Πάζτα Τν Πάζρα είλαη ε κεγαιύηεξε γηνξηή ησλ Οξζνδόμσλ Φξηζηηαλώλ θαη ε πην πινύζηα ζε έζηκα. Ζ ιέμε "Πάζρα", πξνέξρεηαη από ην Δβξατθό "Παζάρ" πνπ ζεκαίλεη "Πέξαζκα". Οη Δβξαίνη γηνξηάδνπλ ην "Παζάρ" ζηελ αλάκλεζε ηεο απειεπζέξσζεο ηνπο από ηνπο Αηγππηίνπο θαη ην πέξαζκα από ηελ Δξπζξά Θάιαζζα, ελώ νη Φξηζηηαλνί γηνξηάδνπλ ηελ Αλάζηαζε ηνπ Φξηζηνύ θαη ην πέξαζκα από ηνλ ζάλαην ζηε δσή. Ζ αληίζηνηρε ειιεληθή ιέμε γηα ην "Πάζρα" είλαη "Λακπξή" γηαηί ε κέξα ηεο Αλάζηαζεο ηνπ Φξηζηνύ είλαη κηα κέξα γεκάηε ραξά θαη επεμία. Τν Πάζρα είλαη κηα θηλεηή γηνξηή. Ο ενξηαζκόο, κε απόθαζε ηεο Α' Οηθνπκεληθήο Σπλόδνπ, ην 325 κ.φ., γίλεηαη ηελ πξώηε Κπξηαθή κεηά ηελ πξώηε παλζέιελν ηεο εαξηλήο ηζεκεξίαο. Τν Πάζρα είλαη ε πην ηεξή κέξα ησλ ειιεληθώλ ενξηώλ, αιιά θαη ε πην ραξνύκελε, κηα γηνξηή ηεο άλνημεο θαη ηεο αλαγέλλεζεο. Οη Έιιελεο γηνξηάδνπλ ην Πάζρα ζηελ εμνρή, ζπλήζσο ζηηο ηδηαίηεξεο παηξίδεο ηνπο. Από ηα Βπδαληηλά αθόκα ρξόληα νη ρξηζηηαλνί πξνεηνηκάδνληαλ θαηξό πξηλ γηα ηηο παζραιηλέο γηνξηέο. Έβαθαλ ηα ζπίηηα ηνπο, έζηξσλαλ ζην πάησκα θιαδηά από αξσκαηηθά θπηά, δάθλε, κπξζίλε, δεληξνιίβαλν, ιεκνληά, έθηηαρλαλ θαηλνύξηα ξνύρα. Τνλ θαηξό ηεο ηνπξθνθξαηίαο ην Πάζρα είρε εληειώο ηδηαίηεξε ζεκαζία γηα ηνπο Έιιελεο. Μαδί κε ηα Πάζε ηνπ Φξηζηνύ θαη ηελ Αλάζηαζε, δσληάλεπαλ θαη ηα πάζε ηνπ ιανύ θαη κεγάισλαλ νη ειπίδεο γηα ηελ Αλάζηαζε ηνπ Γέλνπο. Ζ βδνκάδα ησλ Παζώλ είλαη ε Μεγάιε Βδνκάδα γηαηί κεγάια είλαη θη απηά πνπ ζα ζπκβνύλ. Λέλε ζηελ Κεθαινληά: «Μεγάλη Δεςηέπα, μεγάλη μέπα. Μεγάλη Τπίηη, μεγάλη κπίζη. Μεγάλη Τεηάπηη, μεγάλο ζκοηάδι. Μεγάλη Πέθηη, δάκπςο πέθηει. Μεγάλη Παπαζκεςή, θλίτη πολλή. Μεγάλο Σαββάηο, σαπέρ γιομάηο. Μεγάλη Λαμππή, σάζκα μούζκα αςγό κι απνί.» Καη ζηελ Κνξηλζία ιέλε: «Μεγάλη Δεςηέπα, μεγάλη μασαίπα. Μεγάλη Τπίηη, ο Χπιζηόρ εκπύθηει. Μεγάλη Τεηάπηη, ο Χπιζηόρ εσάθει. Μεγάλη Πέθηη, ο Χπιζηόρ εβπέθει. Μεγάλη Παπαζκεςή, ο Χπιζηόρ ζηο καπθί. Μεγάλο Σαββάηο, ο Χπιζηόρ ζηον Τάθο. Κςπιακή και Παζσαλιά, ηπώμε κόκκινα αςγά.»
Αο δνύκε ινηπόλ αλαιπηηθά ηηο παξαδόζεηο απηήο ηεο πεξηόδνπ: Κσριακή ηφν Βαΐφν (Βαχοθόρος) Μεγάλη Δβδομάδα Ζ Κπξηαθή ησλ Βαΐσλ είλαη ε αξρή ηεο Μεγάιεο Δβδνκάδαο. Τν πξσί, όιεο νη εθθιεζίεο πξνζθέξνπλ βάγηα, νη νπνίεο καο ζπκίδνπλ έηζη ηελ ζξηακβεπηηθή είζνδν ηνπ Φξηζηνύ ζηελ Ηεξνπζαιήκ, πξηλ ηα Πάζε ηνπ. Δπηηξέπεηαη ε θαηαλάισζε ηνπ ςαξηνύ. Μόλν γηα λα βξνύκε ηελ δύλακε λα ζπλερίζνπκε ηελ λεζηεία γηα άιιεο 6 κέξεο. Τν απόγεπκα ηεο Κπξηαθήο ησλ Βαΐσλ θαη θάζε απόγεπκα ηεο Μεγάιεο Δβδνκάδαο, νη άλζξσπνη πεγαίλνπλ ζηελ εθθιεζία θαη παξαθνινπζνύλ ηελ "Αθνινπζία ηνπ Νπκθίνπ", κηα ηδηαίηεξε ιεηηνπξγία. Τελ Κπξηαθή ησλ Βαΐσλ, ζε αλάκλεζε ηεο ζξηακβεπηηθήο εηζόδνπ ηνπ Φξηζηνύ ζηα Ηεξνζόιπκα, όινη νη λανί ζηνιίδνληαη κε θιαδηά από βάγηα, από θνίληθεο δειαδή ή από άιια θπηά, όπσο δάθλε, ηηηά, κπξηηά θαη ειηά. Μεηά ηε ιεηηνπξγία κνηξάδνληαη ζηνπο πηζηνύο. Ζ εθθιεζία καο θαζηέξσζε ήδε από ηνλ 9ν αηώλα ην έζηκν απηό. Σηα βπδαληηλά γίλνληαλ «ν πεξίπαηνο ηνπ απηνθξάηνξα», από ην Παιάηη πξνο ηε Μεγάιε Δθθιεζία. Σηε δηαδξνκή απηή ν απηνθξάηνξαο κνίξαδε ζηνλ θόζκν βάγηα θαη ζηαπξνύο θαη ν Παηξηάξρεο ζηαπξνύο θαη θεξηά. Με ηα βάγηα νη πηζηνί ζηόιηδαλ ηνπο ηνίρνπο ησλ ζπηηηώλ θαη ην εηθνλνζηάζη ηνπο. Καη ζήκεξα αθόκα όιεο νη εθθιεζίεο ζηνιίδνληαη κε δαθλόθπιια ή βάγηα. Τα παιηόηεξα ρξόληα ηνπο ηα πξνκήζεπαλ ηα ληόπαληξα δεπγάξηα ηεο ρξνληάο ή θαη κόλν νη ληόπαληξεο γπλαίθεο, γηα ην θαιό ηνπ γάκνπ ηνπο. Πίζηεπαλ πσο ε γνληκνπνηόο δύλακε πνπ θξύβνπλ ηα θπηά απηά ζα κεηαθεξόηαλ θαη ζηηο ίδηεο θαη ε κηα ρηππνύζε ηελ άιιε κε ηα βάγηα. Τα βαγηνρηππήκαηα ζηγά-ζηγά άξρηζαλ λα γίλνληαη θαη από ηηο άιιεο γπλαίθεο θαη ηα παηδηά ηηο. Μεγάλη Γεσηέρα Τε Μεγάιε Γεπηέξα αξρίδεη ε πην απζηεξή λεζηεία. Σηελ Καζηνξηά, ηε Μεγάιε Γεπηέξα, ηε Μεγάιε Τξίηε θαη ηε Μεγάιε Τεηάξηε δελ έηξσγαλ ηίπνηα, κόλν ιίγν λεξό έπηλαλ, θπξίσο νη θνπέιεο, γηαηί πίζηεπαλ πσο ηεο λεζηηθήο θαξδηάο πηάλεη ε επρή θαη έηζη ζα έβξηζθαλ γακπξό. Μεγάλη Τρίηη
Οη πξνεηνηκαζίεο μεθηλνύλ θαη ε λεζηεία ζπλερίδεηαη. Τν απόγεπκα ζηελ εθθιεζία αθνύκε ηνλ ύκλν ηεο Καζζηαλήο. Μεγάλη Τεηάρηη Τε Μεγάιε Τεηάξηε παξαζθεύαδαλ ηε λέα δύκε, ην πξνδύκη ηεο ρξνληάο. Σηηο γεηηνληέο ηεο Αζήλαο κάιηζηα ε εθθιεζάξηζζα πήγαηλε από ζπίηη ζε ζπίηη, κάδεπε αιεύξη θαη ην δύκσλε ρσξίο πξνδύκη. Τν πήγαηλε ζηνλ παπά θαη εθείλνο αθνπκπνύζε πάλσ ηνπ ην ζηαπξό κε ην Τίκην Ξύιν θαη ην αιεύξη αλέβαηλε. Απηό ζα ήηαλ ην πξνδύκη ηεο ρξνληάο. Ζ εθθιεζάξηζζα κνίξαδε από ιίγν ζε θάζε ζπίηη. Τν απόγεπκα, ζηηο εθθιεζίεο, ην ζέκα ηεο ιεηηνπξγίαο είλαη ην "Πιύζηκν ησλ πνδηώλ ησλ Μαζεηώλ" πνπ γίλεηαη ζε πνιιά κέξε. Γηα παξάδεηγκα, ζηελ Πάηκν θαηά ηελ ιεηηνπξγία, πνπ δηαξθεί πεξίπνπ κηάκηζε ώξα, ν ηεξέαο πνπ "παίδεη ηνλ ξόιν" ηνπ Φξηζηνύ, πιέλεη ηα πόδηα δώδεθα κνλαρώλ -νη καζεηέο- κηα κίκεζε ηεο πξάμεο ηνπ Φξηζηνύ πξηλ ηελ Σηαύξσζε Τνπ. Μεγάλη Πέμπηη Οη πξνεηνηκαζίεο γηα ηνλ ενξηαζκό ηεο Αλάζηαζεο μεθηλνύλ ηελ Μ. Πέκπηε. Οη λνηθνθπξέο θηηάρλνπλ παξαδνζηαθά ηζνπξέθηα, απγνθνύινπξα, θνπινύξηα νύδνπ θαη ρξσκαηηζηά απγά (θπξίσο θόθθηλα). Από ηελ αξραηόηεηα ην απγό ζπκβνιίδεη ηελ αλαγέλλεζε ηεο δσήο θαη ην θόθθηλν ρξώκα ζπκβνιίδεη ην αίκα ηνπ Φξηζηνύ. Σην παξειζόλ, νη άλζξσπνη ζπλήζηδαλ λα ηνπνζεηνύλ ην πξώην απγό ζην εηθνλνζηάζη ηνπ ζπηηηνύ γηα λα δηώμνπλ ηα θαθά πλεύκαηα. Τν απγό, παλάξραην ζύκβνιν ηεο γέλεζεο ηνπ θόζκνπ, ηεο γέλλεζεο ηεο δσήο, ην ζπλαληάκε ζε πνιιέο ιαηξείεο, ηόζν πξσηόγνλεο, όζν θαη πεξηζζόηεξν εμειηγκέλεο. Γηαηί όκσο βάθνληαη θόθθηλα ηα απγά; Ζ παξάδνζε ιέεη πσο: "Όηαν είπαν πυρ αναζηήθηκε ο Χπιζηόρ, κανείρ δεν ηο πίζηεςε. Μια γςναίκα, πος κπαηούζε ζηο καλάθι ηηρ αςγά, θώναξε: "Μποπεί από άζππα να γίνοςν κόκκινα;" Και, ώ ηος θαύμαηορ έγιναν!" Μεξηθνί πηζηεύνπλ όηη ηα απγά βάθνληαη θόθθηλα ζε αλάκλεζε ηνπ αίκαηνο ηνπ Φξηζηνύ, πνπ ρύζεθε γηα εκάο ηνπο αλζξώπνπο. Κόθθηλν είλαη θαη ην ρξώκα ηεο ραξάο. Φαξάο γηα ηελ Αλάζηαζε ηνπ Φξηζηνύ. Τν βάςηκν ησλ απγώλ γηλόηαλ ηε Μεγάιε Πέκπηε γη απηό θαη ηε ιέγαλ Κόθθηλε Πέθηε ή Κνθθηλνπέθηε. Καηλνύξηα πξέπεη λα ήηαλ ε θαηζαξόια ζηελ νπνία βάθνληαη ηα απγά θαη ν αξηζκόο ηνπο νξηζκέλνο θαη ηε κπνγηά ηε θύιαγαλ ζαξάληα κέξεο θαη δελ ηελ έρπλαλ έμσ από ην ζπίηη. Τα ρξώκαηα γηα ηα απγά ηα έθηηαρλαλ από δηάθνξα θπηά. Από θξεκκύδηα, από άρπξν ή από θύιια ακπγδαιηάο, ην αλνηθηό θόθθηλν από παπαξνύλεο. Αξγόηεξα ηα αγόξαδαλ, ην θόθθηλν όκσο ρξώκα ήηαλ θαη είλαη πάληα ην πην αγαπεκέλν. Οη γπλαίθεο θαη ηα θνξίηζηα ζηόιηδαλ ηα απγά, ηα "έγξαθαλ", ηα "θεληνύζαλ". Πάλσ ζηα άζπξα απγά
έγξαθαλ κε ιεησκέλν θεξί επρέο, ζρεδίαδαλ ζθελέο από ηε δσή ηνπ Φξηζηνύ, πνπιηά θ.ά. Έξηρλαλ κεηά ηα απγά ζηελ θόθθηλε κπνγηά θαη κέρξη λα ιεηώζεη ην θεξί έκελαλ ηα γξάκκαηα θαη ηα ζρέδηα άζπξα. Πξσί-πξσί ηε κεγάιε Πέκπηε, ζε όιε ηελ Διιάδα, νη γπλαίθεο θαηαπηάλνληαη κε ην δύκσκα. Επκώλνπλ κε κπξσδηθά ηηο θνπινύξεο ηεο Λακπξήο θαη ηηο ζηνιίδνπλ κε ινπξίδεο από δπκάξη θαη μεξνύο θαξπνύο. Παξόκνηεο θνπινύξεο έθηηαρλαλ θαη ζηα βπδαληηλά ρξόληα, ηηο "θνιιπξίδεο" θαη ήηαλ εηδηθά ςσκηά γηα ην Πάζρα, ζε δηάθνξα ζρήκαηα, πνπ είραλ ζην θέληξν έλα θόθθηλν απγό. Τν κεζεκέξη επίζεο ηεο Μ. Πέκπηεο, ζε θάπνηεο πεξηνρέο, νκάδεο παηδηώλ επηζθέπηνληαη ηηο γεηηνληέο, θξαηώληαο θαιαζάθηα, ηξαγνπδώληαο θαη καδεύνληαο ινπινύδηα γηα λα δηαθνζκήζνπλ ηνλ επηηάθην ηνπ Φξηζηνύ. Ο ζηνιηζκόο ηνπ Δπηηαθίνπ γίλεηαη ζε πνιιά κέξε ηηο πξώηεο πξσηλέο ώξεο, κεηά ηελ ηειεηνπξγία ηεο Σηαύξσζεο. Δίλαη έζηκν λα κέλνπλ νη γπλαίθεο ζηελ εθθιεζία θαη λα ηξαγνπδνύλ παξαδνζηαθά κνηξνιόγηα. Κάζε νηθνγέλεηα, ζηα πεξηζζόηεξα κέξε, θέξλεη ζηελ εθθιεζία γηα λα αγηαζηνύλ ηα πην πνιύηηκα πξάγκαηα ηνπ ζπηηηνύ: ςσκί, αιάηη, απγά, λεξό ζε κπνπθάιηα θ.ά. ζαπκαζηέο ηδηόηεηεο απνδίδνπλ ζηα θεξηά ηεο Μεγάιεο Πέκπηεο. Σε κεξηθά κέξε ηε Μεγάιε Πέκπηε εηνηκάδνπλ ηνλ «Ηνύδα». Από παιηά ξνύρα θηηάρλνπλ ην νκνίσκα ηνπ θαη ην πεξηθέξνπλ από ζπίηη ζε ζπίηη δεηώληαο "θαςίδηα". Κάζε λνηθνθπξά δίλεη ό,ηη ηεο βξίζθεηαη. Κιεκαηόβεξγεο, ιηλάηζεο ή ηνπ ξίρλεη πεηξέιαην. Τνλ Ηνύδα ηνλ θαίλε ηε Μεγάιε Παξαζθεπή, αιινύ πάιη αλήκεξα ην Πάζρα, ηε Γεύηεξε κέξα ηνπ Πάζρα, θακηά θνξά θαη ηελ Τξίηε. Μεγάλη Παραζκεσή Ζ Παξαζθεπή είλαη ε πην ηεξή από ηηο κέξεο ηεο Μεγάιεο Δβδνκάδαο, ε κέξα ηεο απνθνξύθσζεο ησλ Παζώλ ηνπ Φξηζηνύ κε ηελ απνθαζήισζε θαη ηελ ηαθή Τνπ. Σηελ Διιάδα ηα καγαδηά είλαη θιεηζηά κέρξη ηηο 12 ην κεζεκέξη. Με ην ηέινο ηεο "Απνθαζήισζεο" μεθηλά ε δηαδηθαζία ηνπ ζξήλνπ κεηαθέξνληαο έλα νκνίσκα ηνπ ζώκαηνο ηνπ Φξηζηνύ. Καηά ηελ δηάξθεηα ηεο αλαπαξάζηαζεο ηεο αθαίξεζεο ηνπ ζώκαηνο ηνπ Φξηζηνύ από ηνλ Σηαπξό ξαίλεηαη κε ξνδνπέηαια θαη ηνπνζεηείηαη ζηνλ ηεξό βσκό. Όιε κέξα νη θακπάλεο ηεο εθθιεζίαο θηππνύλ κε πέλζηκν θηύπν. Δπεηδή είλαη εκέξα ζξήλνπ, νη λνηθνθπξέο δελ θάλνπλ θαζόινπ δνπιεηέο ζην ζπίηη, απνθεύγνληαο αθόκε θαη ην
καγείξεκα. Όηαλ ζηαπξώζεθε ιέλε ν Φξηζηόο, ε Παλαγία θαζόηαλ ζηελ παξεγνξηά, ζην ηξαπέδη πνπ γίλεηαη κεηά ηηο θεδείεο. Καη είλαη ε Μεγάιε Παξαζθεπή κέξα αξγίαο θαη λεζηείαο. Ζκέξα πέλζνπο. Πνιινί πίλνπλ μύδη γηα ηελ αγάπε ηνπ Φξηζηνύ, ζηελ Κξήηε κάιηζηα βξάδνπλ ζαιηγθάξηα θαη πίλνπλ ην δνπκί ηνπο, πνπ είλαη ζα ρνιή. Κνληά ζην κεζεκέξη, νη θνπέιεο ζηνιίδνπλ ηνλ Δπηηάθην κε ινπινύδηα, πνπ έρνπλ ζηείιεη από ηα ζπίηηα. Όια ηα αλνημηάηηθα ινπινύδηα. Βηνιέηεο, ηξηαληάθπιια, κελεμέδεο. Φηηάρλνπλ ζηεθάληα θαη γηξιάληεο, ελώ ςέιλνπλ ην κνηξνιόγη ηεο Παλαγίαο. Όινη πξνζθπλάλε ηνλ Δπηηάθην θαη νη γπλαίθεο θαη ηα παηδηά, "γηα λα ηνπο πηάζεη ε ράξε", πεξλάλε από θάησ ζηαπξσηά. Τν βξάδπ γίλεηαη ε πεξηθνξά ηνπ Δπηηαθίνπ. Σε κεξηθά κέξε, ηελ ώξα εθείλε, αλάβνπλ θσηηέο θαη θαίλε ηνλ Ηνύδα". Σηε Μπηηιήλε, άκα ηειεηώζεη ε πεξηθνξά, "αξπάδνπλ" ηα ινπινύδηα, γηαηί πηζηεύνπλ πσο θιεκκέλα έρνπλ πην ζαπκαηνπξγέο ηδηόηεηεο. Τα "Φξηζηνινύινπδα" ηα θπιάλε γηα ην θαιό. Με απηά γηαηξεύνπλ ηνλ πνλνθέθαιν, ηα θάλνπλ θπιαρηά. Οη επηηάθηνη ζξήλνη ςάιινληαη ην απόγεπκα, αθνινπζεί ε έμνδνο ηνπ Δπηηαθίνπ ζηνπο δξόκνπο ηεο πόιεο ή ηνπ ρσξηνύ θαη ηξεηο θνξέο γύξσ από ηελ εθθιεζία. Μεγάλο Σάββαηο Ξεκεξώκαηα ηνπ Μεγάινπ Σαββάηνπ νη εθθιεζίεο ζηνιίδνληαη κε δαθλόθπιια. Μόιηο ν παπάο πεη: "Αλάζηα ν ζεόο θξίλαη ηελ γελ" αξρίδεη λα ηα ζθνξπίδεη ζηελ εθθιεζία. Κη ελώ νη γπλαίθεο καδεύνπλ ηα δαθλόθπιια -κε απηά ζα δηώρλνπλ ηα πνληίθηα-, νη θακπάλεο ρηππάλε κε δύλακε. Ο άληξαο αλαιακβάλεη ην ζθάμηκν ηνπ αξληνύ. Ο "παζθάηεο ή ιακπξηώηεο ακλόο" έπξεπε λα είλαη αξζεληθόο θαη άζπξνο. Με ην αίκα ηνπ ζηαύξσλαλ ηελ πόξηα ηνπ ζπηηηνύ, όπσο ήηαλ θαη ην εβξατθό έζηκν, αιιά θαη ηα κάγνπια ησλ παηδηώλ. Δθείλε ηε κέξα ζηέιλνληαλ θαη ηα δώξα ζηελ πεζεξά, ζηε κλεζηή, ζηε κεηέξα. Όια ηα κέιε ηεο νηθνγέλεηαο θνξάλε ην βξάδπ ηα νινθαίλνπξηα ξνύρα ηεο νηθνγέλεηαο θαη μεθηλάλε όινη γηα ηελ εθθιεζία. Αξγά ην βξάδπ, ζηηο 11 ε ώξα, όινη καδεύνληαη ζηνλ πεξίβνιν ηεο εθθιεζίαο. Σε όιε ηελ Διιάδα ε ιεηηνπξγία γίλεηαη ζε κηα πιαηθόξκα έμσ από ηνλ λαό. Όινη θξαηνύλ από έλα θεξί. Πξηλ ηα κεζάλπρηα όια ηα θώηα ηνπ λανύ ζβήλνπλ θαη ν ηεξέαο εκθαλίδεηαη ζηελ Ωξαία
Πύιε θαη πξνζθέξεη ην Άγην Φσο ζε όινπο. Λέεη "Γεύηε Λάβεηε Φσο" πνπ ζεκαίλεη ειάηε λα πάξεηε ην Άγην Φσο. Απηή ε κνλαδηθή θιόγα έξρεηαη από ηνλ Ηεξό Τάθν ηνπ Φξηζηνύ ζηελ Ηεξνπζαιήκ, όπνπ αλάβεη σο εθ ζαύκαηνο ρσξίο θακία αλζξώπηλε παξέκβαζε. Έλα αεξνπιάλν θέξλεη ην Άγην Φσο από ηελ Ηεξνπζαιήκ ζηελ Διιάδα. Οη άλζξσπνη ιάβνπλ ην θσο, ηα κεζάλπρηα, ν ηεξέαο παίξλεη ηελ ηεξή εηθόλα ηεο αλάζηαζεο θαη βγαίλεη έμσ από ηνλ λαό, ζηελ πιαηθόξκα. Ζ Αλάζηαζε ζπκβαίλεη κόιηο ν ηεξέαο πεη 'Φξηζηόο Αλέζηε', θαη μεθηλά κηα κεγάιε θαη κεγαιεηώδεο θσηηά. Όινη δίλνπλ ηα ρέξηα θαη εύρνληαη Καιό Πάζρα ζηνπο γύξσ ηνπο. Απηό είλαη ην επνλνκαδόκελν "Φηιί ηεο Αγάπεο". Θεσξείηαη ηύρε λα θηάζεη θάλεηο ζπίηη κε ην θεξί ηνπ αθόκε αλακκέλν! Με ην "Άγην Φσο" ησλ θεξηώλ νη άλζξσπνη θάλνπλ ην ζρήκα ηνπ ζηαπξνύ πάλσ από ηελ θεληξηθή πόξηα γηα θαιή ηύρε θαη αλάβνπλ ην θαληήιη θαη ε θιόγα ηνπ δελ πξέπεη λα ζβήζεη, γηα 40 νιόθιεξεο κέξεο. Όηαλ ε νηθνγέλεηα γπξίζεη από ηελ εθθιεζία, θάζνληαη γύξσ από ην γηνξηηλό ηξαπέδη θαη λα δνθηκάζνπλ έλα από ηα παιηόηεξα έζηκα ηνπ Πάζρα, ην ζπάζηκν ησλ θόθθηλσλ απγώλ. Τε ζπλήζεηα απηή βξίζθνπκε ζηνπο Βπδαληηλνύο, ήδε από ην 13ν αηώλα. "Με η απγό λα η' αλνίμσ" έιεγαλ, έηξσγαλ ην απγό ηνπο θαη μεθίλαγαλ ην θαγεηό. Κάζε κέινο ηεο νηθνγέλεηαο έρεη ην δηθό ηνπ απγό θαη πξνζπαζεί λα ζπάζεη ηα απγά ησλ άιισλ. Όπνηνπ ην απγό όια ηα άιια απγά ρσξίο λα ζπάζεη, έρεη θαιή ηύρε γηα όιν ην ρξόλν. Οη πξνεηνηκαζίεο γηα ην γηνξηηλό δείπλν ηεο λύρηαο ηεο Αλάζηαζεο μεθηλνύλ ην Μ. Σάββαην ην πξσί όπνπ νη λνηθνθπξέο καγεηξεύνπλ ηελ παξαδνζηαθή "καγεηξίηζα" (κηα δπλαηή θαη λόζηηκε ζνύπα θηηαγκέλε κε εληόζζηα θαη αξσκαηηθά βόηαλα). Σε κεξηθά κέξε ηξεηο κέξεο δελ ζήθσλαλ ην ηξαπέδη θαη ηα ςίρνπια ηα έξηρλαλ ζηα ακπέιηα γηα λα έρνπλ πνιύ θαξπό. Λαμπρή Μεγάιε Κπξηαθή ή Κπξηαθή ηνπ Πάζρα ή Λακπξή ή Παζραιηά Τν πξσί ηεο Κπξηαθήο ηνπ Πάζρα, ζε πνιιά κέξε ηεο ρώξαο ην αξλί εηνηκάδεηαη ζηελ ζνύβια. Σε άιιεο πεξηνρέο, ην θξέαο γηα ην παζραιηλό ηξαπέδη - αξλί ή θαηζίθη - ςήλεηαη ζηνλ θνύξλν. Υπάξρεη γηνξηηλή αηκόζθαηξα παληνύ θαη νη άλζξσπνη ηξώλε θαη ρνξεύνπλ ζπλήζσο κέρξη αξγά ην βξάδπ. Πνιινί λεζηεύνπλ όιε ηελ Σαξαθνζηή θαη ηελ ηειεπηαία εβδνκάδα θάλνπλ πνιύ απζηεξή λεζηεία, θαζόινπ θξέαο ή ειαηόιαδν! Έηζη απηή ε κέξα είλαη αθηεξσκέλε ζην θαγεηό! Τίπνηα δελ πάεη ρακέλν από ην παζραιηλό αξλί, αθόκε θαη ηα εληόζζηα, ην ζπθώηη, νη πλεύκνλεο θαη ηα λεθξά ςήλνληαη. Τν θξαζί ξέεη άθζνλν θαη κελ μαθληαζηείηε αλ ζαο θαιέζνπλ λα ζπκκεηέρεηε ζηελ γηνξηή. Οη νηθνγέλεηεο θάλνπλ επηζθέςεηο θαη αληαιιάζζνπλ απγά θαη θνπινύξηα. Σην ςεκέλν αξλί ν λνηθνθύξεο ςάρλεη ζεκάδηα ζηελ σκνπιάηε θαη βγάδεη καληεύκαηα γηα ην ζπηηηθό ηνπ θαη ηελ παηξίδα.
Τν κεζεκέξη ή ην απόγεπκα ηεο Κπξηαθήο ηνπ Πάζρα γίλεηαη ε Γεύηεξε Αλάζηαζε. Ζ Αγάπε. Γηα ηελ αγάπε ησλ αλζξώπσλ ζηαπξώζεθε ν Φξηζηόο, γη απηό θαη ην Δπαγγέιην δηαβάδεηαη ζε επηά ή ζε δώδεθα γιώζζεο. Απηό ζπκβνιίδεη ηελ ελόηεηα ησλ εζλώλ. "Τν θίιεκα ηεο αγάπεο" αληαιιάζζνπλ όινη νη πηζηνί, ελώ ν παπάο ηνπο κνηξάδεη από έλα θόθθηλν απγό.αξγά ην απόγεπκα, ζε πνιιά κέξε, θαίλε έλα νκνίσκα ηνπ Ηνύδα. Οη λένη θηηάρλνπλ ην νκνίσκα από παιηά ραιηά, βάδνπλ ζηα ρέξηα ηνπ ηα ηηκαιθή ηεο πξνδνζίαο (κηα ζαθνύια κε 30 λνκίζκαηα) θαη ην θξεκνύλ ζηελ απιή κέρξη λα θαεί. Οη ενξηαζκνί ζπλερίδνληαη κε ρνξό, ηξαγνύδη θαη θαγεηό! Οη άλζξσπνη ζπάλε θόθθηλα απγά θαη θνιιάλε ηα ηζόθιηα ζηηο πόξηεο ή ηα πεηάλε ζηνλ θήπν γηα λα επινγεζεί ε ζνδεηά. Δβδομάδα ηης Γιακαινηζίμοσ Ζ εβδνκάδα πνπ αθνινπζεί ην Πάζρα νλνκάδεηαη "Δβδνκάδα Γηαθαηλεζίκνπ" πνπ ζεκαίλεη "λέα εβδνκάδα". Οη κέξεο νλνκάδνληαη Γεπηέξα ηνπ Πάζρα (εζληθή αξγία ζηελ Διιάδα), Τξίηε ηνπ Πάζρα, θηι. Δίλαη ηεξέο κέξεο θαη γίλνληαη πνιιέο εθδειώζεηο. Τελ Γεπηέξα ηνπ Πάζρα ζε πνιιά κέξε γίλνληαη παξειάζεηο. Νσξίο ην πξσί, κεηά ηελ ιεηηνπξγία, θάζε εθθιεζία βγάδεη έμσ ηελ ζεκαία ηεο θαη ηνλ ζηαπξό ηεο. Τελ Τξίηε ηνπ Πάζρα κηα παιηά παξάδνζε καο ζέιεη λα αλάβνπκε θεξηά ζε ηξεηο εθθιεζίεο ζηελ εμνρή γηα ην θαιό, γηα ηύρε θαη πγεία. Αλ θαη ε Τεηάξηε δελ ζεσξείηαη θαιή κέξα γηα γάκνπο, ε Τεηάξηε ηνπ Πάζρα είλαη ε κέξα πνπ ηα ειηθησκέλα δεπγάξηα κπνξνύλ λα παληξεπηνύλ. Τελ Παξαζθεπή ηνπ Πάζρα έρνπκε ηε γηνξηή ηεο Εσνδόρνπ Πεγήο, θαη ζε πνιιά κέξε γίλνληαη εθδειώζεηο. Απηέο ηηο κέξεο νη άλζξσπνη πεγαίλνπλ ζηηο ιεηηνπξγίεο θαη αλάβνπλ ηηο ιακπάδεο ηνπ Πάζρα ηξεηο θνξέο. Ζ Νέα Δβδνκάδα ηειεηώλεη ηελ Κπξηαθή ηνπ Θσκά. Απηή ηε κέξα γίλνληαη θαη πνιινί γάκνη θαη βαπηίζεηο πνπ είραλ ζηακαηήζεη όιε ηελ πεξίνδν ηεο Σαξαθνζηήο. Τελ επόκελε κέξα αλνίγνπλ ηα ζρνιεία. Ανάληυη και Πενηηκοζηή Σαξάληα κέξεο κεηά ην Πάζρα είλαη ε "Αλάιεςε" ή ε επηζηξνθή ηνπ Φξηζηνύ ζηνπο Οπξαλνύο. Οη άλζξσπνη ζηακαηνύλ λα ιέλε "Φξηζηόο Αλέζηε" θαηά ηηο πξνζεπρέο. Χαιρετισμοί (λέγονται για 40 ημέρες) μετά την Ανάσταση: _ «Χριστός Ανέστη!», _ «Αληθώς Ανέστη!» _Χρόνια πολλά!