ΝΕΑ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΟΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟΥ ΕΡΓΑΛΕΙΟΥ EFA-4

Transcript

1 ΝΕΑ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΟΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟΥ ΕΡΓΑΛΕΙΟΥ EFA-4 Σοφία Γ. Ερκοτίδου MSc Λογοθεραπεύτρια

2 ΛΟΓΟΣ Ο λόγος είναι το κύριο χαρακτηριστικό και η δύναμη του ανθρώπου. Τι γίνεται όμως όταν αυτή η δύναμη καμφθεί για οποιουσδήποτε λόγους; Τότε ο άνθρωπος στέκεται απογυμνωμένος απέναντι στον κόσμο. Πότε θλιμμένος και στενοχωρημένος και πότε νευριασμένος και εκνευρισμένος.

3 ΑΦΑΣΙΑ Σύμφωνα με την Ιατρική και τη Νευροεπιστημονική θεώρηση και σκοπιά ο λόγος είναι μια φλοιϊκή λειτουργία και περιλαμβάνει ιδεατό, κινητικό, και αισθητηριακό μέρος για την κατανόηση και έκφραση του προφορικού και γραπτού λόγου (1). Η αφασία αφορά την απώλεια μερικών ή όλων αυτών των ικανοτήτων, των συνδέσεων, των συνηθειών του προφορικού και του γραπτού λόγου που προκύπτουν εξαιτίας της καταστροφής συγκεκριμένων εγκεφαλικών περιοχών, οι οποίες είναι εξειδικευμένες για τις λειτουργίες αυτές (2). 1. Νευρολογία 17 : , Νευρολογία 17 : , 2008

4 Σύμφωνα με τον Oliver Sacks, o λόγος όμως, πέρα από τη χροιά της φωνής, τον τόνο, την υποβλητική έμφαση και τον κυματισμό, είναι ντυμένος και με άλλα στοιχεία τα οποία ονομάζονται παραλεκτικά ή εξωλεκτικά στοιχεία ενδείξεις, όπως είναι οι οπτικές ενδείξεις, οι εκφράσεις του προσώπου, οι χειρονομίες και γενικά ολόκληρο το προσωπικό ρεπερτόριο εκφράσεων και στάσεων, που συμβαίνουν σε τεράστιο βαθμό.

5 Ο λόγος, προφορικός και γραπτός, αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα επιτεύγματα του ανθρώπου, γιατί καθιστά δυνατή την επικοινωνία, τη μόρφωση, τον πολιτισμό. Γι αυτό, οι διαταραχές του λόγου και της επικοινωνίας δημιουργούν σοβαρά προβλήματα τόσο σε αυτούς που τα αντιμετωπίζουν, όσο και για αυτούς που βρίσκονται γύρω τους.

6 ΕΚΦΥΛΙΣΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ Α Ν Ο Ι Α

7 Άνοια είναι η προοδευτικής εγκατάστασης και εξέλιξης διαταραχή της μνήμης και των άλλων ανώτερων νοητικών λειτουργιών που προκαλούν σοβαρή και επιδεινούμενη δυσκολία στην καθημερινή ζωή του ανθρώπου, μη οφειλόμενη σε αντιστρεπτές αιτίες ( π.χ. μεταβολικά αίτια, συστηματικές νόσους ), σε ασθενείς χωρίς διαταραχές του επιπέδου συνείδησης.

8 Άνοια δεν είναι μόνο η νόσος Alzheimer. Η νόσος Alzheimer είναι η πιο συχνή μορφή άνοιας, αντιπροσωπεύοντας τα 2/3 όλων των ανοιών. Άλλες ανοϊκές διαταραχές είναι: η αγγειακή άνοια ( η 2 η πιο συχνή μορφή άνοιας ), η άνοια με σωμάτια Lewy, η νόσος του Pick, ενώ επίσης άνοια μπορεί να συνοδεύει και άλλες διαταραχές όπως : η ατροφία πολλαπλών συστημάτων, η νόσος του Parkinson και άλλες.

9 Η νόσος Alzheimer είναι μια πολυπαραγοντική, χρόνια, εκφυλιστική νόσος του εγκεφάλου και αποτελεί, όπως ήδη αναφέρθηκε, τη συχνότερη μορφή ή κατά άλλους το συχνότερο αίτιο της άνοιας. Η κύρια κλινική εκδήλωση της είναι η διαταραχή στη μνήμη, αλλά προσβάλλονται και άλλες εγκεφαλικές λειτουργίες και έτσι επηρεάζεται σοβαρά η κοινωνική ζωή του ασθενούς. Η νόσος Alzheimer δεν έχει σχέση με την φυσιολογική γήρανση και χαρακτηρίζεται από μη φυσιολογική λειτουργική έκπτωση των εγκεφαλικών λειτουργιών.

10 ΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ΝΟΣΟΥ ALZHEIMER Η νόσος Alzheimer εκδηλώνεται με : 1. απώλεια μνήμης (το κυριότερο γνώρισμα της νόσου) 2. δυσκολία στην αφηρημένη σκέψη πχ στους υπολογισμούς με τους αριθμούς 3. δυσκολία στον λόγο, υπό την έννοια της εύρεσης της σωστής λέξης 4. έλλειψη προσανατολισμού δηλ ο ασθενής μπορεί να χάσει το δρόμο για το σπίτι του κ.ο.κ. 5. δυσκολία στην κρίση και τη λήψη αποφάσεων. Έτσι ο ασθενής δεν μπορεί να λύσει απλά προβλήματα της καθημερινότητας όπως το τι να κάνει όταν καίγεται το φαγητό στην κουζίνα 6. δυσκολία στην εκτέλεση των καθημερινών πράξεων 7. ψυχικές διαταραχές όπως κατάθλιψη, άγχος και επιθετικότητα.

11 ΤΟ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ EFA-4

12 EFA-4 Η ΕFΑ-4 είναι μια κανονιστική, αξιόπιστη και έγκυρη μέτρηση της αφασίας. Είναι κατάλληλη για ενήλικες των οποίων η γλωσσική λειτουργία εξασθένησε αφού πρώτα εγκαταστάθηκε η φυσιολογική γλωσσική λειτουργία. Η ΕFΑ 4 προσφέρει στον κλινικό μια μέθοδο για την αξιολόγηση πιθανών αφασικών γλωσσικών ελλειμμάτων και άλλων επίκτητων διαταραχών που συχνά σχετίζονται στενά με τις γλωσσικές λειτουργίες. Επίσης επιτρέπει στον εξεταστή να ενημερωθεί για τη συμμετοχή του ατόμου στη ζωή και τις δραστηριότητες που μπορεί να έχουν τροποποιηθεί από την αφασία.

13 ΥΠΟΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ ΤΗΣ ΕFΑ 4 Υποδοκιμασία 1: Οπτική Αναγνώριση Υποδοκιμασία 2: Ακουστική Αναγνώριση Υποδοκιμασία 3: Απτική Αναγνώριση Υποδοκιμασία 4: Ακουστική Αντίληψη Προφορικού λόγου Υποδοκιμασία 5: Σιωπηλή ανάγνωση με κατανόηση Υποδοκιμασία 6: Μη λεκτικές δραστηριότητες Υποδοκιμασία 7: Λεκτικές δραστηριότητες Υποδοκιμασία 8: Παραγωγή λόγου με νόημα Υποδοκιμασία 9: Γραφή με νόημα

14 ΤΑ ΤΜΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕFΑ-4 Η ΕFΑ-4 αποτελείται από τα παρακάτω τμήματα: Εγχειρίδιο του εξεταστή Βιβλίο Εικόνων Φυλλάδιο Καταγραφής Αποτελεσμάτων Διαγνωστική Φόρμα Φυλλάδιο Καταγραφής Αποτελεσμάτων Φόρμα Σύντομης Εξέτασης Φόρμα Απαντήσεων Διαγνωστική Φόρμα Φόρμα Απαντήσεων Φόρμα Σύντομης Εξέτασης Συνοπτικό Διαγνωστικό Φυλλάδιο Φόρμα Προσωπικού Ιστορικού Κουτί Αντικειμένων

15 ΟΙ ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕFΑ-4 Η EFA-4 είναι ένα καλά δομημένο εργαλείο με άριστες ψυχομετρικές ιδιότητες. Έχει πέντε κύριες χρήσεις: (α) να εντοπίζει τη παρουσία της αφασίας (β) να προσδιορίζει τη σοβαρότητα των αφασικών σημείων και των συμπτωμάτων και την επιρροή τους στην συμμετοχή στη ζωή και τις δραστηριότητες (γ) να ορίζει στόχους για τη θεραπεία της επικοινωνίας (δ) να καταγράφει την εξέλιξη κατά τη διάρκεια της θεραπείας, και (ε) να ενημερώνει και να συμβουλεύει τα άτομα με αφασία, τις οικογένειές τους και το δίκτυο κοινωνικής υποστήριξης, καθώς επίσης και να πληροφορεί τους γιατρούς, το ιατρικό προσωπικό και τα ασφαλιστικά ταμεία.

16 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ

17 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Στην προσπάθειά μας να δούμε αν υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ των φυσιολογικών μαρτύρων και των ασθενών με άνοια που εξετάστηκαν, πραγματοποιήθηκε ένα independent sample t test. Από την ανάλυση αυτή προέκυψε ο παρακάτω πίνακας. ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΥΠΟΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ ΤΟΥ EFA 4. Ν=100 Φυσιολογικοί (N= 50) Ασθενείς με άνοια (N= 50) Μ.Ο (Τ.Α.) Μ.Ο (Τ.Α.) t- value df p- level 1. Αναγνώριση (.707) (27.627) Κατανόηση Γλώσσας 3. Έκφραση Παραγωγή λόγου 4. Αριθμητικές διαδικασίες 5. Γραφή με νόημα (2.369) (18.866) (1.604) (37.481) (.468) 6.32 (5.389) (1.010) (16.489) MMSE/HINDI (1.612) (5.370)

18 Στην προσπάθεια μας να συσχετίσουμε το εκπαιδευτικό επίπεδο και την παθολογία ξεχωριστά ως προς τις υποδοκιμασίες του τεστ και την κλίμακα MMSE/HINDI προέκυψε ο επόμενος πίνακας. Η ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΤΩΝ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ KAI THN ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ. Ν=100 Εκπαιδευτικό επίπεδο Παθολογία MMSE/HIND I r (p- leve)l r (p- leve)l r (p- leve)l 1. Αναγνώριση (.01) (.01).841 (.01) 2. Κατανόηση Γλώσσας (.01) (.01).949 (.01) 3. Έκφραση Παραγωγή λόγου (.01) (.01).924 (.01) 4. Αριθμητικές διαδικασίες (.01) (.01).930 (.01) 5. Γραφή με νόημα (.01) (.01).871 (.01) 6. MMSE/HINDI (.01) (.01) -----

19 Θέλοντας να δούμε αν τα ερεθίσματα τόσο για κάθε φυλλάδιο άξονα της κλίμακας ξεχωριστά έχουν επιρροή πάνω στην τελική επίδοση των απαντήσεων, δημιουργήσαμε ένα πολλαπλό γραμμικό μοντέλο, για όλα τα ερεθίσματα Από την στατιστική ανάλυση για το παθολογικό μας δείγμα προέκυψε ο παρακάτω πίνακας. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΓΡΑΜΜΙΚΟΥ ΜΟΝΤΈΛΟΥ ΓΙΑ ΟΛΑ ΤΑ ΕΡΕΘΙΣΜΑΤΑ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΠΙΔΟΣΗ ΤΟ EFA 4. Ν=100 R 2 p- level 1. Αναγνώριση Κατανόηση Γλώσσας Έκφραση Παραγωγή λόγου Αριθμητικές διαδικασίες Γραφή με νόημα

20 Για τον έλεγχο προβλεπτικής εγκυρότητας (predictive), με την εφαρμογή του paired sampled t test, με βάση την παθολόγια - με το οποίο αξιολογήθηκαν οι επιδόσεις ανά θεματική των τεστ - εξετάστηκαν οι πιθανότητες απόρριψης ή επαλήθευσης της μηδενικής μας υπόθεσης. Ο ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΡΟΒΛΕΠΤΙΚΗΣ ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΛΙΜΑΚΑ ΚΑΙ ΤΗΝ MMSE/HINDI. Paired test Paired test 1. Αναγνώριση Κατανόηση Γλώσσας Έκφραση Παραγωγή λόγου Αριθμητικές διαδικασίες Γραφή με νόημα MMSE/HINDI

21 ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΑΣ ΤΟΥ PAIRED TEST. Paired test p- level 1. Αναγνώριση (25.943) Κατανόηση Γλώσσας (32.875) Έκφραση Παραγωγή λόγου (40.336) Αριθμητικές διαδικασίες (8.229) Γραφή με νόημα (20.374) MMSE/HINDI (7.343).000 Από τον παραπάνω πίνακα παρατηρούμε πως υπάρχουν ικανοποιητικά επίπεδα εγκυρότητας και σαφής διαφορές με βάση την παθολογία.

22 Όσον αφορά τον έλεγχο της εσωτερικής συνάφειας ή την ομοιογένεια για τα ερεθίσματα της κλίμακας ο συντελεστής alpha Cronbach s υπολογίστηκε. Από αυτή την ανάλυση προέκυψαν τα παρακάτω: Reliability Coefficients 5 items Alpha =.924 N of Cases = 100

23 Μία άλλη μέθοδος αφορά τον έλεγχο της εσωτερικής συνάφειας ή την ομοιογένεια για τα ερεθίσματα της κλίμακας ο συντελεστής alpha Cronbach s σπάει στα δύο (split - half). RELIABILITY STATISTICS Cronbach's Alpha Part 1 Value,942 N of Items Part 1 Value,772 3 a Spearman Brown Coefficient N of Items Total N of Items 5 Correlation Between forms 2 b,927 Equal Length,962 Unequal Length,964 Guttman Split Hlf,663 Coefficient a. The items are: Ανάγνωση, Κατανόηση Γλώσσας, Έκφραση - Παραγωγή. b. The items are: Έκφραση - Παραγωγή, Αριθμητικές διαδικασίες, Γραφή με νόημα

24 Τέλος για τον έλεγχο της δομική εγκυρότητα (ή εγκυρότητα εννοιολογικής κατασκευής) και αξιοπιστίας, έγινε ο δείκτης αξιοπιστίας εσωτερικής συνέπειας συνάφειας των θεματικών δεικτών alpha Cronbach, split half, και Kuder Richardson. Ο ΕΛΕΓΧΟΣ ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΛΙΜΑΚΑ EFA 4. (KUDER RICHARDSON) Lambda Kuder Richardson 1. Αναγνώριση Κατανόηση Γλώσσας Έκφραση Παραγωγή λόγου Αριθμητικές διαδικασίες Γραφή με νόημα.973 Από τον παραπάνω πίνακα παρατηρούμε πως υπάρχουν ικανοποιητικά επίπεδα εγκυρότητας και αξιοπιστίας.

25 Η ΣΥΝΟΨΗ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΚΑΙ Η ΣΥΖΗΤΗΣΗ Σκοπός αυτής της έρευνας ήταν η πιλοτική εφαρμογή του EFA 4 στην ελληνική γλώσσα σε πληθυσμό με άνοια. Επίσης, να γίνει ο έλεγχος των επιλεγμένων ερεθισμάτων και κατά πόσο μπορούν να οδηγήσουν σε μία πιθανή διάγνωση της ύπαρξης ή όχι γλωσσικών διαταραχών στην άνοια, καθώς και τον έλεγχο της εγκυρότητας και της αξιοπιστίας του συγκεκριμένου τεστ.

26 Τα αποτελέσματα της έρευνας συνοψίζονται στην παρακάτω λίστα: 1. Υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ του μέσου όρου απαντήσεων για όλα των φυσιολογικών μαρτύρων και των ανοϊκών για όλους τους άξονες του EFA Υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ του μέσου όρου απαντήσεων για όλα των φυσιολογικών μαρτύρων και των ανοϊκών για το MMSE/HINDI.

27 3. Στο ερώτημα αν το εκπαιδευτικό επίπεδο επηρεάζει την επίδοση τους άξονες του EFA 4, υπήρχε αρνητική επιρροή (λόγο του χαμηλού εκπαιδευτικού επιπέδου του δείγματος) αλλά μη στατιστικά σημαντική. 4. Στο ερώτημα αν η παθολογία επηρεάζει την επίδοση τους άξονες του EFA 4, υπήρχε αντιστρόφως ανάλογη επιρροή (δηλαδή όσο προχωρά η σταδιοποίηση τόσο μειώνεται η επίδοση στους άξονες του τεστ) και μάλιστα στατιστικά σημαντική. Αυτή η επιρροή ξεκινούσε από 65,1% για την ανάγνωση και να φτάνει έως 91,1% για την κατανόηση.

28 5. Στο ερώτημα εάν υπάρχει σχέση μεταξύ της κλίμακας MMSE/HINDI και των αξόνων του EFA -4 η σχέση ήταν ανάλογη και στατιστικά σημαντική, με την θετική συσχέτιση να ξεκινά στο 84,1% για την ανάγνωση και να φτάνει έως 94,9% για την κατανόηση. 6. Εάν τα ερεθίσματα μεμονωμένα, ερμηνεύουν και σε ποιο βαθμό τους το επίπεδο του κάθε άξονα του EFA 4, από την έρευνα παρατηρήθηκε πως υπάρχει σε πολύ υψηλό έως απόλυτο βαθμό ερμηνείας για τις μετρήσεις μας.

29 7. Στο ερώτημα εάν έχουμε μια αξιόπιστη κλίμακα εργαλείο μέτρησης, από την έρευνα παρατηρήθηκε πως μιλάμε για μία αξιόπιστη κλίμακα στην μορφή την οποία βρίσκεται αυτή την στιγμή, σε ικανοποιητικό επίπεδο βαθμό. 8. Τέλος, στο ερώτημα εάν έχουμε μια έγκυρη κλίμακα εργαλείο μέτρησης, από την έρευνα παρατηρήθηκε πως μιλάμε για μία έγκυρη κλίμακα στην μορφή την οποία βρίσκεται αυτή την στιγμή για την συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα.

30 ΚΑΙ ΚΑΤΙ ΓΙΑ ΤΟ ΤΕΛΟΣ Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι η ακόμη καλύτερη προσέγγιση, η συνεχής έρευνα, η εμπειρία και η ευαισθητοποίηση πάνω στον ΑΝΘΡΩΠΟ και τις ΑΝΑΓΚΕΣ του, θα μας βοηθήσει να έρθουμε και πιο κοντά στις διαταραχές, να τις μελετήσουμε καλύτερα και να βρούμε νέους δρόμους προσέγγισης και θεραπείας.

31 Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας!!!! ΤΕΛΟΣ Σοφία Γ. Ερκοτίδου MSc Λογοθεραπεύτρια