Αρχαιολογία ένα κλειδί για την πύλη του χρόνου 14. Κατασκευάστε μια μακέτα ανασκαφικού σκάμματος και παίξτε «ανασκαφή»! Συνοπτική περιγραφή Στο Α μέρος τα παιδιά κατασκευάζουν σε συνεργασία με τον/την εκπαιδευτικό μια μακέτα ανασκαφικού σκάμματος. Στο Β μέρος διεξάγεται παιχνίδι ρόλων, κατά το οποίο τα παιδιά πραγματοποιούν μια «ανασκαφή» του σκάμματος. Μέρος Α Κατασκευή της μακέτας και των ευρημάτων. Για τη μακέτα θα χρειαστείτε: Μια σακούλα ψιλό χαλίκι και 2 3 σακούλες χώμα κηπουρικής με διαφορετική σύσταση (π.χ. καστανόχωμα, σχινόχωμα, φυλλόχωμα), ένα κιβώτιο (50 x 70 εκ.) ξύλινο ή από πλεξιγκλάς (π.χ. ένα μικρό ενυδρείο). Για τα ευρήματα θα χρειαστείτε: Πλαστελίνη σε χρώμα καφέ, βότσαλα, διάφορα μικρά αντικείμενα π.χ. πήλινες χάντρες ψευδοκοσμήματα από μπρούντζο, κουκούτσια από ελιές ή άλλα φρούτα, σπασμένα κομμάτια από πήλινα αντικείμενα, που μπορεί να έχουν κατασκευαστεί από τα ίδια τα παιδιά. Επίσης, για την «ανασκαφή» θα χρειαστείτε: Πλαστικά φτυαράκια ή κουτάλια, κουβαδάκια, πινέλα, σπάγκο, ξύλινα καλαμάκια, πλαστικά σακουλάκια, ένα κόσκινο (ή σουρωτήρι), κόλλες χαρτί, χαρτονένιες καρτέλες, μολύβια ή στυλό, μία σακούλα σκουπιδιών, ρευστή κόλλα, χαρτοταινία, φωτογραφική μηχανή, μέτρο ή μεζούρα, νερό, οδοντόβουρτσες, πετσέτες ή χαρτοπετσέτες, αυτοκόλλητα χαρτάκια. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΟΥΣΕΙΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ 1
Οδηγίες για την κατασκευή της μακέτας 1. Στρώστε με χαλίκια τον πάτο του κιβωτίου και ρίξτε μια στρώση χώματος. Πατήστε καλά το χώμα. Στο στρώμα αυτό τοποθετήστε κάποια από τα αντικείμενα. 2. Χρησιμοποιήστε βότσαλα, για να φτιάξετε τους «τοίχους» ενός σπιτιού και πλαστελίνη για τα «δάπεδα». Τοποθετήστε μέσα και έξω από το «σπίτι» διάφορα αντικείμενα: π.χ. χάντρες και κοσμήματα στο δωμάτιο της κυρίας του σπιτιού, κουκούτσια από καρπούς και «σπασμένα αγγεία» (δηλαδή τα κομμάτια από τα πήλινα αντικείμενα) στην αποθήκη κ.λπ. Καλύψτε τα αντικείμενα με χώμα και πατήστε το. 3. Ρίξτε από πάνω μια ακόμα στρώση από διαφορετικό χώμα. Σε αυτό το στρώμα τοποθετήστε τα υπόλοιπα αντικείμενα. Στην επιφάνεια αυτού του στρώματος μπορείτε να βάλετε κάποια σύγχρονα αντικείμενα π.χ. νομίσματα ή ακόμα να ρίξετε σπόρους φακής. Ποτίστε ελαφρά και όταν οι σπόροι φυτρώσουν θα έχετε την εικόνα ενός χωραφιού που κρύβει στο υπέδαφος «αρχαία ευρήματα». Μικρή μακέτα ανασκαφικού σκάμματος. Τα ερείπια του σπιτιού έχουν κατασκευαστεί με πλαστελίνη. 2
Μέρος Β Ενδεικτικά στάδια διεξαγωγής του παιχνιδιού: 1. Εισαγωγή στο παιχνίδι ρόλων 2. Διανομή των ρόλων 3. Προετοιμασία 4. Δραματοποίηση 6. Αξιολόγηση 1. Ο/H εκπαιδευτικός προσπαθεί να κεντρίσει το ενδιαφέρον των παιδιών και να τα εισάγει στο παιχνίδι ρόλων. Για το σκοπό αυτό μπορεί να αξιοποιήσει το έντυπο «Αρχαιολογία, ένα κλειδί για την πύλη του χρόνου». 2. Στη συνέχεια τα παιδιά χωρίζονται σε ομάδες και διανέμουν τους ρόλους. Κάθε ομάδα αποτελείται από μέλη της ίδιας ειδικότητας του προσωπικού της ανασκαφής που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Οι ομάδες αποτελούνται από αρχαιολόγους, συντηρητές, αρχιτέκτονες και εργάτες. Μπορούν να δημιουργηθούν και καρτελάκια με το όνομα του καθενός και την ειδικότητά του. 3. Αφού διανεμηθούν οι ρόλοι, τα μέλη κάθε ομάδας συζητούν μεταξύ τους σχετικά με τις αρμοδιότητές τους και τα εργαλεία που θα χρησιμοποιήσουν. 4. Όταν όλα είναι έτοιμα, αρχίζει η δραματοποίηση (βλ. ενδεικτικό σενάριο, σελ.4). Τα μέλη κάθε ομάδας αλλά και όλες οι ομάδες μαζί συζητούν και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους χρησιμοποιώντας παράλληλα τα εργαλεία και τα αντικείμενα της μακέτας για να διεξάγουν τις εργασίες μιας ανασκαφής. 5. Αφού ολοκληρωθούν τα στάδια της ανασκαφής τελικό προϊόν μπορεί να είναι η δημιουργία ενός ημερολογίου ανασκαφής από όλη την ομάδα σύμφωνα με το προτεινόμενο πρότυπο στο τέλος της δραστηριότητας. Το ημερολόγιο, εκτός από παρατηρήσεις, συμπεράσματα και πρόχειρα σχέδια, μπορεί να περιλαμβάνει φωτογραφίες του χώρου της ανασκαφής ή των ευρημάτων. Το ημερολόγιο ανασκαφής μπορεί να αναρτηθεί στη γωνιά της «Αρχαιολογίας» της τάξης. Επίσης, μπορεί να δημιουργηθεί μια έκθεση με τα ευρήματα της ανασκαφής, ένα φωτογραφικό λεύκωμα, εικαστικές δημιουργίες (π.χ. κολάζ ή μόμπιλο με τα σχέδια των ευρημάτων) ή να πραγματοποιηθεί μια εκδήλωση στην οποία τα παιδιά θα παρουσιάσουν τα τελικά προϊόντα των εργασιών τους. 6. Τέλος, όλες οι ομάδες συζητούν μεταξύ τους και με τον/την εκπαιδευτικό για τις δυσκολίες και τα προβλήματα που αντιμετώπισαν καθ όλη τη διάρκεια της δραστηριότητας (α και β μέρος). Αξιολογούνται οι προσπάθειες όλων των ομάδων αλλά και κάθε παιδιού ξεχωριστά, καθώς και ο βαθμός επίτευξης των στόχων που τέθηκαν αρχικά. 3
1. Ενδεικτικό σενάριο α) Οι αρχαιολόγοι συζητούν μεταξύ τους και αποφασίζουν ποιο μέρος του χώρου θα ανασκάψουν. Αφού αποφασίσουν σχετικά με το σημείο, καθαρίζουν το χώρο από φυτά ή κατασκευές που εμποδίζουν (π.χ. η φακή που φύτρωσε). Χωρίζουν το χώρο σε τετράγωνα τοποθετώντας ξύλινα καλαμάκια και σπάγκους. Ορίζουν τα τετράγωνα με αριθμούς και γράμματα χρησιμοποιώντας κομματάκια από χαρτόνι. (βλ. Εικόνα 1) β) Οι εργάτες χρησιμοποιούν φτυαράκια, κουτάλια, κουβαδάκια και σακούλες σκουπιδιών. Σκάβουν το χώμα προσεκτικά και το απομακρύνουν. Συνεργάζονται με τους αρχαιολόγους και αναφέρουν τις παρατηρήσεις τους σχετικά με τα αντικείμενα που διακρίνουν. γ) Οι αρχαιολόγοι παρατηρούν το χώμα, το χρώμα, την υφή και τη σύστασή του και καταγράφουν σημειώσεις και σχόλια. Χρησιμοποιούν το κόσκινο ή το σουρωτήρι για τα μικρά ευρήματα που διακρίνουν. Καθαρίζουν με προσοχή τα ευρήματα με τα πινέλα και τις οδοντόβουρτσες. Τοποθετούν κάθε εύρημα σε ξεχωριστό σακουλάκι. Κολλάνε πάνω του ένα καρτελάκι στο οποίο γράφουν το σημείο όπου βρέθηκε. δ) Οι συντηρητές πλένουν και στεγνώνουν προσεκτικά τα ευρήματα. Αφού στεγνώσουν, συγκολλούν τα κομμάτια, χρησιμοποιώντας κόλλα ή χαρτοταινία. ε) Οι αρχαιολόγοι μελετούν και καταγράφουν τα ευρήματα. στ) Οι αρχιτέκτονες σχεδιάζουν τα ευρήματα. ζ) Οι φωτογράφοι τραβούν φωτογραφίες καθ όλη τη διάρκεια του παιχνιδιού. Φωτογραφίζουν το χώρο της ανασκαφής, το σπίτι, τα ευρήματα από τη στιγμή της αποκάλυψής τους μέχρι και τη συγκόλλησή τους κ.τ.λ. 5 4 3 2 1 Α Β Γ 3Γ Δ Ε Εικόνα 1. 4
2. Ενδεικτικό πρότυπο για το ημερολόγιο της ανασκαφής Στις επόμενες σελίδες ακολουθεί ένα ενδεικτικό ημερολόγιο ανασκαφής που μπορείτε να εκτυπώσετε και να χρησιμοποιήσετε. Σημείωση Το ημερολόγιο ανασκαφής μπορεί να περιλαμβάνει και άλλα στοιχεία. Για παράδειγμα, την κατάσταση διατήρησης του αντικειμένου, δηλαδή, αν είναι το αντικείμενο ολόκληρο ή σπασμένο, αν έχει φθορές, το χρώμα, τις διαστάσεις, τη χρήση του, το μέρος του σπιτιού στο οποίο βρέθηκε κ.ά. Οι ομάδες μπορούν να συζητήσουν μεταξύ τους και να αποφασίσουν σε συνεργασία με τον/την εκπαιδευτικό ποια στοιχεία θα συμπεριλάβουν. Η δραστηριότητα «14. Κατασκευάστε μια μακέτα ανασκαφικού σκάμματος και παίξτε «ανασκαφή!» της θεματικής ενότητας «Αρχαιολογία, ένα κλειδί για την πύλη του χρόνου» δημιουργήθηκε και ψηφιοποιήθηκε το 2015 για την Πράξη με κωδικό MIS 339815 «Επικαιροποίηση και ψηφιοποίηση πολιτιστικού εκπαιδευτικού υλικού για την ενίσχυση της εκπαιδευτικής διαδικασίας», που υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 5
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΟΥΣΕΙΩΝ, ΕΚΘΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΑΝΑΣΚΑΦΗΣ Ημερομηνία ανασκαφής Χώρος ανασκαφής Στρωματογραφία (στρώματα χώματος) Στρώμα 1 ο Στρώμα 2 ο Χρώμα Υφή Σύσταση Κατηγορίες Ευρημάτων Υλικό Πέτρα Πηλός Μέταλλο Κοχύλι Γυαλί Οστό Εύρημα 1 ο Εύρημα 2 ο Εύρημα 3 ο Εύρημα 4 ο Εύρημα 5 ο Εύρημα 6 ο Εύρημα 7 ο
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΟΥΣΕΙΩΝ, ΕΚΘΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΑΝΑΣΚΑΦΗΣ Σκίτσο ή Φωτογραφία του σκάμματος Σκίτσο ή Φωτογραφία των ευρημάτων Άλλες παρατηρήσεις - Σχόλια Αρχαιολόγοι Αρχιτέκτονες Συντηρητές Φωτογράφοι Εργάτες Ονόματα Ομάδων