ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΘΕΜΑ :

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΘΕΜΑ : «Διαχρονική μελέτη της συχνότητας των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων στην Ελλάδα και Κύπρο. Παράγοντες που επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά στην εμφάνιση των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων.» ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΟΥ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟ 2012

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Οι ανθρώπινες υπάρξεις είναι μοναδικές στο ζωικό κόσμο δεδομένου ότι έχουν την ικανότητα σεξουαλικής επιθυμίας ακόμη και όταν το θηλυκό δεν είναι σε κατάσταση γονιμότητας και διατηρούν αυτή την ικανότητά τους μέχρι ιδιαίτερα προχωρημένη ηλικία, πολύ μετά αφότου πάψει να υφίσταται η φυσική δυνατότητα αναπαραγωγής. Η εξήγηση αυτού του γεγονότος μπορεί να είναι ότι το σεξ συμβάλλει στη διατήρηση των συντροφικών σχέσεων. Μια ικανοποιητική, σταθερή σχέση αποτελεί σημαντικό μέρος της ανθρώπινης ζωής, αλλά δεν είναι πάντοτε εύκολο να επιτευχθεί και η σεξουαλική επαφή μπορεί να συνεπάγεται διαφόρους κίνδυνους. Ειδικότερα το περιστασιακό σεξ ή και το σεξ με πολλαπλούς συντρόφους ενέχουν τον κίνδυνο ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης και αφροδίσιων νοσημάτων, δηλαδή σεξουαλικά μεταδιδόμενων παθήσεων. Οι προαναφερόμενοι κίνδυνοι αφορούν περισσότερο τις νεαρότερες ηλικίες, όπου η εναλλαγή συντρόφων είναι συχνότερη και οι προφυλάξεις συχνά ελλιπείς. Οποιοδήποτε άτομο αναπτύσσει μια σεξουαλική σχέση θα πρέπει να είναι ενήμερο για τους κινδύνους των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων και να κατανοεί πως μπορεί να ελαττώσει τον κίνδυνο έκθεσής του σ αυτά. Είναι σημαντικό τα παιδιά πλησιάζοντας στην ηλικία της ήβης, να είναι σωστά ενημερωμένα γύρω από τα Σ.Μ.Ν., το ασφαλές σεξ και τις μεθόδους αντισύλληψης. Η σωστή αγωγή και ενημέρωση γύρω απο το σεξ, την εγκυμοσύνη και τα αφροδίσια νοσήματα είναι ιδιαίτερα σημαντική για τους εφήβους, οι οποίοι συχνά παραλείπουν να χρησιμοποιούν μέσα αντισύλληψης και αγνοούν τις συμβουλές προφύλαξης για ασφαλές σεξ. i

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΕΙΚΟΝΩΝ... Σελ. ix 2. ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ... Σελ. xii 3. ΠΡΟΛΟΓΟΣ... Σελ.1 4. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... Σελ.2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Βακτηριακές λοιμώξεις 1.1 Σύφιλη... Σελ.5 1.1.1 Ιστορία της νόσου... Σελ.5 1.1.2 Αιτιολογία και παθογένεια... Σελ.6 1.1.3 Επιδημιολογία... Σελ.7 1.1.4 Κλινική εικόνα και ταξινόμηση... Σελ.7 1.1.5 Πρωτογόνος σύφιλη... Σελ.8 1.1.6 Δευτερογόνος σύφιλη... Σελ.9 1.1.7 Λανθάνουσα σύφιλη... Σελ.11 1.1.8 Όψιμη σύφιλη... Σελ.11 1.1.9 Συγγενής σύφιλη... Σελ.12 1.1.10 Διαγνωστική προσέγγιση... Σελ.14 1.1.11 Αντιμετώπιση και θεραπεία... Σελ.15 1.1.12 Κριτήρια για επανάληψή της θεραπείας... Σελ.16 ii

1.2 Βλεννόρροια ή γονοκοκκική ουρηθρίτιδα... Σελ.17 1.2.1 Αιτιολογία και παθογένεια... Σελ.17 1.2.2 Επιδημιολογία... Σελ.18 1.2.3 Κλινική εικόνα... Σελ.18 1.2.4 Ασυμπτωματική βλεννόρροια... Σελ.22 1.2.5 Διάγνωση και θεραπεία... Σελ.22 1.3 Μη γονοκοκκική ουρηθρίτιδα... Σελ.23 1.3.1 Αιτιολογία και παθογένεια... Σελ.23 1.3.2 Κλινική εικόνα... Σελ.24 1.3.3 Επιπλοκές... Σελ.24 1.3.4 Θεραπεία... Σελ.24 1.3.5 Μη γονοκοκκική ουρηθρίτιδα από χλαμύδια... Σελ.25 1.3.5.1 Επιδημιολογία... Σελ.25 1.3.5.2 Κλινική εικόνα... Σελ.26 1.3.5.3 Διάγνωση... Σελ.27 1.3.5.4 Θεραπεία... Σελ.28 1.3.6 Μη γονοκοκκική ουρηθρλιτιδα από μυκοπλάσματα... Σελ.28 1.3.6.1 Κλινική εικόνα... Σελ.29 1.3.6.2 Διάγνωση... Σελ.29 1.3.6.3 Θεραπεία... Σελ.29 1.4 Αφροδίσιο ή βουβωνικό λεμφοκοκκίωμα... Σελ.30 1.4.1 Επιδημιολογία... Σελ.30 1.4.2 Κλινική εικόνα... Σελ.31 1.4.3 Διαγνωστική προσέγγιση... Σελ.32 1.4.4 Αντιμετώπιση και θεραπεία... Σελ.32 iii

1.5 Μαλακό έλκος... Σελ.33 1.5.1 Κλινική εικόνα... Σελ.33 1.5.2 Διαγνωστική προσέγγιση... Σελ.34 1.5.3 Αντιμετώπιση και Θεραπεία... Σελ.35 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. Ιογενείς λοιμώξεις 2.1 Οξυτενή κονδυλώματα... Σελ.36 2.1.1 Αιτιολογία και παθογένεια... Σελ.37 2.1.2 Επιδημιολογία... Σελ.37 2.1.3 Προδιαθεσικοί παράγοντες... Σελ.38 2.1.4 Κλινική εικόνα... Σελ.38 2.1.5 Διαγνωστική προσέγγιση... Σελ.40 2.1.6 Καρκινωματώδης εξαλλαγή... Σελ.41 2.1.7 Αντιμετώπιση και θεραπεία... Σελ.41 2.1.8 HPV και εγκυμοσύνη... Σελ.43 2.1.9 Πρόληψη... Σελ.43 2.2 Έρπης γεννητικών οργάνων... Σελ.45 2.2.1 Αιτιολογία και παθογένεια... Σελ.46 2.2.2 Επιδημιολογία... Σελ.47 2.2.3 Ιστορικό... Σελ.47 2.2.4 Κλινική εικόνα... Σελ.48 2.2.5 Διαγνωστική προσέγγιση... Σελ.49 2.2.6 Αντιμετώπιση και θεραπεία... Σελ.49 2.2.7 Εγκυμοσύνη και έρπης γεννητικών οργάνων... Σελ.51 2.2.8 Πρόληψη... Σελ.52 iv

2.3 Μολυσματική τέρμινθος... Σελ.53 2.3.1 Κλινική εικόνα... Σελ.54 2.3.2 Διαγνωστική προσέγγιση... Σελ.55 2.3.3 Αντιμετώπιση και θεραπεία... Σελ.55 2.4 Ηπατίτιδα... Σελ.56 2.4.1 Τρόποι μετάδοσης... Σελ.57 2.4.2 Το ήπαρ... Σελ.58 2.4.3 Ηπατίτιδα Β... Σελ.59 2.4.3.1 Επιδημιολογία... Σελ.59 2.4.4 Ηπατίτιδα C... Σελ.60 2.4.4.1 Επιδημιολογία... Σελ.60 2.4.5 Κλινική εικόνα... Σελ.61 2.4.6 Διαγνωστική προσέγγιση... Σελ.62 2.4.7 Αντιμετώπιση και θεραπεία... Σελ.62 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. Πρωτοζωικές λοιμώξεις 3.1 Τριχομονάδες... Σελ.64 3.1.1 Αιτιολογία και παθογένεια... Σελ.64 3.1.2 Κλινική εικόνα... Σελ.65 3.1.3 Διαγνωστική προσέγγιση... Σελ.65 3.1.4 Αντιμετώπιση και θεραπεία... Σελ.66 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. Μυκητιασικές λοιμώξεις 4.1 Μονιλίαση γυναικών... Σελ.67 v

4.1.1 Τρόποι μετάδοσης... Σελ.67 4.1.2 Κλινική εικόνα... Σελ.68 4.1.3 Διάγνωση... Σελ.68 4.1.4 Θεραπεία... Σελ.69 4.2 Μονιλίαση ανδρών... Σελ.69 4.2.1 Κλινική εικόνα... Σελ.69 4.2.2 Διάγνωση... Σελ.70 4.2.3 Θεραπεία... Σελ.70 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. Παρασιτικές λοιμώξεις 5.1 Ψώρα... Σελ.71 5.1.1 Τροποι μετάδοσης... Σελ.72 5.1.2 Κλινική εικόνα... Σελ.72 5.1.3 Διάγνωση... Σελ.73 5.1.4 Αντιμετώπιση και θεραπεία... Σελ.73 5.2 Φθειρίαση εφηβαίου... Σελ.74 5.2.1 Κλινική εικόνα... Σελ.75 5.2.2 Αντιμετώπιση... Σελ.76 5.2.3 Θεραπεία... Σελ.76 vi

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6. Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσοανεπάρκειας (AIDS) 6.1 Τι είναι το AIDS... Σελ.77 6.2 Ιστορία της νόσου... Σελ.78 6.3 Επιδημιολογία... Σελ.79 6.4 Αιτιολογία και παθογένεια... Σελ.81 6.5 Τρόποι μόλυνσης... Σελ.81 6.5.1 Σεξουαλική μετάδοση... Σελ.82 6.5.2 Αιματογενής μετάδοση... Σελ.83 6.5.3 Τι δεν μεταδίδει τον ιο του AIDS... Σελ.83 6.6 Κλινική εικόνα... Σελ.83 6.7 Εξέλιξη της νόσου χωρίς θεραπεία... Σελ.84 6.8 Διαγνωστική προσέγγιση... Σελ.88 6.9 Αντιμετώπιση και θεραπεία... Σελ.89 6.10 Πρόληψη και ανίχνευση... Σελ.91 6.11 Προοπτικές... Σελ.92 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7. Αγωγή υγείας 7.1 Αντισύλληψη... Σελ.94 7.1.1 Ανασχετικές μεθόδοι... Σελ.94 7.1.2 Ορμινικές μεθόδοι... Σελ.96 7.1.3 Φυσικές μεθόδοι... Σελ.98 7.1.4 Μηχανικές μεθόδοι... Σελ.99 vii

7.2 Διδασκαλία για τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα.. Σελ.101 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ... Σελ.106 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... Σελ.107 viii

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΕΙΚΟΝΩΝ ΕΙΚΟΝΑ 1 : ΣΜΝ... Σελ.4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΚΟΝΑ 1.1 : Ωχρα σπειροχαίτη... Σελ.6 ΕΙΚΟΝΑ 1.2 : Συφιλιδικό έλκος... Σελ.8 ΕΙΚΟΝΑ 1.3 : Ροδάνθη δευτερογενής συφίλιδος... Σελ.9 ΕΙΚΟΝΑ 1.4 : Συφιλιδικά κομμιώματα... Σελ.11 ΕΙΚΟΝΑ 1.5 : Μικρόβιο γονόκοκκου σε ηλεκτρονικό μικροσκόπειο... Σελ.17 ΕΙΚΟΝΑ 1.6 : Βλεννόρροια ανδρός... Σελ.19 ΕΙΚΟΝΑ 1.7 : Γονοκοκκική επιπεφικίτιδα... Σελ.21 ΕΙΚΟΝΑ 1.8 : Βακτήριο chlamydia trachomatis... Σελ.25 ΕΙΚΟΝΑ 1.9 : Χλαμυδιακή ουρηθρίτιδα... Σελ.27 ΕΙΚΟΝΑ 1.10 : Χλαμυδιακή τραχηλίτιδα... Σελ.27 ΕΙΚΟΝΑ 1.11 : Ανώδυνο έλκος αιδοίου... Σελ.32 ΕΙΚΟΝΑ 1.12 : Βακτηρίδιο στρεπτοβάκιλλο Ducreyi... Σελ.33 ΕΙΚΟΝΑ 1.13 : Μαλακό έλκος στα έξω χείλη του αιδοίου... Σελ.34 ΕΙΚΟΝΑ 1.14 : Μαλακό έλκος στη βάλανο του πέους... Σελ.34 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΕΙΚΟΝΑ 2.1 : Ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων... Σελ.36 ΕΙΚΟΝΑ 2.2 : Κονδυλώματα κατά μήκος του πέους... Σελ.39 ΕΙΚΟΝΑ 2.3 : Κονδυλώματα στη βάλανο του πέους... Σελ.39 ΕΙΚΟΝΑ 2.4 : Κονδυλώματα στα έξω χείλη του αιδοίου... Σελ.39 ΕΙΚΟΝΑ 2.5 : Εμβόλιο Gardasil... Σελ.43 ΕΙΚΟΝΑ 2.6 : Εμβόλιο Cervarix... Σελ.43 ΕΙΚΟΝΑ 2.7 : Ερπητική λοίμωξη... Σελ.45 ix

ΕΙΚΟΝΑ 2.8 : Ιός HSV.... Σελ.46 ΕΙΚΟΝΑ 2.9 : Περιπτώσεις ερπητικής λοίμωξης... Σελ.48 ΕΙΚΟΝΑ 2.10 : Ογκίδια μολυσματικής τερμίνθου... Σελ.53 ΕΙΚΟΝΑ 2.11 : Περιπτώσεις μολυσματικής τερμίνθου... Σελ.54 ΕΙΚΟΝΑ 2.12 : Ογκίδια μολυσματικής τερμίνθου σε παιδιά... Σελ.55 ΕΙΚΟΝΑ 2.13 : Ήπαρ... Σελ.58 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΕΙΚΟΝΑ 3.1 : Παράσιτο τριχομονάδας... Σελ.64 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΕΙΚΟΝΑ 5.1 : Ακάρι ψώρας... Σελ.71 ΕΙΚΟΝΑ 5.2 : Ακάρι ψώρας στο δέρμα... Σελ.72 ΕΙΚΟΝΑ 5.3 : Σήραγγες... Σελ.72 ΕΙΚΟΝΑ 5.4 : Ψωρίαση χεριών... Σελ.73 ΕΙΚΟΝΑ 5.5 : Ψωρίαση της βάλανου του πέους... Σελ.73 ΕΙΚΟΝΑ 5.6 : Ψείρα... Σελ.74 ΕΙΚΟΝΑ 5.7 : Φθειρίαση εφηβαίου... Σελ.75 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΕΙΚΟΝΑ 6.1 : Ιός του AIDS... Σελ.77 ΕΙΚΟΝΑ 6.2 : Τρόποι μόλυνσης... Σελ.81 ΕΙΚΟΝΑ 6.3 : Συμπτώματα πρωτολοίμωξης... Σελ.85 ΕΙΚΟΝΑ 6.4 : Σάρκωμα καπόζι... Σελ.88 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΕΙΚΟΝΑ 7.1 : Κάλυπτρα μήτρας... Σελ.94 ΕΙΚΟΝΑ 7.2 : Ανδρικό προφυλακτικό... Σελ.95 ΕΙΚΟΝΑ 7.3 : Γυναικείο προφυλακτικό (Διάφραγμα)... Σελ.96 ΕΙΚΟΝΑ 7.4 : Χάπι προγεστερόνης... Σελ.96 x

ΕΙΚΟΝΑ 7.5 : Σύνθετο αντισυλληπτικό χάπι... Σελ.97 ΕΙΚΟΝΑ 7.6 : Εμφύτευμα προγεστερόνης... Σελ.98 ΕΙΚΟΝΑ 7.7 : Τοποθέτηση ενδομήτριου σπειράματος... Σελ.100 xi

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ A.I.D.S.: Σύνδρομο επίκτητης ανοσοανεπάρκειας A.I.N.: Νεοπλασία πρωκτού C.I.N.: Νεοπλασία τραχήλου E.C.D.C.: Ευρωπαϊκό κέντρο ελέγχου και πρόληψης νοσημάτων Ε.Ε. : Ευρωπαϊκή Ένωση Ε.Ν.Υ. : Εγκεφαλονωτιαίο υγρό F.D.Α.: Οργανισμός τροφίμων και φαρμάκων Αμερικής Η.Π.Α : Ηνωμένες Πολιτίες Αμερικής H.B.V.: Ηπατίτιδα Β H.C.V.: Ηπατίτιδα C H.I.V.: Ιός ανθρώπινης ανοσολογικής ανεπάρκειας H.P.V.: Ιός ανθρώπινων θυλωμάτων H.S.V.: Ιός απλού έρπητα I.U.D, I.U.S.: Ενδομήτρια σπειράματα ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. : Κέντρο ελέγχου και πρόληψης νοσημάτων Κ.Ν.Σ. : Κεντρικό νευρικό σύστημα Μ.Γ.Ο. : Μη γονοκοκκική ουρηθρίτιδα P.I.N.: Νεοπλασία αιδοίου, πέους Σ.Μ.Ν. : Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα Χ.Ε.Ν. : Χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών xii

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η αυξανόμενη εμφάνιση των Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενων Νοσημάτων τα τελευταία χρόνια σε άτομα νεαρής ηλικίας στην χώρα μας αλλά και σε όλη την Ευρώπη, αποτέλεσε το κύριο ερέθισμα για την επιλογή του συγκεκριμένου θέματος. Οι σπουδαστές/φοιτητές είναι σημαντική ομάδα στόχος, αλλά δυνητικώς και όπλο για την πρόληψη των Σ.Μ.Ν.. Η πτυχιακή εργασία είχε ως κύριο σκοπό να διαπιστώσει τον βαθμό του προβλήματος στο χρόνιο πρόβλημα των Σ.Μ.Ν. με επιδημιολογικά στοιχεία από Κύπρο, Ελλάδα και Ευρώπη, την πρόληψη και τους τρόπους μετάδοσης τους. Επίσης, δευτερεύοντες σκοποί της εργασίας αυτής είναι να τους ενημερώσει, να τους προβληματίσει ώστε να αποκτήσουν την ικανότητα να απορρίπτουν προκαταλήψεις και μύθους που σχετίζονται με τα Σ.Μ.Ν.. Στην εργασία μου, ασχολούμαι με τις κυριότερες Σ.Μ.Ν., τα συμπτώματα, τη διάγνωση και την θεραπεία τους όπου υπάρχει. Τα στοιχεία αυτά συλλέχθηκαν από πρόσφατη και παλαιότερη βιβλιογραφία, στοιχεία και πληροφορίες που προέρχονται από το διαδίκτυο. Η εργασία αυτή ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2011 και ολοκληρώθηκε τον Μάρτιο του 2012. Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω τη Δρ. Ευαγγελία Νένα, η οποία επέβλεψε την εκτέλεση της πτυχιακής αυτής, για την πολύτιμη βοήθεια της, καθώς και τους γονείς μου, Μενέλαο και Ανθούλλα που με στήριξαν όλα αυτά τα χρόνια. 1

2. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα ή αφροδίσια νοσήματα, ονομάζονται ασθένειες ή μολύνσεις οι οποίες μεταδίδονται από άνθρωπο σε άνθρωπο κυρίως μέσω σεξουαλικών σχέσεων. Οι ασθένειες αυτές μπορεί να οφείλονται σε βακτήρια, σε ιούς, σε παράσιτα ή σε πρωτόζωα. Τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα ταξινομούνται σε ομάδες ανάλογα με τον αιτιολογικό παράγοντα. Διακρίνονται σε: Α) Βακτηριακές λοιμώξεις : 1. Σύφιλη 2. Βλεννόρροια ή γονοκοκκική ουρηθρίτιδα 3. Μη γονοκοκκική ουρηθρίτιδα 4. Αφροδίσιο ή βουβωνικό λεμφοκοκκίωμα 5. Μαλακό έλκος Β) Ιογενείς λοιμώξεις : 1. Οξυτενή κονδυλώματα 2. Έρπης γεννητικών οργάνων 3. Μολυσματική τέρμινθος 4. Ηπατίτιδα Β 5. Σύνδρομο επίκτητης ανοσολογικής ανεπάρκειας Γ) Πρωτοζωικές λοιμώξεις : 1. Τριχομονάδες Δ) Μυκητιασικές λοιμώξεις : 1. Μονιλίαση γυναικών 2. Μονιλίαση ανδρών Ε) Παρασιτικές λοιμώξεις : 1. Ψώρα 2. Φθειρίαση εφηβαίου 2

Τα ΣΜΝ μπορούν να μεταδοθούν διαμέσου διαφόρων οδών, συνήθως βλεννογόνων και μεμβρανών, όπως, του πέους, του αιδοίου, του πρωκτού και της ουρηθρικής οδού. Λιγότερο συχνά μεταδίδονται μέσω των βλεννογόνων του στόματος, του λάρυγγα, της αναπνευστικής οδού και των οφθαλμών. Τα διάφορα παθογόνα μπορούν να περάσουν από διάφορα "σπασίματα" και εκδορές του δέρματος, όσο μικρές και εάν είναι αυτές. Κύρια πηγή μόλυνσης είναι: τα "αφροδίσια" υγρά, το σάλιο, οι βλεννώδεις περιοχές, το δέρμα (κυρίως των γεννητικών περιοχών). Υπάρχουν και σπάνιες περιπτώσεις στις οποίες η μόλυνση μπορεί να μεταδοθεί και μέσω των περιττωμάτων, των ούρων και τον ιδρώτα. Μερικά ΣΜΝ, όπως το AIDS μπορούν να μεταδοθούν και από την μητέρα στο νεογνό, είτε κατά την γέννα, είτε μέσω του μητρικού γάλακτος (θηλασμό). Άλλες οδοί μετάδοσης συμπεριλαμβάνουν: μεταγγίσεις αίματος ή άλλων προϊόντων του αίματος, μολυσματικές σύριγγες, ατυχήματα με μολυσματικές σύριγγες κυρίως σε νοσοκομεία και εργαστήρια, χρησιμοποίηση συρίγγων για ταττού, κατά την γέννηση. Πολλές από τις μολύνσεις δεν είναι άμεσα εντοπίσιμες μετά από την επαφή/ έκθεση και θα πρέπει να περάσει κάποιο χρονικό διάστημα έτσι ώστε τα διαγνωστικά τεστ να είναι πιο ακριβή και να εντοπίσουν την νόσο. Πολλοί παράγοντες επηρεάζουν την συχνότητα των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων. Τέτοιοι παράγοντες είναι η νόσηση του ενός ερωτικού συντρόφου και η μετάδοση στον άλλον, οι πολλαπλές σεξουαλικές επαφές, οι ασυμπτωματικές μορφές των νοσημάτων, η αποτυχία φαρμακευτικής αγωγής, οι πόλεμοι, η μετακίνηση των πληθυσμών, η φτώχια, οι συνθήκες υγιεινής, καθώς και η πρόωρη ωρίμανση των γυναικών σε συνδυασμό με την χαλάρωση των ηθών και την χρησιμοποίηση αντισυλληπτικών. Η εργασία αυτή αποτελείται από 7 κεφάλαια, από τα οποία 6 αναφέρονται στα πιο συχνά σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα. Σε κάθε νόσημα γίνεται αναφορά στον τρόπο μόλυνσης, την αιτιολογία, στα συμπτώματα της νόσου, στη διάγνωση και στη θεραπεία τους. Επίσης αναφέρονται επιδημιολογικά δεδομένα από Ελλάδα, Κύπρο και Ευρώπη, πρόληψη και επιπλοκές όπου υπάρχουν. 3

Στο κεφάλαιο 7 αναφέρονται όλες οι μέθοδοι αντισύλληψης, καθώς και η προστασία η οποία παρέχουν. Επίσης γίνεται αναφορά στην διδασκαλία παιδιών και εφήβων για τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, γιατί είναι αναγκαία αυτή η διδασκιλία και στα αποτελέσματα που μπορεί να έχει. Εικόνα 1 4

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 1.1 ΣΥΦΙΛΗ Η σύφιλη είναι χρόνια, μεταδοτική νόσος, μπορεί να προσβάλλει όργανα και συστήματα του ανθρώπινου οργανισμού. Οφείλεται σε λοίμωξη από το βακτήριο που ονομάζεται ωχρά σπειροχαίτη (Treponema pallidium). (1,3) Η σύφιλη μεταδίδεται με άμεση επαφή με τις βλάβες του δέρματος ή των βλεννογόνων και τις εκκρίσεις (σίελος, σπέρμα, κολπικά υγρά) μολυσμένου ατόμου κατά τη σεξουαλική επαφή, όταν υπάρχει λύση της συνέχειας του δέρματος ή του βλεννογόνου του υγιούς ατόμου. (3) Μετάδοση μπορεί να γίνει και με τη μετάγγιση αίματος, αν ο δότης βρίσκεται στα πρώτα στάδια της νόσου. Η μετάδοση μέσω χρησιμοποιημένων αντικειμένων είναι εξαιρετικά σπάνια, λόγω πολύ μικρής αντοχής του βακτηρίου στο περιβάλλον. Έμβρυα γυναικών με λοίμωξη μολύνονται μέσω του πλακούντα ή κατά τη διάρκεια του τοκετού. Η περίοδος μεταδοτικότητας της νόσου εντοπίζεται κατά τη διάρκεια του πρώτου και δεύτερου σταδίου της ασθένειας. Η μόλυνση του εμβρύου κατά την κύηση είναι συχνή, όταν η μητέρα βρίσκεται στα πρώτα στάδια της λοίμωξης. (8,11) Κάποιο άτομο που πάσχει από σύφιλη και έχει μια ανοικτή πληγή έχει αυξημένη πιθανότητα και να "κολλήσει" κάποιο άλλο σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα, αυτό ισχύει ειδικά για το AIDS. Επίσης, οι πάσχοντες από AIDS είναι πιο εύκολο να μεταδώσουν την ασθένειά τους, αν έχουν μια ανοικτή πληγή που την έχει προκαλέσει η σύφιλη. (20,28) 1.1.1 ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΟΣΟΥ Οι δύο κυριότερες θεωρίες που έχουν διατυπωθεί για την προέλευση και εξάπλωση της σύφιλης, έχοντας ως χρονικό ορόσημο τα ταξίδια του Χριστόφορου Κολόμβου και τις επακόλουθες επιδημικές εκρήξεις στην Ευρώπη, είναι γνωστές ως Προκολομβιανή και Κολομβιανή θεωρία αντίστοιχα. Η Προκολομβιανή θεωρία υποστηρίζει ότι η σύφιλη υπήρχε πριν την ανακάλυψη της Αμερικής στη γηραιά ήπειρο, ενώ η Κολομβιανή θεωρία 5

υποστηρίζει ότι η σύφιλη είναι μια ασθένεια του Νέου κόσμου που ήρθε στην Ευρώπη με τις αποστολές του Κολόμβου. Η πρώτη επιδημία της νόσου ξέσπασε στη Νάπολη το 1494 και καθιερώνεται το 1718 η ονομασία σύφιλη χάρη σε ένα ποίημα του Τζιρόλαμο Φρακαστόρο. Το 1905 ανακαλύφθηκε το μικρόβιο που προκαλεί τη νόσο την Ωχρά Σπειροχαίτη. Παρά τις προσπάθειες που έγιναν, ολοκληρωμένη κλινική και περιγραφική μελέτη της νόσου έγινε το 1894. (8,13) 1.1.2 ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ Το αίτιο της σύφιλης όπως προαναφέρθηκε είναι το τρεπόνημα το ωχρό ή ωχρά σπειροχαίτη (εικόνα 1.1) που ανήκει στο γένος των τρεπονημάτων. Πρόκειται για έναν λεπτό σπειροειδές βακτήριο μήκους 6-15 mm και πάχους 0.2 mm ενώ αποτελείται από 8-24 όμοιες κανονικές σπείρες. (1) Εικόνα 1.1 Ώχρα σπειροχαίτη Έχει χαρακτηριστική κινητικότητα, πολλαπλασιάζεται γρήγορα και είναι πολύ ευαίσθητος μικροοργανισμός στη ξηρασία, στο φώς και στην υπεριώδη ακτινοβολία και σε αντισηπτικές ουσίες. Ακινητοποιείται σε πολύ μεγάλες δόσεις αντιβιοτικών ενώ είναι αρκετά ανθεκτική στο ψύχος και στην υγρασία. Θεωρητικά η ωχρά σπειροχαίτη εισδύει στον οργανισμό μόνο όταν υπάρχει λύση της συνέχειας του δέρματος. (1,3) 6

1.1.3 ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC) το 2009 έχουν καταγραφεί 18 279 περιπτώσεις σύφιλης από 28 χώρες κράτη μέλη της Ε.Ε. με συνολικό ποσοστό 4,5/100 000 κατοίκους. Η επίπτωση στους άνδρες έχει αναφερθεί 3 φορές μεγαλύτερη από την επίπτωση στις γυναίκες, με συνολικό ποσοστό 6,6/100 000 κατοίκους στους άνδρες και 2,2 στις γυναίκες. Η πλειοψηφία των περιπτώσεων αναφέρεται σε άτομα ηλικίας άνω των 25 ετών ενώ το 17% των περιπτώσεων αναφέρεται σε νέους 15-24 ετών. Το 51% αναφέρεται σε ομοφυλόφιλους άνδρες. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι από το 2000 μέχρι το 2009 το συνολικό ποσοστό έχει μειωθεί από 8,2/100 000 κατοίκους που ήταν το 2000 σε 4,5 το 2009. Το υψηλότερο ποσοστό το 2009 παρατηρήθηκε στη Ρουμανία με συνολικό ποσοστό 15,0/100 000 κατοίκους. Στην Ελλάδα το 2008 καταγράφηκαν 155 περιστατικά ενώ το 2009 259 περιστατικά σύφιλης. (25,26) Στην Κύπρο το 2008 καταγράφηκαν 14 περιστατικά ενώ το 2009 15 περιστατικά σύφιλης. Σύμφωνα με το σύστημα επιδημιολογικής επιτήρησης των ιατρικών υπηρεσιών και υπηρεσιών δημόσιας υγείας της Κύπρου, κατά το πρώτο εξάμηνο του 2010 η σύφιλη έχει την χαμηλότερη συχνότητα σε ποσοστό της τάξης του 6%. (24) ΣΥΓΓΕΝΗΣ ΣΥΦΙΛΗ Σύμφωνα με το ECDC το 2009 καταγράφηκαν 101 περιπτώσεις συγγενούς σύφιλης με συνολικό ποσοστό 3,5/100 000 γεννήσεις. 71 περιστατικά επιβεβαιώθηκαν. Στην Ελλάδα αναφέρθηκαν 68 περιπτώσεις συγγενής σύφιλης. (25,26) 1.1.4 ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΚΑΙ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ Η νόσος εμφανίζεται μετά από επαφή με μολυσμένες περιοχές. Προσβάλει την επιδερμίδα, τους ιστούς, τα όργανα του σώματος, τον εγκέφαλο και τα νεύρα. Στην διάρκεια της 7

ανάπτυξης της μιμείται τα συμπτώματα άλλων ασθενειών. Το βακτήριο T. pallidium διεισδύει εύκολα στο εκτριμμένο δέρμα ή τις βλεννώδεις μεμβράνες και στη συνέχεια διαδίδεται ταχύτατα μέσω του αίματος και του λεμφικού ιστού χωρίς να εμφανίζονται άμεσα συμπτώματα. Η σύφιλη ταξινομείται σε : Α) Επίκτητη ή συγγενή ανάλογα με το αν μεταδόθηκε στον άνθρωπο κατά την διάρκεια της ζωής του, ή αν μεταδόθηκε από συφιλιδική μητέρα στο έμβρυο. Β) Η επίκτητη σύφιλη χωρίζεται σε πρωτογενείς, δευτερογενείς, λανθάνουσα και τριτογενείς ανάλογα με την εξέλιξη που έχει χωρίς θεραπεία. Γ) Λανθάνουσα σύφιλη χαρακτηρίζεται από θετικές οροαντιδράσεις χωρίς δερματικές εκδηλώσεις και διακρίνεται σε πρώιμη και όψιμη σύφιλη. (1,14) 1.1.5 ΠΡΩΤΟΓΟΝΟΣ ΣΥΦΙΛΗ Η πρωτόγονος σύφιλη διαρκεί περίπου 60 ήμερες αν και μερικές φορές η διάρκεια της φτάνει και 120 ημέρες. Περιλαμβάνει το χρονικό διάστημα από την μόλυνση μέχρι την εμφάνιση του συφιλιδικού έλκους. Ο χρόνος επώασης ποικιλεί σε διάρκεια με μέσο όρο τις 3 εβδομάδες. (14,15) Το συφιλιδικό έλκος (εικόνα 1.2) είναι μια από τις κυριότερες εκδηλώσεις της πρωτογόνου σύφιλης. Έχει διάμετρο 5-10 mm, εμφανίζεται κυρίως στα γεννητικά όργανα αλλά και σε άλλες εξωγεννητικές περιοχές όπως ο πρωκτός, η στοματική κοιλότητα, το πρόσωπο, οι αμυγδαλές και τα δάκτυλα. Αρχίζει σαν μια κόκκινη κηλίδα στο σημείο της μόλυνσης όπου στη συνέχεια σκληραίνεται και διαβρώνεται. Είναι ανώδυνο και θεραπεύεται αυτόματα σε 1-5 εβδομάδες. (3,14) Εικόνα 1.2 Συφιλιδικό έλκος Όταν εμφανίζεται το έλκος οι ορολογικές αντιδράσεις της συφίλιδος είναι αρνητικές, ενώ αργότερα την 1η έως την 4η εβδομάδα γίνονται θετικές. Συνήθως το συφιλιδικό έλκος 8

συνοδεύεται από ένα πρήξιμο των λεμφαδένων δίπλα στα γεννητικά όργανα. Χαρακτηριστικό είναι ότι πρήζονται χωρίς να είναι ερεθισμένοι ή να πονάνε και συνήθως μένουν πρησμένοι ακόμη και όταν η πληγή επουλωθεί. (3,14) 1.1.6 ΔΕΥΤΕΡΟΓΟΝΟΣ ΣΥΦΙΛΗ Αρχίζει δύο μήνες περίπου μετά την εμφάνιση του έλκους και διαρκεί από 2 μέχρι 10 εβδομάδες, Περιλαμβάνει γενικά συμπτώματα καθώς και εκδηλώσεις από το δέρμα, τους βλεννογόνους, τους λεμφαδένες και τα σπλάχνα, που οφείλονται στην είσοδο του τρεπονήματος στο αίμα. Δηλαδή τρεπονημιακή σηψαιμία. (14,17) Η ροδάνθη (εικόνα 1.3) είναι η συνηθισμένη μορφή δευτερογενής συφίλιδος. Πρόκειται για εξάνθημα μικροκηλιδώδες, ρόδινης χροιάς που εντοπίζεται στον κορμό κυρίως. Οφείλεται στην εμβολή μικροσκοπικών αγγείων του χορίου από σπειροχαίτες. Ο ασθενής εμφανίζει συμπτώματα που μοιάζουν με γρίπη όπως πυρετό, ανορεξία, αϋπνία, νευρικότητα, καταβολή δυνάμεων, είναι δυνατόν όμως να εμφανιστούν ταυτόχρονα έντονη κεφαλαλγία και άλγος στα οστά. (10,14) Εικόνα 1.3 Ροδάνθη δευτερογενής συφίλιδος 9

Ανάλογα με το όργανο που προσβάλλεται είναι δυνατό να έχουμε ηπατίτιδα, νεφρίτιδα, μηνιγγίτιδα με ή χωρίς κλινικές εκδηλώσεις, αναιμία, λευκοκυττάρωση κ.α. Τέλος η πολυαδενίτιδα περιλαμβάνει όλους σχεδόν τους λεμφαδένες που διογκώνονται ελαφρά και είναι ευκίνητοι και ανώδυνοι. Η μορφολογία και η κατανομή των βλαβών ποικίλει από ασθενή σε ασθενή και στο στάδιο αυτό η σύφιλη συγχέεται με πολλά άλλα δερματολογικά νοσήματα. (3,10,14) Τα δευτερογενή συφιλιδικά εξανθήματα διακρίνονται σε : Κηλιδώδες (συφιλιδική ροδάνθη) : πρόκειται για ερυθρορόδινες κηλίδες που εντοπίζονται στα πλάγια του κορμού. Βλατιδώδη, διαβρωτικά-ελκωτικά : Χαρακτηρίζονται από μεγάλου βαθμού πολυμορφία. Είναι σκληρά, χρώματος ερυθρού ή χάλκινου και διατάσσονται διάσπαρτα ή σχηματίζουν τόξα και κύκλους. Διακρίνονται σε βλατιδολεπιδώδη, βλατιδοεφελκιδώδη, βλατιδοελκωτικά, λειχηνοειδή θυλακωτά. Από πλευράς μεγέθους διακρίνονται σε μικρό και μεγαλοβλατιδώδη. Συφιλιδικές πλάκες (πλατέα κονδυλώματα) : Εντοπίζονται στην περιοχή των γεννητικών οργάνων και της περιπρωκτικής χώρας, αλλά και στις γωνίες των χειλιών και σε πτυχές (μηρογεννητικές, υπομαζικές, μεσοδακτύλιες). Είναι ελαφρώς διαβρωμένες και πλούσιες σε σπειροχαίτες. Υπόλευκες αβαθείς ωοειδείς πλάκες που περιβάλλονται από ερυθηματώδη άλω. Εντοπίζονται στα χείλη, στη γλώσσα, στις παρειές, στις αμυγδαλές, στο φάρυγγα και στο βλεννογόνο της μύτης. Λευκομελανοδερμία : Πρόκειται για μελαγχρωματικές ή υπόχρωμες κηλίδες που καταλείπουν κατά την αποδρομή τους τα κηλιδώδη και βλατιδώδη εξανθήματα. Από τις πλέον συνήθεις είναι αυτή που εντοπίζεται στον αυχένα και τα πλάγια του τραχήλου και λέγεται περιδέραιο της Αφροδίτης. Αλωπεκία : Χαρακτηρίζεται από πολλαπλές μικρές αποψιλωτικές πλάκες ή από διάχυτη πτώση των τριχών. Χαρακτηριστική είναι η μερική αλωπεκία των οφρύων. Ονυχία Παρωνυχία : Το πρώιμο εξάνθημα μπορεί να είναι αμυδρό και να διαφύγει της διάγνωσης σε ανθρώπους με σκούρο δέρμα. Στους ενήλικες δεν εμφανίζεται σχεδόν ποτέ φυσαλιδώδες ή κνησμώδες. Οι βλεννογονικές βλάβες είναι ιδιαίτερα μολυσματικές σε αντίθεση με το δερματικό εξάνθημα. Κατά το στάδιο αυτό ανευρίσκονται τα τρεπονήματα στις βλάβες και οι ορολογικές αντιδράσεις είναι θετικές. (3,8,11,13) 10

1.1.7 ΛΑΝΘΑΝΟΥΣΑ ΣΥΦΙΛΗ Την δευτερογενή σύφιλη ακολουθεί η λανθάνουσα σύφιλη. Πρόκειται για μια κατάσταση όπου ο ασθενείς είναι μολυσμένος και έχει θετικές ορολογικές εξετάσεις για σύφιλη, αλλά δεν έχει συμπτώματα. Διακρίνεται σε πρώιμη και όψιμη. Η πρώιμη λανθάνουσα περίοδος αρχίζει ένα χρόνο ή και νωρίτερα μετά την έναρξη της πρωτογόνου σύφιλης. Η όψιμη λανθάνουσα περίοδος διαρκεί περισσότερο από τέσσερα χρόνια. Παρουσιάζεται σε αρρώστους που υποβλήθηκαν σε ατελή θεραπεία ή σε περιπτώσεις που λάμβαναν συγχρόνως αντιβιοτικά για άλλη αιτία. (13,23) 1.1.8 ΟΨΙΜΗ ΣΥΦΙΛΗ (Τριτογενής σύφιλη) Το στάδιο αυτό μπορεί να συμβεί μετά τη δευτερογενή ή μετά από χρόνια λανθάνουσα σύφιλη. Στο στάδιο αυτό είναι δύσκολο να καταπολεμηθεί ο μικροοργανισμός. Προσβάλει πολλά όργανα αλλά διακρίνεται σε τρείς γενικούς τύπους : κομμιώματα, νευροσύφιλη και καρδιαγγειακή σύφιλη. (13,23) Τα συφιλιδικά κομμιώματα (εικόνα 1.4) είναι ανώδυνα και εντοπίζονται σε οποιοδήποτε ιστό ή όργανο. Τα κομμιώματα παρουσιάζονται ως κοκκιωματώσεις ή ελκωτικές ή συμπαγείς βλάβες του δέρματος. Εντοπίζονται στην κεφαλή, στα άνω άκρα και στις κνήμες. Εκτός από το δέρμα τα κομμιώματα εντοπίζονται στο στόμα, στη μύτη, στα οστά, στους μυς, στους λεμφαδένες, στα γεννητικά όργανα και στα σπλάχνα Εικόνα 1.4 Συφιλιδικά κομμιώματα 11

Στην καρδιαγγειακή σύφιλη, φλεγμονή της ανιούσας αορτής οδηγεί σε εξασθένιση του αορτικού τοιχώματος και δημιουργία ανευρύσματος. Αυτή η κατάσταση πιθανόν να οδηγήσει τον ασθενή σε ανεπάρκεια αορτικής βαλβίδας και μερικές φορές σε απόφραξη των στεφανιαίων αρτηριών. (23) Ιδιαίτερη σημασία έχει η νευροσύφιλη. Αμέσως όταν μολυνθεί ο άρρωστος το Ε.Ν.Υ. εμφανίζει ενδεικτικές αλλοιώσεις της νόσου σε ποσοστό 20-37%. Το μισό από αυτό το ποσοστό θα καταλήξει σε ασυμπτωματική νευροσύφιλη, αν ο άρρωστος παραμείνει χωρίς θεραπεία. Έχει άλλωστε υπολογισθεί ότι σε άτομα που έχουν μείνει χωρίς θεραπεία προσεβλήθη το κεντρικό νευρικό σύστημα σε ποσοστό 7,6%. (11,25) Η νευροσύφιλη ταξινομείται ως εξής: Μηνιγγοαγγειακή σύφιλη. Εκδηλώνεται από 1-5 χρόνια από τη μόλυνση. Νωτιαία φθίση ή προϊούσα κινητική αταξία. Εκδηλώνεται μεταξύ 10 και 20 χρόνων. Προϊούσα, γενική παράλυση. Εκδηλώνεται μεταξύ 20-50 χρόνων από τη μόλυνση. Επιγραμματικά, πρέπει να τονισθεί ότι, η καλύτερη θεραπεία και αν γίνει, οι βλάβες από το καρδιαγγειακό σύστημα, τους οφθαλμούς, το ήπαρ και κυρίως το Νευρικό Σύστημα δεν είναι ανατάξιμες παρά το γεγονός ότι ο οργανισμός θα έχει αποστειρωθεί από τις σπειροχαίτες. Η τριτογόνος σύφιλη σήμερα είναι ιδιαίτερα σπάνια γιατί οι ασθενείς συνήθως λαμβάνουν θεραπεία σε πρώιμα στάδια της νόσου. (8,26) 1.1.9 ΣΥΓΓΕΝΗΣ ΣΥΦΙΛΗ Πρόκειται για την δεύτερη μορφή σύφιλης κατά την οποία η μόλυνση γίνεται κατά την ενδομήτρια ζωή και μάλιστα μετά τον τέταρτο μήνα της κύησης όπου το τρεπόνημα μπορεί να περάσει τον πλακούντα. Ανάλογα με τον χρόνο που θα εκδηλωθούν τα συμπτώματα, η συγγενής σύφιλη διακρίνεται σε πρώιμη και όψιμη. (14) 12

Στην πρώιμη συγγενή σύφιλη οι εκδηλώσεις εμφανίζονται κατά την γέννηση ή παρουσιάζονται στα πρώτα 2-4 χρόνια και είναι ιδιαίτερα μολυσματικές. Το παιδί που θα γεννηθεί με εκδηλώσεις πρωίμου συγγενούς συφίλιδος είναι εξαιρετικά μεταδοτικό για το περιβάλλον του. Είναι γεμάτο από ερυθηματοβλατιδώδη εξανθήματα, ακριβώς όπως της δευτερογόνου συφίλιδος. Οι βλεννογόνοι, ιδιαίτερα της μύτης, είναι φλεγμονώδεις και το κλάμα του νεογνού είναι χαρακτηριστικό. Η ρινίτις αυτή ονομάζεται συφιλιδική κόρυζα. Παράλληλα συνυπάρχει ποικιλία κλινικών εκδηλώσεων και αλλοιώσεων ακτινογραφικώς βεβαιούμενων από τα οστά και τις αρθρώσεις. Η προσβολή του ήπατος, των νεφρών κτλ., συνοδεύεται από ανάλογη συμπτωματολογία. Παρά τη βαριά κλινική εικόνα μετά από μια σωστή θεραπεία η κατάσταση του νεογνού βελτιώνεται ραγδαία. (14,15,17) Οι εκδηλώσεις της όψιμου συγγενούς σύφιλης εμφανίζονται μετά από 5-15 χρόνια από τη γέννηση. Συνυπάρχουν με συφιλιδικά στίγματα συνήθως. Υπερισχύουν οι κομμιωματώδεις αντιδράσεις από τα μαλακά μόρια, διάτρηση της υπερώας 17 και καθίζηση της ρινός. Σπανιότερα παρατηρείται προσβολή του νευρικού συστήματος και του καρδιαγγειακού. (23) Ως στίγματα συγγενούς σύφιλης αναφέρονται, τρία του Hutchinson: 1. Η μέση πυώδης ωτίτιδα (κώφωση), 2. Η διάμεσος κερατίτιδα και 3. Οι χαρακτηριστικοί βαρελοειδής οδόντες. Επίσης: Οι ακτινοειδείς ουλές του γύρω από το στόμα, Οι βλάβες οστών και Η εφιπιοειδής ρίνα. Όχι σπάνιο φαινόμενο είναι επίσης οι ραγάδες στις δύο γωνίες του στόματος, η προαναφερόμενη καθίζηση της ρινός και η όψη του προσώπου. Όμως κύρια διαγνωστική σημασία έχουν οι εξοστώσεις των μακρών οστών ιδιαίτερα οι κνήμες. (14,15) Αξίζει τέλος να αναφερθεί μια ιδιαίτερη μορφή: πρωίμου συγγενούς συφίλιδος επιβραδυνομένου τύπου, χωρίς δηλαδή κλινικές εκδηλώσεις από το δέρμα και τα οστά αλλά και χωρίς να πρόκειται για όψιμη σύφιλη. Απλούστατα, το παιδί γεννιέται 13

φαινομενικά υγιές με σημαντικού βαθμού αναιμία και συνοδό ηπατοσπληνικό σύνδρομο. Συνυπάρχουν όμως ακτινολογικά και ορολογικά ευρήματα συγγενούς συφίλιδος. Μετά από κατάλληλη αντισυφιλιδική θεραπεία, το σύνδρομο και η αναιμία ανατάσσονται τελείως και οριστικά. (3,8) 1.1.10 ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Υπάρχουν δύο κύριες διαγνωστικές εξετάσεις : 1. Η αναζήτηση του ωχρού τρεπονήματος (εξέταση σκοτεινού πεδίου). 2. Οι ορολογικές εξετάσεις. Η αναζήτηση του ωχρού τρεπονήματος : Γίνεται στην πρωτόγονο, στη δευτερόγονο και στη συγγενή σύφιλη. Στην πρωτόγονο σύφιλη ελέγχονται ο ορός του συφιλιδικού έλκους και ο οπός από την παρακέντηση της σύστοιχης αδενίτιδας. Στην δευτερόγονο σύφιλη ελέγχεται ο ορός των συφιλιδικών πλακών και στη συγγενή σύφιλη το υγρό από τις πομφόλυγες της συφιλιδικής πέμφιγας και το ρινικό έκκριμα της συφιλιδικής ρινίτιδας. (11) Οι μέθοδοι αναζήτησης του ωχρού τρεπονήματος είναι η μικροσκόπηση σε σκοτεινό πεδίο, όπου αναγνωρίζεται η ώχρα σπειροχαίτη από τις χαρακτηριστικές κινήσεις και η χρώση με διάφορες μεθόδους όπως κατά Giemsa, Fontana Tribondeau, burri και άλλες. (1,8) Ορολογικές εξετάσεις : Με τις ορολογικές αντιδράσεις ανιχνεύονται τα αντισώματα που κυκλοφορούν στον οργανισμό μετά τη μόλυνση. Οι εφαρμοζόμενες οροαντιδράσεις στη σύφιλη, ανάλογα με το χρησιμοποιούμενο αντιγόνο διακρίνονται σε δύο κατηγορίες : Α) Αντιδράσεις με μη τρεπονηματικά αντιγόνα. Είναι μη ειδικές αντιδράσεις όπου χρησιμοποιούνται σαν αντιγόνο καρδιολιπίνη αναμεμιγμένη με χοληστερίνη και λεκιθίνη 14

και διακρίνονται σε αντιδράσεις συνδέσεως συμπληρώματος, αντιδράσεις κροκυδώσεως (Kahn, VDRL, Kline κ.α.) και αντιδράσεις ταχείας εκτελέσεως (RPR, USR). Β) Ειδικές οροαντιδράσεις. Χρησιμοποιούνται σαν αντιγόνο υλικό από ζώντα ή νεκρά τρεπονήματα. Τέτοιες αντιδράσεις είναι η δοκιμασία ακινητοποίησης του τρεπονήματος (T.P.I), δοκιμασία φθοριζόντων αντιτρεπονηματικών αντισωμάτων (FTA - Abs). Οι αντιδράσεις με μη ειδικά αντιγόνα χρησιμεύουν στην άμεση διάγνωση της σύφιλης, όπως επίσης και σαν κριτήριο βελτίωσης ή ίασης. Οι αντιδράσεις με ειδικά αντιγόνα χρησιμεύουν μόνο για επιβεβαίωση της διάγνωσης σε περιπτώσεις σύφιλης όπου τα κλινικά δεδομένα είναι αρνητικά. Όταν ο τίτλος των αντισωμάτων παραμένει σταθερός ή εξακολουθεί να ανεβαίνει, τότε πρόκειται για υποτροπή ή για νέα μόλυνση της νόσου. (3,8,13) Οι οροαντιδράσεις μετά από θεραπεία αρνητικοποιούνται στις ακόλουθες περιπτώσεις : o Αν η θεραπεία αρχίσει κατά το προλογικό στάδιο οι οροαντιδράσεις παραμένουν αρνητικές. o Αν η θεραπεία αρχίσει μέσα σε 3 μήνες από την μόλυνση το μεγαλύτερο ποσοστό των ειδικών και μη ειδικών αντιδράσεων αρνητικοποιούνται. o Αν η θεραπεία αρχίσει μετά τους 6 μήνες, οι ειδικές οροαντιδράσεις αρνητικοποιούνται στο 80%, ενώ οι ειδικές μόνο στο 20% των περιπτώσεων. (8) Τέλος άλλες εργαστηριακές εξετάσεις που εκτελούνται είναι, η εξέταση του ΕΝΥ για διαπίστωση προσβολής του ΚΝΣ και η αντίδραση λουετίνης που είναι αντίστοιχη με την αντίδραση Mantoux. (19) 1.1.11 ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ Το Treponema pallidium δείχνει ευαισθησία σε πολλά αντιβιοτικά και δεν υπάρχουν ενδείξεις αντιμικροβιακής αντοχής. Κλασική θεραπεία της πρώιμης σύφιλης αποτελεί μια ενδομυϊκή χορήγηση 2,4 εκατομμυρίων μονάδων βενζαθενικής πενικιλίνης G. Μερικοί 15