Περιεχόμενα Πρόλογος ελλη νικής Έκδοσης Προοίμιο xviii Πρόλογος xxi xvii 1 Εισαγωγή 1 Ιστορική αναδρομή 5 Πρώιμη περίοδος: 1800 έως 1938 5 Περίοδος εδραίωσης: 1939 έως 1971 8 Σύγχρονη περίοδος: 1972 έως σήμερα 9 Δικαστική ανθρωπολογία και ιατροδικαστικές επιστήμες 11 Δικαστικό ανθρωπολογικό πρωτόκολλο και οργάνωση του παρόντος βιβλίου 12 Μεθοδολογία της δικαστικής ανθρωπολογίας 15 Μέθοδοι συλλογής δεδομένων 15 Μέθοδοι ανάλυσης δεδομένων 17 Πίνακες αποφάσεων 18 Διαγράμματα εύρους 20 Δείκτες 21 Ανάλυση διάκρισης 21 Στατιστική εξάρτηση 26 Περίληψη 29 Ερωτήσεις 30 2 Βασικές aρχές oστεολογίας και oδοντολογίας του aνθρώπου 31 Σύντομη περιγραφή του ανθρώπινου σκελετού 32 Σκελετός της κεφαλής 33 Οστά 34 vii
viii Περιεχόμενα Ραφές κρανίου 36 Κρανιομετρικά σημεία 37 Κόλποι 41 Αξονικός σκελετός και θώρακας 41 Σπονδυλική στήλη 41 Πλευρές 46 Σκελετός των άκρων 47 Άνω άκρα 47 Κάτω άκρα 49 Βασικά θέματα οστεολογίας 52 Ανατομία των οστών 54 Διάπλαση των οστών 56 Τύποι αρθρώσεων 56 Σύντομη περιγραφή της ανθρώπινης οδοντοφυΐας 57 Περίληψη 61 Ερωτήσεις 61 3 Αναγνωρίζοντας το σκελετικό υλικό δικαστικού ενδιαφέροντος 63 Διάκριση οστικών υπολειμμάτων από άλλα υλικά 64 Διάκριση ανθρώπινων - ζωικών οστών 64 Βαθμός διάπλασης 65 Μορφολογικές διαφορές 67 Σκελετός της κεφαλής 68 Σπονδυλική στήλη και θώρακας 69 Σκελετός των άκρων 71 Ιστολογικές διαφορές 75 Άκρα αρκούδας Δόντια χοίρου 76 Διάκριση πρόσφατου παλαιού σκελετικού υλικού 78 Κατάσταση διατήρησης 80 Χροιά 81 Υφή 81 Βαθμός ενυδάτωσης 81 Βάρος 82 Ακεραιότητα 82 Σύσταση 82 Μαλακά μόρια 82 Αισθητικές και ιατρικές παρεμβάσεις στον σκελετό 83 Προσωπικά αντικείμενα 86 Συνθήκες ταφής 86 Περίληψη 89 Ερωτήσεις 90
Περιεχόμενα ix 4 Μέθοδοι περισυλλογής σκελετικού υλικού 92 Προκαταρκτικά ζητήματα 93 Εντοπισμός σκελετικού υλικού 94 Αναζήτηση σκελετικού υλικού 95 Αναζήτηση συνοδών αντικειμένων 99 Τοπογραφική αποτύπωση 101 Ανασκαφή τάφου 104 Περισυλλογή σκελετικού υλικού 107 Μαζικές καταστροφές 110 Προσωπικό 111 Εντοπισμός, τοπογραφική αποτύπωση, περισυλλογή 111 Προσωρινό νεκροτομείο 112 Συλλογή πληροφοριών σχετικά με τα θύματα 113 DMORT 113 Περίληψη 114 Ερωτήσεις 114 5 Προσδιορισμός του χρόνου που παρήλθε από τον θάνατο 117 Σύντομη περιγραφή του φαινομένου της σήψης 119 Σήψη και σκελετοποίηση 122 Σήψη μετά από έκθεση του πτώματος στο περιβάλλον 123 Η σήψη σε περιοχές με θερμό και υγρό κλίμα 124 Η σήψη σε περιοχές με θερμό και ξηρό κλίμα 126 Η σήψη σε περιοχές με ψυχρό κλίμα 128 Σήψη μετά από ενταφιασμό ή βύθιση του πτώματος σε υγρό μέσο 130 Δραστηριότητα πτωματοφάγων ζώων 130 Άλλες μέθοδοι 133 Δικαστική εντομολογία 133 Δικαστική βοτανική 137 Αξιολόγηση της φυσικής φθοράς των ενδυμάτων και άλλων υλικών 139 Χημικές μέθοδοι 140 Περίληψη 140 Ερωτήσεις 141
x Περιεχόμενα 6 Προετοιμασία του σκελετικού υλικού για εξέταση 143 Το εργαστήριο δικαστικής ανθρωπολογίας 144 Παρασκευή του σκελετικού υλικού 146 Αφαίρεση κύριας μάζας μαλακών μορίων 146 Απεξάρθρωση του σκελετού 148 Απομάκρυνση υπολειμμάτων μαλακών μορίων 149 Μονιμοποίηση του σκελετικού υλικού 151 Ανάταξη, ταξινόμηση κατ άτομο και τοποθέτηση των οστών σε ανατομική διάταξη 151 Ανάταξη των οστών 152 Ταξινόμηση των οστών κατ άτομο 152 Τοποθέτηση σκελετού σε ανατομική διάταξη 155 Καταγραφή του σκελετικού υλικού 161 Περίληψη 165 Ερωτήσεις 166 Παράρτημα Α Δελτίο καταγραφής ανευρεθέντων οστών (για ενήλικα άτομα) 167 Παράρτημα Β Δελτίο καταγραφής ανευρεθέντων οστών (για νεαρά άτομα) 170 7 Εκτίμηση της φυλετικής καταγωγής 175 Μορφολογικά γνωρίσματα 178 Κρανίο 178 Ρινική περιοχή 178 Προσωπικό κρανίο 184 Θόλος κρανίου 184 Γνάθοι και δόντια 186 Μετακρανιακός σκελετός 188 Μετρικές μέθοδοι 189 Άμεσες μετρήσεις 190 Δείκτες 191 Συναρτήσεις διάκρισης 193 Άλλα φυλετικά γνωρίσματα 196 Περίληψη 198 Ερωτήσεις 198 8 Προσδιορισμός του φύλου από τον σκελετό 200 Προσδιορισμός του φύλου από την πύελο 201 Μορφολογικά γνωρίσματα 202 Μετρικές μέθοδοι 207
Περιεχόμενα xi Προσδιορισμός του φύλου από το κρανίο 209 Μορφολογικά γνωρίσματα 209 Μετρικές μέθοδοι 213 Άλλες μέθοδοι 215 Προσδιορισμός φύλου από πολλαπλές μετρήσεις των οστών 216 Μήκος μακρών οστών 218 Ωμοπλάτη 219 Βραχιόνιο οστό 220 Μηριαίο οστό 220 Προσδιορισμός του φύλου νεαρών ατόμων από τον σκελετό 221 Ωτοειδής επιφάνεια 222 Μείζων ισχιακή εντομή 222 Άλλες μέθοδοι 223 Περίληψη 224 Ερωτήσεις 224 9 Εκτίμηση της ηλικίας από τον σκελετό 226 Νεαρά άτομα 227 Μήκος μακρών οστών 227 Συνοστέωση πρωτογενών πυρήνων οστέωσης 230 Διάπλαση των δοντιών 232 Ανατολή των δοντιών 235 Συνοστέωση των επιφύσεων 237 Ενήλικα άτομα 246 Ηβική σύμφυση 247 Ωτοειδής επιφάνεια 253 Στερνικό άκρο πλευρών 257 Συνοστέωση κρανιακών ραφών 259 Εξωκράνιες ραφές 262 Ενδοκράνιες ραφές 264 Υπερώιες ραφές 265 Ιστολογικές μέθοδοι 267 Aναδόμηση του φλοιώδους οστού 267 Ιστολογικές μεταβολές των δοντιών 271 Άλλες μέθοδοι 274 Περίληψη 274 Ερωτήσεις 275 10 Υπολογισμός του αναστήματος 277 Βασικές αρχές 278
xii Περιεχόμενα Μέθοδοι για ακέραιους σκελετούς 280 Ακέραια μακρά οστά 282 Η χρήση άλλων οστών 288 Κατακερματισμένα μακρά οστά 290 Προσαρμογές στον υπολογισμό του αναστήματος 294 Ηλικία του ατόμου 294 Μεταθανάτια συρρίκνωση των οστών 295 Αναφερόμενο εκτιμηθέν ανάστημα 296 Περίληψη 296 Ερωτήσεις 297 11 Σκελετικές κακώσεις 298 Αιτία και είδος θανάτου 300 Βασικές αρχές 301 Χαρακτηριστικά μηχανικών φορτίων 308 Διεύθυνση εφαρμογής 308 Εφελκυσμός 309 Θλίψη 309 Στρέψη 309 Κάμψη 309 Διάτμηση 310 Ταχύτητα φόρτισης 311 Επιφάνεια εφαρμογής 311 Τύποι σκελετικών κακώσεων 311 Θλαστικές κακώσεις 312 Κακώσεις από νύσσοντα και τέμνοντα όργανα 312 Κακώσεις από πυροβόλα όπλα 313 Κακώσεις από άλλους παράγοντες 313 Ηλικία σκελετικών κακώσεων 313 Προθανάτιες κακώσεις 314 Περιθανάτιες κακώσεις 314 Μεταθανάτιες κακώσεις 316 Περίληψη 318 Ερωτήσεις 318 12 Σκελετικές κακώσεις από πυροβόλα όπλα 320 Πυρομαχικά και βασικοί τύποι πυροβόλων όπλων 321 Διαμέτρημα 322 Κατασκευή βολίδας 323 Ταχύτητα βολίδας 324
Περιεχόμενα xiii Βασικές αρχές βλητικής 324 Επιπτώσεις των πυροβόλων όπλων στα οστά 325 Λοξότμηση χειλέων κάκωσης 325 Μορφολογία κάκωσης 326 Διάμετρος κάκωσης 328 Διάταξη καταγματικών γραμμών 330 Εξέταση κακώσεων από βολίδες πυροβόλων όπλων 332 Περιγραφή της κάκωσης 332 Εκτίμηση του διαμετρήματος 333 Εκτίμηση του τύπου της βολίδας 334 Εκτίμηση της ταχύτητας της βολίδας 334 Εκτίμηση της διεύθυνσης της βολής 335 Εκτίμηση του αριθμού των πλήξεων 335 Άλλες εκτιμήσεις 336 Εξέταση κακώσεων από κυνηγετικά όπλα 337 Κακώσεις από άλλα βλήματα 338 Καθορισμός της αιτίας και του είδους του θανάτου 339 Περίληψη 342 Ερωτήσεις 342 13 Θλαστικές κακώσεις 344 Γενικοί χαρακτήρες κακώσεων από αμβλέα όργανα 344 Μέγεθος 345 Σχήμα 346 Βάρος 347 Τύποι καταγμάτων 348 Επιπτώσεις των θλαστικών κακώσεων στα οστά 349 Κρανίο 350 Μακρά οστά 355 Άλλα οστά 355 Εξέταση θλαστικών κακώσεων στα οστά 356 Περιγραφή της κάκωσης 356 Εκτίμηση του μεγέθους του αμβλέος οργάνου 358 Εκτίμηση του σχήματος του αμβλέος οργάνου 358 Εκτίμηση της διεύθυνσης της δρώσας δύναμης 358 Εκτίμηση της ορμής της δρώσας δύναμης 360 Εκτίμηση του αριθμού των πλήξεων 361 Καθορισμός της σειράς των πλήξεων 362 Άλλες εκτιμήσεις 362 Καθορισμός της αιτίας και του είδους του θανάτου 363 Περίληψη 365 Ερωτήσεις 366
xiv Περιεχόμενα 14 Σκελετικές κακώσεις από τέμνοντα όργανα και άλλους παράγοντες 367 Σκελετικές κακώσεις από τέμνοντα όργανα 367 Επιπτώσεις των τεμνόντων οργάνων στα οστά 367 Νυγμοί 369 Τομές 370 Εντομές 372 Εξέταση κακώσεων από τέμνοντα όργανα στα οστά 374 Περιγραφή της κάκωσης 374 Εκτίμηση ιδιαίτερων χαρακτήρων οργάνου 375 Εκτίμηση της διεύθυνσης της δρώσας δύναμης 376 Εκτίμηση του αριθμού των πλήξεων 377 Καθορισμός της σειράς των πλήξεων 378 Κακώσεις συνεπεία ισχυρής συμπίεσης του τραχήλου 378 Απομόνωση δηλητηρίων από τα οστά 381 Καθορισμός της αιτίας και του είδους του θανάτου 382 Περίληψη 382 Ερωτήσεις 383 15 Προθανάτια σκελετικά ευρήματα 384 Παθολογικές αλλοιώσεις των οστών 386 Οστεολυτικές αλλοιώσεις 387 Οστεοβλαστικές αλλοιώσεις 389 Παραμορφωτικές αλλοιώσεις 392 Ανατομικές παραλλαγές των οστών 392 Επικουρικά οστά 393 Ανωμαλίες κατά τη συνοστέωση 395 Επικουρικά τρήματα 400 Άλλες σκελετικές ανωμαλίες 400 Δείκτες μυοσκελετικής καταπόνησης 403 Περίληψη 408 Ερωτήσεις 410 16 Μεταθανάτιες σκελετικές αλλοιώσεις 411 Διαμελισμός 412 Βασικοί τύποι πριονιών και προκαλούμενες κακώσεις 414 Εξέταση κακώσεων από πριόνι στα οστά 416 Περιγραφή 416 Εκτίμηση της διεύθυνσης κοπής 416
Περιεχόμενα xv Εκτίμηση του αριθμού των δοντιών του πριονιού 417 Εκτίμηση του πάχους της λάμας 417 Εκτίμηση του σχήματος της λάμας 417 Εκτίμηση του τρόπου κίνησης της λάμας 418 Δραστηριότητα πτωματοφάγων ζώων 419 Σκελετικές αλλοιώσεις από σαρκοφάγα ζώα 419 Σκελετικές αλλοιώσεις από τρωκτικά 423 Η επίδραση της φωτιάς στα οστά 423 Έκθεση των οστών στα στοιχεία της φύσης 426 Σκελετικές αλλοιώσεις που προκαλούνται κατά τη διάρκεια της ταφής 427 Σκελετικές αλλοιώσεις που προκαλούνται κατά τη μεταφορά των οστών μέσα στο νερό 428 Άλλες σκελετικές αλλοιώσεις 431 Περίληψη 433 Ερωτήσεις 433 17 Επικουρικές μέθοδοι ταυτοποίησης 435 Ανάπλαση του προσώπου από το κρανίο 435 Σκελετικές ενδείξεις δεξιοχειρίας-αριστεροχειρίας 447 Εκτίμηση του σωματικού βάρους από τον σκελετό 448 Περίληψη 452 Ερωτήσεις 453 18 Ταυτοποίηση με τη χρήση προθανάτιων δεδομένων 454 Ακτινογραφική ταυτοποίηση 455 Μετωπιαίος κόλπος 455 Άλλοι ανατομικοί σχηματισμοί 458 Φωτογραφική υπέρθεση 459 Οδοντιατροδικαστική 461 Φυλετική καταγωγή 463 Ηλικία 463 Φύλο 464 Διάκριση οδοντικού υλικού προερχόμενου από ανεπτυγμένες - αναπτυσσόμενες χώρες 465 Αιτία θανάτου 465 Κατάσταση της υγείας του ατόμου 465 Οδοντιατρική ταυτοποίηση 466 Άλλες μέθοδοι 472
xvi Περιεχόμενα Περίληψη 473 Ερωτήσεις 474 19 Συμπεράσματα 476 Ηθικοδεοντολογικά ζητήματα 476 Η έκθεση της δικαστικής ανθρωπολογικής εξέτασης 479 Κατάθεση στο δικαστήριο 481 Το μέλλον της δικαστικής ανθρωπολογίας 483 Περίληψη 485 Βιβλιογραφία 486 Φωτογράφιση οστών 496 Ευρετήριο 497