Αρχιτεκτονικοί και πολεοδοµικοί µετασχηµατισµοί στη Θεσσαλονίκη λόγω του φαινοµένου της µετανάστευσης Παρουσίαση στην ηµερίδα «Τη Θεσσαλονίκη συν-κατοικώ» (30 Νοεµβρίου 2007, Θεσσαλονίκη) Γαρυφαλλιά Κατσαβουνίδου, Αρχιτέκτων Μηχανικός, SMArchS Εισαγωγή Το θέµα της σηµερινής ηµερίδας, δηλαδή η σχέση µεταξύ αστικού χώρου και µετανάστευσης, ήταν το αντικείµενο Οµάδας Εργασίας του Τεχνικού Επιµελητηρίου Ελλάδας / Τµήµατος Κεντρικής Μακεδονίας, στα πλαίσια της Μόνιµης Επιτροπής Αρχιτεκτονικών Θεµάτων. Η αρχική ιδέα να διερευνηθεί η νέα «πολυπολιτισµική συγκατοίκηση» της πόλης ανήκει στην αρχιτέκτονα ήµητρα Χατζησάββα, τότε µέλος της επιτροπής και την οποία ευχαριστώ για την πρόταση που µου έκανε να αναλάβω την οργάνωση της ερευνητικής οµάδας, το Μάρτιο του 2006. Όχι τυχαία, λίγους µήνες πριν, περί τα τέλη του 2005, τα νέα κατακλύζονταν από ειδήσεις και εικόνες από τις «ταραχές» στα γαλλικά προάστια, από την έκρηξη των παιδιών που µεγάλωσαν στα γκέτο, από τις γενιές που βιώνουν στην Ευρώπη έναν διπλό αποκλεισµό: φυλετικό και οικονοµικό µαζί. Χωρίς να υπάρχει άµεσος παραλληλισµός, ήταν διακριτή µια αναλογία: και οι ελληνικές πόλεις, από τις αρχές του 1990 και µετά, βιώνουν µε χρονική διαφορά δεκαετιών από τη υτική Ευρώπη την εγκατάσταση µεταναστευτικού πληθυσµού. Τα ερωτήµατα ήταν καίρια: Τι στοιχεία υπάρχουν για την εγκατάσταση των µεταναστών στη Θεσσαλονίκη; Τι µοντέλα κατοίκησης έχουν αρχίσει να διαµορφώνονται σήµερα, µια δεκαπενταετία µετά το πρώτο κύµα µετανάστευσης; Και κυρίως επηρεαζόµενοι από τα γαλλικά δρώµενα πώς γίνεται η ενσωµάτωση στον αστικό ιστό των µεταναστών; Υπάρχει διασπορά και ενσωµάτωση, ή περισσότερο ένας γεωγραφικός διαχωρισµός που στο µέλλον θα µπορούσε να οδηγήσει σε γκετοποίηση; Από την αρχή, κρίναµε απαραίτητη τη διεπιστηµονική συγκρότηση της οµάδας, καθώς το θέµα της µετανάστευσης, χωρίς τις κοινωνικοοικονοµικές και νοµικές πλευρές του, είναι αδύνατο να προσεγγιστεί. Έτσι η Οµάδα συγκροτήθηκε από τους [slide 1] Θεοδώρα Καραµανλή, οικονοµολόγο, Κωνσταντίνο Τσιτσελίκη, νοµικό και τις αρχιτέκτονες Σοφία Βυζοβίτη, Γαρυφαλλιά Κατσαβουνίδου, Παρασκευή Κούρτη, Κωνσταντίνα Μπασιάκου και Μαρία Ράσκου.
Ως πεδίο µελέτης ορίστηκε το πολεοδοµικό συγκρότηµα της Θεσσαλονίκης, µια περιοχή που συγκεντρώνει 16 ήµους και ένα συνολικό πληθυσµό 836.000 ατόµων (2001). Προκειµένου να αποτυπωθεί χωρικά η δηµογραφική εικόνα της περιοχής αυτής σε σχέση µε τη µετανάστευση, συνδυάστηκαν στατιστικά στοιχεία από δύο πηγές: Από τη µία, στοιχεία από την απογραφή του 2001 για τους ξένους πολίτες που κατοικούν στους 16 δήµους του Πολεοδοµικού Συγκροτήµατος, που µας παρείχε η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος. Από την άλλη, γνωρίζοντας ήδη ότι στη Θεσσαλονίκη διαµένουν πολλοί µετανάστες από την πρώην Σοβιετική Ένωση που έχουν πάρει την ελληνική ιθαγένεια (και άρα δεν περιλαµβάνονται στα στοιχεία της ΕΣΥΕ για τους ξένους), συγκεντρώθηκαν στοιχεία για τους «παλιννοστούντες» από την πρώην Σοβιετική Ένωση (από την απογραφή που έγινε το διάστηµα 1997-2000), τα οποία έχει δηµοσιεύσει η Γενική Γραµµατεία Παλιννοστούντων Οµογενών. 1 Ο συνδυασµός των στοιχείων κρίθηκε απαραίτητος, καθώς παρά την τυπική διαφοροποίηση των οµογενών από τους ξένους µετανάστες λόγω της απόκτησης ιθαγένειας, στην ουσία είναι και αυτοί οικονοµικοί µετανάστες. Πρέπει να σηµειωθεί ότι ο όρος «παλιννοστούντες» που σηµαίνει στην κυριολεξία άτοµα ελληνικής καταγωγής που έφυγαν από την πατρίδα ως µετανάστες και τώρα επιστρέφουν χρησιµοποιήθηκε και χρησιµοποιείται ακόµη για τους οµογενείς µετανάστες από την πρώην Σοβιετική Ένωση, παρά το γεγονός ότι ο ερχοµός τους στην Ελλάδα δεν συνιστά παλιννόστηση µε κανένα τρόπο. Οι ίδιοι ως άτοµα ούτε είχαν γεννηθεί στην Ελλάδα, ούτε και την είχαν επισκεφθεί ποτέ πριν από την άφιξή τους εδώ ως µετανάστες. Παρότι, λοιπόν, ήδη το 2001, πολλοί από αυτούς είχαν αποκτήσει την ελληνική ιθαγένεια, θεωρήθηκε ότι πρέπει να συµπεριληφθούν στην ανάλυση. [εικόνα 2] Ας ξεκινήσουµε όµως από τους ξένους. Με ειδικό αίτηµα, η Ε.Σ.Υ.Ε. µας παρείχε τους απόλυτους αριθµούς ξένων πολιτών, αναλυτικά ανά εθνικότητα και ανά δήµο του Πολεοδοµικού Συγκροτήµατος. Η ανάλυση ανά εθνικότητα ήταν απαραίτητη, καθώς οικονοµικοί µετανάστες δεν µπορούν φυσικά να θεωρηθούν οι πολίτες δυτικών χωρών (ΕΕ, Ηνωµένες Πολιτείες, κλπ.). Όπως φαίνεται στο διάγραµµα αυτό, για το σύνολο του Πολεοδοµικού Συγκροτήµατος, το ποσοστό υπηκόων τρίτων χωρών ανέρχεται σε 5,11%, ενώ το ποσοστό υπηκόων δυτικών χωρών σε 0,86%. Όµως, στους ανατολικούς ήµους (Καλαµαριά, Πυλαία, Πανόραµα, αλλά και Τριανδρία), η αναλογία των υπηκόων δυτικών χωρών προς τους υπηκόους τρίτων χωρών είναι συγκρίσιµη (µάλιστα στο Πανόραµα είναι µεγαλύτερο το ποσοστό τους, όπως και στην Τριανδρία, λόγω των Κύπριων φοιτητών). Άρα, 1 Στην έκδοση: Υπουργείο Μακεδονίας-Θράκης, Γενική Γραµµατεία Παλιννοστούντων Οµογενών, H εγκατάσταση των Παλιννοστούντων Οµογενών από τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης στην Ελλάδα κατά περιφέρεια, νοµό, δήµο και οικισµό, Θεσσαλονίκη 2002. Η Γ.Γ.Π.Ο. καταργήθηκε το 2002 και αντικαταστάθηκε από τη Γενική Γραµµατεία Παλιννόστησης, που υπάγεται στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας.
λαµβάνοντας υπόψη µόνο τους υπηκόους τρίτων χωρών, η εικόνα για το Πολεοδοµικό συγκρότηµα φαίνεται στο επόµενο διάγραµµα: [εικόνα 3]. Ποσοστά πάνω από το µέσο όρο του Πολεοδοµικού Συγκροτήµατος συγκεντρώνουν ο κεντρικός ήµος, καθώς και ο Άγιος Παύλος, οι Αµπελόκηποι, το Κορδελιό, η Μενεµένη, η Νεάπολη, οι Συκιές και η Ευκαρπία. Με άλλα λόγια όλοι οι υτικοί ήµοι εκτός από τη Σταυρούπολη (υπενθυµίζουµε ότι τα στοιχεία είναι του 2001), έχουν ποσοστά µεταναστών µεγαλύτερα του µέσου όρου του Πολεοδοµικού Συγκροτήµατος. Από τα στοιχεία προκύπτει επίσης ότι το 93% όλων των ξένων µεταναστών που κατοικούσαν στο Πολεοδοµικό Συγκρότηµα, έµεναν στο κέντρο και στους υτικούς ήµους και µόλις 7% στους ανατολικούς [Καλαµαριά, Πυλαία, Πανόραµα, και Ρετζίκι]. [εικόνα 4] Αν τα στοιχεία για τους ξένους συνδυαστούν µε εκείνα για τους παλιννοστούντες, τα ποσοστά µεταναστών στον πληθυσµό κάθε ήµου αυξάνονται σηµαντικά (π.χ. στο Κορδελιό είναι σχεδόν 14% ), ενώ στο σύνολο του ΠΣΘ φτάνει το 9,25% (έναντι 5,11% βάσει των στοιχείων της ΕΣΥΕ). Πρέπει να τονιστεί ότι από τους 154.000 οµογενείς από την πρώην Σοβιετική Ένωση που απογράφηκαν το 2000 σε όλη την Ελλάδα, οι 51.000, µε άλλα λόγια, ο ένας στους τρεις, ζει στο νοµό Θεσσαλονίκης. Συγκριτικά, π.χ., σε όλη την περιφέρεια Πελοποννήσου κατοικούν 943 οµογενείς. Αυτή η εξαιρετική µεγάλη συγκέντρωση αντίστοιχα επηρεάζει τη σύνθεση του µεταναστευτικού πληθυσµού στο ΠΣΘ: όπως δείχνει αυτό το διάγραµµα [εικόνα 5], λαµβάνοντας υπόψη µόνο τα στοιχεία για τους ξένους, φαίνεται ότι το 50% των µεταναστών στη Θεσσαλονίκη είναι Αλβανοί, ακολουθούµενοι από τους µετανάστες από την πρώην Σοβιετική Ένωση µε ποσοστό 38%. Όµως, αν συµπεριλάβουµε τους οµογενείς, προκύπτει ότι το 62% προέρχονται από την πρώην Σοβιετική Ένωση και µόλις το 31% από την Αλβανία. Αυτή η εικόνα για τη µετανάστευση στη Θεσσαλονίκη δεν έχει συζητηθεί ευρέως και πιστεύουµε ότι είναι αξιοσηµείωτη. Χρονικό της εγκατάστασης Η µεγάλη πλειονότητα των µεταναστών από την πρώην Σοβιετική Ένωση είναι «οµογενείς» - δηλαδή, άτοµα ελληνικής εθνικής καταγωγής και πιο συγκεκριµένα, Πόντιοι. Οι κοινότητες Ελλήνων, που κατοικούσαν τις βόρειες και ανατολικές ακτές του Εύξεινου Πόντου από τα Βυζαντινά χρόνια ακόµη, µεταφέρθηκαν βίαια προς τα ανατολικά υπό το κοµµουνιστικό καθεστώς, και στις αρχές της δεκαετίας του 1990 βρίσκονταν διασκορπισµένες σε πολλές Σοβιετικές δηµοκρατίες, κυρίως στη Γεωργία, τη Ρωσία και το Καζακστάν. Η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, και κυρίως ο εµφύλιος πόλεµος στη Γεωργία, έφερε το µεγάλο κύµα µετανάστευσης προς την Ελλάδα, που έφτασε στο µέγιστο τα χρόνια 1993-1995.
Από το 1993 και µετά, η κοινότητα των µεταναστών από την πρώην Σοβιετική Ένωση στη Θεσσαλονίκη αναπτυσσόταν συνέχεια σε αριθµό, και το 2000, ο συνολικός πληθυσµός που ζούσε στο Πολεοδοµικό Συγκρότηµα ήταν 43.500 άτοµα. 2 Είναι πραγµατικά αξιοσηµείωτο πώς τόσοι πολλοί οµογενείς επέλεξαν να εγκατασταθούν στην πόλη, που έχει πολύ λιγότερη ανάπτυξη από την Αθήνα στο βιοµηχανικό και κατασκευαστικό τοµέα και αυξηµένη ανεργία. Μπορεί κανείς να υποθέσει, όµως, ότι ένας καθοριστικός παράγοντας για αυτή την προτίµηση πρέπει να ήταν η ύπαρξη στη Θεσσαλονίκη µιας ισχυρής κοινότητας Ποντίων, απογόνων της προηγούµενης γενιάς προσφύγων που έφυγαν από τη Μικρά Ασία και τον Πόντο µε την ανταλλαγή των πληθυσµών µετά το 1922. Οι ντόπιοι Πόντιοι πρόσφεραν στους νεοφερµένους υποστήριξη και, εξίσου σηµαντικά, µπορούσαν να επικοινωνήσουν µαζί τους στο ποντιακό ιδίωµα. Είναι αξιοσηµείωτο ότι το ελληνικό κράτος, επιφυλακτικό και ακόµη και εχθρικό προς τη µετανάστευση εν γένει, ήταν ιδιαίτερα ευνοϊκό προς αυτούς τους συγκεκριµένους µετανάστες. Ακόµη και άτοµα που µπήκαν στη χώρα µε τουριστική βίζα (και όχι «βίζα παλιννόστησης») τους επετράπη να κάνουν αίτηση για απόκτηση ελληνικής ιθαγένειας, και ένα εκτιµώµενο 70% των σοβιετικών µεταναστών στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης είχαν πολιτογραφηθεί µέχρι το 2001. 3 Η πολιτεία δεν έχει ανακοινώσει τα ακριβή στοιχεία, ενώ οι διαδικασίες πολιτογράφησης συνεχίστηκαν για χρόνια µετά [εικόνα 6] όπως βλέπουµε σε αυτή την ανακοίνωση τύπου από την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας τον Ιούνιο του 2004. Το γεγονός παραµένει ότι παρά το (ιδιαίτερο) νοµικό καθεστώς παραµονής στη χώρα και την ιθαγένεια που στην πορεία απέκτησαν, οι µετανάστες από την πρώην Σοβιετική Ένωση συνιστούν µια πολυπληθή κοινότητα µε αρκετά διαφορετική πολιτιστική ταυτότητα, όπως και κοινωνικοοικονοµική θέση, από τους γηγενείς κατοίκους της πόλης. ιαφοροποίηση σε οµογενείς και ξένους και κατοικία [εικόνα 7] Από χωρική άποψη, που µας ενδιαφέρει περισσότερο, η διαφοροποίηση των µεταναστών σε «οµογενείς» και «αλλογενείς» είναι εξαιρετικά σηµαντική, και έχει άµεση 2 Βλ. Υπουργείο Μακεδονίας-Θράκης, Γενική Γραµµατεία Παλιννοστούντων Οµογενών, Τα κυριότερα χαρακτηριστικά των Οµογενών από τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης στους πολυπληθέστερους νοµούς της Ελλάδας, Θεσσαλονίκη 2001, σ. 19. Η πλειονότητα των οµογενών µεταναστών που διέµεναν στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης προέρχονταν από τη Γεωργία (67%), ακολουθούµενοι από εκείνους µε προέλευση από τη Ρωσία (15%), το Καζακστάν (9%), την Αρµενία (5%) και την Ουκρανία (1,8%). 3 Περίπου 49% των οµογενών µεταναστών που κατοικούσαν στη Θεσσαλονίκη το 2000 είχαν θεώρηση «παλιννόστηση» στα διαβατήριά τους. Οι υπόλοιποι πέρασαν τα σύνορα µε τουριστική βίζα. Βλ. Υπουργείο Μακεδονίας-Θράκης, Γενική Γραµµατεία Παλιννοστούντων Οµογενών, H εγκατάσταση των Παλιννοστούντων Οµογενών από τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης στην Ελλάδα κατά περιφέρεια, νοµό, δήµο και οικισµό, Θεσσαλονίκη 2002, σ. 34.
επίδραση στην επιλογή της κατοικίας. Οι ξένοι µετανάστες, στην Ελλάδα όπως και σε όλο τον κόσµο, στην αρχή κάνουν χρήση ακόµη και του πιο υποβαθµισµένου κτιριακού αποθέµατος (ιδίως αν ζουν µόνοι, χωρίς την οικογένεια). Με τα χρόνια µε την εξοικείωσή τους µε την πόλη, και τη σταδιακή βελτίωση της οικονοµικής κατάστασης, και δεδοµένου ότι είναι πάντα ενοικιαστές, αν δεν τους ικανοποιούν οι συνθήκες, αλλάζουν σπίτι, γειτονιά ή και πόλη. Χαρακτηριστική είναι, π.χ., στη Θεσσαλονίκη η µετακίνηση των ξένων από το βόρειο και δυτικό κέντρο πόλης, µε τα υψηλά ενοίκια και τα πολύ κακής ποιότητας διαµερίσµατα (ηµιυπόγεια, χωρίς θέρµανση, κλπ.) προς τις δυτικές συνοικίες, όπου µε το ίδιο ή και χαµηλότερο ενοίκιο βρίσκουν κατοικίες πολύ καλύτερες. Πρέπει κανείς να τονίσει, στο σηµείο αυτό, ότι στην αστική γεωγραφία της Θεσσαλονίκης, οι περιοχές δυτικά του ιστορικού κέντρου έχουν το στερεότυπο των συνοικιών της πόλης µε χαµηλό κοινωνικοοικονοµικό προφίλ (σε σύγκριση µε τις ανατολικές περιοχές), κυρίως λόγω της εγγύτητάς τους στη βιοµηχανική ζώνη. Παρά τη σταδιακή αποβιοµηχάνιση και µεταφορά των εργοστασίων δυτικότερα, οι δυτικοί ήµοι εξακολουθούν να έχουν πολύ χαµηλότερες τιµές ακινήτων από ό,τι οι ανατολικοί, εν µέρει λόγω των στερεοτύπων που αναφέρθηκαν. Στα στοιχεία για το 2001 (χάρτης), παρατηρεί κανείς ότι οι δυτικοί ήµοι συγκεντρώνουν τα µεγαλύτερα ποσοστά οικονοµικών µεταναστών, πολιτών από τρίτες χώρες. Την ίδια εικόνα δείχνει η διάχυση των µέτοικων από την πρώην Σοβιετική Ένωση. Όπως φαίνεται στον επόµενο χάρτη, [εικόνα 8], ήδη το 2000, η πολυπληθής οµάδα των Πόντιων οµογενών, απογοητευµένοι από τις προοπτικές προσφερόµενης κατοικίας στο κέντρο της πόλης, είχαν στραφεί κυρίως στη δυτική Θεσσαλονίκη. Ως προς την επιλογή της κατοικίας, για τους ξένους, τους «αλλογενείς», το αµφίβολο καθεστώς παραµονής τους, η προσωρινότητα της µετανάστευσής τους, το γεγονός ότι φτάνουν στην Ελλάδα συνήθως µόνοι (και µετά από χρόνια φέρνουν τα παιδιά, αν τα φέρουν), υπαγορεύουν ένα µοντέλο εγκατάστασης ευέλικτο και προσαρµόσιµο στις συνθήκες από ανάγκη, βέβαια. Επίσης σηµαντικά, η συνθήκη κατοίκησης (το ενοίκιο) δεν διευκολύνει την όποια συγκέντρωση οµοεθνών στην ίδια γειτονιά, αν και τέτοια τάση δεν φαίνεται να υπάρχει ούτως ή άλλως (όπως έχει δείξει η µελέτη των Λαµπριανίδη-Λυµπεράκη για τους Αλβανούς µετανάστες στη Θεσσαλονίκη). Πράγµατι, οι ξένοι µετανάστες φαίνεται να διαχέονται χωρικά στην πόλη, µε σαφή προτίµηση προς τις δυτικές περιοχές, βέβαια. Από την άλλη, στην περίπτωση των οµογενών, το στοιχείο της προσωρινότητας δεν υπάρχει. Οι «παλιννοστούντες» µετανάστες φτάνουν στην Ελλάδα για να µείνουν µόνιµα. Έρχονται ολόκληρες οικογένειες µαζί, µε τους ηλικιωµένους και τα παιδιά. Η µονιµότητα, ή τουλάχιστον η πρόθεση για µονιµότητα, της εγκατάστασης, η σύσταση των οικογενειών, που είναι πολυµελής και µε αυξηµένες ανάγκες γιατί περιλαµβάνει άτοµα που δεν µπορούν να
εργαστούν, διαφοροποιεί αντίστοιχα τα µοντέλα κατοίκησής από εκείνα των ξένων µεταναστών. Και µιλώντας για «µετασχηµατισµούς» - που ήταν και το θέµα της µελέτης µας είναι σαφές ότι η εγκατάσταση των οµογενών Σοβιετικών µεταναστών στη Θεσσαλονίκη, που και σε αριθµό υπερέχουν και µεγαλύτερη τάση για απόκτηση µόνιµης κατοικίας έχουν, προκάλεσε και προκαλεί χωρικές αλλαγές που, όπως θα δούµε στη συνέχεια, επηρεάζουν όλη την πόλη. Στη υτική Θεσσαλονίκη, λοιπόν, µέσα από έρευνα πεδίου, εντοπίσαµε περιοχές κατοικίας µε πολύ µεγάλα ποσοστά µεταναστών από την πρώην Σοβιετική Ένωση (χάρτης), τις οποίες θα σας παρουσιάσει η συνάδελφος κ. Κούρτη.
ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑ ΑΣ ΤΜΗΜΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΜΟΝΙΜΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ Οµάδα Εργασίας µε αντικείµενο: Αρχιτεκτονικοί και πολεοδοµικοί µετασχηµατισµοί στη Θεσσαλονίκη λόγω του φαινοµένου της µετανάστευσης Σοφία Βυζοβίτη (αρχιτέκτων) Θεοδώρα Καραµανλή (οικονοµολόγος) Γαρυφαλλιά Κατσαβουνίδου (αρχιτέκτων) Παρασκευή Κούρτη (αρχιτέκτων) Κωνσταντίνα τίνα Μπασιάκου (αρχιτέκτων) Μαρία Ράσκου (αρχιτέκτων) Κωνσταντίνος Τσιτσελίκης (νοµικός)
12,00% 10,00% 8,00% 6,00% 4,00% 2,00% 0,00% ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ (ΑΛΛΟ ΑΠΟΙ) ΠΟΥ ΚΑΤΟΙΚΟΥΝ ΣΤΟ ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΚΟ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 7,75% 6,18% 6,33% 6,20% 5,41% 3,67% 1,88% 6,86% 2,64% 5,75% 5,14% 5,11% 4,91% 4,22% 2,86% 2,08% 1,79% Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε. (2001) ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΑΓΙΟΣ ΠΑΥΛΟΣ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟ-ΚΟΡ ΕΛΙΟ ΕΥΟΣΜΟΣ ΚΑΛΑΜΑΡΙΑ ΜΕΝΕΜΕΝΗ ΝΕΑΠΟΛΗ ΠΑΝΟΡΑΜΑ ΠΟΛΙΧΝΗ ΠΥΛΑΙΑ ΣΤΑΥΡΟΥΠΟΛΗ ΣΥΚΙΕΣ ΤΡΙΑΝ ΡΙΑ ΕΥΚΑΡΠΙΑ ΠΕΥΚΑ (ΡΕΤΖΙΚΙ) ΣΥΝΟΛΟ ΠΣΘ
16,00% 14,00% 12,00% 10,00% 8,00% 6,00% 4,00% 2,00% 0,00% ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ (ΑΛΛΟ ΑΠΟΙ & ΟΜΟΓΕΝΕΙΣ) ΠΟΥ ΚΑΤΟΙΚΟΥΝ ΣΤΟ ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΚΟ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 13,87% 12,04% 11,84% 10,25% 10,60%10,62% 11,01% 10,53% 10,03% 8,92% 9,25% 8,51% 5,64% 4,75% 3,76% 3,73% 2,94% ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΑΓΙΟΣ ΠΑΥΛΟΣ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟ-ΚΟΡ ΕΛΙΟ ΕΥΟΣΜΟΣ ΚΑΛΑΜΑΡΙΑ ΜΕΝΕΜΕΝΗ ΝΕΑΠΟΛΗ ΠΑΝΟΡΑΜΑ ΠΟΛΙΧΝΗ ΠΥΛΑΙΑ ΣΤΑΥΡΟΥΠΟΛΗ ΣΥΚΙΕΣ ΤΡΙΑΝ ΡΙΑ ΕΥΚΑΡΠΙΑ ΠΕΥΚΑ (ΡΕΤΖΙΚΙ) ΣΥΝΟΛΟ ΠΣΘ Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε. (2001) & Γ.Γ.Π.Ο (2000)
38,56% 3,11% 1,17% ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ ΑΠΟ ΤΡΙΤΕΣ ΧΩΡΕΣ ΣΤΟ Π.Σ.Θ. (ΑΛΛΟ ΑΠΟΙ ΜΟΝΟ) σύνολο: 42.799 άτοµα 1,14% 5,27% 50,74% Αλβανία Πρώην ΕΣΣ Βουλγαρία Τουρκία Ρουµανία Υπόλοιπες χώρες Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε. (2001) ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ ΑΠΟ ΤΡΙΤΕΣ ΧΩΡΕΣ ΣΤΟ Π.Σ.Θ. (ΑΛΛΟ ΑΠΟΙ ΚΑΙ ΟΜΟΓΕΝΕΙΣ) σύνολο: 70.230 άτοµα 0,72% 0,70% 3,15% 31,16% 1,91% 62,36% Πρώην ΕΣΣ Αλβανία Βουλγαρία Τουρκία Ρουµανία Υπόλοιπες χώρες Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε. (2001) & Γ.Γ.Π.Ο (2000)
ÅËÅÕÈÅÑÉÏ - ÊÏ ÑÄÅËÉÏ Ì ÅÍ ÅÌ ÅÍ Ç ÅÕÏ ÓÌ Ï Ó ÓÔÁÕÑÏ ÕÐÏ ËÇ Í ÅÁÐÏ ËÇ ÐÏ ËÉ Í Ç ÓÕÊÉÅÓ ÔÑÉÁÍ ÄÑÉÁ ÊÁËÏ ÙÑÉ ÃÁËÇÍ Ç Èåñì áúêüò Êüëðï ò ÁÌ ÐÅËÏ ÊÇÐÏ É ÅÕÊÁÑÐÉÁ ÈÅÓÓÁËÏ Í ÉÊÇ ÁÃ.ÐÁÕËÏ Ó ÊÁËÁÌ ÁÑÉÁ ÖÉËÕÑÏ ÐÅÕÊÁ (ÑÅÔÆÉÊÉ) ÁÓÂÅÓÔÏ ÙÑÉ ÅÎ Ï Ç ÐÁÍ Ï ÑÁÌ Á ÔÑÉÁÄÉ ÁÅÑÏ ÄÑÏ Ì ÉÏ ÓÅÄÅÓ Í.ÑÁÉÄÅÓÔÏ Ó Πολίτες τρίτων χωρών (ποσοστό στο συνολικό πληθυσµό) πάνω από 6,5% 5,5% - 6,5% 4,5% - 5,5% 4,5% - 3,5% κάτω από 3,5% ÐÕËÁÉÁ Â ΕΥΚΑΡΠΙΑ ΕΥΟΣΜΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟ ΚΟΡ ΕΛΙΟ ΜΕΝΕΜΕΝΗ ΣΤΑΥΡΟΥΠΟΛΗ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ ΠΟΛΙΧΝΗ ΝΕΑΠΟΛΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΣΥΚΙΕΣ ΡΕΤΖΙΚΙ ΑΓ. ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝ ΡΙΑ ΚΑΛΑΜΑΡΙΑ ΠΥΛΑΙΑ ΠΑΝΟΡΑΜΑ
ÅËÅÕÈÅÑÉÏ - ÊÏ ÑÄÅËÉÏ Ì ÅÍ ÅÌ ÅÍ Ç ÅÕÏ ÓÌ Ï Ó Èåñì áúêüò Êüëðï ò ÓÔÁÕÑÏ ÕÐÏ ËÇ Í ÅÁÐÏ ËÇ ÐÏ ËÉ Í Ç ÓÕÊÉÅÓ ÁÃ.ÐÁÕËÏ Ó ÔÑÉÁÍ ÄÑÉÁ ÊÁËÏ ÙÑÉ ÃÁËÇÍ Ç ÁÌ ÐÅËÏ ÊÇÐÏ É ÅÕÊÁÑÐÉÁ ÈÅÓÓÁËÏ Í ÉÊÇ ÊÁËÁÌ ÁÑÉÁ ÖÉËÕÑÏ ÐÅÕÊÁ (ÑÅÔÆÉÊÉ) ÁÓÂÅÓÔÏ ÙÑÉ ÅÎ Ï Ç ÐÁÍ Ï ÑÁÌ Á ÁÅÑÏ ÄÑÏ Ì ÉÏ ÓÅÄÅÓ ÔÑÉÁÄÉ Í.ÑÁÉÄÅÓÔÏ Ó 2 Â ΕΛΕΥΘΕΡΙΟ ΚΟΡ ΕΛΙΟ ΕΥΟΣΜΟΣ 4 ΜΕΝΕΜΕΝΗ 1 3 ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ ΕΥΚΑΡΠΙΑ ΣΤΑΥΡΟΥΠΟΛΗ ΝΕΑΠΟΛΗ ΠΟΛΙΧΝΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΣΥΚΙΕΣ ΡΕΤΖΙΚΙ ΑΓ. ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝ ΡΙΑ Παλιννοστούντες από την πρώην ΕΣΣ (ποσοστό στο συνολικό πληθυσµό) ΚΑΛΑΜΑΡΙΑ πάνω από 8% 7% - 8% 6% - 7% 4,5% - 6% κάτω από 1,7% ÐÕËÁÉÁ ΠΥΛΑΙΑ ΠΑΝΟΡΑΜΑ