οι αναλυτικοί οδηγοί μητρικός θηλασμός μια φυσική επιλογή, μια πράξη αγάπης

οι αναλυτικοί οδηγοί μητρικός θηλασμός μια φυσική επιλογή, μια πράξη αγάπης 1

η αρχή μιας όμορφης περιπέτειας Μόλις γεννιέται, η πρώτη επιθυμία του παιδιού σου να είναι να τραφεί. Είναι η φύση που το ωθεί: ανοίγει το στοματάκι του, καθοδηγούμενο και από την όσφρηση και τη ζεστασιά του σώματός σου, για να φτάσει στον πολυπόθητο στόχο, το στήθος σου. Είναι μια πολύ συγκινητική και έντονη στιγμή που πρέπει να τη γευτεί απόλυτα και με ηρεμία, μια τέλεια βάση πάνω στην οποία θα αρχίσετε να δημιουργείτε, μέσω του γάλακτός σου, έναν βαθύ και μακροχρόνιο δεσμό. Το να θηλάσεις το παιδί σου είναι η καλύτερη επιλογή που μπορείς να κάνεις. Είναι μια φυσική διαδικασία και θεμελιώδους σημασίας, όχι μόνο για την υγεία του παιδιού σου, αλλά και για τη δική σου. Από μόνη της είναι αρκετά εύκολη: μερικές φορές όμως δεν θέλει πολύ για να διαταράξεις την ευαίσθητη ισορροπία της. Κούραση, στρες ή ο φόβος να μην έχεις αρκετό γάλα ή να μην μπορείς να ανταποκριθείς στο νέο σου ρόλο μπορεί να επιδράσουν αρνητικά πάνω σου. Είναι φυσιολογικό, μην ανησυχείς για τίποτα. Τις περισσότερες φορές πρόκειται για μια προσωρινή κατάσταση που θα μπορείς να ξεπεράσεις με την στήριξη όποιου είναι δίπλα σου, με την στοργή των δικών σου και με τις συμβουλές ιατρικού προσωπικού, στο οποίο είναι καλό να αποτανθείς χωρίς να νιώθεις άβολα ή να ντρέπεσαι. Το μητρικό γάλα είναι μια εντελώς ιδανική τροφή: πάντα έτοιμο και στη σωστή θερμοκρασία, υγιεινό γιατί είναι αποστειρωμένο, δεν επιβαρύνει την οικονομία του σπιτιού και καλύπτει όσο το δυνατόν καλύτερα τις διατροφικές ανάγκες του παιδιού σου. Αυτό γιατί: του προσφέρει όλες τις θρεπτικές ουσίες που χρειάζεται για να μεγαλώσει (πρωτεΐνες, βιταμίνες, μέταλλα, λίπη και σάκχαρα) συμβάλλει στην ανάπτυξη του ανοσοποιητικού του συστήματος, που είναι ακόμη ατελές, χάρη στα αντισώματα που περνούν από το σώμα σου στο δικό του του εξασφαλίζει τη σωστή ενυδάτωση: το γάλα σου αποτελείται κυρίως από 2 3

νερό, το ίδιο στοιχείο από το οποίο αποτελείται το 75% του βάρους του νεογέννητου. Πράγματι, όταν είναι καλά δεν χρειάζεται να πίνει, γιατί το γάλα σου έχει ήδη όλα τα απαραίτητα υγρά για να το ξεδιψάει. Το θέμα αλλάζει στις περιπτώσεις που το μικρό ιδρώνει πολύ, έχει υψηλό πυρετό ή συμπτώματα όπως εμετό και διάρροια που προκαλούν αυξημένη απώλεια υγρών με κίνδυνο αφυδάτωσης προλαμβάνει την εμφάνιση αλλεργιών και τροφικών δυσανεξιών, όπως στις πρωτεΐνες του αγελαδινού γάλακτος που υπάρχουν στα βρεφικά γάλατα του επιτρέπει πιο κανονική σωματική ανάπτυξη, με λιγότερη τάση να παχύνει και μικρότερη προδιάθεση στην παχυσαρκία το βοηθάει να κοιμάται πιο ήρεμα. Όμως ο μητρικός θηλασμός είναι ένδειξη μεγάλης στοργής και απέναντι στον εαυτό σου γιατί: ενώ το μωρό θηλάζει, το σώμα σου παράγει μια ορμόνη, την ωκυτοκίνη, που προκαλεί συσπάσεις στους λείους μυς, βοηθώντας στην επαναφορά της μήτρας στις κανονικές της διαστάσεις και στο να ξαναβρείς τη γραμμή σου μειώνει τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού και των ωοθηκών κατά την περίοδο της προεμμηνόπαυσης αυξάνει την κατανάλωση των θερμίδων συμβάλλοντας στην πιο γρήγορη επιστροφή στο κανονικό βάρος βελτιώνει την ασβεστοποίηση των οστών προλαμβάνοντας την οστεοπόρωση. Επομένως τα πλεονεκτήματα του μητρικού θηλασμού μπορούν να συνοψιστούν ως εξής: ασφαλής, γιατί το γάλα σου περιέχει προστατευτικούς παράγοντες που βοηθούν στην πρόληψη και την καταπολέμηση των λοιμώξεων, όπως η ωτίτιδα, η γαστρεντερίτιδα και η πνευμονία και μειώνει τον κίνδυνο αλλεργικών παθήσεων, κυρίως του άσθματος υγιεινός, γιατί το μητρικό γάλα περιέχει θρεπτικά συστατικά στις σωστές ποσότητες που είναι εξαιρετικής ποιότητας και χρησιμοποιούνται από το παιδί με τον καλύτερο τρόπο εύκολος, γιατί εξασφαλίζει συνεχώς τροφή για το βρέφος. ποσότητα, ωράρια και ρυθμοί των γευμάτων Η επιστροφή στο σπίτι από τo μαιευτήριο με το νεογέννητο είναι μια στιγμή μεγάλης χαράς αλλά και προσαρμογής. Οι ρυθμοί της οικογένειας αλλάζουν και απαιτούν προσοχή και φροντίδα. Στην αρχή μπορεί να νιώσεις λίγο αγχωμένη και να αναρωτιέσαι για τα μηνύματα που σου στέλνει το παιδί. Ενδεχόμενες κρίσεις κλάματος μετά το γεύμα μπορεί να σου δημιουργήσουν ερωτηματικά για την καταλληλότητα του γάλακτός σου και του μητρικού θηλασμού. Να θυμάσαι, όμως, ότι το κλάμα του παιδιού δεν συνδέεται μόνο με την πείνα. Συχνά κλαίει γιατί αναζητάει τη σωματική επαφή, την τρυφερότητα, να ακουμπήσει το σώμα σου και να ακούσει τον χτύπο της καρδιάς σου. Αλλά μπορεί επίσης απλά να το πονάει η κοιλίτσα του... Η ποσότητα του γάλακτος που ζητά ένα μωρό ποικίλλει κατά πολύ. Τα περισσότερα νεογέννητα ζητούν επτά γεύματα σε 24 ώρες, ενώ για άλλα μπορεί να χρειάζονται δέκα και για άλλα έξι ή πέντε. Το πώς θα μοιράσεις τα γεύματα μέσα στη μέρα χρειάζεται αμοιβαία ανταλλαγή γνώσεων και γνωριμία, που αποκτάται με τον καιρό. Όταν θηλάζεις άσε να σε καθοδηγήσει περισσότερο η όρεξή του παρά το ρολόι. Στο θηλασμό με ωράριο μπορεί να του προσφέρεις το γάλα σου χωρίς εκείνο να το έχει ζητήσει και αυτό δεν το βοηθά να δημιουργήσει τη σωστή σχέση μαζί σου: το ερέθισμα της πείνας συμβάλλει στη δημιουργία ενός σωστού διαλόγου χωρίς λέξεις, που βασίζεται στην εμπιστοσύνη του νεογέννητου ότι θα λάβει από τη μαμά του ικανοποιητικές απαντήσεις. Φυσικά, θα πρέπει να βρεθεί μια μέση λύση, με βάση και τις δικές σου και τις δικές του ανάγκες: με κανονικά και προβλεπόμενα ωράρια για τα γεύματα που μακροπρόθεσμα θα σας κάνουν να νιώσετε μια αμοιβαία σιγουριά. Η εφαρμογή ενός διατροφικού πίνακα με γεύματα σε τακτά χρονικά διαστήματα συνιστάται για τα «τεμπέλικα» μωρά, λόγω του νεογνικού ίκτερου για παράδειγμα. Αυτά τα νεογέννητα πρέπει να τα ξυπνούν συχνά για να θηλάσουν και είναι προτιμότερα τα μικρά και συχνά γεύματα. Δεν είναι δυνατόν να καθοριστεί η ιδανική διάρκεια γεύματος. Το διάστημα που μεσολαβεί από τη στιγμή που το μωρό αρχίζει να θηλάζει μέχρι τη στιγμή που το γάλα αρχίζει να ρέει μεταβάλλεται: είναι σίγουρα μεγάλο κατά τις πρώτες 3 ή 4 ημέρες μετά τον τοκετό, ενώ μειώνεται μετά την εμφάνιση του γάλακτος. Υπάρχουν διαφορές που σχετίζονται και με τη ροή του γάλακτος. Τα πρώτα λεπτά είναι πιο έντονη ενώ στη συνέχεια επιβραδύνεται. Επιπλέον, οι τελευταίες στιγμές του γεύματος, σε επαφή με το ζεστό σου στήθος, για το μωρό είναι μια στιγμή ευχαρίστησης. 4 5

«Στην αρχή φαινόταν δύσκολο. Όμως μετά από 1-2 εβδομάδες όλα διορθώθηκαν και βρήκα το θηλασμό μια πραγματικά μοναδική εμπειρία». Άννα, 32 ετών, μαμά του Στέφανου Οι ανάγκες από το ένα μωρό στο άλλο διαφέρουν κατά πολύ. Έτσι γίνεται κατανοητό πώς ένα μωρό μπορεί να μείνει ικανοποιημένο μετά από 10 λεπτά και ένα άλλο μετά από 20. Να θυμάσαι όμως ότι τα γεύματα που διαρκούν πάνω από μία ώρα δείχνουν ότι κάτι δεν πάει καλά: σε τέτοια περίπτωση ζήτησε αμέσως τη συμβουλή ενός ειδικού. Αν το μικρό είναι ικανοποιημένο και ενεργείται κανονικά, αρκεί να ελέγχεις την ανάπτυξή του μία φορά την εβδομάδα: αν η αύξηση του βάρους κατά τις πρώτες εβδομάδες είναι μεγαλύτερη από 120 γραμ. την εβδομάδα, σημαίνει ότι όλα πηγαίνουν καλά. Μπορεί να τύχει το παιδί να μην είναι ακόμα ικανοποιημένο: μην φοβάσαι ότι πεινάει, γιατί μετά από μία ώρα από το τελευταίο γεύμα το στήθος σου θα έχει ήδη παράγει το 50% από αυτό που έφαγε το παιδί. Να έχεις πάντα υπόψη σου ότι, αυτή την περίοδο, η καλύτερη θέση για το παιδί είναι δίπλα σου, όπου νιώθει ασφαλές και προστατευμένο, όπου αν ξυπνήσει ακόμα και για ένα λεπτό μπορεί να πιει λίγο γάλα και να το πάρει αμέσως ο ύπνος. Θα δεις ότι θα μάθεις να κοιμάσαι προσαρμοζόμενη στον ίδιο ρυθμό με το δικό του. Αν το παιδί τρώει και τη νύχτα, εσύ θα εκκρίνεις σε μεγαλύτερη ποσότητα την ορμόνη που παράγει το γάλα (την προλακτίνη) και τα γεύματα θα γίνουν πιο πλούσια. Αλλά αν το παιδί τη νύχτα κοιμάται για 5-6 συνεχόμενες ώρες, δεν χρειάζεται να το ξυπνήσεις: σημαίνει ότι δεν έχει ανάγκη να φάει κι έτσι μπορείς να ξεκουράζεσαι. οι στάσεις για να θηλάσεις Το παιδί για να θηλάσει πρέπει να βρίσκεται στη σωστή θέση: ακούμπησε την κοιλίτσα του στην κοιλιά σου και κράτησέ του το κεφαλάκι σε φυσιολογική θέση. Για να προλάβεις τον κίνδυνο των ραγάδων ή των ερεθισμών είναι σημαντικό να μην μένεις πάντα στην ίδια θέση: αυτό θα επιτρέψει στο παιδί να μην θηλάζει πάντα στο ίδιο σημείο και να μην διεγείρει υπερβολικά μόνο ένα σημείο του στήθους. Οι στάσεις που μπορείς να χρησιμοποιήσεις ανάμεσα στα διάφορα γεύματα είναι βασικά τρεις: λίκνο, rugby και ξαπλωμένη. Η θέση λίκνο : κάτσε σε μια άνετη καρέκλα ή σε μια πολυθρόνα, με την πλάτη σου να ακουμπά καλά και το χέρι που στηρίζει το παιδί να ακουμπάει σε ένα μαξιλάρι ή στο μπράτσο της καρέκλας, έτσι ώστε να μην πιέζεται. Μπορείς ακόμα να χρησιμοποιήσεις ένα μαξιλάρι θηλασμού που θα το τοποθετήσεις στα γόνατά σου για να στηρίζεται καλά το παιδί και να μην είναι μακριά από το στήθος σου. Ακόμη κι αν έχεις την εντύπωση ότι το στήθος σου πιέζει το πρόσωπό του εμποδίζοντάς το να αναπνεύσει, στην πραγματικότητα (εκτός κι αν τραβηχτεί μόνο του) το μωρό αισθάνεται πολύ άνετα γιατί το στόμα του εφαρμόζει καλά στη θηλαία άλω και τη θηλή σου και η μικρή μυτούλα του τού επιτρέπει να αναπνέει σωστά. Η θέση Rugby: ξαπλώνεις το παιδί στην ίδια πλευρά με το στήθος που θα του δώσεις βάζοντας ένα μαξιλάρι κάτω από το πλευρό του και το τοποθετείς κάτω από το μπράτσο σου, συγκρατώντας το κεφάλι του με το χέρι σου, όπως θα κρατούσε ένας παίχτης του rugby την μπάλα. Τέλεια θέση για τις μαμάδες που έχουν κάνει καισαρική τομή και για τα ανήσυχα, πρόωρα ή με κλειστή μυτούλα μωρά, γιατί τους επιτρέπει να θηλάζουν χωρίς να κουράζονται. 6 7 Ξαπλωμένη: ξάπλωσε στο πλάι με το κεφάλι του ακουμπισμένο στο μπράτσο σου, στηριζόμενη από ένα μαξιλάρι και το παιδί μπροστά, ξαπλωμένο κι αυτό στο πλάι. Είναι η ιδανική θέση για τους νυχτερινούς θηλασμούς και επειδή είναι πολύ αναπαυτική συνιστάται και για τις πρώτες μέρες μετά τον τοκετό. Αν έχεις δίδυμα, προφανώς διπλασιάζεται και η προσπάθειά σου στο θηλασμό. Αν το γάλα σου είναι αρκετό για να θρέψει και τα δύο μωρά, μιας και το στήθος διεγείρεται πολύ, δεν είναι εξίσου εύκολο να οργανώσεις τους θηλασμούς. Μπορείς να προγραμματίσεις διαφορετικά ωράρια, αλλά φυσικά η πιο εύκολη λύση είναι τα δίδυμα να θηλάζουν την ίδια ώρα, γιατί θα μπορείς να τα βάλεις ταυτόχρονα στο στήθος στη θέση rugby ή χιαστί μπροστά.

το ένστικτο του θηλασμού Μπορεί να χρειαστεί κάποιες φορές να παρακινήσεις το παιδί να πάρει το στήθος σου. Για να το βοηθήσεις, άγγιξε τα χείλη του με τη θηλή σου ή σπρώξε με την παλάμη του άλλου σου χεριού το κεφαλάκι του προς το στήθος σου. Αυτή η απλή κίνηση θα το κάνει να ανοίξει το στόμα και να μπορέσει να πιάσει το στήθος εφαρμόζοντας το πάνω και το κάτω σαγονάκι του στη θηλαία άλω. Αυτή η θέση θα επιτρέψει στο παιδί να θηλάσει σωστά και θα σε προστατέψει από τυχόν επώδυνες καταστάσεις του στήθους που δεν είναι φυσιολογικές συνέπειες του θηλασμού, αλλά οφείλονται στο γεγονός ότι το μωρό παίρνει το στήθος με λανθασμένο τρόπο. Μόλις βρεις τη σωστή θέση, το μωρό σου μπορεί να αρχίσει να θηλάζει με μια κίνηση που σπρώχνει τη θηλή προς τα επάνω ούλα, επιτρέποντάς του έτσι να αντλήσει το γάλα. Θηλάζοντας θα ηρεμεί όλο και περισσότερο, η αναπνοή του θα γίνει κανονική και θα συγχρονιστεί με το ρυθμό θηλασμού/κατάποσης. Στην αρχή η διαδοχή των θηλαστικών κινήσεων (3-5 κατά μέσο όρο) είναι γρήγορη και στη συνέχεια γίνεται πιο κανονική και ρυθμική: πιπιλάει, αντλεί, καταπίνει. Για να το βγάλεις από το στήθος, μπορείς να πιέσεις απαλά στη γωνία του στόματός του έτσι ώστε να μπει λίγος αέρας και να αναγκαστεί να αφήσει το στήθος. Το παιδί έχει εφαρμόσει σωστά στο στήθος όταν: το στόμα του είναι ανοιχτό και το κάτω χείλος είναι στραμμένο προς τα έξω είναι πιο ορατή η θηλαία άλως πάνω από το πάνω χείλος του σε σχέση με το κάτω το σαγόνι του ακουμπάει στο στήθος σου αντλεί αργά και βαθιά το ακούς να καταπίνει και δεν υπάρχουν ενδείξεις για πιπίλισμα στο κενό δεν πονάς. Το ήξερες ότι η διαφορετική περιεκτικότητα θρεπτικών στοιχείων στο μητρικό γάλα εγγυάται στο παιδί μια διατροφή απολύτως ισορροπημένη, ανάλογα με τις ανάγκες ανάπτυξης και τις πεπτικές ικανότητές του; Μπορείς επομένως να πεις ότι είναι μια ζωντανή τροφή. το πρωτόγαλα και το ώριμο γάλα Το πρωτόγαλα είναι η πρώτη τροφή που κάθε μαμά, όπως εσύ, παράγει μετά την κύηση. Είναι εξαιρετικά εύπεπτο, χωρίς πολλά λιπίδια και σάκχαρα, αλλά πλούσιο σε πολλές βιταμίνες και πρωτεΐνες, μεταξύ των οποίων τις ανοσοσφαιρίνες που επιτρέπουν το πέρασμα των αντισωμάτων από το σώμα σου στο δικό του για να του δώσουν όλη την απαραίτητη προστασία. Το ήξερες ότι η παραγωγή του γάλακτος και ο θηλασμός συνδέονται «Τώρα πια πέρασαν τα δύσκολα. Η Δανάη είναι σχεδόν 3 μηνών και μεγαλώνει μια χαρά. Στην αρχή όμως... βοήθεια! Μόνο μια συμβουλή μπορώ να δώσω: πολλή υπομονή!!!» Βαλεντίνα, 36 ετών, μητέρα της Δανάης μεταξύ τους; Όσο περισσότερο το παιδί θηλάζει, τόσο περισσότερο γάλα θα παράγεις. Συνήθως αυτός ο τύπος γάλακτος αρχίζει να δημιουργείται αμέσως μετά τον τοκετό και η σύνθεσή του ολοκληρώνεται σε 5 ημέρες, ενώ μετά από 10-14 ημέρες από τον τοκετό αρχίζει να εμπλουτίζεται με σάκχαρα και λίπη μέχρι να μετατραπεί σε έναν τύπο γάλακτος με λιγότερες πρωτεΐνες και πιο θρεπτικό. Θα παραμείνει έτσι μέχρι το τέλος του θηλασμού. η σύνθεση του μητρικού γάλακτος Κατά τη διάρκεια όλων των φάσεων του θηλασμού η σύνθεση του μητρικού γάλακτος προσαρμόζεται στις διατροφικές ανάγκες και στις ικανότητες πέψης και απορρόφησης του παιδιού, που ποικίλλουν πολύ κατά τους πρώτους μήνες ζωής. 8 9

«Είμαστε μια μέρα έτσι, μια μέρα αλλιώς... Αλλά τελικά, χάρη σε έναν μπαμπά σαν το Δημήτρη, που έχει υπομονή και πάντα μας στηρίζει, τα καταφέρνουμε μια χαρά!» Φανή, 28 ετών, μητέρα της Αλίκης προκαλεί ένα αντανακλαστικό που διεγείρει την παραγωγή της και συνεπώς και την παραγωγή του ίδιου του γάλακτος. Σε τέτοια περίπτωση σου συνιστούμε να εξάγεις λίγο γάλα με το χέρι σου ή με το θήλαστρο: έτσι θα αδειάσει λίγο το στήθος και θα ανακουφιστείς κι εσύ και το παιδί. Τέλος, μια διευκρίνιση: το μέγεθος του στήθους δεν παίζει κανένα ρόλο στην μεγαλύτερη η μικρότερη παραγωγή γάλακτος. Κι ένα πολύ μικρό στήθος είναι απολύτως σε θέση να παράγει την απαραίτητη ποσότητα για να ικανοποιήσει τις διατροφικές ανάγκες του βρέφους. Το γάλα αλλάζει τη σύνθεσή του ακόμα και κατά τη διάρκεια του ίδιου γεύματος. Στην αρχή ρέει ένα ελαφρύ και αραιό υγρό, καθώς όμως η ώρα περνά και το παιδί συνεχίζει να θηλάζει, ρέει το λεγόμενο «τελικό» γάλα με περισσότερες θερμίδες και είναι πιο παχύρρευστο. Να γιατί είναι πολύ σημαντικό να μην βγάζεις το παιδί πολύ γρήγορα από το ένα στήθος για να το βάλεις στο άλλο. η γαλακτογένεση Εκδηλώνεται 5-7 ημέρες μετά τον τοκετό και προκαλεί την παραγωγή του γάλακτος, που σε κάποιες γυναίκες μπορεί να είναι πολύ έντονη ή σχετικά μικρή σε άλλες. Το στήθος σου μπορεί να γίνει πιο σκληρό, ζεστό και να πονάει, αλλά δεν χρειάζεται να αγχώνεσαι. Το φαινόμενο οφείλεται στη μείωση του επιπέδου των ορμονών σε σχέση με εκείνο που υπήρχε στην εγκυμοσύνη: αρχίζει να παράγεται η προλακτίνη σε μεγαλύτερη ποσότητα και το παιδί σου, με το θηλασμό, πώς να διατηρήσεις το μητρικό γάλα που έχεις εξάγει χρησιμοποίησε το γάλα ελέγχοντας την ημερομηνία λήξης: 24 ώρες στο Πρέπει να λείψεις για κάποια δουλειά ψυγείο, 3 μήνες στην κατάψυξη, ή θέλεις να διαθέσεις λίγο χρόνο 6 μήνες αν διατηρήθηκε στους -20 στο εαυτό σου; Κανένα πρόβλημα: ζέστανε το μητρικό γάλα που έχεις το μητρικό γάλα μπορεί να είναι εξάγει σε μπεν-μαρί (όχι απευθείας διαθέσιμο ακόμη και όταν η μαμά στη φωτιά, στο φούρνο ή στο φούρνο απουσιάζει. Για να μην χάσει τις μικροκυμάτων) θρεπτικές και αντιβακτηριδιακές ζέστανε μόνο την απαραίτητη ιδιότητές του το μητρικό γάλα που έχει ποσότητα για ένα γεύμα εξαχθεί, αρκεί να ακολουθήσεις αυτές (το ζεσταμένο γάλα δεν τις απλές οδηγίες: πρέπει να φυλάσσεται και να ετοίμασε ένα καθαρό και ξαναχρησιμοποιείται) αποστειρωμένο πλαστικό δοχείο που ανακίνησε απαλά το γάλα για να μπορεί να κλείσει ανακατευτούν οι μικρές σταγόνες άντλησε το γάλα, αν είναι δυνατόν, στις οποίες μπορεί να έχει παγώσει απευθείας μέσα στο δοχείο το λίπος. φύλαξε στο δοχείο μόνο το γάλα που Είναι καλό, επίσης, να είσαι πάντα είναι απαραίτητο για ένα θηλασμό έτοιμη να επέμβεις όταν το μικρό: κόλλησε στο δοχείο μια ετικέτα θέλει να θηλάζει αδιάκοπα, όπου θα αναγράφεται η ώρα και αποκοιμιέται στο στήθος και κλαίει η ημερομηνία, για να μπορείς να μόλις το βγάλεις από αυτό χρησιμοποιείς πάντα το γάλα που κοιμάται συνέχεια και δεν ξυπνάει άντλησες πρώτο από μόνο του για να θηλάσει φύλαξε το γάλα στο πιο κρύο σημείο τα ούρα του είναι λίγα και πολύ του ψυγείου (ψηλά) ή στην κατάψυξη συμπυκνωμένα (λιγότερες από 5-6 10 11 μουσκεμένες πάνες τη μέρα) ενεργείται λίγο κατά τη διάρκεια της ημέρας τα στήθη σου είναι πρησμένα και σε πονούν και το μωρό δεν μπορεί να θηλάσει. Στην περίπτωση αυτών των προβλημάτων ή άλλων αμφιβολιών μπορείς να απευθυνθείς στον παιδίατρό σου ή σε κάποιον σύμβουλο θηλασμού. προφυλάξεις για το στήθος σου Είναι αναμφισβήτητο ότι όλες οι αλλαγές του στήθους κατά την εγκυμοσύνη έχουν ως σκοπό την προετοιμασία του για το θηλασμό. Είναι όμως τελείως λάθος το ότι ο θηλασμός χαλάει το στήθος. Αντιθέτως, η συνεχής διαδικασία του γεμίσματος και αδειάσματος του στήθους βελτιώνει τον τόνο και την ελαστικότητά του. Σε κάθε περίπτωση, για την ευεξία του στήθους σου

αρκεί να ακολουθείς κάποιες απλές καθημερινές προφυλάξεις, όπως: να το πλένεις μόνο με νερό ή ουδέτερα προϊόντα όταν κάνεις μπάνιο ή ντους να κάνεις απαλό μασάζ με μερικές σταγόνες ελαιόλαδο ή αμυγδαλέλαιο για να θρέψεις την επιδερμίδα κάνε κρύα ντους ή χρησιμοποίησε ένα βρεγμένο σφουγγάρι για να βελτιώσεις την κυκλοφορία του αίματος προσπάθησε να μην φοράς το σουτιέν όλη την ημέρα απόφυγε να το τρίβεις ή να κάνεις έντονο και συνεχές μασάζ στις θηλές: τα τραχιά υλικά, όπως τρίχινα γάντια ή πετσέτες, τις ερεθίζουν και τις κάνουν υπερβολικά ευαίσθητες. η διατροφή σου Όταν θηλάζεις δεν χρειάζεται να ακολουθείς συγκεκριμένη διατροφή: πρέπει μόνο να δίνεις προτεραιότητα σε υγιεινές και φρέσκες τροφές, όπως ψάρι, κρέας, λαχανικά μαγειρεμένα στον ατμό, γιαούρτι και γάλα, φρούτα. Αλλά είναι μια χαρά κι ένα πιάτο με ζυμαρικά χωρίς βαριές σάλτσες. Μπορείς να συνεχίσεις να τρως τις τροφές που έτρωγες και στην εγκυμοσύνη: το μωρό σου τις γνωρίζει, βρίσκονταν στο αμνιακό υγρό και δεν αποκλείεται να του αρέσει και το λάχανο και τα σπαράγγια που μπορεί να δώσουν στο γάλα μια ιδιαίτερη γεύση, αλλά δεν χρειάζεται να αποκλειστούν από τη διατροφή. Για οποιαδήποτε αμφιβολία, όμως, είναι πάντα καλό να ζητάς τη γνώμη του παιδιάτρου. Δεν είναι αλήθεια, για παράδειγμα, ότι κατά την περίοδο του θηλασμού πρέπει να τρως πολύ περισσότερο. Αρκεί μια ημερήσια αύξηση 500 θερμίδων που θα μοιραστούν μέσα στη διάρκεια της ημέρας. Με τον ίδιο τρόπο δεν είναι καθόλου σωστό να ακολουθήσεις δίαιτα αδυνατίσματος. Επίσης, δεν υπάρχει καμία επιστημονική βάση στο ότι πίνοντας πολύ νερό αυξάνεται η παραγωγή του γάλακτος. Από την πλευρά σου είναι επίσης απαραίτητο να περιορίσεις την κατανάλωση ροφημάτων με περιεκτικότητα σε αλκοόλ, καφεΐνη ή τεΐνη. Όταν προσλαμβάνονται σε μεγάλες ποσότητες, εκτός του ότι διακόπτουν την γαλακτογένεση και μειώνουν την ημερήσια παραγωγή γάλακτος, αυτές οι ουσίες μπορούν να βλάψουν την υγεία του παιδιού, προκαλώντας του αϋπνία, ερεθισμούς αλλά κυρίως καθυστέρηση στην ανάπτυξη. Αλλά ας μην υπερβάλλουμε: ½ ποτήρι κρασί ή 1 ποτήρι μπίρα σε κάθε γεύμα δεν δημιουργούν κανέναν κίνδυνο. ο απογαλακτισμός Το παιδί μπορεί να τραφεί από το στήθος σου όσο το επιτρέπει η έκκριση του γάλακτός σου: η υγιής και ισορροπημένη του ανάπτυξη είναι η πιο αξιόπιστη παράμετρος της θρεπτικής αξίας του γάλακτός σου. Τα πρώτα φαγητά μπορείς να τα εισάγεις από τον 6ο μήνα: είναι η αρχή μιας πρώτης διαδικασίας «απομάκρυνσης» και μπορεί να σου προκαλέσει μια σχετική θλίψη. Σήμερα μιλάμε περισσότερο για συμπληρωματικό απογαλακτισμό. Δηλαδή οι πρώτες τροφές δεν πρέπει να καλύπτουν πάνω από το 50% των αναγκών του σε θερμίδες και το παιδί πρέπει να συνεχίσει να πίνει περίπου 500 ml την ημέρα από το γάλα σου. Αυτός ο βαθμιαίος απογαλακτισμός που μειώνει με φυσικό και ήπιο τρόπο τον αριθμό των θηλασμών απαιτεί κάποιο χρόνο. Μπορείς να αντικαταστήσεις ένα γεύμα με φαγητό, συνήθως χορτόσουπα. Οι υποδείξεις που δίνονται σχετίζονται περισσότερο με τις συνήθειες κάθε περιοχής, π.χ. αλλού ξεκινάνε με 12 13 χορτόσουπα, αλλού με γάλα και αλλού με πιο επεξεργασμένα πιάτα. Οι κατευθυντήριες γραμμές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ.) συνιστούν το μητρικό θηλασμό τουλάχιστον για 1 χρόνο. Αν και μερικοί ισχυρίζονται ότι δημιουργείται μια πραγματική ψυχολογική εξάρτηση, άλλες μελέτες αναφέρουν τα αντίθετα αποτελέσματα και υπογραμμίζουν ότι τα παιδιά που θηλάζουν είναι γενικά πιο ήρεμα και ανεξάρτητα και, κυρίως, έχουν αυξημένες ικανότητες μάθησης. Ο Π.Ο.Υ. συνιστά το θηλασμό ως συμπλήρωμα στην κατανάλωση άλλων τροφών μέχρι τα δύο χρόνια.

η ψυχολογική πλευρά Ο θηλασμός είναι και τρυφερότητα, είναι να κρατάς αγκαλιά το μωρό σου, να του μιλάς σε μια σιωπηλή γλώσσα γεμάτη νοήματα και επικοινωνία. Το παιδί αντιλαμβάνεται έτσι την αγάπη που νιώθεις για εκείνο, νιώθει προστατευμένο και ικανοποιημένο σε κάθε του ανάγκη και αυτό το κάνει να αποκτάει πολύ πιο χαλαρή συμπεριφορά, ευνοώντας καλύτερη συναισθηματική ανάπτυξη. Με το γάλα σου, λοιπόν, του παρέχεις μια μοναδική ευκαιρία να αρχίσει να αποκτάει επαφή με τον κόσμο που το περιβάλλει με εμπιστοσύνη και αυθορμητισμό. ο ρόλος του μπαμπά Το ιδανικό θα είναι να είναι παρών και ο μπαμπάς, τουλάχιστον για τις πρώτες δυο εβδομάδες, ώστε να μπορεί να συγκρατήσει το χαρούμενο κύμα φίλων και συγγενών που μπορεί να εισβάλλει στην προσωπική σας ζωή. Ο μπαμπάς θα μπορεί έτσι να αρχίσει να δημιουργεί τη σχέση του με το μικρό. Θα μπορεί να το αγκαλιάζει και να το χαϊδεύει συχνά κι έτσι κι εσύ θα μπορείς να τον κάνεις να συμμετέχει στις αλλαγές της πάνας, στο μπάνιο, στο ντύσιμο και στις πρώτες βόλτες. Κι αν νιώθεις κουρασμένη ή δεν έχεις διάθεση, μπορεί να σε ενθαρρύνει και να βοηθάει στις δουλειές του σπιτιού εξασφαλίζοντας μια ισορροπημένη αλλά και νόστιμη διατροφή για όλους, κάνοντας το μάγειρα της οικογένειας: οτιδήποτε μπορεί να κάνει για να σε βοηθήσει στο νέο σου ρόλο ως μαμά θα ευνοήσει την επιτυχία του θηλασμού. Πολύ περισσότερο επειδή ο μπαμπάς συχνά αισθάνεται αποκλεισμένος από αυτή τη στενή σχέση μαμάς-παιδιού. Με τη συνεργασία του, εκτός του ότι θα νιώσει τη χαρά της συμμετοχής, θα βοηθήσει και τη μαμά, που αυτήν την περίοδο η υπομονή της θα δοκιμάζεται συχνά. ο παιδίατρος απαντά Υπάρχουν αντενδείξεις για το μητρικό θηλασμό; Μόνο σε μερικές ειδικές και σχετικά σπάνιες περιπτώσεις δεν ενδείκνυται ο θηλασμός. Οι λόγοι μπορεί να είναι λοιμώδεις παθήσεις όπως η φυματίωση, ο τύφος, μολύνσεις από HIV και Κυτταρομεγαλοϊό ή περιπτώσεις υποσιτισμού, εξάρτησης από ναρκωτικές ουσίες, ψυχιατρικές ασθένειες (ψύχωση μετά τον τοκετό, σοβαρή νεύρωση) ή τοπικά προβλήματα που καθιστούν το θηλασμό πολύ δύσκολο. Μια νέα εγκυμοσύνη, η μυωπία, οι ραγάδες, οι μικρές ή εισέχουσες θηλές και η καισαρική τομή δεν είναι σε καμιά περίπτωση εμπόδιο για το θηλασμό. Και για το παιδί, με εξαίρεση τα πρόωρα ή λιποβαρή νεογέννητα ή με ανεπαρκείς ικανότητες κατάποσης, είναι πολύ λίγες οι αντενδείξεις. Επίσης τα παιδιά δεν είναι ποτέ αλλεργικά στο γάλα της μαμάς τους. Η επανεμφάνιση της περιόδου δεν αποτελεί αντένδειξη για το θηλασμό, αν και συχνά με την επιστροφή της περιόδου παρατηρείται μια μείωση στην ποσότητα του γάλακτος. Είναι εσφαλμένη η πεποίθηση ότι με την περίοδο η γεύση του γάλακτος αλλάζει σημαντικά: γίνεται μόνο λίγο πιο αλμυρό γιατί περιέχει περισσότερο νάτριο, χλώριο και άλλες ουσίες. Πόσο βλαβερό μπορεί να είναι το κάπνισμα; Είναι περιττό να υπογραμμίσουμε ότι, σε αυτή την ευαίσθητη και υπέροχη φάση της ζωής της, η μαμά θα ήταν καλό να μην καπνίζει. Η νικοτίνη μειώνει την παραγωγή του γάλακτος και αποδυναμώνει την πολύτιμη βιταμίνη C που περιέχει. Επίσης, η έκθεση στο παθητικό κάπνισμα αποτελεί για το παιδί σοβαρό παράγοντα κινδύνου για πολλές ασθένειες κυρίως του αναπνευστικού συστήματος (ωτίτιδα, βρογχίτιδα, βρογχιολίτιδα...) και μπορεί να συμβάλλει στη δημιουργία αλλεργικής υπερευαισθησίας. Ποια φάρμακα μπορώ να του δώσω; Είναι πάντα απαραίτητο να ζητάς τη συμβουλή του γιατρού σου. Σχεδόν όλα τα φάρμακα περνούν στο μητρικό γάλα σε ποσότητες που ποικίλλουν από το 1% έως το 2% της δόσης που πήρε η μητέρα. Τον Ιανουάριο του 94 η Αμερικανική Παιδιατρική Ακαδημία συνέταξε έναν κατάλογο φαρμάκων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν κατά την περίοδο του θηλασμού: η ασπιρίνη (με μέτρο), η κωδεΐνη, η ιβουπροφαΐνη (αντιφλεγμονώδες ευρείας χρήσης), η ινσουλίνη, όλα τα αντιβιοτικά, όλα τα αντιεπιληπτικά φάρμακα (μόνο η πριμιδόνη πρέπει να χρησιμοποιείται με προσοχή), τα αποσυμφορητικά της μύτης, τα φάρμακα για το θυρεοειδή, τα περισσότερα αντισταμινικά και τα περισσότερα φάρμακα κατά της υπέρτασης. Για να μειώσεις στο ελάχιστο την έκθεση του παιδιού στα φάρμακα αυτά, καλό είναι να τα παίρνεις αφού έχει θηλάσει. 14 15

Η πιπίλα: ναι ή όχι; Όταν η πιπίλα χρησιμοποιείται με μέτρο, μπορεί να ξεκουράσει τη μαμά και να ηρεμήσει το παιδί. Το πιπίλισμα είναι για εκείνο μία από τις μεγαλύτερες απολαύσεις, μια αυθόρμητη πράξη που το κάνει να νιώθει ασφάλεια και ζεστασιά. Ήδη μέσα στην κοιλιά της μαμάς, κατά τη 12η εβδομάδα περίπου, πλησιάζει τα δάχτυλά του στα χείλη του και κάνει κάποιες πρώιμες θηλαστικές κινήσεις: ετοιμάζεται να ζήσει την έντονη εμπειρία της επαφής με το στήθος της μαμάς και με το γάλα της. Για το μωρό το να πιπιλίζει το δάχτυλό του, συνήθως τον αντίχειρα, είναι μια κίνηση εντελώς φυσιολογική, όταν έχει ανάγκη από τρυφερότητα, ασφάλεια ή θέλει να χαλαρώσει. Μια συμβουλή: καλύτερα να μην του δώσεις την πιπίλα πριν μάθει να πιπιλάει το στήθος σου. Κι αν οι θηλές μου είναι επίπεδες ή εισέχουσες; Στις περισσότερες γυναίκες η διέγερση της θηλαίας άλω καθορίζει τον ερεθισμό της θηλής. Σε περίπτωση που οι θηλές είναι επίπεδες, αυτή η αντίδραση είναι πολύ αδύναμη, όμως δεν υπάρχει πρόβλημα με το θηλασμό. Υπάρχει βέβαια μια άλλη περίπτωση, αν και πολύ σπάνια: όταν οι θηλές όχι μόνο δεν εξέχουν, αλλά σε περίπτωση που διεγερθούν στρέφονται προς τα μέσα. Στην περίπτωση αυτή μιλάμε για εισέχουσες θηλές. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν θα μπορέσεις να θηλάσεις, αλλά απλά θα πρέπει να πάρεις ορισμένα μέτρα. Είναι σαφές ότι το παιδί θα δυσκολευτεί να πάρει το στήθος και ο θηλασμός θα είναι πιο κουραστικός. Γι αυτό συνιστάται να χρησιμοποιήσεις, φυσικά πάντα σύμφωνα με τη γνώμη του γυναικολόγου ή της μαίας και όχι πριν τον πέμπτο μήνα της εγκυμοσύνης, τους διαμορφωτές θηλών που, χάρη στην πίεση που ασκείται από το σουτιέν, θα διεγείρουν τη θηλή. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν και μετά τον τοκετό, περίπου μισή ώρα πριν από κάθε γεύμα: τα υπόλοιπα θα τα αναλάβουν οι θηλαστικές κινήσεις του παιδιού που θα φροντίσουν να διαμορφώσουν τη θηλή με τον καλύτερο τρόπο. Τι πρέπει να κάνω σε περίπτωση ερεθισμένων θηλών ή ραγάδων; Οι ραγάδες είναι μικρά κοψίματα που μπορεί να δημιουργηθούν στις θηλές κατά τις πρώτες ημέρες του θηλασμού. Είναι αρκετά επώδυνες και μαζί με τους άλλους ερεθισμούς είναι η πιο συνηθισμένη αιτία για την οποία οι γυναίκες εγκαταλείπουν το θηλασμό. Για την πρόληψη του προβλήματος πρέπει να προσέχεις ιδιαιτέρως τη θέση του παιδιού, η οποία πρέπει να του επιτρέπει να παίρνει όχι μόνο τη θηλή αλλά και τμήμα της θηλαίας άλω. Επίσης να θυμάσαι ότι κατά τη διάρκεια του θηλασμού δεν θα πρέπει να αισθάνεσαι πόνο και ότι σε περίπτωση που αισθανθείς το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνεις είναι να αλλάξεις θέση. Αν όμως οι ραγάδες έχουν ήδη εμφανιστεί, χρειάζεται: να ζητήσεις από τον παιδίατρο, από ένα σύμβουλο θηλασμού ή τη μαία να ελέγξει μήπως ο χαλινός της γλώσσας του παιδιού είναι πολύ μικρός και επομένως το εμποδίζει να πάρει σωστά το στήθος να βάζεις το παιδί στο στήθος σου όταν είναι ακόμη ήρεμο: αν πεινάει πολύ θα είναι πιο ανήσυχο και λαίμαργο να μην περιμένεις να πρηστεί πολύ το στήθος σου: ένα πολύ πρησμένο στήθος μπορεί να το εμποδίσει να πάρει σωστά στο στόμα του τη θηλή και τη θηλαία άλω τα πρώτα λεπτά του θηλασμού που είναι τα πιο δύσκολα συνιστάται να βγάζεις για λίγο το παιδί από το στήθος 16 17

να το θηλάζεις πρώτα από το υγιές στήθος και ύστερα από αυτό που σε πονάει, για να έχει χορτάσει αρκετά και να μην πιέζει πολύ τη θηλή να μην τραβάς το παιδί απότομα από το στήθος, αλλά πιέζοντας με το δείκτη τη γωνία του στόματός του μετά το θηλασμό άφηνε τη θηλή ξεσκέπαστη για να στεγνώσει καλά και βάζε πάντα στο σουτιέν απορροφητικά επιθέματα που επιτρέπουν στην επιδερμίδα να αναπνέει και δεν έχουν πλαστικά ένθετα να πλένεις το στήθος σου μόνο με νερό, να αποφεύγεις όλα τα σκληρά προϊόντα και μετά το θηλασμό να κάνεις επάλειψη με μια επουλωτική κρέμα λανολίνης να αδειάζεις το στήθος σου απαλά με το χέρι, αν ο θηλασμός του μωρού προκαλεί πολύ έντονο πόνο να χρησιμοποιείς προστατευτικά επιθέματα, αλλά μόνο ως ακραία λύση και για σύντομα χρονικά διαστήματα. Τι είναι η μυκητίαση; Η μυκητίαση προκαλείται από το μύκητα Candida albicans και εκδηλώνεται με άσπρα σημαδάκια στη στοματική κοιλότητα του νεογέννητου και πιθανώς με εξανθήματα στον ποπό. Θηλάζοντας, το παιδί μπορεί να τη μεταδώσει και στη μαμά. Στη μαμά τα συμπτώματα εκδηλώνονται με τσούξιμο στις θηλές που αρχίζουν να πονούν κατά το θηλασμό και μπορεί να ερεθιστούν. Το πρόβλημα αυτό είναι αρκετά ενοχλητικό, αλλά καθόλου σοβαρό ούτε για τη μαμά ούτε για το παιδί. Για να θεραπευτεί εύκολα, αρκεί να συμβουλευτείς το γιατρό και να πάρεις τα φάρμακα που θα σου γράψει. Για την πρόληψη συνιστάται καλό πλύσιμο των χεριών πριν από κάθε θηλασμό. Πώς δημιουργείται η συμφόρηση του στήθους; Πρόκειται για μια ενόχληση που οφείλεται στην υπερβολική παραγωγή του γάλακτος σε σχέση με την εξαγωγή του από το στήθος. Μπορεί να δημιουργηθεί αν το παιδί δεν θηλάζει αρκετά κι έτσι το στήθος θα είναι πρησμένο, κοκκινισμένο και θα πονάει, μπορεί να παρουσιαστεί και λίγος πυρετός. Η αίσθηση του πρηξίματος οφείλεται εν μέρει και στη συσσώρευση αίματος, λέμφου και υγρών και όχι αποκλειστικά στο γάλα που συσσωρεύεται. Μπορείς να προλάβεις τη συμφόρηση του στήθους αν βάζεις το παιδί στο στήθος σου συχνά, από 8 έως 12 φορές το 24ωρο. Μπορώ να θηλάσω και με μαστίτιδα; Καμιά φορά μπορεί να τύχει, μετά από μια συμφόρηση του στήθους που δεν έχει αποκατασταθεί, να εκδηλωθεί μια μόλυνση του μαστικού αδένα βακτηριδιακής προέλευσης. Τα συμπτώματα είναι τα ίδια με τη συμφόρηση του στήθους: επιπλέον μπορεί να παρουσιαστεί ακόμη και υψηλός πυρετός (συνήθως πάνω από 39 ) και συμπτώματα γρίπης. Τη μαστίτιδα την προκαλεί σχεδόν πάντα η συσσώρευση του γάλακτος στους γαλακτοφόρους πόρους. Μερικές φορές μπορεί να προκληθεί και από βακτηρίδια που διεισδύουν στο στήθος από ένα τραύμα της θηλής. Θα πρέπει να συμβουλευτείς το γιατρό σου, ο οποίος θα σου γράψει τα κατάλληλα αντιφλεγμονώδη ή αντιβιοτικά φάρμακα, προσέχοντας ώστε να είναι ακίνδυνα για το μωρό. Στην περίπτωση αυτή δεν είναι απαραίτητο να διακόψεις το θηλασμό: αντιθέτως καλό θα είναι το παιδί να αδειάζει το στήθος τακτικά. έλα να μας βρεις στα καταστήματά μας στην ελλάδα ΑΘΗΝΑ Νίκης 4 - τηλ. 210-3216490 ΑΘΗΝΑ Πατησίων 60 - τηλ. 210-8842000 ΑΧΑΡΝΕΣ Δεκελείας 7 - τηλ. 210-2409110 ΒΡΙΛΗΣΣΙΑ Λεωφ. Πεντέλης 5 Α τηλ. 210-6842543 ΝΕΟ ΦΑΛΗΡΟ megastore (νέο κατάστημα) Λεωφ. Πειραιώς 74 Α τηλ. 210-4837420 ΠΕΙΡΑΙΑΣ Βασ. Γεωργίου Α 17 τηλ. 210-4120463 ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ Θουκυδίδου & Ιθώμης 9 τηλ. 210-5748947 ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ Λεωφ. Δημοκρατίας 224 τηλ. 25510-29224 ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Δικαιοσύνης 51 τηλ. 2810-283531 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Βενιζέλου 5 - τηλ. 2310-274676 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Mediterranean Cosmos τηλ. 2310-487904 Αναζήτησε το πιο κοντινό σου κατάστημα στο site 18 19 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ megastore (νέο κατάστημα) Εμπορικό Πάρκο Florida - Πυλαία 11ο χλμ. Θεσ/κης-Αεροδρομίου τηλ. 2310-028680 ΛΑΡΙΣΑ Α. Παναγούλη 32 - τηλ. 2410-626968 ΠΑΤΡΑ Ερμού 32 - τηλ. 2610-623530 ΡΟΔΟΣ Εθνικής Αντιστάσεως 54 τηλ. 22410-43970 στην κύπρο ΛΕΜΕΣΟΣ Σπ. Κυπριανού & Αγ. Φυλάξεως 182 τηλ. 25-822099 ΛΕΥΚΩΣΙΑ, ΣΤΡΟΒΟΛΟΣ Λεωφ. Αθαλάσσης 49 τηλ. 22-441555 MEGASTORE new ΝΕΟ ΦΑΛΗΡΟ (νέο κατάστημα) Λεωφ. Πειραιώς 74 Α τηλ. 210-4837420 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ (νέο κατάστημα) Εμπορικό Πάρκο Florida - Πυλαία 11ο χλμ. Θεσ/κης-Αεροδρομίου τηλ. 2310-028680

ΔΩΡΕΑΝ ΑΝΤΙΤΥΠΟ