24/08/2017 ΕΓΓΡΑΦΟ ΘΕΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΏΣΙΜΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Πίνακας περιεχομένων ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 2 Το πλαίσιο του έργου... 2 Το ολοκληρωμένο τοπικό δίκτυο για την εκμάθηση της ενεργειακής βιωσιμότητας... 2 ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ SEM@SCHOOLS.EU... 3 Εφαρμογή συστημικής προσέγγισης στο θέμα της ενεργειακής εκπαίδευσης με την ενσωμάτωση των δραστηριοτήτων και των εργαλείων του sem@schools.eu στα προγράμματα σπουδών ΕΕΚ της ΕΕ... 3 Υποστήριξη και προώθηση πρωτοβουλιών που ευαισθητοποιούν για την εξοικονόμηση ενέργειας και την αποδοτικότητα... 4 Υποστήριξη και επικύρωση του δεσμού μεταξύ της ενεργειακής εκπαίδευσης και των ευκαιριών στις Πράσινες Θέσεις Εργασίας... 4 Ενίσχυση της ανταλλαγής ορθών πρακτικών και προσδιορισμός καινοτόμων πλαισίων χρηματοδότησης... 5 sem@schools.eu Πνευματικό προϊόν 3 Ιστότοπος έργου: www.sematschools.eu Email: info@sematschools.eu
Έγγραφο θέσεων για τη βιώσιμη ενέργεια στο σχολείο - Σελ.02 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το πλαίσιο του έργου Η ενεργειακή απόδοση είναι ένας από τους βασικούς πυλώνες της «Στρατηγικής της Ευρώπης 2020 για έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη», όπου λαμβάνονται υπόψη διάφορα θέματα υψηλής σπουδαιότητας, όπως: η κλιματική αλλαγή, η ανανεώσιμη ενέργεια και η τεχνολογική καινοτομία. Έτσι, κατά την τελευταία δεκαετία, η ενεργειακή απόδοση έχει προοδευτικά αποκτήσει πρωταρχική θέση στη συζήτηση και τη ρύθμιση των πολιτικών των Κρατών Μελών, αντιπροσωπεύοντας έναν από τους σημαντικότερους οδηγούς για βιώσιμη ανάπτυξη και θέτοντας φιλόδοξους στόχους σχετικά με τη μείωση εκπομπών του CO2 και την αύξηση της παραγωγής ανανεώσιμης ενέργειας και εξοικονόμησης ενέργειας. Σε αυτό το πλαίσιο, όλοι οι εταίροι του έργου sem@schools.eu project πιστεύουν ακράδαντα ότι η ενεργός συμμετοχή των μαθητών σε περιβαλλοντικά ζητήματα, καθώς και η ευαισθητοποίηση ολόκληρου του σχολικού συστήματος σε θέματα όπως η ενέργεια, η οικολογία και τα απόβλητα, αποτελούν σχετιζόμενα και εξαιρετικά επείγοντα θέματα μεγάλης σημασίας Πράγματι, χάρη στην υποστήριξη που έλαβαν από το πρόγραμμα Erasmus+ της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 9 οργανισμοί από 7 χώρες της ΕΕ συνεργάστηκαν για την ανάπτυξη, την πιλοτική κατασκευή και την αξιολόγηση μιας καινοτόμου μεθόδου εκπαίδευσης που βελτιώνει τόσο τις ικανότητες ενεργειακής διαχείρισης των σπουδαστών Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (ΕΕΚ) αλλά και τη στάση ολόκληρου του σχολικού πληθυσμού, προς πιο βιώσιμες συμπεριφορές στη χρήση της ενέργειας. Εστιάζοντας στην ενεργειακή ανάλυση του σχολικού κτιρίου, το sem@schools.eu κατάφερε να ενισχύσει τις δεξιότητες των φοιτητών σχετικά με την κριτική παρατήρηση της ενεργειακής σπατάλης, να εκπαιδεύσει τους εκπαιδευτές σε καινοτόμες και συμμετοχικές μεθόδους διδασκαλίας στο πεδίο της ενεργειακής διαχείρισης και, τελευταία αλλά επίσης σημαντικά, να ανοίξει τις πόρτες του σχολείου σε ιδιωτικούς και δημόσιους φορείς, καθιστώντας το με αυτό τον τρόπο μία μηχανή για κοινωνική, οικονομική και περιβαλλοντική καινοτομία. Το ολοκληρωμένο τοπικό δίκτυο για την εκμάθηση της ενεργειακής βιωσιμότητας Στην αρχή του τρίτου έτους του έργου, τον Σεπτέμβριο του 2016, οι εταίροι που συμμετείχαν στην πιλοτική εφαρμογή της μεθοδολογίας και του μαθήματος sem@schools.eu δημιούργησαν 5 τοπικά/εθνικά ολοκληρωμένα δίκτυα, τα μέλη των οποίων δέχτηκαν να συμμετάσχουν σε τρεις συζητήσεις στρογγυλής τραπέζης με αντικείμενο την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων του έργου. Με βάση τους στόχους που συμφωνήθηκαν από τους εταίρους στην τρίτη διακρατική συνάντηση του έργου στην Κύπρο, τα δίκτυα αυτά περιλαμβάνουν: εκπροσώπους των σχολείων που εμπλέκονται στην πιλοτική εφαρμογή των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων διαχειριστές ενέργειας και επιχειρηματίες στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης τεχνικούς μηχανικούς και άλλους αξιωματούχους από δημόσιες αρχές αρμόδιες για την ΕΕΚ τον υπεύθυνο έργου του sem@schools.eu σε εθνικό επίπεδο
Έγγραφο θέσεων για τη βιώσιμη ενέργεια στο σχολείο - Σελ.03 Ο κύριος στόχος των συζητήσεων στρογγυλής τραπέζης ήταν η συνεργατική ανάπτυξη ενός συνόλου κατευθυντήριων γραμμών για την εφαρμογή ενός προγράμματος σπουδών με εγκάρσιες δεξιότητες στον τομέα της ενεργειακής διαχείρισης και την ενσωμάτωσή τους σε ένα «έγγραφο θέσεων» για τους ιδιωτικούς φορείς και τις δημόσιες αρχές που μπορούν να καταστήσουν τα αποτελέσματα του έργου βιώσιμα σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Ως εκ τούτου, στα επόμενα συνοψίζουμε σε τέσσερις συγκεκριμένες δράσεις τα αποτελέσματα που προέκυψαν από τη συνδυασμένη ανάλυση των εκθέσεων που παράχθηκαν μετά τις συζητήσεις στρογγυλής τραπέζης σε όλες τις χώρες εταίρους. Αυτές οι ενέργειες έχουν κοινοποιηθεί σε διάφορους διεθνείς παράγοντες κατά τη διάρκεια της τελικής εκδήλωσης (Multiplier Event) του έργου που έλαβε χώρα στις 31 Αυγούστου στις Βρυξέλλες, στην αντιπροσωπεία της περιφέρειας Umbria στην ΕΕ. ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ SEM@SCHOOLS.EU Εφαρμογή συστημικής προσέγγισης στο θέμα της ενεργειακής εκπαίδευσης με την ενσωμάτωση των δραστηριοτήτων και των εργαλείων του sem@schools.eu στα προγράμματα σπουδών ΕΕΚ της ΕΕ Το σχολείο διαδραματίζει θεμελιώδη ρόλο στην εκπαίδευση των μαθητών όλων των ηλικιών για να είναι σε θέση να αναλάβουν κατάλληλη δράση για την προστασία του περιβάλλοντος. Τα σχολικά έτη αντιπροσωπεύουν το ιδανικό χρονικό πλαίσιο για τη δόμηση, την άρθρωση και την εμβάθυνση στην κουλτούρα της εξοικονόμησης ενέργειας, ώστε να γίνει πράξη στις μελλοντικές γενιές. Επιπλέον, ο στόχος αυτός μπορεί να επιτευχθεί πιο αποτελεσματικά εάν διδάσκονται θέματα που σχετίζονται με την ενέργεια χρησιμοποιώντας μια διεπιστημονική προσέγγιση, η οποία επιτρέπει στους εκπαιδευτικούς να διδάξουν αποτελεσματικότερα και ταυτόχρονα να αυξήσουν το ενδιαφέρον των σπουδαστών σε αυτόν τον τομέα γνώσης. Η ενέργεια είναι ένα θέμα που μπορεί να αντιμετωπιστεί από διάφορες οπτικές γωνίες και λαμβάνεται πάντα υπόψη στις νέες επαγγελματικές και κοινωνικές τάσεις: κυκλική οικονομία, έξυπνες πόλεις, βιοενέργεια και πολλά άλλα παρόμοια παραδείγματα όπου απαιτούνται νέες καινοτόμες τεχνικές ικανότητες. Η εκπαιδευτική μεθοδολογία που αναπτύχθηκε στο sem@schools.eu δίνει έμφαση στην προσωπική και κοινωνική διάσταση της χρήσης της ενέργειας: στην πλατφόρμα ηλεκτρονικής μάθησης, όπου το εκπαιδευτικό μονοπάτι σχεδιάστηκε έτσι ώστε να ευαισθητοποιήσει τους μαθητές σε θέματα κλιματικής αλλαγής πριν προχωρήσουν σε περισσότερο τεχνικές ενότητες, αλλά και στη μεθοδολογία που προτείνεται για την ενεργειακή ανάλυση του σχολικού κτιρίου όπου λαμβάνεται σοβαρά υπόψη η αντίληψη και η άνεση των ανθρώπων. Επιπλέον, δραστηριότητες όπως αυτές που προτείνονται από το έργο, ενισχύουν τις εγκάρσιες ικανότητες μέσω ενός ενεργού και δυναμικού τρόπου μάθησης. Ως εκ τούτου, είναι σκόπιμο να συνεχιστεί η διάδοση μιας τέτοιας μεθοδολογίας, ευνοώντας έτσι την ολοκλήρωση της γνώσης και των πρακτικών δραστηριοτήτων και επιδιώκοντας τη συμμετοχή των σχολείων σε όλα τα επίπεδα: όσο νωρίτερα αρχίζετε, τόσο το καλύτερο!
Έγγραφο θέσεων για τη βιώσιμη ενέργεια στο σχολείο - Σελ.04 Υποστήριξη και προώθηση πρωτοβουλιών που ευαισθητοποιούν για την εξοικονόμηση ενέργειας και την αποδοτικότητα Είναι απαραίτητο να ενισχυθεί η ανάπτυξη μιας πιο συνειδητής ενεργειακής κουλτούρας μέσω της αύξησης της ευαισθητοποίησης για τις συμπεριφορές εξοικονόμησης ενέργειας, καθώς και για τις παρεμβάσεις για τη βελτίωση των επιδόσεων των κτιρίων, ξεκινώντας από τις δημόσια κτήρια. Προκειμένου να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, είναι απαραίτητο να οριστούν δράσεις ή/και ενημερωτικές εκστρατείες με στόχο την αντιμετώπιση και τον μετασχηματισμό λανθασμένων αντιλήψεων, συμπεριφορών και στάσεων που ευθύνονται για την απώλεια ενέργειας. Ταυτόχρονα, αξίζει να παρακινηθούν περαιτέρω οι επενδύσεις και να ενθαρρυνθούν οι ενάρετες συμπεριφορές. Οι δράσεις που υλοποιήθηκαν στο πλαίσιο του έργου sme@schools.eu περιλαμβάνουν: δημιουργία «ενεργειακών ομάδων» αποτελούμενων από μαθητές, οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για την παρακολούθηση και αξιολόγηση της ενεργειακής χρήσης στο σχολικό κτίριο και την παρουσίαση των εκθέσεων και των πλάνων δράσης τους στους διοικητικούς και διαχειριστικούς φορείς δημιουργία σχέσεων και συνεργειών μεταξύ του σχολείου, των εσωτερικών ενεργειακών ομάδων και άλλων δημόσιων και ιδιωτικών ενδιαφερόμενων μερών, προκειμένου να επεκταθούν αυτές οι δραστηριότητες παρακολούθησης και αξιολόγησης της ενεργειακής χρήσης σε άλλα κτίρια που χρησιμοποιούνται από την τοπική κοινότητα 1. Όπως επιδείχθηκε από τους εταίρους του έργου, οι σχολικές δραστηριότητες μπορούν να αυξήσουν την ευαισθητοποίηση για το ζήτημα της ενέργειας, προωθώντας θετικές αλλαγές συμπεριφοράς στον τομέα της ενέργειας τόσο για τους νέους, όσο και για τις οικογένειές τους και την τοπική κοινότητα, ενθαρρύνοντας έτσι και αυξάνοντας την ενεργειακή βιωσιμότητα. Ως εκ τούτου, βάσει του παραδείγματος του sem@schools.eu, είναι σκόπιμο να αυξηθούν οι δυνατότητες εγκαθίδρυσης συζητήσεων στρογγυλής τραπέζης, φόρουμ και ομάδων δράσης. Επιπλέον, οι εμβληματικές πρωτοβουλίες της ΕΕ και των εθνικών φορέων στους τομείς του περιβάλλοντος και της ενέργειας (π.χ. Πράσινη Εβδομάδα της ΕΕ και Εβδομάδα Βιώσιμης Ενέργειας της ΕΕ) πρέπει να συνεχίσουν να δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στον κόσμο της εκπαίδευσης και ενδεχομένως να στοχεύσουν σε συγκεκριμένες δράσεις ανταμοιβής και ενίσχυσης σε οργανισμούς και άτομα που επιδεικνύουν ιδιαίτερο πάθος και αφοσίωση Υποστήριξη και επικύρωση του δεσμού μεταξύ της ενεργειακής εκπαίδευσης και των ευκαιριών στις Πράσινες Θέσεις Εργασίας Οι εθνικές και ευρωπαϊκές στατιστικές επιβεβαιώνουν ότι η πράσινη οικονομία εξακολουθεί να προσφέρει μεγάλες ευκαιρίες απασχόλησης, ιδίως στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης. Μια παρέμβαση ενεργειακής απόδοσης χαρακτηρίζεται από πολλές και πολύπλοκες διαστάσεις και παράγει οικονομικά, περιβαλλοντικά και κοινωνικά οφέλη. Μπορεί να ανοίξει τις πόρτες στην αγορά για μαθητές που προέρχονται από ένα ευρύ φάσμα διαφορετικών επαγγελματικών υποβάθρων. Κατά τη διάρκεια του έργου sem@schools.eu, αρκετοί μαθητές ενθουσιάστηκαν ιδιαίτερα με τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες και εξέφρασαν την επιθυμία να ακολουθήσουν σχετική σταδιοδρομία. Ως εκ τούτου, τα ευρωπαϊκά εκπαιδευτικά και, ειδικότερα, επαγγελματικά 1 Π.χ.: μετά την πιλοτική εφαρμογή της μεθόδου ενεργειακής ανάλυσης του sem@schools.eu στο σχολικό της κτίριο, η ενεργειακή ομάδα ενός σχολείου στην Ιταλία επανέλαβε τη δράση της σε ένα άλλο κτίριο που ανήκει στον Δήμο, συμφωνώντας ότι όλα τα χρήματα που εξοικονομήθηκαν χάρη στην παρέμβασή της θα διατεθούν από την τοπική αρχή σε έργα και πρωτοβουλίες για τη νεολαία.
Έγγραφο θέσεων για τη βιώσιμη ενέργεια στο σχολείο - Σελ.05 συστήματα θα πρέπει να προσφέρουν προγράμματα κατάρτισης βασισμένα σε "βιώσιμες θέσεις εργασίας και σταδιοδρομία", τα οποία θα επικεντρώνονται στην μάθηση μέσω εργασίας, όπως αυτή που δοκιμάστηκε στο έργο sem@schools.eu. Ενίσχυση της ανταλλαγής ορθών πρακτικών και προσδιορισμός καινοτόμων πλαισίων χρηματοδότησης Προκειμένου να ενθαρρυνθεί η γνώση πάνω στην εξοικονόμηση ενέργειας, θα πρέπει να κοινοποιηθούν τα δεδομένα και οι ορθές πρακτικές. Στην εποχή των ανοικτών δεδομένων και των ανοικτών τεχνολογιών, πρέπει να διασφαλιστεί η ενεργειακή διαφάνεια για όλους τους πολίτες της ΕΕ, ιδίως εάν τα δεδομένα αναφέρονται σε δημόσια κτίρια, υποδομές και υπηρεσίες. Βάσει της θετικής εμπειρίας και των αποτελεσμάτων του έργου sem@schools.eu, θα ήταν σκόπιμο να ενισχυθεί και να αναπτυχθεί μια δομημένη συνεργασία μεταξύ των σχολείων, των επιχειρήσεων και των εμπειρογνωμόνων της βιομηχανίας τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Είναι σκόπιμο να υποστηριχθεί η ανάπτυξη νέων πλατφορμών για την ανταλλαγή καλών πρακτικών μεταξύ εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και μεταξύ διαφορετικών επιπέδων εκπαίδευσης, προβλέποντας επίσης την καθιέρωση ενός συστήματος σήμανσης για την αναγνώριση των προσπαθειών των πιο δραστήριων φορέων, όπως συνέβη στην περίπτωση του sem@schools.eu με την απονομή του τίτλου "Ενεργειακό Σχολείο" σε όλα τα ιδρύματα που συμμετείχαν στις εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Επιπλέον, είναι πολύ σημαντικό να αναπτυχθούν νέες στρατηγικές για τη μεγιστοποίηση του αντίκτυπου και της εκμετάλλευσης των περιφερειακών, εθνικών και κοινοτικών διαρθρωτικών πόρων, με βάση τη βελτίωση και την καινοτομία στους όρους χορήγησης και διαχείρισης των κεφαλαίων, ιδίως εξασφαλίζοντας την άμεση συμμετοχή των τελικών δικαιούχων στο σχεδιασμό των παρεμβάσεων ενεργειακής απόδοσης.