1 Γνωσιολόγιο Εκπαίδευσης στην Ειδικότητα της Γενικής Παιδιατρικής Μετάφραση και προσαρμογή από το Γνωσιολόγιο Εκπαίδευσης Παιδιάτρων του Royal College of Pediatrics and Child Health, U.K.* Επιμέλεια: Τάνια Σιαχανίδου, Λέκτορας Α Παιδιατρικής Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών Καραβιτάκης Εμμανούηλ, Ειδικευόμενος Α Παιδιατρικής Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών Μωραϊτης Παναγιώτης, Ειδικευόμενος Α Παιδιατρικής Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών Σαλιακέλης Ευστράτιος, Στρατιωτικός ιατρός, πρώην Ειδικευόμενος Α Παιδιατρικής Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών Τσιλίφης Νικόλαος, Ειδικευόμενος Α Παιδιατρικής Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών * A Framework of Competences for Basic Specialist Training in Pediatrics
2 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σε ποιους απευθύνεται το βιβλίο; Είναι για ειδικευόμενους στην Παιδιατρική, για τους εκπαιδευτές και τους επιβλέποντες την εκπαίδευση. Γιατί το χρειάζομαι; Το βιβλίο δίνει σε εσένα και τους δασκάλους σου οδηγίες για τους τομείς που πρέπει να καλύψεις κατά την εκπαίδευσή σου. Σου δίνει μία ξεκάθαρη εικόνα του τι έχεις πετύχει στο τέλος αυτού του σταδίου εκπαίδευσης. Χρειάζεσαι αυτό το βιβλίο δεδομένου ότι αποτελεί τη βάση της εκπαίδευσής σου και κατ επέκταση της αξιολόγησής σου στο τέλος της ειδικότητας. Πως θα το χρησιμοποιήσω; Μπορείς από μόνος σου να βρεις τομείς εκπαίδευσης στους οποίους χρειάζεσαι βελτίωση και τομείς στους οποίους αισθάνεσαι σίγουρος. Μπορείς να συζητήσεις με τους δασκάλους σου θέματα που αφορούν στην εκπαίδευσή σου και να αναζητήσεις τρόπους με τους οποίους θα καλύψεις τις ελλείψεις σου στους απαιτούμενους τομείς εκπαίδευσης. Πρόοδος. Αυτό είναι το πρώτο στάδιο της εκπαίδευσής σου στην Παιδιατρική Οι εμπειρίες που θα αποκτήσεις κατά τη βασική σου εκπαίδευση αποτελούν τη βάση για εξέλιξη σε ανώτερη θέση ειδικού Παιδιάτρου. Τούτο αντανακλάται από τον τρόπο με τον οποίο το βιβλίο αυτό έχει γραφεί. Για παράδειγμα, αναφέρεται στο βιβλίο ότι πρέπει να ξεκινήσετε την ανάπτυξη στρατηγικών ενημέρωσης των ασθενών για σοβαρά θέματα της υγείας τους. Δεν περιμένουμε να το κάνετε αυτό μόνοι σας. Αλλά όσον αφορά άλλα θέματα, π.χ. χρήση διαγραμμάτων αύξησης, περιμένουμε να είστε εντελώς αυτάρκεις. Ο πίνακας 1 επεξηγεί αυτή την πρόοδο μέσω της εκπαίδευσής σας. Σημείωση Τα περιεχόμενα αυτού του βιβλίου εκφράζονται ως στόχοι μάθησης. Αυτοί είναι οι στόχοι της εκπαίδευσής σας. Όταν έρθει η στιγμή της αξιολόγησης, στο τέλος της εκπαίδευσής σας, θα θέλουμε να ξέρουμε πόσο καλά επιτύχατε τους στόχους σας. Αυτό εννοούμε όταν αναφερόμαστε στις ικανότητές σας. Για παράδειγμα, ενώ μπορεί να έχετε διάφορους στόχους που αφορούν στη λήψη ιστορικού ή στο να μάθετε να μιλάτε με το άρρωστο παιδί, κατά την αξιολόγησή σας θέλουμε να δούμε πως θα τα συνδυάσετε όλα αυτά και πόσο είστε ικανοί στη δυνατότητα επικοινωνίας. Το περιεχόμενο του βιβλίου δεν αποτελεί βάση αξιολόγησης, με τη στενή έννοια του όρου, αλλά είναι η βάση της εκπαίδευσής σας. Οι γνώσεις σας και οι πρακτικές ικανότητές σας στο χώρο εργασίας θα κριθούν, στο τέλος, με την ατομική σας εξέταση από επιτροπή.
3 Πρόοδος κατά την εκπαίδευση στην ειδικότητα της Παιδιατρικής Κατά τη βασική εκπαίδευση Αποκτά τις βασικές γνώσεις Αποκτά την ικανότητα λεπτομερούς κλινικής εξέτασης και αξιολόγησης του ασθενούς και τα εφαρμόζει στην κλινική πράξη Αποκτά εμπειρία στην εκτέλεση απλών τεχνικών και στην εφαρμογή στοιχειώδους αναζωογόνησης Είναι ικανός στην εκτέλεση προκαθορισμένων στόχων και στην έναρξη σχεδιασμού νέων στόχων Μπορεί να διδάξει συγκεκριμμένα θέματα Είναι ενήμερος για διοικητικά θέματα Φέρει σε πέρας προκαθορισμένα θέματα μελέτης (audit) και γνωρίζει τη σημασία των μελετών αυτών και τον τρόπο διεξαγωγής τους Κατά την απόκτηση της ειδικότητας Εφαρμόζει τις βασικές γνώσεις για να παρέχει κατάλληλες ιατρικές υπηρεσίες στον ασθενή Επεξεργάζεται τα κλινικά ευρήματα προκειμένου να καταλήξει σε σωστή διαφορική διάγνωση και σε σχεδιασμό της περαιτέρω αντιμετώπισης του ασθενούς Είναι ικανός σε όλες τις τεχνικές, καθώς και σε κάποιες περίπλοκες τεχνικές και στην προχωρημένη ανάνηψη Σχεδιάζει και θέτει προτεραιότητες στην επίτευξη στόχων Σχεδιάζει την εκπαίδευση των ειδικευομένων. Αναπτύσσει ικανότητες μέντορα Αναπτύσσει διοικητικές ικανότητες και αναλαμβάνει ευθύνες. Συμμετέχει σε επιτροπές. Σχεδιάζει πρωτόκολλα μελέτης audit και αντιλαμβάνεται τους κινδύνους που μπορεί να προκύψουν. Γράφει κλινικές οδηγίες. Συνεχιζόμενη εκπαίδευση ως ειδικός Αξιολογεί τη γνώση και τροποποιεί την κλινική πρακτική για να παρέχει ιατρικές υπηρεσίες ανωτέρου επιπέδου στον ασθενή Αξιολογεί τα ευρήματα. Καθορίζει και τροποποιεί το σχεδιασμό αντιμετώπισης του ασθενούς Μπορεί να απολέσει κάποιες από τις προηγούμενες ικανότητες, ανάλογα με τον τομέα δράσης του. Ωστόσο, μπορεί να αποκτήσει εξειδικευμένες ικανότητες Αυξημένη πείρα, ικανότητα αξιολόγησης των προτεραιοτήτων, και αντιπροσώπευση άλλων επαγγελματιών υγείας Προγραμματίζει και τροποποιεί τα προγράμματα σπουδών. Εκτελεί την αξιολόγηση. Ικανός ως μέντορας Διαπραγματεύεται και χειρίζεται συγκρούσεις. Συμμετέχει και ηγείται επιτροπών. Κρίνει και τροποποιεί διοικητικές δομές. Διευκολύνει τη διεξαγωγή των μελετών audit και αξιολογεί τα αποτελέσματα. Επίσης αξιολογεί τις συστάσεις που συνοδεύουν τα συμπεράσματα της μελέτης και εξασφαλίζει την εφαρμογή των απαραίτητων καινοτομιών
4 Αντιλαμβάνεται τις αρχές της κριτικής αξιολόγησης και της μεθοδολογίας της έρευνας Είναι ικανός να συνεργαστεί με άλλα άτομα για την παραγωγή ομαδικής εργασίας Ικανός να αξιολογεί τη βιβλιογραφία με κριτική σκέψη και να την εφαρμόζει στην κλινική πράξη Ικανός να αναλάβει ηγετικό ρόλο μεταξύ άλλων μελών μιας ομάδας Ικανός να εκτιμά την κριτική αξιολόγηση που επιτελείται από άλλους. Ηγείται προγραμμάτων έρευνας και υποστηρίζει άλλους στην έρευνα. Αξιολογεί και τροποποιεί τον τρόπο εργασίας ομάδας επαγγελματιών υγείας Τι είναι ο παιδίατρος; Οι παιδίατροι έχουν λεπτομερείς γνώσεις και εμπειρίες για τις ασθένειες των παιδιών. Είναι εκπαιδευμένοι να φροντίζουν υγιή και άρρωστα μωρά, παιδιά και εφήβους, όπως και παιδιά με ειδικά προβλήματα υγείας. Αναπτύσσουν ικανότητες στην πρακτική εφαρμογή τεχνικών που έχουν ως στόχο την προαγωγή υγείας μικρών βρεφών και παιδιών ιδιαίτερα. Συνεργάζονται με επαγγελματίες υγείας της ίδιας ειδικότητας ή άλλων ειδικοτήτων στο νοσοκομείο, στην κοινότητα, σε κοινωνικές υπηρεσίες και σχολεία και σε εθελοντικούς τομείς. Έχουν ικανότητα επικοινωνίας και διαπροσωπικές σχέσεις και αναλαμβάνουν πολλαπλούς ρόλους. Μοιράζονται τις εμπειρίες τους αποτελεσματικά και αποδέχονται καθήκοντα εκπαιδευτικά, ηγετικά και διοικητικά όπου και εάν απαιτηθεί. Συνεργάζονται με συναδέλφους για να εξασφαλίσουν συνέπεια και συνέχεια στη θεραπεία και φροντίδα των παιδιών σε όλους τους τομείς «καλής υγείας». Είναι αφοσιωμένοι σε μια πολιτική υπεράσπισης ενός υγιούς τρόπου ζωής παιδιών και εφήβων και στην προάσπιση των δικαιωμάτων τους. Οι παιδίατροι είναι γιατροί που έχουν ιδιαίτερη συμπάθεια και σεβασμό στα παιδιά, τους εφήβους και τις οικογένειες τους, και χαίρονται να εργάζονται μαζί τους. Αντιλαμβάνονται τον τρόπο με τον οποίο η ασθένεια επηρεάζει το παιδί, τους γονείς και την υπόλοιπη οικογένεια και είναι εκπαιδευμένοι στην αντιμετώπιση πολύπλοκων συναισθηματικών οικογενειακών καταστάσεων. Δείχνουν υπομονή και ευαισθησία στην επικοινωνία τους με τα παιδιά και τις οικογένειές τους και έχουν ιδιαίτερη ικανότητα να βοηθούν στην επίλυση ατομικών ή οικογενειακών προβλημάτων. Είναι ενήμεροι των θρησκευτικών και κοινωνικών δοξασιών των γονέων που μπορεί να επηρεάζουν τη θεραπεία των παιδιών. Γνωρίζουν πως να αντιδρούν σε αυτές τις περιπτώσεις, πότε να ζητήσουν υποστήριξη και που θα βρουν νομικές και ηθικές συστάσεις (guidelines) προκειμένου να εφαρμόσουν την ενδεδειγμένη ιατρική πρακτική. Οι παιδίατροι εξασφαλίζουν ότι είναι ενημερωμένοι στην παροχή ιατρικής φροντίδας και προσπαθούν να προάγουν την ιατρική που βασίζεται σε δεδομένα (evidence based medicine) όπου αυτό είναι δυνατόν. Είναι ικανοί να αναπτύξουν καινοτόμες προσεγγίσεις στη διδασκαλία και την έρευνα. Έχουν επιφορτιστεί να παρέχουν ανωτάτου επιπέδου ιατρικές υπηρεσίες, και επιδεικνύουν ήθος και επαγγελματική συμπεριφορά στην ειδικότητά τους, αλλά και στην ιατρική γενικότερα. Κέντρο αναφοράς στη δουλειά τους είναι η αρχή πως όλες οι αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται με βάση το καλύτερο συμφέρον των παιδιών και των εφήβων. 2. Γενικές ικανότητες
5 Στο κεφάλαιο αυτό, οι εκπαιδευτικοί στόχοι αντανακλούν την πρακτική που ο παιδίατρος πρέπει να έχει αποκτήσει σύμφωνα με την περιγραφή τι είναι ο παιδίατρος. Λεπτομέρειες σχετικά με την πρακτική αυτή παραθέτονται στο Κεφάλαιο 4 (σελίδα 11). Τα περιεχόμενα του βιβλίου αυτού βασίζονται στο Good Medical Practice 2 (2001) και στο Good Medical Practice in Paediatrics and Child Health 3 (2002). Επί πλέον, συνιστάται να διαβάσετε προσεκτικά τα Laming Report 4 (2003) και UN Convention on the Rights of the Child 4. Μέχρι το τέλος της βασικής τους εκπαίδευσης στην Παιδιατρική οι ειδικευόμενοι πρέπει: Γνώση και αντίληψη Να έχουν επίγνωση των καθηκόντων και των ευθυνών ενός παιδιάτρου στη διαφύλαξη της υγείας των βρεφών, παιδιών και εφήβων Να έχουν επίγνωση των καθηκόντων και των ευθυνών ενός παιδιάτρου στην υποστήριξη των γονέων, ώστε να είναι αποτελεσματικοί στη φροντίδα των παιδιών τους Να γνωρίζουν τα επιστημονικά δεδομένων που σχετίζονται με την κλινική πράξη στην Παιδιατρική Να γνωρίζουν την αιτιολογία και την παθοφυσιολογία συνήθων σοβαρών νοσημάτων των παιδιών Να γνωρίζουν τη σημασία της προαγωγής της υγείας και της αντιμετώπισης άρρωστων και υγιών βρεφών, παιδιών και εφήβων Να γνωρίζουν τα ειδικά θέματα υγείας, ασθενειών και διαταραχών των παιδιών Να έχουν επίγνωση της επίδρασης που ασκεί στην πνευματική υγεία η σωματική υγεία των παιδιών Να γνωρίζουν την επίδραση του σχολείου και άλλων κοινωνικών δομών στην υγεία των παιδιών και αντίστροφα Να γνωρίζουν τους παράγοντες που επηρρεάζουν το άγχος του παιδιού σχετικά με την ασθένειά του, τη θεραπεία ή την κλινική εξέταση Να αντιλαμβάνονται τον αντίκτυπο που έχει για τους γονείς και την υπόλοιπη οικογένεια η οξεία ή χρόνια νόσος, η νοσηλεία ή ο θάνατος του παιδιού Να γνωρίζουν τη σημασία που έχει η εφαρμογή αποτελεσματικών μεθόδων αντιμετώπισης του πόνου Να κατανοούν τη σημασία της εξατομικευμένης θεραπείας Να γνωρίζουν τους διάφορους παράγοντες που επηρεάζουν την καθημερινότητα των ασθενών Να είναι ενήμεροι σχετικά με υπηρεσίες και φορείς που μπορούν να παράσχουν υποστήριξη στα παιδιά και τις οικογένειές τους στην αντιμετώπιση προβλημάτων υγείας Να έχουν επίγνωση του περιορισμού των δυνατοτήτων τους και να γνωρίζουν που και πότε θα αναζητήσουν βοήθεια, υποστήριξη ή επίβλεψη Ικανότητες Να έχουν αρχίσει να αναπτύσουν ικανότητες επικοινωνίας με βρέφη, παιδιά, εφήβους και τις οικογένειές τους
Να είναι ικανοί στη λήψη ιστορικού, με ακρίβεια και ευαισθησία, το οποίο συνήθως περιλαμβάνει στοιχεία σχετικά με βιολογικούς, ψυχολογικούς, μορφωτικούς και κοινωνικούς παραμέτρους στο παιδί και την οικογένειά του Να είναι ικανοί να εξετάσουν κλινικά παιδιά και εφήβους λεπτομερώς και με ευαισθησία Να είναι ικανοί να αξιολογήσουν τα συμπτώματα και τα κλινικά ευρήματα με ακρίβεια Να αναγνωρίζουν την κλινική εικόνα συνήθων νοσημάτων Να αναγνωρίζουν στοιχεία από το ιστορικό που υποδηλώνουν σοβαρή ή ασυνήθη παθολογία Να αναγνωρίζουν τα νοσήματα και τα κλινικά χαρακτηριστικά που συνδέονται με απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις Να είναι ικανοί στην εκτίμηση του αναπτυξιακού επιπέδου των παιδιών και των εφήβων Να είναι ικανοί στην εκτίμηση της πνευματικής κατάστασης των παιδιών και των εφήβων Να είναι ικανοί στην εφαρμογή σωστής διαφορικής διάγνωσης Να είναι ικανοί στην κλινική αξιολόγηση των ασθενών και στην έναρξη κατάλληλης αντιμετώπισης Να είναι ικανοί να ξεκινούν κατάλληλο εργαστηριακό έλεγχο Να αρχίζουν να αναπτύσσουν ικανότητα στο χειρισμό συναισθηματικά περίπλοκων οικογενειακών καταστάσεων Να αρχίζουν να αντιλαμβάνονται το ρόλο τους στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων που έχουν τα χρόνια νοσήματα στο παιδί και στην οικογένειά του Να έχουν αναπτύξει ικανότητες στην εκτέλεση τεχνικών που σχετίζονται με την κλινική φροντίδα βρεφών, παιδιών και εφήβων Να έχουν αρχίσει να αναπτύσσουν στρατηγικές για την αντιμετώπιση του άγχους των παιδιών και του προσωπικού τους άγχους Να έχουν αρχίσει να αναπτύσσουν την ικανότητα προσέγγισης νέων καταστάσεων που απαιτούν καλή κλινική κρίση Να χρησιμοποιούν σωστά τις συστάσεις (guidelines) Να έχουν την ικανότητα επικοινωνίας και ανάπτυξης διαπροσωπικών σχέσεων που θα τους επιτρέψουν να συνεργαστούν αποτελεσματικά με τους ασθενείς και τις οικογένειές τους, καθώς και με συναδέλφους Να μπορούν να συνεργαστούν με άλλους συναδέλφους ώστε να παράγουν ομαδική εργασία Να κατανοούν την ανάγκη συνεργασίας με επαγγελματίες άλλων υπηρεσιών, καθώς και με εθελοντές Να είναι ικανοί να πραγματοποιούν ακριβείς μαθηματικούς υπολογισμούς που απαιτούνται στην κλινική πράξη, π.χ. συνταγογράφηση φαρμάκων, ρύθμιση χορηγούμενων υγρών Να είναι ικανοί να συνταγογραφούν με ασφάλεια και να γράφουν νόμιμες συνταγές με κατάλληλα φάρμακα, στη σωστή δόση Να κρατούν ακριβή, ευανάγνωστα και σωστά ιατρικά αρχεία Να χρησιμοποιούν αποτελεσματικά το χρόνο εργασίας Να είναι ικανοί στο να χρησιμοποιούν τις πληροφορίες της τεχνολογίας στην κλινική πράξη και στα audit Να γνωρίζουν πως να έχουν πρόσβαση σε κλινικές βάσεις δεδομένων και πως θα αναζητήσουν πληροφορίες στο διαδίκτυο 6
7 Να είναι ικανοί να αναπτύξουν και να παρουσιάσουν ένα θέμα βάσει των δεδομένων μελετών (evidence based presentation) Αξίες και θέσεις Να κατανοούν και να ακολουθούν την αρχή ότι όλες οι αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται με βάση το όφελος του παιδιού Να κατανοούν την ανάγκη συμπάθειας και σεβασμού των παιδιών, των εφήβων και των οικογενειών τους Να κατανοούν την ευθύνη των παιδιάτρων για όλα τα θέματα υγείας των παιδιών, συμπεριλαμβανομένων βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων Να είναι ενήμεροι και ευαίσθητοι στον τρόπο με τον οποίο πολιτιστικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις επηρεάζουν την παροχή ιατρικής φροντίδας και θεραπείας και να σέβονται τις ανάγκες των ασθενών και των συνοδών τους Να κατανοούν τη σημασία των πολιτιστικών διαφορών και τις δυσκολίες που προκύπτουν όταν γονείς με διαφορετικές θρησκευτικές και πολιτιστικές πεποιθήσεις εμποδίζουν τη θεραπεία των παιδιών τους ερχόμενοι σε σύγκρουση με την ενδεδειγμένη ιατρική πρακτική, και να γνωρίζουν που θα βρούν τις νομικές και ηθικές συστάσεις για να υποστηρίξουν την άποψή τους προς όφελος του παιδιού Να αρχίσουν να αντιλαμβάνονται ότι οι έφηβοι έχουν ή αναπτύσσουν πεποιθήσεις, σχετικά με την παροχή ιατρικής φροντίδας, που μπορεί να ειναι σε σύγκρουση με αυτές των γονέων ή των επαγγελματιών υγείας. Να γνωρίζουν πότε θα αναζητήσουν βοήθεια και που θα βρούν νομικές και ηθικές συστάσεις (guidelines) για να υποστηρίξουν την άποψή τους Να κατανοούν τους παράγοντες που επηρεάζουν τα παιδιά και τους γονείς στο να ακολουθήσουν τη συνιστόμενη θεραπεία Να αρχίσουν να αναπτύσσουν στρατηγικές που βοηθούν τα παιδιά και τις οικογένειές τους να ακολουθήσουν την ενδεδειγμένη θεραπεία Να συνεργάζονται με τους συναδέλφους τους σε ομάδες ώστε να εξασφαλιστεί η συνέχεια και η συνέπεια στην παροχή ιατρικής φροντίδας παιδιών και εφήβων Να θεωρήσουν ως καθήκον τους την υπεράσπιση της υγείας των παιδιών και των εφήβων, και την προστασία των δικαιωμάτων τους Να έχουν επίγνωση ότι οι προσωπικές τους εμπειρίες, αξίες και τοποθετήσεις, μπορεί να επηρεάσουν την επαγγελματική τους πρακτική και να γνωρίζουν πότε να παραπέμψουν τον ασθενή σε άλλο γιατρό Διδασκαλία και έρευνα Να μυηθούν στις αρχές και την πρακτική της αποτελεσματικής διδασκαλίας και της μάθησης σε κλινικά πλαίσια Να είναι επιδεκτικοί στη συνεχή βελτίωση των γνώσεων τους και της εφαρμογής τους στην κλινική πράξη Να κατανοούν τις ευθύνες τους στην προώθηση της έρευνας με ειλικρίνεια και συνέπεια, στην εξασφάλιση έγκρισης του ερευνητικού πρωτοκόλλου από επιτροπές ηθικής και δεοντολογίας (όπου αυτό είναι απαραίτητο), και στη διαφύλαξη των συμφερόντων των ασθενών Να έχουν αρχίσει να κατανοούν τις βασικές αρχές στο σχεδιασμό μιας μελέτης, περιλαμβανομένης της διαφοράς ανάμεσα στις προοπτικές και τις αναδρομικές μελέτες Να κατανοούν τη διαφορά ανάμεσα στην έρευνα και τη μελέτη audit
8 Να γνωρίζουν ποια βήματα πρέπει να ακολουθηθούν στο σχεδιασμό ενός ερευνητικού προγράμματος Να γνωρίζουν πότε θα εφαρμόσουν την απλή στατιστική και πως θα ερμηνεύσουν τα αποτελέσματά της Να έχουν αρχίσει να αναπτύσουν ικανότητα κριτικής σκέψης και να την εφαρμόζουν κατά τη μελέτη της βιβλιογραφίας, συμπεριλαμβανόμενων των συστηματικών ανασκοπήσεων, καθώς και των ανασκοπήσεων θεμάτων που οι ίδιοι παρουσιάζουν υπό μορφή μαθήματος ή που παρουσιάζουν άλλοι Να δείχνουν ειλικρίνεια και ακεραιότητα όταν συμμετέχουν στην κρίση μελετών ή μαθημάτων συναδέλφων Να γνωρίζουν πως παράγονται οι κλινικές συστάσεις και πως αυτές μπορούν να χρησιμοποιηθούν αποτελεσματικά στην κλινική πράξη Να γνωρίζουν πως γίνονται οι ανασκοπήσεις Cochrane και ποιες είναι οι αρχές της μεταανάλυσης Καθοδήγηση ομάδας και διοίκηση Να αντιλαμβάνονται την ανάγκη για ελεύθερη και χωρίς διακρίσεις συνεργασία με συναδέλφους Να είναι ικανοί να αναλαμβάνουν διάφορους ρόλους στο χώρο εργασίας τους, στο νοσοκομείο, στην κοινότητα, και στο σχολείο Να είναι ικανοί να ιεραρχούν τις προτεραιότητες σε προσωπικά και επαγγελματικά θέματα, όπως π.χ. σε επείγοντα περιστατικά Να ενημερώνουν σωστά τους συναδέλφους τους για θέματα υγείας των ασθενών π.χ. κατά την αλλαγή βάρδιας, ώστε να εξασφαλίζεται η συνέχεια της καλής ιατρικής παρακολούθησης των ασθενών Να εξασφαλίζουν ότι χρειάζεται κατά την έξοδο του ασθενούς από το νοσοκομείο π.χ. αντίγραφο ιστορικού, προγραμματισμός των μετέπειτα συναντήσεων του ασθενούς με ειδικούς ιατρούς, κλπ Να μυηθούν στη λειτουργία του Εθνικού Συστήματος Υγείας Ατομικές υποχρεώσεις βάσει επαγγελματικών προτύπων (standards) Να ενημερώνονται συνεχώς σε θέματα της ειδικότητάς τους και να προσπαθούν να εφαρμόζουν την ιατρική βάσει δεδομένων μελετών (όπου αυτό είναι δυνατόν) Να γνωρίζουν πως η τοπική και εθνική πολιτική έχουν αντίκτυπο στην ιατρική πρακτική και την κοινωνική υγεία Να γνωρίζουν και να ακολουθούν τις συστάσεις εθνικών επιτροπών υγείας στην παιδιατρική πράξη Να γνωρίζουν και να εφαρμόζουν τις αρχές διακήρυξης των δικαιωμάτων των παιδιών και να εργάζονται για την προστασία των δικαιωμάτων αυτών Να κατανοούν και να σέβονται τα νομικά και ηθικά θέματα που έχουν σχέση με τη συναίνεση (consent) και την εμπιστευτικότητα (confidentiality) στην Παιδιατρική Να γνωρίζουν τους νόμους που αφορούν στη συγκατάθεση στη θεραπεία και στο δικαίωμα άρνησης της θεραπείας Να γνωρίζουν ποια θρησκευτικά και πολιτιστικά πιστεύω των γονέων μπορεί να αποτελέσουν εμπόδιο στη θεραπεία των παιδιών, να γνωρίζουν τι πρέπει να κάνουν στις περιπτώσεις αυτές, πότε να ζητήσουν βοήθεια, και που να βρουν νομικές και ηθικές συστάσεις για να υποστηρίξουν την άποψή τους προς το συμφέρον των παιδιών
9 Να κατανοούν την ανάγκη διαφύλαξης των ηθικών αξιών και την ανάγκη εφαρμογής διαφόρων διαδικασιών (π.χ. πειθαρχικά μέτρα) όταν η πρακτική ενός συναδέλφου θέτει σε κίνδυνο την υγεία ασθενών Να αναλάβουν τις προσωπικές τους ευθύνες σε θέματα υγείας, ασφάλειας και ευημερίας Να παρέχουν ιατρική υψηλού επιπέδου και να έχουν ήθος και σωστή επαγγελματική συμπεριφορά στην ειδικότητά τους και στο ιατρικό επάγγελμα γενικότερα Επικοινωνιακές ικανότητες στην Παιδιατρική Να έχουν αρχίσει να αναπτύσσουν ικανότητες και στρατηγικές ώστε να επικοινωνούν αποτελεσματικά με βρέφη, παιδιά, έφηβους και τις οικογένειές τους Να αναπτύσσουν ικανότητες να απευθύνονται και στα παιδιά και στους γονείς όταν και οι δύο είναι παρόντες σε συζητήσεις Να είναι ευγενείς με τις οικογένειες, τους συναδέλφους και τα μέλη ομάδων εργασίας Να προσπαθούν να αναπτύξουν τις επικοινωνιακές τους ικανότητες έτσι ώστε το παιδί, ο έφηβος και η οικογένεια να αισθάνονται άνετα να συζητήσουν μαζί του για δύσκολα θέματα Να έχουν εμπειρία στο πως θα ενημερώσουν σωστά το παιδί (όπου αυτό είναι απαραίττο), τον έφηβο και την οικογένειά του, για τη διάγνωση και την πρόγνωση Να δείχνουν υπομονή και ευαισθησία στην επικοινωνία με τα παιδιά και τις οικογένειές τους και να είναι ικανοί να διερευνούν τις απόψεις των συνομιλητών τους στην προσέγγιση ενός προβλήματος Να ακούν τα παιδιά και τους εφήβους και να σέβονται τις απόψεις τους λαμβάνοντας υπ όψη την ηλικία και την ωριμότητά τους και να απαντούν κατάλληλα Να γνωρίζουν τι να κάνουν και που να αναζητήσουν βοήθεια σε περίπτωση που δεν μιλούν την ίδια γλώσσα με το παιδί ή την οικογένειά του Να μπορούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες βρεφών και παιδιών ή εφήβων με αναπηρία που δεν μπορούν να εκφραστούν λεκτικά και που μπορεί να πονούν ή να είναι σε στρες Να έχουν αρχίσει να αναπτύσσουν κατάλληλες αντιδράσεις σε περιπτώσεις που τα παιδιά, οι έφηβοι και οι οικογένειές τους βιώνουν δύσκολες καταστάσεις, π.χ. στην περίπτωση θανάτου του παιδιού Να έχουν επίγνωση ότι πρέπει να κρατούν αρχεία και να αναπτύξουν τις ικανότητές τους στο να επικοινωνούν γραπτά με οικογένειες, συναδέλφους και επαγγελματικές ομάδες Να κατανοούν την ανάγκη να χρησιμοποιούν το λόγο κατάλληλα και προσεκτικά σε δύσκολες περιστάσεις, π.χ. γέννηση ενός παιδιού με συγγενείς ανωμαλίες Να γνωρίζουν τις αδυναμίες τους σε αυτό το στάδιο της εκπαίδευσής τους και να αναζητούν βοήθεια στο χειρισμό ευαίσθητων και πολύπλοκων καταστάσεων 3. Ικανότητες στην κλινική εφαρμογή της Παιδιατρικής Αναπτυξιακή εξέλιξη Μέχρι το τέλος της βασικής τους εκπαίδευσης στην Παιδιατρική οι ειδικευόμενοι πρέπει:
10 Να κατανούν την ποικιλομορφία σωματικών, συναισθηματικών, πνευματικών και κοινωνικών παραγόντων και την επίδρασή τους στην πνευματική και σωματική υγεία Να είναι εξοικειωμένοι με τα στάδια φυσιολογικής εξέλιξης από τη γέννηση μέχρι την ενηλικίωση Να αναγνωρίζουν τις αποκλίσεις της αναπτυξιακής εξέλιξης από το φυσιολογικό Να είναι ικανοί να αναγνωρίσουν την παθολογική αναπτυξιακή εξέλιξη Να αντιλαμβάνονται πότε υπάρχει ανάγκη για περαιτέρω αξιολόγηση και έλεγχο του παιδιού και πως να το επιτύχουν Να γνωρίζουν τις αρχές στις οποίες βασίζεται ο ανιχνευτικός έλεγχος (screening) και η παρακολούθηση του παιδιού Να είναι ικανοί να εκτιμήσουν και να παρακολουθήσουν την αναπτυξιακή εξέλιξη του παιδιά με κατάλληλες τεχνικές Να γνωρίζουν ότι η κακοποίηση ή η παραμέληση του παιδιού μπορεί να επηρεάσει την αναπτυξιακή του εξέλιξη Να γνωρίζουν τα αίτια εγκεφαλικής βλάβης και πως αυτή επηρεάζει την κλινική εξέταση/αξιολόγηση, και να κατανοούν την ανάγκη πολυκεντρικής προσέγγισης για την αντιμετώπιση Ανάπτυξη συναισθημάτων Να γνωρίζουν τους παράγοντες που επηρεάζουν τη φυσιολογική ανάπτυξη συναισθημάτων Να γνωρίζουν την επίδραση της ασθένειας και της νοσηλείας στο συναίσθημα των παιδιών και των οικογενειών τους Να είναι ικανοί να αξιολογήσουν τις ικανότητες των γονέων και να αναγνωρίσουν ενδείξεις ανεπαρκούς ή ανασφαλούς φροντίδας του παιδιού Να αναγνωρίζουν συνήθη προβλήματα συμπεριφοράς και να γνωρίζουν τον τρόπο αντιμετώπισής τους Να κατανοούν τις ανάγκες του παιδιού για μάθηση και παιχνίδι Να αντιλαμβάνονται τη συσχέτιση διαταραχών του συναισθήματος και σιτιστικών προβλημάτων Να αναγνωρίζουν την ανάγκη για ειδική αντιμετώπιση των παιδιών με σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα ή πνευματική νόσο Να αναγνωρίζουν τις ενδείξεις προκλητής βλάβης και να γνωρίζουν πως να αναζητήσουν βοήθεια Να αναγνωρίζουν τις ψυχοσωματικές διαταραχές Ανάπτυξη κοινωνικότητας Να γνωρίζουν τους παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξη της κοινωνικότητας Να κατανοούν την επίδραση του αυτισμού στην κοινωνικότητα Να είναι ικανοί να εμποδίσουν την εκδήλωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς των παιδιών, των εφήβων και των οικογενειών, και να αντιδράσουν κατάλληλα αν τούτο συμβεί Μαθησιακή εξέλιξη Να γνωρίζουν τους παράγοντες που επηρεάζουν την πνευματική ανάπτυξη Να κατανοούν την αδυναμία ενός παιδιού με μαθησιακά προβλήματα
11 Να γνωρίζουν την επίδραση των μαθησιακών προβλημάτων στην κοινωνική και συναισθηματική συμπεριφορά Να γνωρίζουν τις διαδικασίες αξιολόγησης ενός παιδιού με πιθανές ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και να είναι ενήμεροι των εκπαιδευτικών μεθόδων που μπορούν να εφαρμοστούν προς υποστήριξη της μάθησης και της αναπτυξιακής εξέλιξης Αύξηση και Διατροφή Μέχρι το τέλος της βασικής τους εκπαίδευσης στην Παιδιατρική οι ειδικευόμενοι πρέπει: Να μπορούν να περιγράφουν την κατάσταση θρέψης ενός παιδιού Να γνωρίζουν τα σχετικά με τις διατροφικές ανάγκες υγιών και άρρωστων παιδιών Να κατανοούν το εύρος των βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων που επηρεάζουν τη φυσική αύξηση και ενήβωση Να αντιλαμβάνονται την επίπτωση συναισθηματικών παραγόντων στη διατροφή, ιδιαίτερα σε καταστάσεις ανεπαρκούς σωματικής αύξησης μη οργανικής αιτιολογίας Να αντιλαμβάνονται τη συσχέτιση κατάστασης θρέψης και νόσου Να είναι ικανοί στην παρακολούθηση της αύξησης των παιδιών χρησιμοποιώντας κατάλληλες μεθόδους Να γνωρίζουν την επίδραση της ενδομήτριας καθυστέρησης της αύξησης στην απώτερη υγεία Να γνωρίζουν την επίδραση της παχυσαρκίας στην απώτερη υγεία Να γνωρίζουν τις αρχές και τις μεθόδους εμπλουτισμού της τροφής Να γνωρίζουν τις μεθόδους παρέμβασης για απώλεια σωματικού βάρους Να γνωρίζουν τη βασική φυσιολογία του μητρικού θηλασμού Να αναγνωρίζουν συνήθη προβλήματα που αφορούν στο θηλασμό και να δίνουν κατάλληλες συμβουλές Να είναι ικανοί να συμβουλεύουν τη μητέρα σχετικά με οφέλη και κινδύνους της βρεφικής διατροφής Να είναι ικανοί να συμβουλεύουν τη μητέρα για σωστά διατροφικά συμπληρώματα Να είναι ικανοί να αναγνωρίζουν οικογένειες που χρειάζονται διατροφική υποστήριξη ή συμβουλή Να αναγνωρίζουν πολιτιστικά και θρησκευτικά θέματα που συνδέονται με τη διατροφή Να γνωρίζουν την επίδραση της κακής θρέψης στην κλινική έκβαση Να γνωρίζουν το ρόλο ειδικών ομάδων που ασχολούνται με τη θρέψη π.χ. ειδικές νοσηλεύτριες, διαιτολόγοι, κλπ στην αντιμετώπιση σιτιστικών προβλημάτων και προβλημάτων θρέψης στα παιδιά Εφηβεία Μέχρι το τέλος της βασικής τους εκπαίδευσης στην Παιδιατρική οι ειδικευόμενοι πρέπει: Να κατανοούν την αλληλεπίδραση φυσικών, συναισθηματικών, πνευματικών και κοινωνικών παραγόντων και την επίδρασή τους στην εξέλιξη της εφηβείας
12 Να κατανοούν τις ειδικές ανάγκες των εφήβων ως νοσηλευόμενοι ή μη νοσηλευόμενοι ασθενείς Να γνωρίζουν τη φυσιολογική και παθολογική ενήβωση Να αναγνωρίζουν τις επικίνδυνες συμπεριφορές των εφήβων, ιδιαίτερα αυτές που εμποδίζουν την αντιμετώπιση χρόνιων νοσημάτων Να αντιλαμβάνονται και να αντιδρούν κατάλληλα σε επεισόδια αυτοχειρίας των εφήβων Να γνωρίζουν την πολιτική που στοχεύει σε ελάττωση των περιπτώσεων εγκυμοσύνης κατά την εφηβική ηλικία Να γνωρίζουν σχετικά με την αντισύλληψη και τα θέματα σεξουαλικής υγείας και που θα πρέπει να δοθούν κατάλληλες συμβουλές Να είναι ενήμεροι για θέματα που αφορούν στην ομοφυλοφιλία Να κατανοούν και να εφαρμόζουν τις νομικές αρχές της συγκατάθεσης και της εμπιστευτικότητας Να γνωρίζουν σχετικά με θέματα που αφορούν στη μετάβαση των εφήβων με χρόνια νοσήματα, από τη φροντίδα του Παιδιάτρου σε αυτή του Παθολόγου ενηλίκων 4. Ικανότητες σε εξειδικευμένους τομείς της Παιδιατρικής Αναπτυξιακή παιδιατρική Μέχρι το τέλος της βασικής τους εκπαίδευσης στην Παιδιατρική, οι ειδικευόμενοι πρέπει: Να γνωρίζουν τα σχετικά με τη φυσιολογική ανάπτυξη των συναισθημάτων και της συμπεριφοράς του παιδιού και πώς αυτή μπορεί να επηρεάσει το παιδί και την οικογένειά του. Να αντιλαμβάνονται τη συμπεριφορά ως μορφή επικοινωνίας και να το λαμβάνουν αυτό υπ όψη κατά την συζήτηση, την εξέταση και την εκτίμηση των παιδιών. Να έχουν αναπτύξει την ικανότητα να εκτιμούν τα προβλήματα συμπεριφοράς του παιδιού μέσω της παρατήρησης και της λήψης ιστορικού. Να μπορούν να εφαρμόσουν μεθόδους και τεχνικές για την υποστήριξη και ενθάρρυνση των γονέων παιδιών με συναισθηματικά ή διανοητικά προβλήματα. Να γνωρίζουν τις επιδράσεις των αναπτυξιακών προβλημάτων και των οργανικών νοσημάτων στη συμπεριφορά και το αντίστροφο. Να γνωρίζουν σχετικά με τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας για παιδιά και ενήλικες. Να γνωρίζουν τις αρχές αντιμετώπισης συνήθων προβλημάτων συμπεριφοράς όπως εκρήξεις οργής, προβλήματα ύπνου, εύκολο κλάμα, αρνητισμός, ενούρηση και εγκόπριση, σχολική άρνηση. Να γνωρίζουν πως θα ξεκινήσουν την αξιολόγηση και την αντιμετώπιση παιδιών που εισάγονται στο νοσοκομείο λόγω συνήθων ψυχολογικών διαταραχών π.χ. αυτοτραυματισμός και σωματοποιημένες εκδηλώσεις άγχους. Να γνωρίζουν τα συμπτώματα και τα κλινικά ευρήματα που υποδηλώνουν σοβαρές καταστάσεις όπως σύνδρομο ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητα, αυτισμό, κατάθλιψη, ψύχωση. Να γνωρίζουν τις επιδράσεις της χρήσης ναρκωτικών.
13 Καρδιολογία Μέχρι το τέλος της βασικής τους εκπαίδευσης στην Παιδιατρική, οι ειδικευόμενοι πρέπει: Να έχουν τις γνώσεις και τις ικανότητες για κλινική εκτίμηση και έναρξη θεραπείας σε νήπια και παιδιά με καρδιολογικά προβλήματα. Να γνωρίζουν τα γενετικά και περιβαλλοντικά αίτια των συγγενών καρδιοπαθειών. Να μπορούν να κάνουν διαφορική διάγνωση. Να μπορούν να αντιμετωπίσουν κατάλληλα την καρδιακή ανακοπή. Να μπορούν να επιλέγουν και να αξιολογούν τις κατάλληλες εξετάσεις για καρδιολογικό έλεγχο και να γνωρίζουν τις ενδείξεις του υπερηχογραφήματος καρδιάς. Να κατανοούν το απειλητικό για τη ζωή ορισμένων από αυτές τις καταστάσεις και να γνωρίζουν πότε να καλούν για βοήθεια. Να γνωρίζουν τις πιθανές καρδιολογικές επιπλοκές από τη δυσλειτουργία άλλων συστημάτων. Να γνωρίζουν πότε είναι απαραίτητη η παραπομπή για ειδική παιδοκαρδιολογική εκτίμηση και περαιτέρω έλεγχο. Οξείες καταστάσεις Ο ασθενής εμφανίζει: Γνώση και αντίληψη Ικανότητες Κυάνωση Γνώση της φυσιολογικής εμβρυικής κυκλοφορίας και των μεταβολών της μετά τον τοκετό. Γνώση της ανατομίας των συνηθέστερων από τις κυανωτικές καρδιοπάθειες. Καρδιακή ανεπάρκεια, συμπεριλαμβανομένων των καρδιολογικών παθήσεων που προβάλλουν ως καταπληξία Αρρυθμία Γνώση των αιτίων καρδιακής ανεπάρκειας Γνώση των αιτίων αρρυθμίας Λοιμώδης ενδοκαρδίτιδα Να γνωρίζουν πότε χρειάζεται χημειοπροφύλαξη για ενδοκαρδίτιδα. Γνώση των αιτίων ενδοκαρδίτιδας. Ικανότητα διαφορικής διάγνωσης μεταξύ καρδιακών και μη καρδιακών αιτιών κυάνωσης. Ικανότητα έναρξης κατάλληλης διερεύνησης και θεραπείας Ικανότητα αναγνώρισης των συνήθων δυσρυθμιών στο ΗΚΓ και έναρξη άμεσης θεραπείας αρρυθμιών όπως της ταχυαρρυθμίας Ικανότητα παροχής συμβουλών στους γονείς σχετικά με τη χημειοπροφύλαξη για ενδοκαρδίτιδα. Ικανότητα έναρξης κατάλληλης διερεύνησης και θεραπείας