GR-EXIT 9 Εισαγωγή Η Ελλάδα διανύει τον τρίτο χρόνο της κρίσης και πλέον βαδίζει σε εξαιρετικά λεπτό πάγο, βλέποντας τους εταίρους της να την προειδοποιούν ανοιχτά για το ενδεχόμενο εξόδου της από την Ευρωζώνη, αν δεν εφαρμόσει τα συμφωνηθέντα με την τρόικα. Τα μέτρα που υιοθετήθηκαν σαν φάρμακο αποδείχτηκαν ανεπαρκή και επικίνδυνα, επιδεινώνοντας αντί να βελτιώσουν την κατάσταση, ενώ παρά τις επίσημες διαβεβαιώσεις για το αντίθετο ούτε αυτά που συμφωνήθηκε να υιοθετηθούν στο μέλλον εξασφαλίζουν την έξοδο της χώρας από την κρίση, τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους ή την άρση του κινδύνου πτώχευσης και αναγκαστικής αποχώρησης από την Ευρωζώνη. Ως αποτέλεσμα των παραπάνω, η κοινωνική και πολιτική αστάθεια αλλά και ο οικονομικός πόνος έχουν αυξηθεί επικίνδυνα, φέρνοντας τη χώρα όλο και πιο κοντά σε αδιέξοδο, αφού η συνέχιση της πολιτικής των Μνημονίων φαίνεται καταδικασμένη να αποτύχει. Από την άλλη, η μονομερής απόρριψή τους μέσω καταγγελίας των δανειακών συμβάσεων δείχνει το δρόμο για έναν «ξαφνικό θάνατο», οδηγώντας άμεσα σε πτώχευση και εγκατάλειψη του ευρώ. Οδεύουμε, λοιπόν, με μαθηματική ακρίβεια στη δραχμή. Τι μπορεί να σημαίνει αυτό με απλό και πρακτικό τρόπο για τη χώρα και τους πολίτες της σε κάθε τομέα που τους ενδιαφέρει; Πώς θα ήταν η επόμενη μέρα, εβδομάδα και, τελικά, η ζωή των Ελλήνων αν η χώρα προχωρούσε στην κατά γράμμα υλοποίηση του δεύτερου Μνημονίου ή αν, υπό τις τρέχουσες συνθήκες, επέστρεφε στη δραχμή;
10 ΠΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ Μπορεί πράγματι να υπάρξει νομική οδός για έξοδο μιας χώρας από την Ευρωζώνη και, αν ναι, ποια; Μπλοφάρουν οι εταίροι της Ελλάδας όταν δηλώνουν έτοιμοι για την αποχώρησή της από το ευρώ, ενώ στην πραγματικότητα παραμένουν απροετοίμαστοι, παρέχοντας ένα διαπραγματευτικό χαρτί στη χώρα; Μήπως, έχοντας αφιερώσει τα τελευταία δυόμισι χρόνια για να οχυρωθούν νομικά και οικονομικά έναντι αυτού ακριβώς του κινδύνου, είναι πια έτοιμοι να αντέξουν τις συνέπειες μιας τέτοιας εξέλιξης; Έχει ετοιμάσει η Γερμανία νέα νομοθεσία για ελεγχόμενη έξοδο μιας χώρας από την ΕΕ, έχοντας κατά νου την ελληνική περίπτωση; Μήπως, τελικά, όλοι προετοιμάζονται για έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη εκτός από την ίδια; Υπάρχει αντικειμενική απάντηση για το αν η λιτότητα λειτουργεί ή όχι και τι αποκαλύπτει μια νέα, «θαμμένη» έκθεση του ΔΝΤ σχετικά με το θέμα; Αν η λύση δεν είναι η λιτότητα, τότε ποια είναι; Αν η λύση περνά υποχρεωτικά μέσα από το Μνημόνιο, υπάρχει ρεαλιστική πρόταση επαναδιαπραγμάτευσής του και προς ποια κατεύθυνση πρέπει να κινηθεί; Σε αντίθετη περίπτωση, μπορεί να γίνει μονομερής καταγγελία του Μνημονίου και τι θα σήμαινε αυτό; Τελικά, πού οδηγούμαστε, σε δραχμή, ευρώ, διπλό ευρώ, διπλό νόμισμα, και τι συνεπάγεται καθένα από αυτά τα σενάρια για την Ελλάδα και τους πολίτες της; Στο GR-EXIT, του οποίου ο τίτλος είναι εμπνευσμένος από αυτό που έχει χαρακτηριστεί ως ο μεγαλύτερος ίσως κίνδυνος για την Ελλάδα, δηλαδή η έξοδός της απ το ευρώ (Greek exit), θα βρείτε απαντήσεις στα παραπάνω και δεκάδες άλλα καυτά ερωτήματα. Πρόκειται για έναν απλό, αποκαλυπτικό, αντικειμενικό και εξαιρετικά χρήσιμο οδηγό, που ενημερώνει και προετοιμάζει για τη νέα ελληνική πραγματικότητα, η οποία διαμορφώνεται απειλητικά και με σφοδρή ταχύτητα μπροστά μας, αλλάζοντας ριζικά τις ζωές όλων μας. Ένα βιβλίο πολύ διαφορετικό απ οτιδήποτε έχετε διαβάσει μέχρι σήμερα.
GR-EXIT 11 Ερωτήματα Πώς θα είναι η ζωή μετά το PSI; Εξασφαλίζεται η παραμονή της Ελλάδας στο ευρώ με την αναδιάρθρωση και το Μνημόνιο 2; Προετοιμάζεται η Ευρώπη για μια ελληνική έξοδο απ την Ευρωζώνη; Αν ο κίνδυνος έχει αρθεί, τότε γιατί το κυβερνών κόμμα στη Γερμανία έχει εισηγηθεί και προωθεί από το Νοέμβριο του 2011 ειδική νομοθεσία για έξοδο μιας χώρας απ το ευρώ; Μπορεί και, αν ναι, με ποιο τρόπο και κάτω από ποιες συνθήκες να αποχωρήσει η Ελλάδα απ το ευρώ; Τι σημαίνει de facto αποβολή από την Ευρωζώνη και πώς μπορεί να συμβεί; Τι θα συμβεί αν η Ελλάδα βρεθεί εκτός ευρώ; Έχει νομική σημασία ο τρόπος με τον οποίο θα πραγματοποιηθεί η έξοδος και γιατί; Τι θα πρέπει να περιμένουν οι πολίτες από τη μετά ευρώ κατάσταση; Ποια είναι η απάντηση στο δίλημμα ευρώ ή δραχμή; Η χώρα θα ήταν καλύτερα με ένα νέο εθνικό νόμισμα, ναι ή όχι και γιατί; Τι προδιαγράφουν για το μέλλον της Ελλάδας οι τελευταίες συμφωνίες της με την τρόικα; Τι πιστεύουν στην πραγματικότητα το ΔΝΤ, η ΕΕ και η ΕΚΤ για την πορεία της Ελλάδας τα επόμενα χρόνια και ποιο θεωρούν ως το πιθανότερο σενάριο; Τι μας δείχνει η ακτινογραφία του PSI και τι σημαίνει για τον Έλληνα και τη χώρα; Μπορεί να ακολουθήσει ένα OSI και τι θα σημαίνει αυτό; Τι θα συμβεί αν η χώρα παραμείνει στο ευρώ και ποιες προϋποθέσεις συνεπάγεται μια τέτοια εξέλιξη; Πώς θα είναι η ζωή στο ευρώ εν μέσω οικονομικής δυσπραγίας; Ποιοι είναι οι κίνδυνοι που παραδέχονται ότι υφίστανται για
12 ΠΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ το ελληνικό πρόγραμμα οι εταίροι της Ελλάδας σε εμπιστευτικά έγγραφά τους; Σώζεται πράγματι η Ελλάδα από 100 δισ. ευρώ χρέους με τη συμφωνία της αναδιάρθρωσης; Πώς θα κατανεμηθούν τα νέα δάνεια και τι θα μείνει για τη χώρα από τα 130 δισ. ευρώ του νέου πακέτου στήριξης; Τι θα συμβεί με τα δάνεια των Ελλήνων πολιτών σε περίπτωση παραμονής ή εξόδου από το ευρώ; Τι θα συμβεί με τις καταθέσεις, τις θυρίδες, τα περιουσιακά στοιχεία, τους μισθούς και τις συντάξεις αν η Ελλάδα εγκαταλείψει το ευρώ; Και αντίστροφα, τι θα συμβεί αν παραμείνει σε αυτό; Πώς θα επηρεαστεί το ελληνικό χρηματιστήριο αν η Ελλάδα βγει απ το ευρώ; Ποιο είναι το νέο status quo στις σχέσεις κράτους-τραπεζώνπολιτών; Στηρίζει πράγματι το κράτος το κούρεμα των δανείων των Ελλήνων πολιτών ώστε να διευκολυνθούν ή μέσα στις νέες πολιτικές και νομοθετικές μεταρρυθμίσεις κρύβεται ένας πολύ διαφορετικός σχεδιασμός; Ποιο είναι το καλύτερο και ποιο το χειρότερο σενάριο για την Ελλάδα; Τι θα συμβεί αν σημειωθεί μεγάλη αύξηση των διεθνών τιμών πετρελαίου ή της ισοτιμίας του ευρώ; Ποιος ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας στην προετοιμασία της ΕΕ για ένα «ελληνικό ατύχημα»; Πώς επηρεάζει την Ελλάδα το νέο πρόγραμμα της ΕΚΤ για παροχή δανείων στις ευρωπαϊκές τράπεζες και ποιοι κίνδυνοι ενδέχεται να ανακύψουν από αυτό; Είναι έτοιμη η Ευρώπη για μια ελληνική πτώχευση και έξοδο απ το ευρώ; Ήταν σε θέση η ΕΕ και ο κόσμος να αντέξουν μια ελληνική πτώχευση το 2009, το 2010, το 2011; Θα το άντεχαν σήμερα ή ενδεχομένως στο κοντινό μέλλον;
GR-EXIT 13 Τι θα συμβεί αν και το Μνημόνιο 2 αποτύχει όπως απέτυχε το Μνημόνιο 1; Ποια θα είναι η επόμενη μέρα για την Ελλάδα; Μπορεί να τεθεί ένα κόστος σε μια ελληνική πτώχευση και, αν ναι, ποιο είναι αυτό; Αντέχει αυτό το κόστος η Ευρώπη σήμερα; Πότε θα είναι σε θέση να το αντέξει; Τι ισχύει με το δίκαιο του ελληνικού χρέους και ποιες αλλαγές έρχονται μετά το PSI; Τι μπορεί να σημαίνει το δίκαιο των ομολόγων σε περίπτωση αποτυχίας εφαρμογής του προγράμματος; Σε ποια σημεία κρύβουν την αλήθεια για άλλη μια φορά οι Έλληνες πολιτικοί; Πώς αναμένεται τελικά να εξελιχτεί η κατάσταση; Τι είναι πιθανότερο να συμβεί; Υπάρχει περίπτωση η Ελλάδα να υιοθετήσει το δολάριο ως νόμισμά της; Τι σημαίνουν τα σενάρια για διπλό νόμισμα και πόσο αποτελεσματικά μπορεί να είναι; Μπορεί να οδηγηθούμε σε μαλακό και σκληρό ευρώ; Πώς θα λειτουργεί η ελληνική οικονομία με ευρώ και δραχμή; Υπάρχει περίπτωση να ξεκινήσει η καταβολή μισθών και συντάξεων παράλληλα σε ευρώ και Νέα δραχμή και τι θα σημαίνει αυτό; Μήπως συμφέρει την Ελλάδα η αναθέρμανση της ευρωπαϊκής κρίσης και πώς θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί ένα τέτοιο ενδεχόμενο; Μπορεί η λιτότητα να οδηγήσει σε διάσπαση της Ευρωζώνης; Μπορεί να γίνει επαναδιαπραγμάτευση του Μνημονίου; Πώς θα έπρεπε να είναι η λογική ενός νέου Μνημονίου; Παραμονή στο ευρώ: Γιατί είναι τόσο επίπονη; Καταγγελία του Μνημονίου; Επαναδιαπραγμάτευση; Τροποποίηση;
14 ΠΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ Ο δρόμος προς την κρίση: Πραγματικοί ένοχοι και ευθύνες* «Φορολογούμενοι πολύ μακριά από τις ΗΠΑ και τη Βρετανία θα πρέπει τώρα να κουβαλήσουν το βάρος της κρίσης, η οποία θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί, αν οι ΗΠΑ είχαν ενεργήσει με μεγαλύτερη σύνεση, κάτι για το οποίο ευθύνεται και η Βρετανία. [ ] Στη συνάντηση των G8 κρατών το 2007 κάναμε έκκληση στις αγγλοσαξονικές χώρες να υιοθετήσουν μεγαλύτερη διαφάνεια στις αγορές χρήματος, στους οίκους πιστοληπτικής αξιολόγησης και στα hedge funds, αλλά απογοητευτήκαμε από την έλλειψη υποστήριξης στις προτάσεις μας. Οι ΗΠΑ οδήγησαν το βιομηχανικό κόσμο στη χρηματοπιστωτική κρίση με την πεισματική τους άρνηση να επιβάλουν οποιονδήποτε έλεγχο στην πιστωτική επέκταση και, παράλληλα, επιτρέποντας τη διεξαγωγή εμπορίου πίστωσης από τις τράπεζες». Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ, The Guardian, 22 Σεπτεμβρίου 2008 Η πρόσφατη διεθνής χρηματοοικονομική κρίση ξέσπασε στον απόηχο της τραπεζικής κρίσης και της κρίσης δομημένων ομολόγων των ΗΠΑ, της πρώτης χώρας που βίωσε τη μετατροπή της τραπεζικής κρίσης σε χρηματοπιστωτική, με τα επιτόκια των δε- * Για την ενότητα χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία και πληροφορίες από το βιβλίο του Π. Παναγιώτου, Το Ταγκό των Αγορών & Το Μεγάλο Κόλπο, εκδ. Λιβάνη, Αθήνα 2012.
GR-EXIT 15 καετών κρατικών ομολόγων της να σκαρφαλώνουν στο υψηλότερο επίπεδο πέντε ετών το 2007, υπερβαίνοντας το 5,2%, όταν το αντίστοιχο επιτόκιο για την Ελλάδα την ίδια περίοδο διαμορφωνόταν κοντά στο 4,5%. Στις 13 Ιουνίου 2007 οι New York Times έκρουαν τον κώδωνα του κινδύνου για μια ενδεχόμενη αμερικανική κρίση χρέους, γράφοντας τα εξής: «Τα επιτόκια των δεκαετών αμερικανικών ομολόγων ένα επιτόκιο-κλειδί που επηρεάζει σχεδόν όλα τα μακροπρόθεσμα επιτόκια, συμπεριλαμβανομένων των στεγαστικών δα νείων σκαρφάλωσαν σε υψηλό πέντε ετών, στο 5,248% χτες, καθώς οι επενδυτές πούλησαν ομόλογα. Τα αμερικανικά ομόλογα ξεπουλήθηκαν κυρίως μετά τις δηλώσεις του πρώην διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας της Νέας Υόρκης Άλαν Γκρίνσπαν, ο οποίος σε ομιλία του ανέφερε ότι, κατά τη γνώμη του, το κόστος κρατικού δανεισμού θα αυξηθεί πολύ, ιδιαίτερα στις ανεπτυγμένες χώρες». Η μετατροπή της αμερικανικής κρίσης σε διεθνή μετέφερε τη μόλυνση στην Ευρώπη και, πριν ακόμα από την κατάρρευση της Lehman Brothers, είχαν ήδη μολυνθεί η Βρετανία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Ισπανία, η Ελλάδα, η Πορτογαλία και η Ιρλανδία. Από τη μόλυνση εξ Αμερικής δε γλίτωσε ούτε η Γερμανία, η οποία στις αρχές του 2008 είχε φτάσει να δανείζεται από τις αγορές με το μεγαλύτερο κόστος από το 2002. Η Βρετανία βρέθηκε το 2007 να δανείζεται με επιτόκιο μεγαλύτερο του 5,5% σε ορίζοντα δεκαετίας, ποσοστό που ήταν το υψηλότερο από το 2000. Στη Γαλλία, την Ιταλία, την Ισπανία, αλλά και τη Γερμανία το αντίστοιχο επιτόκιο είχε αυξηθεί στο υψηλότερο επίπεδο από το 2002 στα τέλη του 2008 και ειδικά στη Γερμανία είχε καταγράψει τη μεγαλύτερη άνοδο σε διάστημα εννέα ετών. Καθώς η κρίση διεθνοποιούνταν και από το 2007 και μετά μεταφερόταν εντονότερα προς την Ευρώπη, το κόστος δανεισμού των ΗΠΑ άρχισε να μειώνεται, με τα διεθνή κεφάλαια να επιλέγουν την ασφάλεια των αμερικανικών ομολόγων έναντι των ευρωπαϊκών, τα οποία είχαν εισέλθει στην κρίση σε δεύτερο χρόνο και
16 ΠΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ δεν είχαν λάβει ακόμα μέτρα αντιμετώπισής της. Έτσι, το ενδεχόμενο ενός παγκόσμιου οικονομικού Αρμαγεδδώνα βοήθησε τελικά τις ΗΠΑ. Στα τέλη του 2008 η κρίση χρέους διένυε ήδη τη δεύτερη φάση της, με το βλέμμα των αγορών να στρέφεται στην Ιρλανδία και με τα επιτόκια των ομολόγων μιας σειράς κρατών να αυξάνονται στον απόηχο της κατάρρευσης της Lehman Brothers, μιας κατάρρευσης που πάγωσε το διεθνές τραπεζικό σύστημα, προκαλώντας τη μεγαλύτερη διεθνή τραπεζική κρίση στην ιστορία. Σε εκείνη τη φάση εκφράζονταν ανησυχίες για την οικονομική κατάσταση σχεδόν όλων των κρατών του κόσμου, συμπεριλαμβανομένων της Γερμανίας, των ΗΠΑ, ακόμα και της Κίνας. Κανείς δε γνώριζε πώς ακριβώς θα εξελισσόταν η μεγαλύτερη ύφεση από το 1930 και τι συνέπειες θα είχε ο συνδυασμός μιας χρηματιστηριακής, χρηματοπιστωτικής, τραπεζικής και οικονομικής κρίσης με διεθνείς διαστάσεις, ενώ η οργή όλου του κόσμου ήταν στραμμένη προς τις ΗΠΑ για τον καίριο ρόλο τους στην πρόκληση της κρίσης. «Δριμύ κατηγορώ της Γερμανίας εναντίον των ΗΠΑ για τους χειρισμούς τους στη χρηματοπιστωτική κρίση», έγραφε ο Guardian στις 22 Σεπτεμβρίου 2008, μεταφέροντας μια ομιλία της Άνγκελα Μέρκελ, η οποία αναπαράχθηκε σχεδόν απ όλα τα ΜΜΕ του κόσμου. «Η Γερμανίδα ηγέτιδα Άνγκελα Μέρκελ εξαπέλυσε ειλικρινή και οργισμένη επίθεση εναντίον της κυβέρνησης των ΗΠΑ για την αποτυχία της να αποφύγει τη χρηματοοικονομική κρίση, κατηγορώντας τη για κακοδιαχείριση και στενοκεφαλιά. Η Μέρκελ είπε ότι οι φορολογούμενοι πολύ μακριά από τις ΗΠΑ και τη Βρετανία θα πρέπει τώρα να κουβαλήσουν το βάρος της κρίσης, η οποία όπως υποστήριξε θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί, αν οι ΗΠΑ είχαν ενεργήσει με μεγαλύτερη σύνεση, κάτι για το οποίο ευθύνεται και η Βρετανία. Καθώς η γερμανική κυβέρνηση αρνήθηκε να συμβάλει στο πακέτο διάσωσης 700 δισ. δολαρίων που προτάθηκε σήμερα από την Ουάσινγκτον, η Μέρκελ επέκρινε το γεγονός πως παρά τους επικείμενους κινδύνους επιτράπηκε στις χρη-
GR-EXIT 17 ματοοικονομικές αγορές να συνεχίσουν να λειτουργούν σε ελεύθερη βοσκή, με την υποστήριξη των κυβερνήσεων των ΗΠΑ και της Βρετανίας. Η Μέρκελ υπενθύμισε ότι στη συνάντηση των G8 κρατών το 2007 είχε κάνει έκκληση στις αγγλοσαξονικές χώρες να υιοθετήσουν μεγαλύτερη διαφάνεια στις αγορές χρήματος, στους οίκους πιστοληπτικής αξιολόγησης και στα hedge funds, αλλά απογοητεύτηκε από την έλλειψη υποστήριξης στις προτάσεις της. Η Μέρκελ έμμεσα επιτέθηκε στην αμερικανική κυβέρνηση κατηγορώντας την ότι οδήγησε το βιομηχανικό κόσμο στη χρηματοπιστωτική κρίση των ΗΠΑ με την πεισματική της άρνηση να επιβάλει οποιονδήποτε έλεγχο στην πιστωτική επέκταση και, παράλληλα, επιτρέποντας τη διεξαγωγή εμπορίου πίστωσης από τις τράπεζες. Κάναμε αυτό που έπρεπε να κάνουμε, είπε η Μέρκελ αναφερόμενη στη Γερμανία. Η Ευρώπη πρέπει να παρέμβει για να διασφαλίσει ότι θα έχουμε μεγαλύτερη διαφάνεια στις χρηματοοικονομικές αγορές, ότι θα έχουμε σαφείς κανόνες και ότι μια τέτοια κρίση που βιώνουμε τώρα δε θα επαναληφθεί. Η γερμανική κυβέρνηση επέμεινε σήμερα στην άρνησή της να συμμετάσχει στο προτεινόμενο πακέτο διά σωσης της Ουάσινγκτον. Η Γερμανία είναι έξαλλη με το γεγονός ότι η κρίση που προκλήθηκε από τις ΗΠΑ είναι πιθανό να επιφέρει μεγάλο πλήγμα στην ανάκαμψη της γερμανικής οικονο μίας, η οποία επιτεύχθηκε μετά από πολλά χρόνια επιβράδυνσης. Οι Αμερικανοί δεν μπορούν να κάνουν τη Γερμανία συνυπεύθυνη για τη δική τους αποτυχία και αλαζονεία, δήλωσε ο Γιόακιμ Πος του κυβερνώντος συνασπισμού». Μέσα σε αυτό το περιβάλλον ήταν λογικό να εκφράζονται ανησυχίες και για την ελληνική οικονομία, η οποία αντιμετώπιζε τα δικά της, γνωστά τοις πάσι, χρόνια προβλήματα, με αυτό του υψηλού χρέους να προκαλεί εντονότερο προβληματισμό απ ό,τι συνήθως για μια σειρά ρεαλιστικών λόγων. Μετά την είσοδο της Ελλάδας στην Ευρωζώνη, το χρέος της μετατράπηκε σε ευρώ και οι πληγωμένες από το σπάσιμο της φούσκας τεχνολογίας και τηλεπικοινωνιών γερμανικές και γαλλικές τράπεζες, με μηδενικό νομισματικό κίνδυνο και χαμηλό ρίσκο
18 ΠΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ πληθωρισμού, αδιαφόρησαν για το νομικό ρίσκο και εκμεταλλεύτηκαν την ευκαιρία για «σίγουρα» και μεγάλα κέρδη, δανείζοντας στο νέο μέλος της ζώνης του ευρώ με υψηλά επιτόκια. Το κερδοσκοπικό πάρτι είχε αρχίσει ήδη μετά τα μέσα της δεκαετίας του 90, με την προοπτική ένταξης της Ελλάδας στην Ευρωζώνη, πυροδοτώντας τη φούσκα του Χρηματιστηρίου Αξιών της Αθήνας. Ο χωρίς έλεγχος δανεισμός μετατράπηκε σε κερδοσκοπικό εμπόριο πίστωσης, αποφέροντας μεγάλα κέρδη σε γερμανικές, γαλλικές, ελβετικές, αμερικανικές, αλλά και ελληνικές τράπεζες και, παράλληλα, προκαλώντας ακραία ανατίμηση των περιουσιακών στοιχείων στην Ελλάδα, που, στον απόηχο της κατάρρευσης της αγοράς κατοικίας των ΗΠΑ το 2006, της αμερικανικής τραπεζικής κρίσης και της συνακόλουθης διεθνούς ύφεσης, έθεσαν σε λειτουργία έναν επικίνδυνο αποπληθωριστικό μηχανισμό, ο οποίος γρήγορα έλαβε τη μορφή χιονοστιβάδας, παρασύροντας την αγορά μετοχών, την αγορά κατοικίας, την αγορά δανείων και, τελικά, την ίδια την οικονομία σε ύφεση. Ωστόσο, κανείς δε θεωρούσε, ούτε κατά διάνοια, την Ελλάδα επίκεντρο του διεθνούς χρηματοοικονομικού προβλήματος. Αντίθετα, ήταν ιδιαίτερα θετικό το γεγονός ότι το ελληνικό τραπεζικό σύστημα όχι μόνο είχε μπορέσει να αποκρούσει τις συνέπειες της τραπεζικής κρίσης, αλλά και είχε καταφέρει να την εκμεταλλευτεί για να φανεί ισχυρότερο στους διεθνείς επενδυτές και τις αγορές, συμβάλλοντας με αυτό τον τρόπο συνολικά στη διατήρηση μιας καλής χρηματοπιστωτικής εικόνας για την Ελλάδα. «Η διεθνής χρηματοοικονομική κρίση του 2008 άφησε το ελληνικό τραπεζικό σύστημα σχεδόν ανέγγιχτο, καθώς δεν υπήρχε καθόλου έκθεση σε ρίσκο δομημένων ομολόγων», γράφει σε αναφορά της η Banque Privée Edmond de Rothschild. «Η πιστωτική κρίση έκανε τους πάντες πιο προσεκτικούς σε ποιον δάνειζαν και αυτό βοήθησε τις ελληνικές τράπεζες. Επειδή θεωρούνταν εξαιρετικά ισχυρές σε εκείνη τη φάση, προσέλκυσαν πολλά δισεκατομμύρια ευρώ σε εισροές κεφαλαίων», συμπληρώνει η αναφορά της Τράπεζας Ρότσιλντ.