ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ & ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ EΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΗΜΟΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Εισηγήτριες: Στέλλα Καραγιάννη Μαρία Πεµπετζόγλου Βέροια 2008-9
... Αναγέννηση 18ος αιώνας εµποριοκρατία ή µερκαντιλισµός 18ος αιώνας κλασική σχολή (Adam Smith) 1870-1920 - 1η γενιάνεοκλασικών 1880 Wagner Κarl Marx 1930-... - Νεοκλασική σχολή 1936 Keynes Β Παγκόσµιος Πόλεµος -... 80 -... ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ ΡΟΜΗ ΣΤΟ ΡΟΛΟ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Η κατανοµή τωνµέσων παραγωγής Ηδιανοµή Ηπλήρηςαπασχόλησηκαι ηνοµισµατική σταθερότητα Η αναπαραγωγή και η ανάπτυξη ΟΙ ΒΑΣΙΚΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΣΚΟΠΟΙ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Ηάριστηκατανοµήτων διαθέσιµων µέσων παραγωγής Η άριστη ή κοινωνικά επιθυµητή διανοµή Ηπλήρηςαπασχόληση και η νοµισµατική σταθερότητα Οκοινωνικάεπιθυµητός ρυθµός οικονοµικής ανάπτυξης
Ο ΤΕΛΕΙΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ασικές υποθέσεις: Μεγάλος αριθµός παραγωγών και καταναλωτών καταναλωτής max ευηµερίας παραγωγός max κέρδους Πλήρης πληροφόρηση, χωρίς κόστος Πλήρης κινητικότητα και διαιρετότητα των µέσων παραγωγής
Ο ΤΕΛΕΙΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ασικοί οικονοµικοί σκοποί: Η άριστη κατανοµή των διαθέσιµων µέσων παραγωγής Η άριστη ή κοινωνικά επιθυµητή διανοµή Η πλήρης απασχόληση και η νοµισµατική σταθερότητα Ο κοινωνικά επιθυµητός ρυθµός οικονοµικής ανάπτυξης
ΟΙ ΑΤΕΛΕΙΕΣ ΚΑΙ Α ΥΝΑΜΙΕΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ Οι αποκλίσεις από την άριστη κατανοµή των µέσων παραγωγής δηµόσια αγαθά αγαθά και υπηρεσίες κοινής ωφέλειας εξωτερικότητες µονοπωλιακές παρεκκλίσεις Η άνιση διανοµή Οι οικονοµικές διαταραχές Ηοικονοµική υπανάπτυξη
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΠΑΡΕΜΒΑΤΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ Κατανοµή τωνµέσων παραγωγής ιανοµή Σταθεροποίηση και ανάπτυξη της οικονοµίας
ΗΜΟΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Αντικείµενο: η µελέτη των οικονοµικών σκοπών και στόχων του κράτους καθώς και των µέσων που αυτό διαθέτει και χρησιµοποιεί για την πραγµατοποίησή τους ηµόσιες δαπάνες Φόροι άνεια Επιχ/τική δραστηριότητα Ρυθµίσεις µισθών, κερδών, τόκων κ.ά Άµεσοι έλεγχοι σε τιµές, επενδύσεις, εισαγωγές κ.ά.
ΗΜΟΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ α γνωστικά αντικείµενα της ηµόσιας Οικονοµικής: Οι οικονοµικές λειτουργίες του κράτους Η µορφολογία των µέσων οικονοµικής πολιτικής του κράτους Η ανάλυση των οικονοµικών επιδράσεων των µέσων οικονοµικής πολιτικής του κράτους Ηδηµοσιονοµική πολιτική
ΜΕΡΟΣ Ι ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
ΚΑΤΑΝΕΜΗΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
ΗΜΟΣΙΑ ΑΓΑΘΑ Ορισµός ηµόσια είναι τα αγαθά που ικανοποιούν κοινωνικές ή συλλογικές ανάγκες Ιδιότητες (αµιγή δηµόσια αγαθά) Το ανεπιθύµητο του περιορισµού της χρήσης Χ=ΧΑ=ΧΒ Το αδύνατο του περιορισµού της χρήσης «πρόβληµα του λαθρεπιβάτη»
Μη-αµιγή δηµόσια αγαθά Κατηγορίες Αγαθά, απόταοποίαοαποκλεισµός είναι εφικτός, αλλά ανεπιθύµητος Αγαθά, απόταοποίαοαποκλεισµός είναι επιθυµητός, αλλά ανέφικτος Αγαθά, απόταοποίαοαποκλεισµός είναι εφικτός, αλλά πότε είναι επιθυµητός και πότε ανεπιθύµητος
Μέσα πολιτικής του κράτους για τον φοδιασµό τηςκοινωνίαςµε δηµόσια αγαθά Εφοδιασµός από το κράτος ή κρατική παραγωγή; Ο µηχανισµός κρατικής δαπάνης και φορολογίας Τρόποι επιµερισµού του κόστους παραγωγής των δηµόσιων αγαθών: καθολικοί φόροι τιµές χρήσης
ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΕΠΙ ΡΑΣΕΙΣ (ή ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΕΣ) Ορισµός οι επιπτώσεις των πράξεων ενός ατόµου ή µιας επιχείρησης στην ευηµερία άλλων ατόµων ή στο κόστος άλλων επιχειρήσεων.
ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΕΠΙ ΡΑΣΕΙΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΕΠΙ ΡΑΣΕΙΣ Εξωτερικές επιδράσεις στην κατανάλωση Εξωτερικές επιδράσεις στην παραγωγή Μικτές εξωτερικές επιδράσεις Αρνητικές εξωτερικές πιδράσεις ή εξωτερικές πιβαρύνσεις στην Θετικές εξωτερικές επιδράσεις στην κατανάλωση Αρνητικές εξωτερικές επιδράσεις ή εξωτερικές επιβαρύνσεις στην Θετικές εξωτερικές επιδράσεις στην παραγωγή Αρνητικές µικτές εξωτερικές επιδράσεις Θετικές µικτές εξωτερικέ επιδράσει
Μέθοδοι αντιµετώπισης εξωτερικοτήτων Συµφωνίες µεταξύ εµπλεκόµενων ιδιωτικών φορέων εξαγορά επιχειρήσεων σύναψη συµφωνίας καταβολή αποζηµίωσης Κρατική παρέµβαση επιβολή προστίµων επιδοτήσεις ρυθµιστικές παρεµβάσεις νοµικό πλαίσιο δικαιωµάτων ιδιοκτησίας
ΜΟΝΟΠΩΛΙΑΚΕΣ ΠΑΡΕΚΚΛΙΣΕΙΣ Τεχνητά µονοπώλια (αύξον ή σταθερό κόστος) Νοµοθεσία για την προστασία και κατοχύρωση του ανταγωνισµού Αντιµονοπωλιακή νοµοθεσία ιάσπαση των µεγάλων επιχειρήσεων Φυσικά µονοπώλια (φθίνον κόστος) Εθνικοποίηση κλάδου παραχώρηση δικαιώµατος εκµετάλλευσης σε
Η ΣΤΑΘΕΡΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
Προβλήµατα οικονοµικής σταθερότητας Οι αιτίες που προκαλούν τις οικονοµικές διαταραχές (π.χ. ύφεση, πληθωρισµός ζήτησης, πληθωρισµό κόστους, στασιµοπληθωρισµό) Τα µέσα πολιτικής που είναι αποτελεσµατικά για την αντιµετώπιση κάθε διαταραχής, ο χρόνος εφαρµογής τους και η ποσοτική τους µεταβολή
Προβλήµατα οικονοµικής ανάπτυξης Οι παράγοντες που προσδιορίζουν το ρυθµό οικονοµικής ανάπτυξης Ο προσδιορισµός των ποσοτικών στόχων οικονοµικής ανάπτυξης Τα µέτρα πολιτικής για την πραγµατοποίηση των στόχων οικονοµικής ανάπτυξης Ο προγραµµατισµός της οικονοµικής ανάπτυξης
ΟΛΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗ ΣΤΑΘΕΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Πολιτική του κράτους για την αντιµετώπιση της ύφεσης αύξηση των κρατικών δαπανών, χωρίς αντίστοιχη αύξηση των φόρων µείωση των φόρων, χωρίς αντίστοιχη µείωση των κρατικών δαπανών µέτρα νοµισµατικής πολιτικής µείωση του ποσοστού των ταµειακών διαθεσίµων µείωση του προεξοφλητικού τόκου πολιτική ανοιχτής αγοράς άµεσοι πιστωτικοί έλεγχοι
ΟΛΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗ ΣΤΑΘΕΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Πολιτική του κράτους για την καταπολέµηση του πληθωρισµού ζήτησης µείωση των κρατικών δαπανών, χωρίς αντίστοιχη µείωση των φόρων αύξηση των φόρων, χωρίς αντίστοιχη αύξηση των κρατικών δαπανών µέσα νοµισµατικής πολιτικής αύξησητουποσοστούτωνταµειακών διαθεσίµων αύξηση του προεξοφλητικού τόκου πολιτική ανοιχτής αγοράς άµεσοι πιστωτικοί έλεγχοι
ΟΛΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗ ΣΤΑΘΕΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Πολιτική του κράτους για την αντιµετώπιση του στασιµοπληθωρισµού πιθανές αιτίες µέτρα πολιτικής
ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Η πολιτική κρατικών δαπανών Φορολογική πολιτική οικονοµικής ανάπτυξης η πολιτική των φορολογικών κινήτρων η πολιτική της υπέρµετρης φορολογικής επιβάρυνσης των µη παραγωγικών µορφών δαπάνης Άλλα µέσα πολιτικής µέτρα νοµισµατικής πολιτικής µέτρα εξωτερικής εµπορικής πολιτικής άµεσα µέτρα ελέγχου
Η ΑΝΑ ΙΑΝΕΜΗΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
Παράγοντες που οδηγούν σε ανισότητες στη διανοµή του εισοδήµατος Οι διαφορές στην ιδιοκτησία του πλούτου Οι διαφορές στις αµοιβές της εργασίας
Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΝΑ ΙΑΝΟΜΗΣ Η προοδευτική φορολογία Οι µεταβιβαστικές πληρωµές Κοινωνική ασφάλιση και κοινωνική πρόνοια. Αρνητικός φόρος εισοδήµατος Οι δαπάνες του κράτους για αγαθά και υπηρεσίες Η εγγύηση απασχόλησης και σταθερής αγοραστικής δύναµης
ΤΑ ΜΕΣΑ ΡΑΣΗΣ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ Τα ηµοσιονοµικά µέσα ηµόσιες απάνες Φόροι ηµόσιος ανεισµός Τα Νοµισµατικά και Πιστωτικά µέσα Τα µέσα Εξωτερικής Οικονοµικής Πολιτικής Τα µέσα Άµεσου Ελέγχου έλεγχος τιµών των αγαθών και υπηρεσιών έλεγχος τιµών των παραγωγικών συντελεστών ποσοτικοί και ποιοτικοί έλεγχοι των αγαθών ενθάρρυνση ή αποθάρρυνση των επενδύσεων κανονισµοί εργασίας κανονισµοί πολεοδοµίας, κυκλοφορίας Θεσµικά µέσα
ΗΜΟΣΙΕΣ ΑΠΑΝΕΣ ηµόσιες δαπάνες: οι πληρωµές που διενεργούν οι δηµόσιοι φορείς, µέσω του προϋπολογισµού, για την επίτευξη των οικονοµικών στόχων: της άριστης κατανοµής των παραγωγικών µέσων της «δίκαιης» διανοµής του εισοδήµατος της σταθεροποίησης της οικονοµίας της οικονοµικής µεγέθυνσης
ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΗΜΟΣΙΩΝ ΑΠΑΝΩΝ Οικονοµική ταξινόµηση ο τρόπος µε τον οποίο οι δηµόσιες δαπάνες επηρεάζουν την παραγωγή κα το εθνικό εισόδηµα απάνες για αγαθά και υπηρεσίες τρέχουσες δαπάνες ή δαπάνες δηµόσιας κατανάλωσης δαπάνες δηµοσίων επενδύσεων ή κεφαλαιουχικές δαπάνες απάνες για µεταβιβαστικές πληρωµές µεταβιβάσεις εισοδήµατος µεταβιβάσεις κεφαλαίου
ικονοµική ταξινόµηση ηµοσίων δαπανών στην Ελλάδα ατηγορία δαπάνης απάνες για αγαθά&υπηρεσίες ρέχουσες στρατιωτικές πολιτικές ηµόσιες επενδύσεις Μεταβιβαστικές πληρωµές εταβιβάσεις στους ιδιώτες συντάξεις δηµοσίου λοιπές συντάξεις άλλες µεταβιβάσεις σε ιδιώτες πιδοτήσεις όκοι δηµοσίου χρέους εταβιβάσεις στο εξωτερικό 1970 1980 1990 1994 62.7 57.3 49.3 39. 41 42.7 41.8 33. 36.7 35.7 25.2 63.3 64.3 74.8 21.7 14.6 7.5 6. 37.3 42.7 50.7 60. 31.4 29.8 30.6 29. 22.7 21.1 13.7 50.2 47.8 27.6 27.1 31.1 58.7 2.7 6.3 3.3 1. 3.1 6.3 16.7 29. 0.1 0.3 0.1 0.
υσχέρειες οικονοµικής ταξινόµησης των δηµοσίων δαπανών Συντάξεις Τόκοι δηµοσίου χρέους απάνες για αγορά παλαιών κεφαλαιουχικών αγαθών Παροχές του δηµοσίου σε είδος Καταναλωτικές ή επενδυτικές; Χρησιµότητα οικονοµικής ταξινόµησης ηµόσιες δαπάνες για αγαθά και υπηρεσίες απάνες για µεταβιβαστικές πληρωµές απάνες για δηµόσιες επενδύσεις
ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΗΜΟΣΙΩΝ ΑΠΑΝΩΝ Λειτουργική ταξινόµηση το είδος της ανάγκης την οποία προορίζεται να καλύψει η κάθε κατηγορία δαπάνης Λειτουργική ταξινόµηση τρεχουσών δηµοσίων δαπανών ιοίκηση Άµυνα ικαιοσύνη Yγεία Πρόνοια Εκπαίδευση Λοιπή δράση Λειτουργική ταξινόµηση επενδυτικών δαπανών Γεωργία Κτηνοτροφία Ορυχεία Μεταποίηση Ενέργεια-Ύδρευση Μεταφορές-Επικοινωνίες Κατοικία ηµόσια ιοίκηση
Λειτουργική ταξινόµηση των Τρεχουσών δαπανών του ηµοσίου στην Ελλάδα ατηγορία απάνης 1960 1970 1980 1990 2000. ιοίκηση 32,0 32,3 31,1 32,0 32,4. Άµυνα 38,0 36,6 35,6 19,5 19,2. ικαιοσύνη 6,3 4,8 3,9 2,1 2,2. Υγεία 6,8 8,0 10,1 16,8 16,0. Πρόνοια 1,2 1,3 1,4 6,3 6,3. Εκπαίδευση 13,8 15,0 13,3 22,8 23,3. Λοιπή δράση 1,9 2,0 4,5 0,5 0,6
Η διάρθρωση των δηµοσίων επενδύσεων κατά τοµείς στην Ελλάδα οµέας Οικονοµικής 1970 1980 ραστηριότητας. Γεωργία,κτηνοτροφία, δάση. Ορυχεία, λατοµεία. Μεταποίηση. Ενέργεια, ύδρευση,. Μεταφορές επικοινωνίες. Κατοικία. ηµόσια διοίκηση. Λοιπές δραστηριότητες 17.4 2 0.1 25.1 40.9 1.5 4.2 8.8 10.2 5.6 3.1 29 35.9 1.9 2.3 12 1990 7.1 4.9 2.2 30.2 34.9 2.8 3.8 15.1 1995 7.4 3.2 2.3 26.4 40.8 2.2 4.1 13.6
υσχέρειες λειτουργικής ταξινόµησης των δηµοσίων δαπανών Ορισµένες δαπάνες εξυπηρετούν περισσότερες από µία ανάγκες υσκολία καθορισµού σηµείου εξειδίκευσης δηµοσίων δαπανών ρησιµότητα λειτουργικής ταξινόµησης ελέτη και αξιολόγηση των δηµοσίων δαπανών εράρχηση διαφόρων κατηγοριών δαπανών από πολιτική ουσία ξακρίβωση προτεραιότητας κυβέρνησης για ικανοποίηση ιαφόρων κατηγοριών δαπανών από πολίτες κανοποίηση ιεράρχησης δαπανών από πολίτες
ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΗΜΟΣΙΩΝ ΑΠΑΝΩΝ ιοικητική ταξινόµηση οδηµόσιοςφορέαςπου δηµιουργεί τη δαπάνη απάνες Κεντρικής ιοίκησης απάνες Οργανισµών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) απάνες Οργανισµών Κοινωνικής Ασφάλισης (ΟΚΑ) απάνες λοιπών Νοµικών Προσώπων ηµοσίου ικαίου (ΝΠ ) ρησιµότητα διοικητικής ταξινόµησης πληροφορίες για βαθµό διοικητικής αποκέντρωσης πληροφορίες για κόστος κοινωνικής ασφάλισης πληροφορίες για περιθώρια ιδιωτικοποίησης
ιοικητική ταξινόµηση δηµοσίων δαπανών στην Ελλάδα Κατηγορία δαπάνης 1970 1980 1990 1994 απάνες Κεντρικής ιοίκησης 64.2 65.4 53.6 49 απάνες ΟΤΑ 24.3 23.7 31.5 37.8 απάνες ΟΚΑ 5.2 4 5 5.1 απάνες λοιπών Π 6.3 6.9 9.9 8.1 Σύνολο 100 100 100 100
ιαχρονική αύξηση των ηµοσίων απανών ΟΝόµος του Wagner «Καθώς µία οικονοµία αναπτύσσεται, η δραστηριότητα του δηµόσιου τοµέα σε σχέση µε αυτήν του ιδιωτικού τοµέα αυξάνεται.», λόγω: αύξησης διοικητικών υπηρεσιών&υπηρεσιών ασφαλείας αύξησης δαπανών του κοινωνικού κράτους αύξηση δραστηριοτήτων του δηµοσίου για έλεγχο των µονοπωλίων Η Υπόθεση της Κλιµακωτής Αύξησης των ηµοσίων απανών: µόνιµη µετατόπιση κοινωνικά ανεκτού επιπέδου φορολογικής επιβάρυνσης, λόγω κοινωνικών κρίσεων Η Θεωρία της Υστέρησης της Παραγωγικότητας του ηµόσιου Τοµέα Άλλες Ερµηνείες για τη διαχρονική αύξηση των δηµοσίων δαπανών συµπεριφορά των δηµόσιων και ιδιωτικών φορέων
ιαχρονική αύξηση των ηµοσίων απανών λλες Ερµηνείες για τη διαχρονική αύξηση των δηµοσίων δαπανών συµπεριφορά των δηµόσιων και ιδιωτικών φορέων σχετικά µε το ύψος των δηµοσίων δαπανών βάση δαπανών προηγούµενης περιόδου βάση χρησιµότητας πλειοψηφίας εκλογικού σώµατος υποεκτίµηση κόστους παραγωγής δηµοσίων αγαθών πολιτικοί-ψηφοφόροι οικονοµικοί και δηµογραφικοί παράγοντες µείωση δηµοσίων δαπανών σε πληθωρισµό µεγάλος αριθµός συνταξιοδοτούµενων τεχνολογικές ανακαλύψεις επενδυτικών δαπανών επίπεδο οικονοµικής ανάπτυξης
ιαχρονική εξέλιξη ηµοσίων απανών στην Ελλάδα 2,8 3,7 3,6 2,5 3,5 4,0 4,1 4,3 1,2 6,0 I 25,2 20,6 16,6 13,2 11,8 8,4 8,7 5,0 4,3 5,9 TR 19,2 18,3 16,9 15,5 14,7 10,3 11,7 10,9 11,3 10,6 ηµόσια C 12,40 22,0 47,1 990 5,40 22,0 42,6 985 3,09 20,5 37,0 981 2,33 18,1 31,3 980 1,41 18,2 30,0 977 0,98 14,3 22,7 973 0,92 15,7 24,5 970 0,27 15,2 20,2 960 0,08 12,5 16,8 954 0,02 16,6 22,4 950 Tόκο Gαγαθα& υπηρεσίες G/GDP έτος
ΦΟΡΟΙ όρος: µία µονοµερής, αναγκαστική παροχή των ιδιωτικών φορέων προς το ηµόσιο, ηοποίαδεν αντικρίζεται από ειδική και άµεση οικονοµική αντιπαροχή του ηµοσίου προς τους φορολογούµενους, για την επίτευξη των στόχων: της άριστης κατανοµής των παραγωγικών µέσων της δίκαιης διανοµής του εισοδήµατος της σταθεροποίησης της οικονοµίας της οικονοµικής µεγέθυνσης
Κριτήρια Ταξινόµησης Φόρων Ταξινόµηση µε κριτήριο τη Φορολογική Βάση Ταξινόµηση των Φόρων σε Άµεσους και Έµµεσους Ταξινόµηση µε κριτήριο τη φορολογούσα αρχή Ταξινόµηση των φόρων σε προσωπικούς και απρόσωπους Ταξινόµηση µε κριτήριο το χαρακτήρα του φορολογικού συντελεστή
αξινόµηση µε κριτήριο τη Φορολογική Βάση ορολογική βάση: το µέγεθος µε βάση το οποίο υπολογίζεται ένας φόρος και µπορεί να είναι οικονοµικό ή µη-οικονοµικό µέγεθος Φόροι σταθερού ποσού κατά φορολογούµενο (ή εφάπαξ) Φόροι εισοδήµατος φόροι εισοδήµατος φυσικών προσώπων (ΦΕΦΠ) φόροι εισοδήµατος νοµικών προσώπων(φενπ) Φόροι κατανάλωσης γενικοί φόροι κατανάλωσης-ειδικοί φόροι κατανάλωσης φόροι κατ αξίαν-φόροι κατά µονάδα προϊόντος εσωτερικοί- εξωτερικοί φόροι κατανάλωσης Φόροι περιουσίας φόροι επί της κατοχής περιουσίας φόροι επί της µεταβίβασης της περιουσίας(ετεροβαρείς)
αξινόµησητωνφόρωνσεάµεσους και µµεσους άµεσοι φόροι έµµεσοι φόροι αξινόµηση µε κριτήριο τη φορολογούσα αρχή φόροι Κεντρικής ιοίκησης φόροι υπέρ των Οργανισµών Κοινωνικής Ασφάλισης φόροι υπέρ των Οργανισµών Τοπικής Αυτοδιοίκησης αξινόµηση των φόρων σε προσωπικούς και πρόσωπους Προσωπικοί φόροι Απρόσωποι φόροι
Ταξινόµηση µε κριτήριο το χαρακτήρα του φορολογικού συντελεστή ορολογικός συντελεστής: ο φόρος που πληρώνει το νοικοκυριό ή το κοινωνικό σύνολο ως ποσοστό του εισοδήµατός του και διακρίνεται σε: µέσο φορολογικό συντελεστή ( t) : t = T Y οριακό φορολογικό συντελεστή (t ): t' = T Y
Ταξινόµηση µε κριτήριο το χαρακτήρα του φορολογικού συντελεστή Έτος (1) Υ (2) Υ (3) Τ (4) Τ (5) t = T Y (6) T t' = Y (7) 2000 100-25 - 0,25-2001 130 30 39 14 0,30 0,47 2002 150 20 51 12 0,34 0,60 Αναλογική φορολογία Προοδευτική φορολογία
Ταξινόµηση µε κριτήριο το χαρακτήρα του φορολογικού συντελεστή Αναλογική φορολογία Έτος (1) Υ (2) Υ (3) Τ (4) Τ (5) T t = Y (6) T t' = Y (7) 2000 100-30 - 0,30-2001 130 30 39 9 0,30 0,30 2002 150 20 45 6 0,30 0,30
Ταξινόµηση µε κριτήριο το χαρακτήρα του φορολογικού συντελεστή Προοδευτική φορολογία Έτος (1) Υ (2) Υ (3) Τ (4) Τ (5) T t = Y (6) T t' = Y (7) 2000 100-30 - 0,30-2001 130 30 52 22 0,40 0,73 2002 150 20 69 17 0,46 0,85
Ταξινόµηση µε κριτήριο το χαρακτήρα του φορολογικού συντελεστή Αντιστρόφως Προοδευτική φορολογία Έτος (1) Υ (2) Υ (3) Τ (4) Τ (5) T t = Y (6) T t' = Y (7) 2000 100-30 - 0,30-2001 130 30 26 4 0,20 0,13 2002 150 20 24 2 0,16 0,10
Πρακτικές εφαρµογές της διάκρισης των φόρων µε κριτήριο το φορολογικό συντελεστή Προοδευτικός φόρος, µπορεί να επηρεάσει: κίνητρο για εργασία και αποταµίευση κίνητρο για επενδύσεις κίνητρο για κατανάλωση ο προοδευτικός ΦΕΝΠ είναι ανεπιθύµητος, λόγω: Κινδύνου διάσπασης µεγάλων επιχειρήσεων Επιβράδυνση οικονοµικής ανάπτυξης εν υπηρετεί στόχο φορολογικής ισότητας
λιµακωτή προοδευτικότητα ΦΕΦΠ στην Ελλάδα Κλιµάκιο εισοδήµατος (ευρώ) Οριακός φορολογικός συντελεστής % Φόρος κλιµακίου Συνολικό εισόδηµα Συνο λικός φόρο (1) (2) (3) (4) (5) 0-10.000 0 0 10.000 0 0.001-13.400 15 510 13.400 510 3.401-23.400 30 3.000 23.400 3.510 23.401 και 40 - - -
Πρακτικές εφαρµογές της διάκρισης των όρων µε κριτήριο το φορολογικό συντελεστή ιαστρωµατική και διαχρονική προοδευτικότητα ιαστρωµατική προοδευτικότητα ιαχρονική προοδευτικότητα Εµφανής και αφανής προοδευτικότητα Εµφανής προοδευτικότητα Αφανής προοδευτικότητα Α Εµφανής προοδευτικότητα Υ 300 Τ 60 Αφανής προοδευτικότητα Υ 200 Τ 40
Ηεξέλιξη της αποταµίευσης, των δηµοσίων επενδύσεων και του δανεισµού για το δηµόσιο τοµέα στην Ελλάδα Έτος Σύνολο ηµόσιου Τοµέα (δις δρχ.) Αποταµίευση Επενδύσεις ανεισµός 1960 3,9 5,1 1,2 1965 5,5 6,3 0,8 1970 13,2 13,6 0,4 1975 4,6 24,6 20 1980-1,1 45,9 47 1985-420 196,1 616,1 1990-1.347,6 326,4 1.674
Η εξέλιξη του κρατικού χρέους της Ελλάδας τος 960 970 980 990 991 992 993 994 Σύνολο χρέους ις δρχ. % στο ΑΕΠ 10 10,8 64 25,8 474 31,1 9383 72,3 12335 77,8 15557 85,3 23431 113,7 28093 121,1 ιάρθρωση χρέους Εσωτερικό Εξωτερικό 48,7 51,3 74,2 25,8 76,6 23,4 77,8 22,2 77,6 22,4 78,5 21,5 80 20 77,8 22,2
ιακρίσεις δηµοσίου δανεισµού και δηµοσίου χρέους ανάλογα µε την πηγή προέλευσης των πόρων εσωτερικός δηµόσιος δανεισµός και δηµόσιο χρέος εξωτερικός δηµόσιος δανεισµός και δηµόσιο χρέος ανάλογα µε το χρόνο λήξης των δανείων τα πάγια δάνεια τα εξοφλητέα δάνεια δάνεια απαιτητά δάνεια ορισµένης προθεσµίας εξόφλησης βραχυπρόθεσµα µεσοπρόθεσµα µακροπρόθεσµα
ιακρίσεις δηµοσίου δανεισµού και δηµοσίου χρέους ανάλογα µε τη χρήση του προϊόντος του δανείου παραγωγικά καταναλωτικά µε βάση άλλα κριτήρια µε βάσητοανοιτίτλοιτουςέχουνεισαχθείκαι αποτελούν αντικείµενο διαπραγµάτευσης στο χρηµατιστήριο διαπραγµατεύσιµα µη-διαπραγµατεύσιµα µε βάσητοανοιδηµόσιοι φορείς έχουν το δικαίωµα να µετατρέψουν εκ των υστέρων τους όρους του δανείου µετατρέψιµα
Λόγοι για τους οποίους δανείζονται οι ηµόσιοι Φορείς Η χρηµατοδότηση των δηµοσίων επενδύσεων Η ανεπάρκεια των τρεχόντων εσόδων Ηανάγκηκρατικήςπαρέµβασης για σταθεροποίηση της οικονοµίας Ηδιοχέτευσητωναποταµιεύσεων στους κλάδους που επιθυµούν οι δηµόσιοι φορείς
ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ Κρατικός προϋπολογισµός (δηµόσια έσοδα και έξοδα-1 ηµερολογιακό έτος-νόµος του κράτους) ηµοσιονοµικά προγράµµατα (εκτιµήσεις βασικών δηµοσιονοµικών µεγεθών-3-5 έτη) ιαφορές κρατικού προϋπολογισµούδηµοσιονοµικών προγραµµάτων χρονική κάλυψη δέσµευση εξειδίκευση ηµόσιος απολογισµός (αποτελέσµατα εκτέλεσης προϋπολογισµού) Ισολογισµός του κράτους (κατάσταση ηµόσιου Ταµείου, ηµόσιου Χρέους και Κρατικών Εγγυήσεων)
ΣΤΟΧΟΙ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ άριστη κατανοµή των παραγωγικών µέσων διωτικά Αγαθά Π Ν «δίκαιη» διανοµή τουεισοδήµατος σταθεροποίηση της οικονοµίας οικονοµική µεγέθυνση Ρ ηµόσια αγαθά
ΟΡΦΕΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ε κριτήριο τη φύση των δηµοσίων εσόδων και εξόδων Προϋπολογισµό Εκµετάλλευσης Προϋπολογισµό Κεφαλαίου Κανονικό Προϋπολογισµό Έκτακτο Προϋπολογισµό Γενικός Προϋπολογισµός του Κράτους Τακτικός Προϋπολογισµός Προϋπολογισµός ηµοσίων Επενδύσεων
Ο γενικός προϋπολογισµός της Ελλάδας σοδα-δαπάνες 1995 1996 1997 Ο Α 7073 8115 9532 κτικοί προϋπολογισµοί 6728 7540 871 Ε 345 575 81 ΠΑΝΕΣ (πλην χρεολυσίων) 9842 10871 11891 κτικοί προϋπολογισµοί 8880 9751 1022 Ε 962 1120 166 ΛΕΙΜΜΑ (δανειακές ανάγκες) 2769 2756 2010 κτικοί προϋπολογισµοί Ε ΡΩΤΟΓΕΝΕΙΣ ΑΠΑΝΕΣ 6486 2152 617 7406 2211 545 8423 151 50 κτικοί προϋπολογισµοί Ε ΡΩΤΟΓΕΝΕΣ ΠΛΕΟΝΑΣΜΑ 587 5574 962 709 6236 1120 1458 675 166
Ο τακτικός προϋπολογισµός της Ελλάδας, 2003 Προβλεπόµενα µεγέθη Εκατ. Φορολογικά έσοδα 3754 Μη φορολογικά έσοδα και ΕΕ 320 Επιστροφές φόρων (-ειδικά έσοδα) 185 Σύνολο εσόδων (1+2-3) 3890 Αποδοχές προσωπικού 1513 Λοιπές πρωτογενείς δαπάνες 1485 Πρωτογενείς δαπάνες (5+6) 2998 Πρωτογενές πλεόνασµα (4-7) 891 Τόκοι δηµόσιου χρέους 940. Σύνολο δαπανών (7+9) 3938. ανειακές ανάγκες (10-4) 48. Χρεολύσια 2162. Ακαθάριστο έλλειµµα (11+12) 2211. ΑΕΠ 15009
ΟΠροϋπολογισµός ηµοσίων Επενδύσεων της Ελλάδας, 2003 Εκατ.. απάνες. Πηγές χρηµατοδότησης. Κοινοτικοί πόροι. Ίδια έσοδα. άνεια εξωτερικού. Συµµετοχή στην αύξηση του ετοχικού κεφαλαίου των ΕΚΟ. Έλλειµµα (1-2α-2β) 8918 8918 4000 100 3358 1460 4818
ΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΗΜΟΣΙΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ Κατάρτιση του Προϋπολογισµού Ψήφιση του Προϋπολογισµού Εκτέλεση του Προϋπολογισµού Εκτέλεση προϋπολογισµού εσόδων Βεβαίωση εσόδων Είσπραξη εσόδων Εκτέλεση προϋπολογισµού εξόδων Ανάληψη δηµόσιας δαπάνης Εκκαθάριση δηµόσιας δαπάνης Εντολή προς πληρωµή δηµόσιας δαπάνης Πληρωµή δαπάνης Έλεγχος εκτέλεσης του Προϋπολογισµού
ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ ΣΤΙΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΤΩΝ Ι ΙΩΤΙΚΩΝ ΦΟΡΕΩΝ Οι Επιδράσεις των ηµοσίων απανών στο κίνητρο για εργασία δηµόσιες δαπάνες για αγαθά και υπηρεσίες µεταβιβαστικές πληρωµές προς τα νοικοκυριά µεταβιβαστικές πληρωµές προς τις επιχειρήσεις στη διανοµή τουεισοδήµατος µεταβιβαστικές πληρωµές προς τα νοικοκυριά επιδότηση τιµών Αρνητικός Φόρος Εισοδήµατος
ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ ΣΤΙΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΤΩΝ Ι ΙΩΤΙΚΩΝ ΦΟΡΕΩΝ Επιπτώσεις της φορολογίας µετακύλιση των φόρων - ορισµός: η διαδικασία µετάθεσης του φορολογικού βάρους από τον ένα συναλλασσόµενο στον άλλο. - διακρίσεις της µετακύλισης Προς τα εµπρός - Προς τα πίσω Ολική - Μερική Εκ των υστέρων - Εκ των προτέρων
ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ ΣΤΙΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΤΩΝ Ι ΙΩΤΙΚΩΝ ΦΟΡΕΩΝ φοροδιαφυγή - ορισµός: το σύνολο των παράνοµων ενεργειών των ιδιωτικών φορέων, οι οποίες αποβλέπουν στη µείωση ή στην εξάλειψη της φορολογικής τους υποχρέωσης - Προσδιοριστικοί παράγοντες της φοροδιαφυγής Υποκειµενικοί παράγοντες Το µορφωτικό και πολιτιστικό επίπεδο των φορολογουµένων Το µορφωτικό επίπεδο και το επίπεδο φορολογικής ηθικής των φοροτεχνικών οργάνων Αντικειµενικοί παράγοντες Η µέση φορολογική επιβάρυνση του ατόµου Ο τρόπος κατανοµής των φορολογικών βαρών Η διάρθρωση του φορολογικού συστήµατος Ο τρόπος διαχείρισης του δηµόσιου χρήµατος Ο τρόπος οργάνωσης της αγοράς
ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ ΣΤΙΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΤΩΝ Ι ΙΩΤΙΚΩΝ ΦΟΡΕΩΝ - Συνέπειες της φοροδιαφυγής διανοµήτουεισοδήµατος ταµιευτική λειτουργία των φόρων οικονοµικές διαταραχές και οικονοµική ανάπτυξη - Τρόποι αντιµετώπισης της φοροδιαφυγής Ορθολογική οργάνωση και λειτουργία των φοροτεχνικών υπηρεσιών Κατάλληλη διάρθρωση του φορολογικού συστήµατος Αποκατάσταση πνεύµατος εµπιστοσύνης και συνεργασίας µεταξύ φορολογουµένων και φορολογούσας αρχής ίκαιη κατανοµή των φορολογικών βαρών Συνετή διαχείριση δηµόσιου χρήµατος Αποφυγή υπέρµετρης φορολόγησης
ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ ΣΤΙΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΤΩΝ Ι ΙΩΤΙΚΩΝ ΦΟΡΕΩΝ φοροαποφυγή - ορισµός: το σύνολο των νόµιµων ενεργειών των ιδιωτικών φορέων, οι οποίες αποβλέπουν στη µείωση ή εξάλειψη της φορολογικής τους υποχρέωσης - Προσδιοριστικοί παράγοντες της φοροαποφυγής Η ελαστικότητα ζήτησης του αγαθού ως προς την τιµήτου Ηεισοδηµατική κατάσταση των φορολογουµένων Οβαθµός ψευδαίσθησης του χρήµατος - Συνέπειες Φοροαποφυγής οικονοµική συµπεριφορά των ιδιωτικών φορέων ταµιευτική λειτουργία των φόρων - Τρόποι αντιµετώπισης της φοροαποφυγής Βαρύτερη φορολόγηση των αγαθών µεανελαστικήζήτηση Θέσπιση ενιαίου φορολογικού συντελεστή για τα υποκατάστατα αγαθά Τµηµατικήαύξησητουφορολογικούσυντελεστή