Πρόγραμμα: Πρόληψη άγχους στους Εκπαιδευτικούς οργανισμούς 1. Εισαγωγή 1.1. Γενική εισαγωγή στο εργασιακό άγχος Η φύση της εργασιακής ζωής έχει αλλάξει σημαντικά κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών. Στις μέρες μας υπάρχουν περισσότερες εργασιακές απαιτήσεις από ό,τι στο παρελθόν. Το άγχος είναι επίσημα ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα, που σχετίζονται με τον εργασιακό χώρο και συνδέεται με τις επιχειρήσεις στις οικονομίες, που βασίζονται στη γνώση. Σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες και σε όλους τους τύπους επιχειρήσεων, υπάρχει μια έντονη ανάγκη για τη διεξαγωγή δραστηριοτήτων, που θα αποτρέψουν το άγχος. Το παρόν πρόγραμμα κατάρτισης έχει ως στόχο την εκπαίδευση όλων των αναμεμειγμένων παραγόντων σχετικά με την τεχνοτροπία και τις ικανότητες αναγνώρισης του εργασιακού άγχους, τη διεξαγωγή αξιολογήσεων των κινδύνων του εργασιακού άγχους και τη διαχείριση του άγχους στον εργασιακό χώρο. Σελίδα1 / 10 σελίδες
Τα συμπτώματα του εργασιακού άγχους είναι πολλά και ποικίλα, όπως μεταβολές στη διάθεση, αλλαγές στη συμπεριφορά, μειωμένη αποτελεσματικότητα ή παραγωγικότητα στην εργασία, αισθήματα ακαταλληλότητας, αδυναμίας συγκέντρωσης, υπερβολικό κάπνισμα, αυξημένη χρήση αλκοόλ και φαρμακευτικών ουσιών, καθώς και προβλήματα υγείας. Το ανεξέλεγκτο άγχος, στη χειρότερη μορφή του, μπορεί να οδηγήσει σε υπερβολική κόπωση από την εργασία. Η κόπωση από την εργασία είναι η ανθρώπινη αντίδραση στις υπερβολικές απαιτήσεις ή την υπερβολική πίεση. Υποφέρετε από έντονη κόπωση και εξάντληση και οι φυσιολογικές ώρες ύπνου και ξεκούρασης δεν μοιάζουν αρκετές. Η κόπωση αυτή είναι άσχημη για την εργασία σας και μπορεί να εκδηλωθεί με χαμηλή επαγγελματική αυτοεκτίμηση και με εντονότερο το συναίσθημα ότι δεν μπορείτε να ανταπεξέλθετε με τη δουλειά. Το εργασιακό άγχος επηρεάζει τις επιχειρήσεις σε κάθε επίπεδο. Το ανεξέλεγκτο άγχος μπορεί να έχει αρνητική επιρροή στην εξυπηρέτηση πελατών, την ποιότητα, την παραγωγικότητα και την αποτελεσματικότητα. Εκτός από τα προαναφερθέντα προβλήματα, η απουσία από την εργασία (λόγω ασθένειας ή άλλων λόγων) και οι οικονομικές συνέπειές της μπορούν επίσης να μετριαστούν. Η εμπειρία του άγχους είναι διαφορετική για κάθε άνθρωπο. Κάποιοι άνθρωποι επηρεάζονται περισσότερο από κάποιους άλλους, αλλά όταν μεμονωμένοι υπάλληλοι υποφέρουν από εργασιακό άγχος, επηρεάζουν ολόκληρη την επιχείρηση. Το άγχος μπορεί να προκληθεί από αρκετούς παράγοντες, αλλά πολύ συχνά είναι αποτέλεσμα σύγχυσης σχετικά με τα καθήκοντα και τις ευθύνες, την υπερβολική ή την ελάχιστη εργασία ή ευθύνη και την έλλειψη της προόδου της δουλειάς. Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι η καλή κατάσταση του υπαλλήλου μπορεί να διασφαλιστεί καλύτερα παρέχοντας στο προσωπικό τα κατάλληλα εργαλεία, ώστε να μπορεί να αναγνωρίζει τα πρώτα σημάδια και τα προβλήματα, που κρύβονται στο εργασιακό άγχος. Ο σκοπός αυτού του προγράμματος είναι να αναπτύξει τις γνώσεις και τις ικανότητες των συμμετεχόντων, όσον αφορά την αναγνώριση των ενδείξεων του εργασιακού άγχους, τον υπολογισμό των κινδύνων, που σχετίζονται με το άγχος και την αναγνώριση και αντιμετώπιση των σοβαρών προβλημάτων, που προκαλεί το άγχος στην εργασιακή ζωή. Σελίδα2 / 10 σελίδες
Μετά το τέλος του εκπαιδευτικού προγράμματος, οι συμμετέχοντες πρέπει να: - αναγνωρίζουν τι είναι το εργασιακό άγχος - κατανοούν τις συνέπειές του - υπολογίζουν τους κινδύνους που σχετίζονται με το άγχος - εισάγουν μέτρα για την πρόληψη του εργασιακού άγχους - επιλύουν τα σχετικά με το άγχος προβλήματα - αναλαμβάνουν ενέργειες διαχείρισης του εργασιακού άγχους - προωθούν την ευεξία στην εργασία Επενδύοντας στη διαχείριση του άγχους, γίνεται ένα σημαντικό βήμα για την πρόληψη και τον έλεγχο του εργασιακού άγχους καθώς και για την αποφυγή προβλημάτων, ασθενειών λόγω του άγχους και ατυχημάτων στο χώρο της εργασίας. Οι μελέτες έχουν δείξει ότι τα άτομα με τη γνώση και τις ικανότητες να ανταπεξέρχονται σε καταστάσεις άγχους, έχουν λιγότερες πιθανότητες να λείψουν από τη δουλειά τους λόγω ασθένειας ή τραυματισμού. 1.2. Εργασιακό άγχος στους εκπαιδευτικούς οργανισμούς Σχεδόν όλοι είμαστε συνηθισμένοι στο άγχος, που σχετίζεται με τις εξετάσεις, ακόμα και με τις ερωτήσεις και την αξιολόγηση γνώσεων στο σχολείο. Υπάρχει ακόμα και μία ασθένεια, που ονομάζεται νευρογενής διάρροια των μαθητών και οφείλεται κυριολεκτικά αποκλειστικά και μόνο στο άγχος. Αναμένεται, ωστόσο, ότι άτομα, που έχουν εγκαταλείψει εδώ και χρόνια το σχολείο και υποχρεώνονται να ακολουθούν εκπαιδευτικά προγράμματα προκειμένου να ανανεώνουν τις γνώσεις και τις ικανότητές τους, έχουν άγχος. Επιπλέον, η νέα τεχνολογία είναι σε πολλές περιπτώσεις πηγή άγχους για τα άτομα, που ανήκουν σε γενιές, που δεν έχουν μόρφωση σχετικά με τους υπολογιστές και που φοβούνται να τους χρησιμοποιήσουν. Η γνώση του τρόπου με τον οποίο μπορούν να διαχειρίζονται το άγχος τους είναι ωφέλιμη με πολλούς τρόπους και μεγιστοποιεί το αποτέλεσμα της εκμάθησης. Οι εκπαιδευτές, ακόμα και οι πεπειραμένοι αγχώνονται σε πολλές περιπτώσεις όταν πρέπει να αναλάβουν μία καινούρια ομάδα, ή όταν πρέπει να δημιουργήσουν νέο παιδαγωγικό υλικό π.χ. χρησιμοποιώντας νέες τεχνολογίες. Έχουν επίσης άγχος για παράδειγμα, όταν έχουν πολλές ώρες εκπαίδευσης, όταν αξιολογούνται και από την Σελίδα3 / 10 σελίδες
αξιολόγηση εξαρτάται η θέση ή η προαγωγή τους, όταν χρησιμοποιούν διδακτικά εργαλεία, που δεν κατέχουν, όταν δεν είναι αρκετά προετοιμασμένοι, κ.λπ. Το προσωπικό στα εκπαιδευτικά κέντρα μπορεί να θεωρεί τη δουλειά του μονότονη και χωρίς ποικιλία, με περιόδους που έχουν πολλά να κάνουν, δουλεύοντας απρόβλεπτες ώρες, με θέματα εκπαιδευτών, εκπαιδευόμενων και διοίκησης και σε ορισμένες περιπτώσεις χωρίς να έχουν ασφαλείς θέσεις εργασίας. 2. Ομάδα στόχος Οι ομάδες στόχοι αυτής της εκπαίδευσης είναι το προσωπικό των εκπαιδευτικών κέντρων, οι εκπαιδευτές και οι εκπαιδευόμενοι. 3. Διάρκεια του προγράμματος: Το συνολικό πρόγραμμα θα διαρκέσει 14 ώρες (2 ημέρες) συν 7 ώρες επιλογής. Το πρόγραμμα μπορεί να πραγματοποιηθεί με δύο διαφορετικούς τρόπους (π.χ.: 2-3 ημέρες εκπαίδευσης από 7 ώρες η καθεμία ή 4-6 ενότητες εκπαίδευσης το απόγευμα / βράδυ, η καθεμία από τις οποίες θα διαρκεί 3,5 ώρες). Ο παροχέας της εκπαίδευσης μπορεί να αποφασίσει όσον αφορά τον τρόπο παράδοσης των μαθημάτων. 4. Μέθοδοι εκπαίδευσης Η βασική παιδαγωγική προσέγγιση είναι αυτή της ενεργούς εκμάθησης, που βασίζεται στην αρχή ότι η μάθηση είναι πιο εύκολη, πιο γρήγορη και καλύτερη όταν γίνεται μέσα από την εμπειρία. Το πρόγραμμα ακολουθεί τη δομή του εγχειριδίου του SPA. Οι εκπαιδευτές μπορούν να χρησιμοποιήσουν διαφάνειες (στα Αγγλικά ή την τοπική γλώσσα) για να υποστηρίξουν την Σελίδα4 / 10 σελίδες
εκπαίδευσή τους και να διασφαλίσουν ότι το βασικό περιεχόμενο σε κάθε πιλοτικό πρόγραμμα θα είναι το ίδιο. Το εγχειρίδιο θα βοηθήσει τους συμμετέχοντες στη διαδικασία εκμάθησης. Κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης χρησιμοποιούνται μελέτες περιπτώσεων και ασκήσεις, που θα βοηθήσουν τους συμμετέχοντες να κατανοήσουν το θεωρητικό πλαίσιο εργασίας. Τα παιχνίδια άσκησης ρόλου χρησιμοποιούνται για να κάνουν σαφές και σχετικό το περιεχόμενο της εκπαίδευσης. Η χρήση ενός CD-Rom θα επιτρέψει επίσης στους συμμετέχοντες να υιοθετήσουν τη βασική έννοια στο περιβάλλον της εργασίας τους, χρησιμοποιώντας νέες ιδέες, όπου είναι απαραίτητο. 5. Δομή του πιλοτικού προγράμματος Όπως προαναφέρθηκε, η διάρκεια του πιλοτικού προγράμματος είναι 2 ημέρες (14 ώρες) συν μία τρίτη ημέρα, προαιρετικά (7 ώρες). Υπάρχουν 3 εκπαιδευτικές ενότητες: Εισαγωγή/προσανατολισμός, αξιολόγηση κινδύνων και πρόληψη/μεσολάβηση. Σε κάθε ενότητα υπάρχουν διαλέξεις, μελέτες περιπτώσεων και παραδείγματα. Η άσκηση ρόλων χρησιμοποιείται στην ενότητα εκπαίδευσης 2. Υπάρχει, επίσης, μία προαιρετική τέταρτη ενότητα εκπαίδευσης σχετικά με την αξιολόγηση της διαδικασίας διαχείρισης κινδύνων και των μεσολαβήσεων, που στην πραγματικότητα αποτελείται από ένα εργαστήριο βασισμένο στις μελέτες περιπτώσεων. Εκπαιδευτική ενότητα 1: Εισαγωγή/Προσανατολισμός 4 ώρες Ο σκοπός αυτής της πρώτης ενότητας είναι να συμβάλει στον προσανατολισμό των συμμετεχόντων προς τους στόχους και τα περιεχόμενα του προγράμματος. Ο εκπαιδευτής εισάγει τα περιεχόμενα, τις μεθόδους εκπαίδευσης και το εκπαιδευτικό υλικό. Στην εισαγωγή, οι συμμετέχοντες μαθαίνουν να αναγνωρίζουν το εργασιακό άγχος. Μαθαίνουν τι είναι το εργασιακό άγχος και από τι μπορεί να προκληθεί, μαθαίνουν να κατανοούν πώς επηρεάζει τα άτομα και ολόκληρη την επιχείρηση. Σελίδα5 / 10 σελίδες
Οι μέθοδοι του προγράμματος είναι διαλέξεις, ασκήσεις και μελέτες περιπτώσεων. Οι διαλέξεις παρέχουν στους συμμετέχοντες επαρκή θεωρητική γνώση του θέματος. Οι ασκήσεις χρησιμοποιούνται για την εφαρμογή των θεωριών, που έχουν συζητηθεί και των ικανοτήτων, που έχουν αποκτηθεί κατά τη διάρκεια των διαλέξεων στο περιβάλλον των ίδιων των συμμετεχόντων. Επιπλέον, ο σκοπός των ασκήσεων είναι να βοηθήσουν τον συμμετέχοντα να κατανοήσει και να αναγνωρίσει τους παράγοντες άγχους στον δικό τους χώρο εργασίας. Η μελέτη περιπτώσεων δείχνει πρακτικά παραδείγματα και εντείνει τις εμπειρίες εκμάθησης. Περιεχόμενο: Εισαγωγή στα περιεχόμενα, μέθοδοι εκπαίδευσης και εκπαιδευτικό υλικό Τι είναι το άγχος; Τι προκαλεί το εργασιακό άγχος; Ποιες είναι οι συνέπειες του εργασιακού άγχους; - Οι συνέπειες του εργασιακού άγχους στα άτομα - Οι συνέπειες του εργασιακού άγχους στις επιχειρήσεις Ασκήσεις: Παράγοντες άγχους. Πως αναγνωρίζουμε τους παράγοντες του άγχους; Μελέτη περιπτώσεων Εκπαιδευτική ενότητα 2: Αξιολόγηση κινδύνων 6 ώρες Η πρόθεση της δεύτερης ενότητας είναι να ξεκαθαρίσει και να δώσει μία καλή συνολική εικόνα της διαχείρισης των κινδύνων που σχετίζονται με το άγχος. Οι συμμετέχοντες θα εξοικειωθούν με διαφορετικές μεθόδους αξιολόγησης κινδύνων και θα γνωρίσουν διάφορα στάδια στη διαχείριση των κινδύνων αλλά και θα αποκτήσουν ικανότητες εφαρμογής της γνώσης στην εργασία τους. Σελίδα6 / 10 σελίδες
Η ενότητα ξεκινά με μία διάλεξη, που εξηγεί και χρησιμοποιεί πρακτικά παραδείγματα σχετικά με τους τρόπους αναγνώρισης των κινδύνων. Η μελέτη περιπτώσεων αποσαφηνίζει τον τρόπο με τον οποίο η θεωρία, που συζητήθηκε στη διάλεξη μπορεί να γίνει πράξη και προσφέρει στους συμμετέχοντες ιδέες σχετικά με τον τρόπο που πρέπει να αντιμετωπίζουν τα προβλήματα, που προκαλούνται από το άγχος στους δικούς τους εργασιακούς χώρους ή επιχειρήσεις. Στο τέλος της ενότητας χρησιμοποιείται μία μαθησιακή εργασία άσκησης ρόλων για να εντείνει τη μαθησιακή εμπειρία, επιτρέποντας στους συμμετέχοντες να παρατηρήσουν προσωπικά τους παράγοντες, που σχετίζονται με τη διαχείριση του άγχους. Περιεχόμενο: Τι μπορείτε να κάνετε για το άγχος; Αξιολόγηση κινδύνων στην εργασία Σημαντικά στάδια στη διαχείριση των κινδύνων Μελέτη περιπτώσεων Άσκηση ρόλων Εκπαιδευτική ενότητα 3: Πρόληψη/Μεσολάβηση 4 ώρες Η τρίτη ενότητα στοχεύει να προσφέρει στους συμμετέχοντες τη γνώση και τις ικανότητες, που χρειάζονται για να λύνουν τα προβλήματά, που προκύπτουν από το εργασιακό άγχος. Κατά τη διάρκεια της ενότητας θα συζητηθούν διαφορετικές μέθοδοι επίλυσης προβλημάτων και αξιολόγησης των μεθόδων, που γίνονται πράξη. Οι συμμετέχοντες μαθαίνουν να νοιάζονται για τα μέλη της επιχείρησής τους και να κατανοούν τη σπουδαιότητα της οργανωσιακής κουλτούρας στη διαχείρισης και την αντιμετώπιση του εργασιακού άγχους. Θα μάθουν επίσης να αντιλαμβάνονται και να αναγνωρίζουν τις πηγές και τα εργαλεία, που έχουν στη διάθεσή τους και, να αναγνωρίζουν τον ρόλο του ηγέτη στη διαχείριση του εργασιακού άγχους. Σελίδα7 / 10 σελίδες
Στο τέλος της ενότητας, οι συμμετέχοντες γνωρίζουν που να βρουν περισσότερες πληροφορίες και τι είδους επιχειρήσεις παρέχουν αυτές τις πληροφορίες (για παράδειγμα, WHO, EASHW, ILO, NIOSH). Η ενότητα ξεκινά με μία διάλεξη, που δημιουργεί και ασχολείται με ένα θεωρητικό πλαίσιο αναφοράς. Χρησιμοποιείται μία μελέτη περιπτώσεων για να εντείνει περισσότερο την ήδη αποκτηθείσα γνώση και δίνονται οδηγίες και καθοδήγηση στους συμμετέχοντες για την αξιολόγηση της χρησιμότητας των μεθόδων, που συζητήθηκαν προηγουμένως, στους δικούς τους χώρους εργασίας και στις επιχειρήσεις. Περιεχόμενο: Επίλυση των προβλημάτων του εργασιακού άγχους Ενδιαφέρον για τους προβληματισμένους υπαλλήλους Οργανωσιακή κουλτούρα Πηγές για τη διαχείριση του εργασιακού άγχους Περαιτέρω στοιχεία και πληροφορίες Μελέτη περιπτώσεων 6. Κριτήρια ικανότητας για τους εκπαιδευτές Οι εκπαιδευτές παίζουν ένα σημαντικό ρόλο σε κάθε πρόγραμμα εκπαίδευσης, αλλά πρέπει να επιλεγούν με μεγάλη προσοχή. Ένας εκπαιδευτής πρέπει να έχει γνώσεις και πείρα στο θέμα, να είναι πρακτικός, να έχει άριστες κοινωνικές ικανότητες και να μπορεί να δουλεύει καλά με ανθρώπους από ένα μεγάλο εύρος εμπειριών ζωής, τρόπων εκμάθησης και εκπαίδευσης. Η επαγγελματική και πρακτική πείρα από αναπτυσσόμενες επιχειρήσεις θεωρείται πλεονέκτημα. Το κατάλληλο ακαδημαϊκό υπόβαθρο είναι από το πεδίο των ανθρωπιστικών σπουδών όπως ψυχολογία, παιδαγωγικά ή παρεμφερή. Σελίδα8 / 10 σελίδες
Πριν ξεκινήσει η εκπαίδευση, ο εκπαιδευτής πρέπει να μπει στο θέμα και να εξοικειωθεί με το υλικό, που έχει σχεδιαστεί για την εκπαίδευση (το εγχειρίδιο της εκπαίδευσης, τις ασκήσεις και τις μελέτες περιπτώσεων). Εάν είναι δυνατό, ο εκπαιδευτής θα πρέπει να γνωρίσει προσωπικά τους συμμετέχοντες, τις εταιρίες και τη δουλειά τους. Σε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα, που απευθύνεται στους εκπαιδευτικούς οργανισμούς, ο εκπαιδευτής πρέπει να "παραμείνει στο πρακτικό μέρος" και να λάβει υπόψη του τις ειδικές ανάγκες της ομάδας στόχου. 7. Διδασκαλία και άλλα μέσα Όσον αφορά την αίθουσα διδασκαλίας, δεν υπάρχουν ιδιαίτερες προδιαγραφές. Μία παραδοσιακή αίθουσα διδασκαλίας, μία αίθουσα συνεδρίων ή ένας χώρος συσκέψεων είναι εντάξει, με την προϋπόθεση ότι έχει τις απαραίτητες εγκαταστάσεις για την πραγματοποίηση διαλέξεων και για την εργασία σε ομάδες. Για τις ασκήσεις, τις μελέτες περιπτώσεων και την άσκηση ρόλων, θα ήταν καλύτερα να υπάρχουν περιοχές ομαδικής εργασίας ή τα κατάλληλα έπιπλα. Άλλα μέσα είναι ένας υπολογιστής, ένα μηχάνημα προβολής δεδομένων και ένα μηχάνημα προβολής διαφανειών. 8. Υλικό που θα διανέμεται στους συμμετέχοντες Οι συμμετέχοντες θα λαμβάνουν πληροφορίες σχετικά με το πρόγραμμα της ημέρας πριν ξεκινήσει η εκπαίδευση. Εάν είναι δυνατό, ένα βιβλίο με εισαγωγικές και περαιτέρω πληροφορίες σχετικά με τις πρακτικές ρυθμίσεις θα συνοδεύει το πρόγραμμα. Τα προαναφερθέντα έγγραφα μπορούν επίσης να σταλούν ως συνημμένα σε μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στους συμμετέχοντες. Θα παρασχεθεί επίσης στους συμμετέχοντες ένας φάκελος και ο υπόλοιπος απαραίτητος εξοπλισμός. Το υλικό μελέτης θα διανεμηθεί στην αρχής της εκπαίδευσης. Εναλλακτικά, το Σελίδα9 / 10 σελίδες
υλικό αυτό μπορεί να αποσταλεί μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή να προσαρμοσθεί ως παράδειγμα στο περιβάλλον εικονικής εκμάθησης της επιχείρησης. Σελίδα10 / 10 σελίδες