτικούς. Για την χρησιµότητα τέτοιων αξιολογικών κλιµάκων υπάρχει εκτενής βιβλιογραφία, κυρίως διεθνής αν και τελευταία υπάρχουν και ελληνικές αναφορές. Ειδικότερα, οι Gresham, Reschly & Carey (1987) ήταν από τους πρώτους που έθεσαν το ερώτηµα «teachers as tests» (οι εκπαιδευτικοί ως κριτήριο) και βρήκαν ότι οι αξιολογικές κρίσεις των εκπαιδευτικών είναι ισάξιες (ψυχοµετρικά) των διαθέσιµων σταθµισµένων και µη κριτηρίων αξιολόγησης των µαθητών. Οµοίως, οι Gresham, MacMillan & Bocian (1997) έδειξαν ότι οι αξιολογικές κρίσεις των εκπαιδευτικών είχαν πολύ καλή διακριτική ικανότητα και µπορούσαν να διακρίνουν τους µαθητές και να τους κατατάξουν ανάλογα µε τα αντίστοιχα επίπεδα ικανότητάς τους. Για την ελληνική εκπαιδευτική πραγµατικότητα, ο Δηµάκος (2008) έχει αναφερθεί εκτενώς στο θέµα συµπεραίνοντας πως οι αξιολογικές κρίσεις των εκπαιδευτικών θα µπορούσαν να χρησιµοποιηθούν και να αποτελέσουν ένα χρήσιµο εργαλείο στα πλαίσια µιας ολοκληρωµένης
5 ο Διεθνές Συνέδριο Γραµµατισµού διαγνωστικής αξιολόγησης των µαθησιακών δυσκολιών που αντιµετωπίζουν οι µαθητές. Σύµφωνα µε τα εγχειρίδια του ΕΔΔΔΓΕ δεν υπάρχουν άλλες πληροφορίες και πρόσθετες ερευνητικές εργασίες σχετικά µε την αξιοπιστία, την εγκυρότητα ή/και τη διακριτική ικανότητα του σταθµισµένου αυτού εργαλείου. Το κενό αυτό προσπαθεί να καλύψει εν µέρει η παρούσα εργασία που αποσκοπεί να διερευνήσει την εγκυρότητα κριτηρίου του ΕΔΔΔΓΕ, όπως επίσης και τη διακριτική του ικανότητα µε βάση την τάξη φοίτησης των µαθητών. Επειδή το ΕΔΔΔΓΕ απαιτεί αρκετό χρόνο για την ολοκλήρωσή του και επειδή από τις κλίµακές του µόνο η πρώτη κλίµακα («Παραγωγή Γραπτού Λόγου») αφορά στην δηµιουργική γραπτή έκφραση των µαθητών (και όχι στην δυνατότητα επεξεργασίας του γραπτού λόγου), η παρούσα έρευνα περιορίστηκε στην πρώτη κλίµακα του σταθµισµένου αυτού εργαλείου και µελέτησε την εγκυρότητα κριτηρίου της κλίµακας χρησιµοποιώντας τις αξιολογικές κρίσεις των εκπαιδευτικών των µαθητών του δείγµατος ως το εξωτερικό κριτήριο εγκυρότητας. Επίσης, η παρούσα έρευνα εστίασε στη διακριτική ικανότητα των κριτηρίων (Ορθογραφική Ορθότητα, Συνοχή, Συνεκτικότητα) της κλίµακας «Παραγωγή Γραπτού Λόγου» να διακρίνει τους µαθητές που συµµετείχαν στην έρευνα µε βάση την τάξη φοίτησής τους. Μέθοδος Συµµετέχοντες Στην έρευνα συµµετείχαν συνολικά 231 µαθητές που φοιτούσαν στις τέσσερις ανώτερες τάξεις του Δηµοτικού Σχολείου. Αναλυτικά, η κατανοµή των µαθητών ανά τάξη ήταν ως εξής: 49 µαθητές φοιτούσαν στην 3η τάξη, 65 στην 4η, 57 στην 5η και 60 στην 6η τάξη. Οι µαθητές προήλθαν από τυχαία επιλεγµένα σχολεία της ευρύτερης περιοχής της Πάτρας. Ήταν όλοι ελληνικής καταγωγής, µιλούσαν την ελληνική γλώσσα ως κύρια (πρώτη γλώσσα) και δεν παρουσίαζαν µαθησιακές δυσκολίες ή άλλα προβλήµατα συµπεριφοράς στο σχολείο (µε βάση κάποια γνωµάτευση από επίσηµο κρατικό φορέα, πχ,κεδδυ). Επίσης, οι µαθητές της παρούσας έρευνας δεν είχαν συµµετάσχει στο δείγµα στάθµισης του ΕΔΔΔΓΕ κατά τη διάρκεια της κατασκευής του. Λόγω του ότι το ΕΔΔΔΓΕ δεν διαφοροποιεί τις επιιδόσεις των µαθητών λόγω φύλου, το φύλο ως µεταβλητή δεν αξιολογήθηκε στην παρούσα έρευνα. Υλικά Τα υλικά της έρευνας ήταν: (α) η πρώτη δοκιµασία του ΕΔΔΔΓΕ, που αντιστοιχεί στην κλίµακα Παραγωγή Γραπτού Λόγου και (β) µια αξιολογική - 634 -
Γραφή και γραφές στον 21 ο αιώνα κλίµακα τύπου Likert πέντε (5) σηµείων (όπου 1 = πολύ χαµηλή επίδοση και 5 = πολύ υψηλή επίδοση) για την αξιολόγηση της επίδοσης των µαθητών της έρευνας σε διάφορους τοµείς, όπως: ανάγνωση, γραπτή έκφραση, ορθογραφία, γλώσσα. Διαδικασία Στους µαθητές που συµµετείχαν στην έρευνα δόθηκαν οι τέσσερις εικόνες της κλίµακας Παραγωγή Γραπτού Λόγου του ΕΔΔΔΓΕ που παρουσιάζουν µια τετραµελή οικογένεια να πηγαίνει εκδροµή στην εξοχή. Από τους µαθητές ζητήθηκε να γράψουν την ιστορία που παρουσιάζουν οι εικόνες και όχι ένα τυχαίο αφηγηµατικό κείµενο σύµφωνα µε τις οδηγίες του ΕΔΔΔΓΕ. Η διαδικασία παραγωγής των κειµένων δεν ξεπέρασε τα τριάντα λεπτά. Παράλληλα, οι εκπαιδευτικοί των τάξεων όπου φοιτούσαν οι µαθητές συµπλήρωσαν τις αξιολογικές κλίµακες της επίδοσης των µαθητών κρίνοντας τους µαθητές σύµφωνα µε την αναµενόµενη για την ηλικία και τη συγκεκριµένη σχολική τάξη επίδοση. Αποτελέσµατα Ο Πίνακας 1 παρουσιάζει τις µέσες τιµές και τις τυπικές αποκλίσεις (σε παρένθεση) για τα τρία κριτήρια (ορθογραφική ορθότητα, συνοχή, συνεκτικότητα) της πρώτης κλίµακας του ΕΔΔΔΓΕ ξεχωριστά ανά τάξη, όπως επίσης και τις αξιολογικές κρίσεις των εκπαιδευτικών στην ορθογραφία και τη γραπτή έκφραση. Όσον αφορά το κριτήριο της ορθογραφικής ορθότητας, η ανάλυση της διακύµανσης µε έναν παράγοντα µεταξύ οµάδων (ΤΑΞΗ) έδειξε στατιστικά σηµαντικές διαφορές στις επιδόσεις των µαθητών των τεσσάρων τάξεων (F 3,227 = 16,915, p =,0001, η 2 =,183). Επιµέρους συγκρίσεις µε το κριτήριο Tukey έδειξαν στατιστικά σηµαντικές διαφορές µεταξύ συγκεκριµένων τάξεων. Πιο αναλυτικά, σηµαντικές διαφορές βρέθηκαν µεταξύ της 3 ης και της 4 ης τάξης (p =,0001), της 3 ης και της 5 ης τάξης (p =,0000008), της 3 ης και της 6 ης τάξης (p =,00000001) και µεταξύ της 4 ης και της 6 ης τάξης (p =,03). Καµία άλλη διαφορά δεν ήταν στατιστικά σηµαντική. Όπως προκύπτει από τις ανωτέρω αναλύσεις, το κριτήριο της ορθογραφικής ορθότητας έχει µερική διακριτική ικανότητα ιδίως µεταξύ των χαµηλών τάξεων (γεγονός που αντικατοπτρίζεται και από το χαµηλό έως µέτριο µέγεθος επίδρασης η2). Οι διαφορές αυτές παρουσιάζονται γραφικά στο γράφηµα 1 που ακολουθεί. - 635 -
5 ο Διεθνές Συνέδριο Γραµµατισµού Πίνακας 1: Μέσες τιµές και τυπικές αποκλίσεις των κριτήριων του ΕΔΔΔΓΕ και των αξιολογικών κρίσεων των εκπαιδευτικών Ορθογραφική ορθότητα 3 η τάξη 4 η τάξη 5 η τάξη 6 η τάξη 87,58 (7,06) 91,82 (4,88) 93,11 (4,98) 94,42 (3,82) Συνοχή 12,22 (2,71) 13,25 (3,19) 12,44 (2,98) 11,80 (2,68) Συνεκτικότητα 18,71 (3,15) 20,65 (2,95) 20,25 (2,84) 19,92 (3,38) Αξιολόγηση ορθογραφίας Αξιολόγηση γραπτής έκφρασης Γράφηµα 1: Ορθογραφική Ορθότητα ανά Τάξη 3,69 (1,12) 3,82 (1,07) 3,47 (1,07) 4,07 (0,95) 3,62 (1,08) 3,65 (0,98) 3,44 (1,10) 3,88 (1,06) Σχετικά µε το δεύτερο κριτήριο (συνοχή) της πρώτης κλίµακας του ΕΔΔΔΓΕ, η ανάλυση της διακύµανσης µε έναν παράγοντα µεταξύ οµάδων έδειξε στατιστικά σηµαντικές διαφορές στις επιδόσεις των µαθητών των 4 τάξεων (F 3,227 = 2,718, p =,045, η 2 =,035). Επιµέρους συγκρίσεις µε το κριτήριο του Tukey έδειξαν στατιστικά σηµαντικές διαφορές µεταξύ της 4 ης και της 6 ης τάξης µόνο (p =,03). Καµία άλλη διαφορά δεν ήταν σηµαντική. Το κριτήριο αυτό δεν φαίνεται - 636 -
- 637 - Γραφή και γραφές στον 21 ο αιώνα να έχει υψηλή διακριτική ικανότητα στο συγκεκριµένο δείγµα. Τέλος, όσον αφορά το κριτήριο της συνεκτικότητα της κλίµακας «Παραγωγή Γραπτού Λόγου», η ανάλυση της διακύµανσης µε έναν παράγοντα µεταξύ οµάδων έδειξε σηµαντικές διαφορές µεταξύ των τεσσάρων τάξεων (F 3,227 = 3,901, p =,009, η 2 =,05). Επιµέρους συγκρίσεις µε το κριτήριο Tukey έδειξαν στατιστικά σηµαντικές διαφορές µεταξύ 3ης και 4ης τάξης (p =,006) όπως επίσης και µεταξύ της 3ης και 5ης τάξης (p =,05). Δεν βρέθηκαν άλλες στατιστικά σηµαντικές διαφορές. Το κριτήριο της συνεκτικότητας φαίνεται να έχει διακριτική ικανότητα όσον αφορά την 3η και τις αµέσως µεγαλύτερες τάξεις. Συνοψίζοντας, το κριτήριο της Ορθογραφικής Ορθότητας της πρώτης κλίµακας (Δηµιουργική Γραπτή Έκφραση) του ΕΔΔΔΓΕ φαίνεται να έχει σηµαντική διακριτική ικανότητα µεταξύ των τάξεων στο οποίο µπορεί να εφαρµοστεί. Κυρίως, όµως, αυτή η διακριτική ικανότητα φαίνεται να είναι ισχυρότερη στη διάκριση της 3ης (της µικρότερης τάξης εφαρµογής του εργαλείου) µε τις αµέσως µεγαλύτερες τάξεις (4η, 5η). Συσχετίσεις των κριτηρίων του ΕΔΔΔΓΕ µε τις αξιολογικές κρίσεις των εκπαιδευτικών Το δεύτερο τµήµα της έρευνας αφορούσε στη µελέτη της εγκυρότητας κριτηρίου της πρώτης κλίµακας του ΕΔΔΔΓΕ. Κατά την διαδικασία στάθµισης του ΕΔΔΔΓΕ, η εγκυρότητα κριτηρίου είχε αξιολογηθεί µε βάση τις συνάφειες µεταξύ των κριτηρίων του ΕΔΔΔΓΕ και αξιολογικών κρίσεων εκπαιδευτικών ξεχωριστά ανά τάξη. Ίδια διαδικασία ακολουθήθηκε και στην παρούσα έρευνα. Ο Πίνακας 2 παρουσιάζει χωριστά ανά τάξη τους δείκτες συνάφειας µεταξύ των κριτηρίων της πρώτης κλίµακας του ΕΔΔΔΓΕ και των αξιολογικών κρίσεων των εκπαιδευτικών. Πίνακας 2: Εγκυρότητα κριτηρίου για την Κλίµακα Παραγωγής Γραπτού Λόγου (Συνάφειες µεταξύ ορθογραφικής ορθότητας και Αξιολογικής κρίσης στην ορθογραφία και µεταξύ συνοχής, συνεκτικότητας και αξιολογικής κρίσης στη γραπτή έκφραση) 3 η τάξη 4 η τάξη 5 η τάξη 6 η τάξη Ορθογραφική ορθότητα,462,518 ---,393 Συνοχή,280,275,463,386 Συνεκτικότητα --- ---,324,343 Οι δείκτες συνάφειες µεταξύ του κριτηρίου της Ορθογραφικής Ορθότητας και της αξιολογικής κρίσης των εκπαιδευτικών στην Ορθογραφια είναι στατιστικά σηµαντικοί σε p =.001. Οι δείκτες συνάφειας µεταξύ του κριτηρίου της Συνοχής και της αξιολογικής κρίσης των εκπαιδευτικών στη γραπτή έκφραση ήταν
5 ο Διεθνές Συνέδριο Γραµµατισµού σηµαντικοί σε p =.05 για την 3 η και την 4 η τάξη και σε p =.007 για την 5 η και την 6 η τάξη. Οµοίως οι σχετικοί δείκτες συνάφειας του κριτηρίου της Συνεκτικότητας και της αξιολογικής κρίσης των εκπαιδευτικών στη γραπτή έκφραση ήταν στατιστικά σηµαντικοί σε p =,01. Όπου δεν εµφανίζονται δείκτες συνάφειες, αυτοί δεν ήταν στατιστικά σηµαντικοί. Όπως προκύπτει και από τον Πίνακα 2, η πρώτη κλίµακα (Παραγωγή Γραπτού Λόγου) του ΕΔΔΔΓΕ εµφανίζει εγκυρότητα κριτηρίου τόσο για το κριτήριο της Ορθογραφικής Ορθότητας όσο και για τα κριτήρια της Συνοχής και της Συνεκτικότητας, αν και σε ορισµένες τάξεις και για συγκεκριµένα κριτήρια, η εγκυρότητα κριτηρίου δεν ήταν σηµαντική. Συµπεράσµατα Τα αποτελέσµατα της παρούσας έρευνας έδειξαν ότι η πρώτη κλίµακα «Παραγωγή Γραπτού Λόγου» του Εργαλείου Διαγνωστικής Διερεύνησης Δυσκολιών στη Γραπτή Έκφραση (ΕΔΔΔΓΕ) εµφανίζει ικανοποιητική διακριτική ικανότητα όπως προκύπτει από τις αναλύσεις της διακύµανσης που παρουσιάστηκαν προηγουµένως. Πιο συγκεκριµένα, η διακριτική ικανότητα του κριτηρίου της Ορθογραφικής Ορθότητας ήταν υψηλή και µε τα δεδοµένα του δείγµατος µπόρεσε να διακρίνει τους µαθητές της 3 ης από τους µαθητές όλων των υπολοίπων τάξεων που εφαρµόζεται το ΕΔΔΔΓΕ. Το κριτήριο της Συνοχής εµφάνισε περιορισµένη διακριτική ικανότητα (µπόρεσε να διακρίνει και να διαφοροποιήσει µόνο τους µαθητές της 4 ης και της 6 ης τάξης), ενώ το κριτήριο της Συνεκτικότητας είχε διακριτική ικανότητα όπως και το κριτήριο της Ορθογραφικής Ορθότητας. Όσον αφορά την εγκυρότητα κριτηρίου για την κλίµακα «Παραγωγή Γραπτού Λόγου», το κριτήριο της Συνοχής εµφάνισε στατιστικώς σηµαντικά αποτελέσµατα (και άρα εγκυρότητα) σε κάθε µία από τις τέσσερις τάξεις. Πού οφείλεται το γεγονός ότι η Ορθογραφική Ορθότητα µπορούσε να διαφοροποιήσει τους µαθητές της 3 ης τάξης από τους µαθητές όλων των άλλων τάξεων; Αυτό ίσως να οφείλεται στο ότι όσο οι µαθητές ανεβαίνουν τάξεις φοίτησης, η ορθογραφία γίνεται πιο γνωστή, οι µαθητές γράφουν περισσότερο και έτσι ίσως το κριτήριο δεν έχει µεγάλη εφαρµογή. Αυτό φαίνεται και από το γεγονός ότι οι µαθητές της 5 ης και της 6 ης τάξης δεν διαφοροποιήθηκαν ως προς το κριτήριο αυτό. Όµως, µε βάση τα δεδοµένα δεν µπορεί να ερµηνευθεί η έλλειψη στατιστικά σηµαντικών διαφορών µεταξύ των µαθητών της 4 ης και της 5 ης τάξης. Αυτό ίσως να οφείλεται στην επιλογή του δείγµατος και είναι κάτι που θα µπορούσε να αποτελέσει αντικείµενο περαιτέρω διερεύνησης. Σε αντίθεση, το κριτήριο της Συνοχής δεν φάνηκε να «λειτουργεί» αποδοτικά µε αποτέλεσµα παρά την ύπαρξη γενικά διαφορών µεταξύ των τάξεων, οι διαφορές αυτές να εντοπίζονται µόνο στην επίδοση των µαθητών που φοιτούσαν στην 4 η και την 6 η τάξη. Μάλιστα, σύµφωνα µε τα δεδοµένα - 638 -
- 639 - Γραφή και γραφές στον 21 ο αιώνα της έρευνας, τα κείµενα των µαθητών των µεγαλυτέρων τάξεων παρουσίαζαν µικρότερο ποσοστό συνοχής από ότι τα κείµενα των µαθητών των µικρότερων τάξεων. Ένα πιθανό µερίδιο ευθύνης θα µπορούσε να αποδοθεί στα νέα βιβλία για τη γλώσσα που εισήχθησαν στο δηµοτικό σχολείο αλλά και στη διδακτική προσέγγιση των κειµένων και της παραγωγής γραπτού λόγου (µε συνοχή) από τους εκπαιδευτικούς. Ωστόσο, και αυτό το στοιχείο χρήζει περαιτέρω διερεύνησης. Τέλος, το κριτήριο της Συνεκτικότητας είχε διακριτική ικανότητα και κυρίως µεταξύ των επιδόσεων των µαθητών της 3 ης τάξης και όλων των άλλων τάξεων. Τα γραπτά των µαθητών της 3 ης τάξης είχαν τη µικρότερη συνεκτικότητα από ότι τα γραπτά των µαθητών όλων των άλλων τάξεων που συµµετείχαν στην έρευνα. Αυτό ίσως να οφείλεται στη φύση του κριτηρίου που αναφέρεται στην ύπαρξη σχετικών και µη σχετικών πληροφοριών στο κείµενο των µαθητών. Αν οι µαθητές των µικρότερων τάξεων, στην προσπάθειά τους να γράψουν ένα κείµενο που περιείχε όλες τις πληροφορίες των εικόνων, ίσως να συµπεριέλαβαν και πληροφορίες που σύµφωνα µε το κριτήριο δεν ήταν βασικές αλλά δευτερεύουσες ή/και άσχετες µε την ιστορία. Όσον αφορά την εξέταση της εγκυρότητας κριτηρίου, η παρούσα έρευνα έδειξε πως η κλίµακα «Παραγωγή Γραπτού Λόγου» εµφανίζει επαρκή εγκυρότητα κριτηρίου µε βάση τις αξιολογικές κρίσεις των εκπαιδευτικών. Τόσο οι συνάφειες µεταξύ Ορθογραφικής Ορθότητας και Αξιολογικής Κρίσης στην Ορθογραφία όσο και οι συνάφειες µεταξύ Συνοχής, Συνεκτικότητας και Αξιολογικής Κρίσης στη Γραπτή Έκφραση ήταν στατιστικά σηµαντικές (µε ελάχιστες εξαιρέσεις) και έδειξαν ότι πράγµατι το ΕΔΔΔΓΕ είναι ένα έγκυρο, σταθµισµένο, διαγνωστικό εργαλείο για τη µελέτη της παραγωγής γραπτού λόγου. Μελλοντικές έρευνες θα πρέπει να εστιάσουν και στην εφαρµογή άλλων εξωτερικών κριτηρίων εγκυρότητας (για παράδειγµα, ένα κριτήριο αξιολόγησης θα µπορούσε να διαµορφωθεί µε βάση το αναλυτικό πρόγραµµα της κάθε τάξης). Επίσης, άλλες µελλοντικές έρευνες θα µπορούσαν και θα πρέπει να ασχοληθούν και µε δείγµατα κλινικά, µε άλλα λόγια µε µαθητές που έχουν διαγεγνωσµένες µαθησιακές δυσκολίες στη γλώσσα. Η έλλειψη σταθµισµένων κριτηρίων για τη µελέτη της γραπτής έκφρασης στην ελληνική γλώσσα καθιστά τη διερεύνηση της εγκυρότητας ενός νέου σταθµισµένου εργαλείου δύσκολη. Ωστόσο, η ύπαρξη του ΕΔΔΔΓΕ είναι ένα πρώτο βήµα τόσο προς την καλύτερη διαγνωστική αξιολόγηση των µαθησιακών δυσκολιών του γραπτού λόγου όσο και προς την καλύτερη ερευνητική προσέγγιση του δύσκολου αυτού θεµατικού πεδίου. Συνοψίζοντας, η παρούσα έρευνα αποσκοπούσε να διερευνήσει την εγκυρότητα κριτηρίου της πρώτης κλίµακας «Παραγωγή Γραπτού Λόγου» του Εργαλείου Διαγνωστικής Διερεύνησης Δυσκολιών Γραπτής Έκφρασης (Πόρποδας κ. συν., 2008) αλλά και να εξετάσει την ικανότητα των κριτηρίων της πρώτης κλίµακας να διακρίνουν τους µαθητές που συµµετείχαν στην έρευνα αυτή µε βάση την τάξη φοίτησής τους. Από τα αποτελέσµατα που παρουσιάστηκαν
5 ο Διεθνές Συνέδριο Γραµµατισµού προηγουµένως, προέκυψε πως τα κριτήρια «Ορθογραφική Ορθότητα», «Συνοχή» και «Συνεκτικότητα» της κλίµακας «Παραγωγή Γραπτού Λόγου» του ΕΔΔΔΓΕ έχουν ικανοποιητική εγκυρότητα κριτηρίου. Όµως, όσον αφορά τις διακριτικές τους ικανότητες, τα κριτήρια της Ορθογραφικής Ορθότητας και της Συνεκτικότητας φαίνεται να υπερτερούν του έτερου κριτηρίου της Συνοχής ως προς την ικανότητα διάκρισης και διαφοροποίησης των µαθητών. Λαµβάνοντας υπόψη τους όποιους µεθοδολογικούς περιορισµούς της παρούσας έρευνας, το κριτήριο της Συνοχής χρήζει περαιτέρω διερεύνησης ως προς την εφαρµογή και τη χρησιµότητά του σε σχέση µε τα άλλα δύο κριτήρια της κλίµακας αυτής. Τέλος, θα άξιζε να τύχουν αντίστοιχης µελέτης και οι άλλες δύο κλίµακες του ΕΔΔΔΓΕ που αφορούν στη «χειραγώγηση» και επεξεργασία του γραπτού κειµένου και όχι στη δηµιουργική γραπτή έκφραση. Οι µαθητές µαθαίνουν να γράφουν αλλά µπορούν και να χειρίζονται έτοιµα κείµενα (δικά τους ή άλλων συντακτών); Το ΕΔΔΔΓΕ κατασκευάστηκε µε την προοπτική να αποτελέσει ένα σταθµισµένο διαγνωστικό εργαλείο για τη διερεύνηση των µαθησιακών δυσκολιών της γραπτής έκφρασης. Σύµφωνα µε τα εγχειρίδια του ΕΔΔΔΓΕ αλλά και τα αποτελέσµατα της παρούσας έρευνας, το ΕΔΔΔΓΕ (και πιο συγκεκριµένα, η πρώτη κλίµακα «Παραγωγή Γραπτού Λόγου») φαίνεται να ανταποκρίνεται µερικώς στις ανάγκες για τις οποίες το εργαλείο αυτό κατασκευάστηκε. Βιβλιογραφία Berninger, V. W. & Mizokawa, D. T., & Bragg, R. (1991). Theory-based diagnosis and remediation of writing Disabilities. Journal of School Psychology, 29, 57 79. Δηµάκος, Ι. Κ. (2008). Η αξιοπιστία και η εγκυρότητα στην αξιολόγηση της γραπτής έκφρασης από τους εκπαιδευτικούς. Ψυχολογία, 15, 225 238. Hayes, J. R. (1996). A new framework for understanding cognition and affect in writing. In C. M. Levy & S. Ransdell (Ed.), The science of writing: Theories, methods, individual differences, and applications (σελ. 1 27). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates. Gresham, F. M., MacMillan, D. L. & Bocian, K. M. (1997). Teachers as tests : Differential ability of teacher judgments in identifying students at-risk for learning disabilities. School Psychology Review, 26, 47 60. Gresham, F. M., Reschly, D. J. & Carey, M. P. (1987). Teachers as tests : Classification accuracy and concurrent validation in the identification of learning disabled children. School Psychology Review, 16, 543 553. Πόρποδας, Κ. Δ., Διακογιώργη, Κ., Δηµάκος, Ι. Κ. & Καραντζής, Ι. (2008). Εργαλείο Διαγνωστικής Διερεύνησης Δυσκολιών στη Γραπτή Έκφραση των Μαθητών Γ - ΣΤ Δηµοτικού. Πάτρα: ΕΠΕΑΕΚ. - 640 -
Γραφή και γραφές στον 21 ο αιώνα Σηµείωση των Συγγραφέων Ιωάννης Κ. Δηµάκος, Πανεπιστήµιο Πατρών, Παιδαγωγικό Τµήµα Δηµοτικής Εκπαίδευσης. Νικολέττα Πετροπούλου, Εκπαιδευτικός ΠΕ 70 Πρωτοβάθµιας Εκπαίδευσης. Διεύθυνση Επικοινωνίας: Ιωάννης Δηµάκος, Πανεπιστήµιο Πατρών, Παιδαγωγικό Τµήµα Δηµοτικής Εκπαίδευσης, Τοµέας Ψυχολογίας, Πάτρα 26500. Εmail: idimakos@upatras.gr - 641 -