ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ «ΚΑΤΟΙΚΙΑ»

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ Η ΕΞΑΜΗΝΟ ΣΠΟΥ ΩΝ ιδάσκοντες : Καθηγητής Α. ηµητρόπουλος Λέκτορας Σ. Βλαχόπουλος ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ «ΚΑΤΟΙΚΙΑ» Όνοµα : Καζάκου ήµητρα Αριθµός Μητρώου : 1340200200169 ΑΘΗΝΑ 2008

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Συντοµογραφίες...3 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ...4 1.1. Η κατοικία ως άσυλο και η καθιέρωσή του..4 1.2. Έννοιες άσχετες µε το άσυλο της κατοικίας 5 2. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ 6 2.1. Έννοια της κατοικίας...6 2.2. Χώροι που αποτελούν «κατοικία» µε βάση το άρθρο 9 του Συντάγµατος.7 2.3. Χώροι που δεν αποτελούν «κατοικία» µε βάση το άρθρο 9 του Συντάγµατος.7 3. ΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ..9 3.1. Αµυντικό δικαίωµα κατοικίας Άσυλο της κατοικίας.9 3.2. Προστατευτικό δικαίωµα κατοικίας.11 3.3. ιεκδικητικό δικαίωµα κατοικίας..12 4. ΦΟΡΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΟ ΕΚΤΕΣ ΤΟΥ ΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ 13 4.1. Φορείς του δικαιώµατος 13 4.1.1. Τα φυσικά πρόσωπα.13 4.1.2. Τα νοµικά πρόσωπα..14 4.2. Αποδέκτες του δικαιώµατος - Τριτενέργεια του δικαιώµατος.15 4.2.1. Οι φορείς δηµόσιας εξουσίας...15 4.2.2. Τριτενέργεια του δικαιώµατος του ασύλου της κατοικίας.15 5. ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ.18 5.1. Περιορισµοί µε βάση τη διάταξη του άρθρου 5 1 του Συντάγµατος..18 5.2. Έρευνα κατ οίκον.18 5.3. Περιορισµοί για τον έλεγχο τήρησης του νόµου..20 5.4. Περιορισµοί για την πρόληψη ή αποτροπή δηµόσιου κινδύνου ή εγκλήµατος.21 5.5. Αναστολή µε βάση το άρθρο 48 του Συντάγµατος..21 5.6. ιεθνείς περιορισµοί.22 6. ΚΥΡΩΣΕΙΣ.24 6.1. Ποινική ευθύνη..24 6.2. Αστική ευθύνη 25 6.3. Πειθαρχική ευθύνη 25 6.4. ικονοµικές συνέπειες..25 7. Επίλογος 27 ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ.28 ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ..30 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 32 2

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ Α.Κ. Αστικός Κώδικας ΑΠ Άρειος Πάγος εδ. εδάφιο ΕΣ Α Ευρωπαϊκή Σύµβαση για την προάσπιση των δικαιωµάτων του ανθρώπου και των θεµελιωδών ελευθεριών της 4/11/1960 ΚΠοιν Κώδικας Ποινής ικονοµίας ΚΠολ Κώδικας Πολιτικής ικονοµίας Ν. Νόµος ΝοΒ Νοµικό Βήµα Π.Κ. Ποινικός Κώδικας Ποιν. Χρ. Ποινικά Χρονικά (περιοδικό) ΣτΕ Συµβούλιο της Επικρατείας τ. Τόµος 3

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1. Η κατοικία ως άσυλο και η καθιέρωσή του Η κατοικία ως άσυλο, ως απαραβίαστος δηλαδή χώρος, είναι πολύ παλιά. Ο «οίκος» και η «εστία» των αρχαίων Ελλήνων και η domus των Ρωµαίων δεν ήταν απλώς χώρος ιδιωτικής διαβιώσεως, αλλά και χώρος λατρείας και γι αυτό απαραβίαστο ιερό καταφύγιο 1. Το ατοµικό αυτό δικαίωµα διαµορφώθηκε αρχικά στο αγγλικό δίκαιο, όπου εκφράζεται µε την αρχή το σπίτι µου είναι το φρούριό µου (my home is my castle). Για πρώτη φορά διακηρύχθηκε µε το Bill of Rights του 1776 της Virginia (άρθρο 10) και στη συνέχεια διατυπώθηκε ρητά στο Σύνταγµα των Η.Π.Α. του 1787 µε την 4 η τροποποίησή του (1791). Μολονότι η γαλλική ιακήρυξη του 1789 το αγνόησε, τα γαλλικά Συντάγµατα του 1791 και 1795 το αναγνώρισαν (αντίστοιχα : τίτλος IV άρθρο 9 και άρθρο 359). Ρητά καθιερώνεται στο βελγικό Σύνταγµα του 1831 (άρθρο 10), από όπου πέρασε σε όλα τα Συντάγµατα της Ευρώπης 2. Στην Ελλάδα, το Ηγεµονικό Σύνταγµα του 1832 ήταν το πρώτο που καθιέρωσε το άσυλο της κατοικίας, από τότε δε όλα τα Συντάγµατά µας το προστάτευσαν, για να καταλήξουν στη βελτιωµένη προστασία του ισχύοντος Συντάγµατος, το οποίο ρητά αναφέρει στο άρθρο 9 1 ότι «Η κατοικία του καθενός είναι άσυλο» 3. Εκτός από τα Συντάγµατα, το άσυλο της κατοικίας κατοχυρώνουν και διεθνείς συµβάσεις. Η οικουµενική διακήρυξη του 1948 προστατεύει το άσυλο της κατοικίας στο άρθρο 12, η ΕΣ Α στο άρθρο 8 και το ιεθνές Σύµφωνο των ατοµικών και πολιτικών δικαιωµάτων (1966) στο άρθρο 17. Οι εγγυήσεις αυτές µάλιστα είναι ευρύτερες από εκείνες του άρθρου 9 του Συντάγµατος. Οι διατάξεις των διεθνών συµβάσεων, σύµφωνα µε το άρθρο 28 1 του Συντάγµατος έχουν αυξηµένη τυπική ισχύ, υπερνοµοθετική, ώστε να 1 Π.. αγτόγλου, «Ατοµικά ικαιώµατα», τοµ. Α, εύτερη Αναθεωρηµένη Έκδοση, σελ. 400 επ. 2 Α.Ι. Μάνεσης, Συνταγµατικά ικαιώµατα, α ατοµικές ελευθερίες, Πανεπιστηµιακές παραδόσεις, δ έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα Θεσσαλονίκη, σελ 222 επ. 3 εν είναι υπερβολή να λεχθεί, βέβαια, ότι και αν δεν υπήρχε ρητή συνταγµατική κατοχύρωση του ασύλου της κατοικίας, η προστασία του θα συνήγετο από τη διάταξη του άρθρου 2 1 του Συντάγµατος, που καθιερώνει αµέσως το σεβασµό της αξιοπρέπειας του ανθρώπου. 4

υπερισχύουν από κάθε άλλη διάταξη νόµου και να µη µπορεί ο κοινός νοµοθέτης να προχωρήσει σε οποιαδήποτε ρύθµιση που θα τις παραβιάζει. 1.2. Έννοιες άσχετες µε το άσυλο της κατοικίας 4 Με το άσυλο της κατοικίας δεν πρέπει να συγχέονται ορισµένες άλλες συγγενείς εκ πρώτης όψεως έννοιες : α. Η διπλωµατική ασυλία, ως απαραβίαστο του κτιρίου της διπλωµατικής αποστολής και της κατοικίας του διπλωµατικού αντιπροσώπου, είναι προνόµιο του αντιπροσωπευόµενου κράτους και όχι ατοµικό δικαίωµα του διπλωµάτη, ο οποίος εποµένως δεν µπορεί να παραιτηθεί από αυτή. β. Η αστυνοµική εξουσία των προϊσταµένων ορισµένων κρατικών οργάνων (π.χ. του Προέδρου της Βουλής) ή δηµοσίων ιδρυµάτων (πρβλ. το πανεπιστηµιακό άσυλο 5 ) είναι αρµοδιότητα και όχι δικαίωµα. γ. Η προστασία της ιδιοκτησίας είναι και αυτή ατοµικό δικαίωµα, αλλά προστατεύει τον κύριο ή άλλο εµπράγµατο δικαιούχο της κατοικίας (και όχι τον πραγµατικό κάτοικο) έναντι προσβολών της κυριότητας επί του ακινήτου (και όχι προσβολών της κατοικίας ως τόπου διαβιώσεως). Οι προβλεπόµενες από το Σύνταγµα προσβολές της ιδιοκτησίας (αναγκαστική απαλλοτρίωση, επίταξη κ.λ.π.) καθώς και οι λεγόµενοι νόµιµοι περιορισµοί της κυριότητας διέπονται, εποµένως, από τις διατάξεις περί προστασίας της ιδιοκτησίας και όχι του ασύλου της κατοικίας, έστω και αν στη συγκεκριµένη περίπτωση θίγουν και αυτό, όταν προπάντων καταλήγουν στη βίαιη αποβολή ενός προσώπου από την κατοικία του. δ. Η κατοχύρωση του ασύλου της κατοικίας προστατεύει την υπάρχουσα ήδη (ιδιόκτητη ή µη) κατοικία και είναι εννοιολογικά άσχετη και λογικά επόµενη του κοινωνικού δικαιώµατος αποκτήσεως κατοικίας και µάλιστα «αξιοπρεπούς κατοικίας» 6. Κατά το άρθρο 21 4 του Συντάγµατος «Η απόκτηση κατοικίας από αυτούς που την στερούνται ή που στεγάζονται ανεπαρκώς αποτελεί αντικείµενο ειδικής φροντίδας του Κράτους». 4 Π.. αγτόγλου, «Ατοµικά ικαιώµατα», τοµ. Α, εύτερη Αναθεωρηµένη Έκδοση, σελ. 400 επ. 5 Για το πανεπιστηµιακό άσυλο βλ. Ν. 1268/1982 άρθρο 2 5 6 Βλ. Π.Ι. Παραρά, Το κοινωνικό δικαίωµα για αξιοπρεπή κατοικία Παρατηρήσεις µε αφορµή την Στε 173/98 Ολ. [ τα 1999, 655], τα 1999, 627 5

2. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ 2.1. Έννοια της κατοικίας Ο όρος «κατοικία» χρησιµοποιείται µε δύο έννοιες, τη νοµική και τη φυσική. Κατοικία υπό νοµική έννοια (domilicium) είναι ο τόπος (πόλις, χωριό, κ.λ.π.) όπου έχει κανείς εγκατασταθεί «κυρίως και µονίµως» σύµφωνα µε τα άρθρο 51 του Α.Κ. Αντίθετα κατοικία υπό φυσική έννοια (ή οικία, domus) είναι το κατάλυµα καθενός, δηλαδή ο χώρος που χρησιµεύει για τη µόνιµη ή προσωρινή διαµονή ενός ατόµου ή ακόµη και για την επαγγελµατική απασχόλησή του, αρκεί ο χώρος αυτός (και αν δεν είναι οικοδοµηµένος) να είναι αρκετά περιφραγµένος, ώστε να µη µπορεί οποιοσδήποτε να εισέρχεται ελεύθερα σ αυτόν 7. Γενικά, κριτήριο για το εάν πρόκειται για «κατοικία» που προστατεύεται ως «άσυλο», αποτελεί : α) αν ο συγκεκριµένος χώρος είναι περίκλειστος και β) αν η είσοδος δεν είναι ελεύθερη, δηλαδή αν δεν είναι δυνατή χωρίς την (εκούσια) συγκατάθεση του εν γένει διαµένοντος 8. Παραβίαση του ασύλου δεν υπάρχει εφόσον εξασφαλίζεται η σύµφωνη θέληση του δικαιούχου. Πρέπει, όµως, η συγκατάθεση αυτή να είναι συγκεκριµένη και να παρέχεται ελεύθερα και από φορέα που έχει πλήρη συνείδηση των πραττοµένων. Στο άρθρο 9 του Συντάγµατος η «κατοικία» κατοχυρώνεται µε τη φυσική ή πραγµατική της έννοια, που διαφέρει από τη νοµική έννοια µε την οποία χρησιµοποιείται στο άρθρο 51 του Α.Κ. Η κατά το Σύνταγµα «κατοικία» είναι πρόδηλα ευρύτερη, αφού δεν απαιτείται η εγκατάσταση του προσώπου σε οποιονδήποτε περίκλειστο και µη προσιτό σε όλους χώρο να είναι κύρια ή µόνιµη. Κατοικία (κατάλυµα / οικία / domus) είναι ο ιδιωτικός φυσικός χώρος του ανθρώπου. 7 Κ.Λ. Γεωργόπουλος, Επίτοµο Συνταγµατικό ίκαιο, 12 η έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα, 2001, σελ. 530 επ. 8 Α.Ι. Μάνεσης, Συνταγµατικά ικαιώµατα, α ατοµικές ελευθερίες, Πανεπιστηµιακές παραδόσεις, δ έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα Θεσσαλονίκη, σελ 222 επ. 6

2.2. Χώροι που αποτελούν «κατοικία» µε βάση το άρθρο 9 του Συντάγµατος Κατοικία είναι το σπίτι όπου κατοικεί κανείς µόνιµα ή προσωρινά, µε οποιαδήποτε ιδιότητα, είτε σαν ιδιοκτήτης, είτε σαν ενοικιαστής, είτε σα νοµέας, άσχετα µε το αν είναι ηµεδαπός ή αλλοδαπός. Κατοικία αποτελούν και το δωµάτιο του ξενοδοχείου, όπου µένει κανείς προσωρινά ή διαρκώς µε οποιαδήποτε ιδιότητα (ιδιοκτήτη, διευθυντή του ξενοδοχείου ή ενοίκου του), το ενοικιασµένο δωµάτιο σπιτιού, γενικά δε κάθε «περίκλειστος χώρος» - όπως η αυλή ή ο κήπος αρκεί να είναι αρκετά περιτοιχισµένος. Επίσης, κατοικία θεωρούνται, αρκεί να χρησιµοποιούνται για το σκοπό αυτό, η καλύβα, το αντίσκηνο, το πλοίο, η βάρκα, καθώς και κάθε όχηµα, είτε κινείται είτε είναι ακινητοποιηµένο. Κατοικία αποτελούν ακόµη και οι χώροι της επαγγελµατικής απασχόλησης (όπως το γραφείο φυσικού ή νοµικού προσώπου), αρκεί να µην είναι προσιτοί σε όλους, και τέλος το κατάστηµα, αφού όµως κλεισθούν οι θύρες του µετά την αποµάκρυνση των πελατών και τη διακοπή των συναλλαγών σε αυτό 9. Έτσι π.χ. είναι άσυλο το δικηγορικό γραφείο ή το ιατρείο, εφόσον ο δικηγόρος ή ο γιατρός δέχεται πελάτες ύστερα από συνεννόηση, όχι όµως και το κουρείο, εφόσον εκεί προσέρχεται όποιος θέλει. 2.3. Χώροι που δεν αποτελούν «κατοικία» µε βάση το άρθρο 9 του Συντάγµατος εν αποτελούν «κατοικία» µε την έννοια του άρθρου 9 του Συντάγµατος τα δηµόσια µέρη, όπου είναι ελεύθερη η πρόσβαση για το κοινό, όπως εστιατόρια, κινηµατογράφοι, κέντρα διασκέδασης κ.λ.π. (εκτός εάν είναι κλειστά, µετά δηλαδή τη λήξη του ωραρίου εργασίας) και βέβαια τα κοινόχρηστα και κοινά σε όλους πράγµατα 10. Οι επαγγελµατικοί αυτοί χώροι που συνήθως λόγω του προορισµού τους δεν είναι εντελώς απρόσιτοι, έστω και αν η προσπέλαση σε αυτούς είναι περιορισµένη, έχουν µικρότερη ανάγκη προστασίας από την κατοικία υπό τη στενή του όρου έννοια. Υπόκεινται σε οικονοµικό, φορολογικό, εργασιακό, υγειονοµικό και άλλον έλεγχο που 9 Κ.Λ. Γεωργόπουλος, Επίτοµο Συνταγµατικό ίκαιο, 12 η έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα, 2001, σελ. 530 επ. 10 Κ. Χρυσόγονος, Ατοµικά και Κοινωνικά ικαιώµατα, 2006, σελ. 247 επ. 7

επιβάλλει το δηµόσιο συµφέρον και προβλέπει ο νόµος. Έναντι των κρατικών και παρόµοιων επεµβάσεων οι χώροι αυτοί δεν προστατεύονται κατά το άρθρο 9, αλλά κατά το άρθρο 5 1 του Συντάγµατος, στο πλαίσιο της κατοχυρωµένης εκεί οικονοµικής ελευθερίας. Οι χώροι ασκήσεως θρησκευτικής λατρείας προστατεύονται από το άρθρο 13 2, ενώ το άρθρο 29 1 του Συντάγµατος καλύπτει και το χώρο στον οποίο στεγάζεται η εθνική ή τοπική οργάνωση του κόµµατος ή του τµήµατος νέων του κόµµατος 11. 11 Π.. αγτόγλου, «Ατοµικά ικαιώµατα», τοµ. Α, εύτερη Αναθεωρηµένη Έκδοση, σελ. 400 επ 8

3. ΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ 3.1. Αµυντικό δικαίωµα κατοικίας Άσυλο της κατοικίας Άσυλο της κατοικίας είναι ο συνταγµατικά προστατευόµενος ιδιωτικός φυσικός χώρος του ανθρώπου, στον οποίο απαγορεύεται οποιαδήποτε επέµβαση χωρίς τη θέληση του δικαιούχου. Το δικαίωµα στο άσυλο της κατοικίας του άρθρου 9 είναι αµυντικό και διαφέρει από το διεκδικητικό δικαίωµα κατοικίας του άρθρου 21 12. Η διάταξη αυτή, υποστηρίζεται 13 ότι δεν προστατεύει την κατοικία αυτή καθεαυτή, αλλά ένα συγκεκριµένο χώρο για την ανεµπόδιστη ανάπτυξη της προσωπικότητας κάθε προσώπου και την προστασία του από επεµβάσεις διοικητικής ή άλλης αρχής σε αυτόν. Αντικειµενικό στοιχείο του αµυντικού δικαιώµατος στο άσυλο της κατοικίας είναι ο χρησιµοποιούµενος από το άτοµο µη προσιτός στο κοινό χώρος. Όπως προαναφέρθηκε, η συνταγµατική έννοια της κατοικίας είναι ευρύτατη. Κατά το Σύνταγµα η κατοικία είναι άσυλο. Αυτό ακριβώς σηµαίνει ότι ο συντακτικός νοµοθέτης απαγορεύει κάθε επέµβαση στο φυσικό χώρο της κατοικίας χωρίς τη θέληση του φορέα του δικαιώµατος. Παραβίαση του ασύλου δεν υπάρχει εφόσον εξασφαλίζεται η συγκατάθεση του κατά περίπτωση δικαιούχου, η οποία όπως τονίστηκε και προηγουµένως, πρέπει να είναι συγκεκριµένη, να παρέχεται ελεύθερα και από φορέα που έχει πλήρη συνείδηση των πραττοµένων 14. Ο όρος «άσυλο της κατοικίας» σηµαίνει την κατ αρχήν απαγόρευση της εισόδου ή παραµονής των οργάνων της δηµόσιας εξουσίας στην κατοικία χωρίς τη γνώση ή παρά τη θέληση του κατόχου της κατοικίας (ενοίκου εν γένει, όχι µόνο ιδιοκτήτη). Περιπτώσεις παραβίασης του ασύλου της κατοικίας 12 Α.Γ. ηµητρόπουλος, Συνταγµατικά ικαιώµατα, Ειδικό Μέρος, Παραδόσεις Συνταγµατικού ικαίου, Τοµ. ΙΙΙ, Ηµ. Β, Αθήνα, 2005, σελ. 167 επ. 13 Π.Β. Τσίρης, Η Συνταγµατική Κατοχύρωση του ικαιώµατος του Ασύλου της Κατοικίας, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα Κοµοτηνή, 1994 14 Α.Γ. ηµητρόπουλος, Συνταγµατικά ικαιώµατα, Ειδικό Μέρος, Παραδόσεις Συνταγµατικού ικαίου, Τοµ. ΙΙΙ, Ηµ. Β, Αθήνα, 2005, σελ. 167 επ. 9

Υπό αυτό το πρίσµα, ένα πλήθος περιπτώσεων συνιστούν παραβίαση του ασύλου της κατοικίας : Η µυστική εγκατάσταση µικροφώνων σε µια κατοικία παραβιάζει το άσυλο της κατοικίας, ενώ η παρακολούθηση των συνοµιλιών καθ εαυτή προσβάλλει το απαραβίαστο της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής του ανθρώπου 15. Το άσυλο της κατοικίας παραβιάζεται και όταν όργανα της δηµόσιας εξουσίας εµποδίζουν τον ένοικο της κατοικίας να εισέλθει σε αυτή. Η παρεµπόδιση της εξόδου όµως (κατ οίκον κράτηση, απαγόρευση κυκλοφορίας) αποτελεί περιορισµό της προσωπικής ελευθερίας ή της ελευθερίας κινήσεως και κρίνεται κατά τις σχετικές συνταγµατικές διατάξεις. Το άσυλο της κατοικίας παραβιάζεται κυρίως στην περίπτωση της βίαιης αποβολής ενός προσώπου από την κατοικία του. Όπου όµως η αποβολή αυτή γίνεται στο πλαίσιο µιας σύµφωνης µε το Σύνταγµα προσβολής της ιδιοκτησίας (π.χ. αναγκαστικής απαλλοτριώσεως, επιτάξεως κ.λ.π.) εφαρµοστέες συνταγµατικές διατάξεις δεν είναι οι του άρθρου 9, αλλά οι προστατευτικές της ιδιοκτησίας (άρθρα 17 και 18). Άλλες επεµβάσεις στην κατοικία, που δεν αφορούν τη φυσική είσοδο ή έξοδο από την κατοικία των ενοίκων ή οργάνων της δηµόσιας εξουσίας, δεν καλύπτονται από την προστασία του ασύλου της κατοικίας. Η προστασία αυτή δεν περιλαµβάνει π.χ. την προστασία από την οπτικοακουστική κατασκόπευση ή την ενόχληση της κατοικίας από υπερβολικό θόρυβο, οσµές ή δονήσεις. Προστασία στις περιπτώσεις αυτές µπορεί να παράσχει το δικαίωµα της ιδιοκτησίας ή το δικαίωµα ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής 16. Πρέπει να αναφερθεί ότι το άσυλο της κατοικίας έχει άµεση σχέση µε το απαραβίαστο της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής του άρθρου 9 1 εδ. β του Συντάγµατος. Το απαραβίαστο της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής του ατόµου εµφανίζεται σαν έννοια γένους έναντι του ασύλου της κατοικίας, που οπωσδήποτε το καλύπτει. Η παραβίαση του ασύλου της κατοικίας, χωρίς να συντρέχουν οι νόµιµες προϋποθέσεις, αποτελεί συγχρόνως και προσβολή της 15 Ratio, εξάλλου, της διάταξης του άρθρου 9 1 εδ. β του Συντάγµατος ήταν, όπως προκύπτει από τις σχετικές συζητήσεις της Ε Αναθεωρητικής Βουλής, η αντιµετώπιση των κινδύνων από τη χρησιµοποίηση της σύγχρονης ηλεκτρονικής τεχνολογίας παρακολούθησης και κατασκόπευσης, οι οποίοι είχαν γίνει ιδιαίτερα αισθητοί µετά το πρόσφατο τότε σκάνδαλο Watergate στις Η.Π.Α. 16 Π.. αγτόγλου, «Ατοµικά ικαιώµατα», τοµ. Α, εύτερη Αναθεωρηµένη Έκδοση, σελ. 400 επ 10

ιδιωτικής ζωής, δεν ισχύει όµως και το αντίστροφο, διότι το εδ. β της 1 καλύπτει και περιπτώσεις, που δεν είναι δυνατό να χαρακτηριστούν σαν παραβίαση του οικιακού ασύλου, µε την παραδοσιακή έννοια του όρου. Θα πρέπει να γίνει δεκτό ότι οι ενέργειες του ατόµου που αναφέρονται στην ιδιωτική και οικογενειακή του ζωή κυρίως εκδηλώνονται µέσα στο χώρο που προστατεύεται συνταγµατικά σαν κατοικία. εν αποκλείεται, όµως, εκδηλώσεις, προστατευόµενες µε το εδ. β, να παρατηρούνται και εκτός του χώρου αυτού 17. 3.2. Προστατευτικό δικαίωµα κατοικίας Το δικαίωµα κατοικίας έχει και προστατευτική διάσταση. Το προστατευτικό περιεχόµενο περιέχει αξίωση για προστασία από επιθετικές ενέργειες των συνανθρώπων. Όπως το αµυντικό, έτσι και το προστατευτικό περιεχόµενο ανάγεται στη διαφύλαξη του ανθρώπου από επιθετικές ενέργειες των συνανθρώπων. Το προστατευτικό περιεχόµενο προκύπτει από τη συνταγµατική αρχή της προστασίας που επιβάλλει την παροχή βοήθειας στον αµυνόµενο για την απόκρουση της επίθεσης και την αποκατάσταση της βλάβης που υπέστη. Η αρχή της προστασίας κατοχυρώνεται από το νέο Σύνταγµα 18 ως βασικός γενικός κανόνας, αναφερόµενος στο κράτος, όχι όµως ως θεµελιώδες αξίωµα απευθυνόµενο και στους άλλους παράγοντες της έννοµης τάξης. Το Σύνταγµα υποχρεώνει γενικά τους ανθρώπους να σέβονται, όχι όµως και να προστατεύουν τα δικαιώµατα των άλλων. Το δικαίωµα της κατοικίας, ως προστατευτικό δικαίωµα, στρέφεται προς το κράτος. Το κράτος έχει την υποχρέωση να παρέχει προστασία στο δικαιούχο του δικαιώµατος αυτού. Βασιζόµενο στη διάταξη του άρθρου 25 4, ωστόσο, δικαιούται να αξιώνει από όλους τους πολίτες την εκπλήρωση του χρέους της κοινωνικής και εθνικής αλληλεγγύης και να διευρύνει νοµοθετικά την προστατευτική υποχρέωση και στις διαπροσωπικές σχέσεις 19. 17 Π. Παραράς, Σύνταγµα 1975, Corpus I, άρθρα 1-50, εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα Κοµοτηνή, 1985, σελ. 176 επ. 18 Κυρίως στα άρθρα 2 1 και 25 1-2 19 Α.Γ. ηµητρόπουλος, Συνταγµατικά ικαιώµατα, Γενικό Μέρος, Σύστηµα Συνταγµατικού ικαίου, Τοµ. Γ Τεύχ. Ι ΙΙΙ, Β Έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα - Θεσσαλονίκη, 2008, σελ. 140 επ. 11

3.3. ιεκδικητικό δικαίωµα κατοικίας Το δικαίωµα στην κατοικία, αναφερόµενο στον αναγκαίο βιοτικό χώρο γι αυτήν την ίδια την υπόσταση του ανθρώπου, ανήκει στα κοινωνικά δικαιώµατα. Αυτή η ίδια η διατήρησή του στη ζωή προϋποθέτει κατοικία µε την έννοια της στέγης, του στεγασµένου, δηλαδή, χώρου στον οποίο διάγει µεγάλο µέρος της ζωής του. Υπό αυτήν την έννοια η κατοικία αντιµετωπίζεται από το συντακτικό νοµοθέτη όχι κάτω από το πρίσµα γενικής προς όλους παροχής, αλλά στο πλαίσιο του συστήµατος της κοινωνικής πρόνοιας, της βοήθειας, δηλαδή, προς εκείνους που δε διαθέτουν µε επάρκεια τα µέσα για την απόκτηση κατοικίας. Η εξασφαλιστική διασφαλιστική αυτή διάσταση του δικαιώµατος της κατοικίας εκφράζεται στο άρθρο 21 4 του Συντάγµατος, που ορίζει ότι «Η απόκτηση κατοικίας από αυτούς που την στερούνται ή που στεγάζονται ανεπαρκώς αποτελεί αντικείµενο ειδικής φροντίδας του Κράτους». Φορείς του διασφαλιστικού δικαιώµατος κατοικίας είναι κατ αρχήν µόνο οι Έλληνες πολίτες και όχι οι αλλοδαποί. Κατά τη συγκεκριµένη συνταγµατική διατύπωση αφορά όχι όλους τους Έλληνες, αλλά αυτούς που στερούνται κατοικίας ή που στεγάζονται ανεπαρκώς. Αντικείµενο ειδικής φροντίδας του κράτους είναι κατά κυριολεξία η εξασφάλιση, η απόλαυση του αγαθού της κατοικίας 20. 20 Α.Γ. ηµητρόπουλος, Συνταγµατικά ικαιώµατα, Ειδικό Μέρος, Παραδόσεις Συνταγµατικού ικαίου, Τοµ. ΙΙΙ, Ηµ. Β, Αθήνα, 2005, σελ. 167 επ. 12

4. ΦΟΡΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΟ ΕΚΤΕΣ ΤΟΥ ΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ 4.1. Φορείς του δικαιώµατος 4.1.1. Τα φυσικά πρόσωπα Φορέας της κατοικίας είναι ο εκάστοτε ένοικος, ανεξάρτητα αν είναι ιδιοκτήτης ή όχι, δηλαδή κάθε πρόσωπο που διαµένει στην κατοικία. Στην περίπτωση µιας οικογένειας, φορείς του δικαιώµατος είναι όλα τα µέλη της. Στην περίπτωση των επαγγελµατικών χώρων ανάγκη προστασίας έχει κατά κανόνα µόνο ο επαγγελµατίας, επιχειρηµατίας κ.λ.π., καθώς και ο πληρεξούσιός του, και όχι κατ αρχήν κάθε υπάλληλος 21. Παρανόµως κατέχοντες µια κατοικία δεν µπορούν να αντιτάξουν στην εκτέλεση µιας δικαστικής απόφασης έξωσης το άρθρο 9 του Συντάγµατος. Φορείς του αµυντικού δικαιώµατος της κατοικίας είναι, επίσης, οι αλλοδαποί και οι ανιθαγενείς. Για κάθε πρόσωπο, εξάλλου, κατοχυρώνει το δικαίωµα και η ΕΣ Α στο άρθρο 8 1, το οποίο ορίζει ότι «1. Παν πρόσωπο δικαιούται εις τον σεβασµόν..της κατοικίας του.». Υποκείµενα, ακολούθως, του δικαιώµατος του ασύλου της κατοικίας είναι όλοι οι άνθρωποι, τόσο οι ενήλικοι όσο και οι ανήλικοι. Το Σύνταγµα δεν απαιτεί τη συµπλήρωση ορισµένης ηλικίας των φυσικών προσώπων για την ικανότητα αυτοπρόσωπης άσκησης των θεµελιωδών δικαιωµάτων. Ωστόσο, ορισµένη ηλικία είναι απολύτως αναγκαία για την άσκηση των θεµελιωδών δικαιωµάτων και εποµένως και του δικαιώµατος του ασύλου της κατοικίας και αυτή είναι η συµπλήρωση του δέκατου έτους της ηλικίας του ανηλίκου, µε τη συµπλήρωση της οποίας αποκτά περιορισµένη ικανότητα προς δικαιοπραξία και αστική ευθύνη (άρθρα 128 129 και 917 Α.Κ.) 22. 21 Π.. αγτόγλου, «Ατοµικά ικαιώµατα», τοµ. Α, εύτερη Αναθεωρηµένη Έκδοση, σελ. 400 επ. Αντίθετα, Α.Ι. Μάνεσης, Συνταγµατικά ικαιώµατα, α ατοµικές ελευθερίες, Πανεπιστηµιακές παραδόσεις, δ έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα Θεσσαλονίκη, σελ 222 επ., ο οποίος υποστηρίζει ότι φορείς είναι όλα τα πρόσωπα που ασχολούνται επαγγελµατικά σε έναν περίκλειστο χώρο, άσχετα αν είναι π.χ. εργοδότες ή εργαζόµενοι. 22 Π.Β. Τσίρης, Η Συνταγµατική Κατοχύρωση του ικαιώµατος του Ασύλου της Κατοικίας, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα Κοµοτηνή, 1994 13

4.1.2. Τα νοµικά πρόσωπα Ως γνωστόν φορείς των ατοµικών δικαιωµάτων και ως εκ τούτου του δικαιώµατος της κατοικίας, σύµφωνα µε την καταγωγή και τη φύση τους, είναι κατ αρχήν µόνο τα φυσικά πρόσωπα. Το δικαίωµα, όµως, του ασύλου της κατοικίας µπορεί να ασκηθεί και συλλογικά. Φορείς, εποµένως, του δικαιώµατος εκτός από τα φυσικά είναι και τα νοµικά πρόσωπα, ηµεδαπά ή αλλοδαπά, ανεξάρτητα από τον επιδιωκόµενο σκοπό, όπως επίσης και ενώσεις προσώπων χωρίς νοµική προσωπικότητα. Φορείς είναι π.χ. ανώνυµες εταιρίες, εµπορικές εταιρίες οποιασδήποτε άλλης µορφής, σωµατεία, εταιρίες χωρίς νοµική προσωπικότητα). Φορείς του δικαιώµατος του ασύλου είναι και τα νοµικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου, όχι µόνο τα ιδιωτικά αλλά και τα κρατικά. Πρόβληµα δηµιουργείται όσον αφορά την αναγνώριση του δικαιώµατος αυτού στο Κράτος και στα άλλα νοµικά πρόσωπα δηµοσίου δικαίου. Ορισµένοι 23 υποστηρίζουν ότι τα νοµικά αυτά πρόσωπα, ανεξάρτητα από τη νοµική µορφή δράσης τους (ως φορείς δηµόσιας εξουσίας ή ως διαχειριστές της περιουσίας τους), δεν µπορούν κατ αρχήν να θεωρηθούν ως φορείς των ατοµικών δικαιωµάτων, γιατί δεν µπορούν προφανώς τα πρόσωπα αυτά να είναι συγχρόνως αποδέκτες και φορείς των ίδιων δικαιωµάτων. Ορθότερο, όµως, είναι να γίνει δεκτό ότι του δικαιώµατος αυτού απολαύουν και τα νοµικά πρόσωπα δηµοσίου δικαίου 24. Προστατεύονται, έτσι, συνταγµατικά το άσυλο της κατοικίας των οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης, των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυµάτων κ.λ.π 25. 23 Π.Β. Τσίρης, Η Συνταγµατική Κατοχύρωση του ικαιώµατος του Ασύλου της Κατοικίας, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα Κοµοτηνή, 1994, Π.. αγτόγλου, «Ατοµικά ικαιώµατα», τοµ. Α, εύτερη Αναθεωρηµένη Έκδοση, σελ. 400 επ. 24 Α.Γ. ηµητρόπουλος, Συνταγµατικά ικαιώµατα, Ειδικό Μέρος, Παραδόσεις Συνταγµατικού ικαίου, Τοµ. ΙΙΙ, Ηµ. Β, Αθήνα, 2005, σελ. 167 επ. 25 Για το πανεπιστηµιακό άσυλο βλ. Ν. 1268/1982 άρθρο 2 5 14

4.2. Αποδέκτες του δικαιώµατος τριτενέργεια του δικαιώµατος 4.2.1. Οι φορείς δηµόσιας εξουσίας Το δικαίωµα του ασύλου της κατοικίας έχει κατ αρχήν ως αποδέκτες όλους τους φορείς δηµόσιας εξουσίας. Αποδέκτες του δικαιώµατος του ασύλου της κατοικίας είναι το Κράτος και τα άλλα νοµικά πρόσωπα δηµοσίου δικαίου. Ειδικότερα, το δικαίωµα του ασύλου της κατοικίας δεσµεύει ολόκληρη την κρατική εξουσία, δηλαδή τη νοµοθετική, την εκτελεστική και τη δικαστική λειτουργία. Κατά την ορθότερη άποψη το δικαίωµα αυτό δεσµεύει τα νοµικά πρόσωπα δηµοσίου δικαίου πάντοτε, ανεξάρτητα από τους νοµικούς τύπους δράσης τους. Τέλος, το δικαίωµα του ασύλου της κατοικίας δεσµεύει και τα νοµικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου και ιδίως τις επιχειρήσεις, αποκλειστικός ή κύριος µέτοχος των οποίων είναι το Κράτος 26. 4.2.2. Η τριτενέργεια του δικαιώµατος του ασύλου της κατοικίας Προβληµατισµός δηµιουργείται όσον αφορά την τριτενέργεια του δικαιώµατος του ασύλου της κατοικίας. Στο ισχύον Σύνταγµά µας έχει θεσπισθεί η διάταξη του άρθρου 25 1 εδ. γ, η οποία ορίζει ότι «Τα δικαιώµατα αυτά ισχύουν και στις σχέσεις µεταξύ ιδιωτών στις οποίες προσιδιάζουν», αναφερόµενη στα δικαιώµατα του ανθρώπου ως ατόµου και ως µέλους του κοινωνικού συνόλου. Βασιζόµενοι στη διάταξη αυτή ορισµένοι 27 υποστηρίζουν την τριτενέργεια του δικαιώµατος του ασύλου της κατοικίας. Σύµφωνα µε αυτή την άποψη, γενικά το απαραβίαστο της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, και ειδικά το άσυλο της κατοικίας, αποτελούν συνταγµατικό κανόνα που δεν απευθύνεται µόνο στα κρατικά όργανα, αλλά και στους ιδιώτες, που είναι υποχρεωµένοι από το Σύνταγµα να µην προσβάλλουν την ιδιωτική και οικογενειακή ζωή των συνανθρώπων τους. Ναι µεν η αρχική συνταγµατική κατοχύρωση είχε κυρίως την έννοια της προστασίας από την κρατική εξουσία, όµως στο σύγχρονο συνταγµατικό 26 Π.Β. Τσίρης, Η Συνταγµατική Κατοχύρωση του ικαιώµατος του Ασύλου της Κατοικίας, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα Κοµοτηνή, 1994 27 Κ.Λ. Γεωργόπουλος, Επίτοµο Συνταγµατικό ίκαιο, 12 η έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα, 2001, σελ. 530 επ., Α.Γ. ηµητρόπουλος, Συνταγµατικά ικαιώµατα, Ειδικό Μέρος, Παραδόσεις Συνταγµατικού ικαίου, Τοµ. ΙΙΙ, Ηµ. Β, Αθήνα, 2005, σελ. 167 επ., Π. Παραράς, Σύνταγµα 1975, Corpus I, άρθρα 1-50, εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα Κοµοτηνή, 1985, σελ. 176 επ. 15

κείµενο η ενέργεια του κανόνα είναι απόλυτη. Το Σύνταγµα απαγορεύει την παραβίαση του ασύλου, όχι µόνο στο φορέα δηµόσιας εξουσίας, π.χ. στον αστυφύλακα, αλλά αδιάκριτα και στο φορέα ιδιωτικής εξουσίας, π.χ. στον ιδιοκτήτη. Ανεξάρτητα, εποµένως, από τους ειδικότερους όρους συµφωνητικού µίσθωσης κατοικίας ή τις ρυθµίσεις της κοινής νοµοθεσίας, η παραβίαση του ασύλου της κατοικίας απαγορεύεται σε οποιονδήποτε από την ίδια τη συνταγµατική διάταξη. Μία άλλη άποψη που έχει υποστηριχθεί 28 αναφέρεται στην έµµεση τριτενέργεια του δικαιώµατος του ασύλου της κατοικίας. Σύµφωνα µε την άποψη περί έµµεσης τριτενέργειας, που είναι γενικά κρατούσα για τα ατοµικά δικαιώµατα, το δικαίωµα του ασύλου της κατοικίας πρέπει να εφαρµόζεται κατά τη συµπλήρωση των αόριστων εννοιών και γενικών ρητρών του ιδιωτικού δικαίου και εποµένως το κράτος είναι υποχρεωµένο να προστατεύει και οι σχετικοί νόµοι να ερµηνεύονται υπό το φως της συνταγµατικής κατοχύρωσης του ασύλου της κατοικίας. Το άρθρο 9 του Συντάγµατος, εποµένως, όπως και τα περισσότερα ατοµικά δικαιώµατα, δεν αναπτύσσει άµεση και καθολική τριτενέργεια, αλλά ενσωµατώνει µία αντικειµενική αξιολογική απόφαση του συντακτικού νοµοθέτη, στην οποία δεν µπορεί να αντιφάσκει ο νοµοθέτης ή ο ερµηνευτής του δικαίου κατά τη θέσπιση ή ερµηνεία νοµοθετικών διατάξεων για τα δικαιώµατα π.χ. του εκµισθωτή ή του εργοδότη («ακτινοβολία» ή «έµµεση τριτενέργεια» των ατοµικών δικαιωµάτων). Τέλος, πολλοί 29 υποστηρίζουν ότι δεν ανακύπτει ζήτηµα τριτενέργειας του δικαιώµατος του ασύλου της κατοικίας. Η έννοια του «ασύλου» έγκειται στο ότι κανένα κρατικό όργανο δεν επιτρέπεται να εισέλθει στην εν γένει «κατοικία» χωρίς τη συγκατάθεση του ενοίκου, δηλαδή χωρίς ή παρά τη θέλησή του, παρά µόνο «όταν και όπως ο νόµος ορίζει». Αυτό σηµαίνει ότι ο συντακτικός νοµοθέτης απαγορεύει τις µη νόµιµες, δηλαδή τις αυθαίρετες επεµβάσεις της κρατικής εξουσίας. Η προσβολή του ασύλου της κατοικίας από ιδιώτες είναι άλλο θέµα : προβλέπεται και τιµωρείται ως διατάραξη της 28 Π.. αγτόγλου, «Ατοµικά ικαιώµατα», τοµ. Α, εύτερη Αναθεωρηµένη Έκδοση, σελ. 400 επ. 29 Π.Β. Τσίρης, Η Συνταγµατική Κατοχύρωση του ικαιώµατος του Ασύλου της Κατοικίας, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα Κοµοτηνή, 1994, Α.Ι. Μάνεσης, Συνταγµατικά ικαιώµατα, α ατοµικές ελευθερίες, Πανεπιστηµιακές παραδόσεις, δ έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα Θεσσαλονίκη, σελ 222 επ., Κ. Χρυσόγονος, Ατοµικά και Κοινωνικά ικαιώµατα, 2006, σελ. 247 επ. 16

οικιακής ειρήνης (άρθρο 334 Π.Κ.) ή ενδεχόµενα, και ως διατάραξη κοινής ειρήνης (άρθρο 189 Π.Κ.). Επιπλέον, η προστασία της κατοικίας από επεµβάσεις ιδιωτών κατοχυρώνεται από τις διατάξεις του αστικού δικαίου περί προστασίας του κυρίου, νοµέα ή κατόχου, καθώς και από τις διατάξεις του ποινικού δικαίου περί προστασίας της ιδιοκτησίας (άρθρα 372 επ. Π.Κ). 17

5. ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ 5.1. Περιορισµοί µε βάση τη διάταξη του άρθρου 5 1 του Συντάγµατος Όσον αφορά τη διάταξη του άρθρου 5 1 του Συντάγµατος τίθεται το ζήτηµα αν οι περιορισµοί της διάταξης αυτής για την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας ισχύουν και για το δικαίωµα του ασύλου της κατοικίας. Ειδικότερα, η διάταξη αυτή κατοχυρώνει το γενικό θεµελιώδες δικαίωµα, στο οποίο περιλαµβάνεται και η ελευθερία ανάπτυξης της προσωπικότητας, υπό τη ρητή επιφύλαξη «των δικαιωµάτων των άλλων», του «Συντάγµατος» και «των χρηστών ηθών». Οι πρώτοι δύο περιορισµοί είναι αυτονόητοι. Πρόβληµα δηµιουργείται ως προς τον τρίτο, δηλαδή «τα χρηστά ήθη». Όσον αφορά τον περιορισµό που αναφέρεται στα χρηστά ήθη, τίθεται για τις ειδικές ατοµικές ελευθερίες που δεν κατοχυρώνονται υπό τον περιορισµό αυτό, όπως για παράδειγµα για το δικαίωµα του ασύλου της κατοικίας. Κατά την κρατούσα άποψη ο περιορισµός αυτός δεν ισχύει στα άλλα ατοµικά δικαιώµατα. Έτσι, η διάταξη του άρθρου 9 1 εδ. α του Συντάγµατος είναι ειδική απέναντι στη διάταξη του άρθρου 5 1 του Συντάγµατος, που είναι αναµφίβολα γενική 30. 5.2. Έρευνα κατ οίκον Η απαγόρευση έρευνας του άρθρου 9 1 του Συντάγµατος δεν είναι απόλυτη. Την κάµψη της εισάγει η ίδια συνταγµατική διάταξη, επιτρέποντας τη διεξαγωγή έρευνας στις περιπτώσεις και µε τις προϋποθέσεις που ορίζει ο νόµος 31. Οι οριζόµενες από το νόµο περιπτώσεις επιτρεπόµενης έρευνας δε 30 Π.Β. Τσίρης, Η Συνταγµατική Κατοχύρωση του ικαιώµατος του Ασύλου της Κατοικίας, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα Κοµοτηνή, 1994 31 ΚΠοιν άρθρα 253 επ. Κπολ άρθρα 929 1 Κεισ Ε άρθρο 11 1 Ν. 703/1977 περί ελέγχου µονοπωλίων κλπ. Άρθρο 26 1 στοιχ. γ. Συγκεκριµένα στον ΚΠοιν : άρθρο 253 (Προϋποθέσεις για την ενέργεια έρευνας) Έρευνα γίνεται µόνο όταν, ενόσω γίνεται ανάκριση για κακούργηµα ή πληµµέληµα, δικαιολογηµένα µπορεί να υποτεθεί πως µόνο µε το µέσο αυτό µπορεί να κατορθωθεί ή να διευκολυνθεί η βεβαίωση του εγκλήµατος, η ανακάλυψη ή η σύλληψη των δραστών ή τέλος η βεβαίωση ή η αποκατάσταση της ζηµιάς που προξενήθηκε. άρθρο 254 (Έρευνα σε κατοικία σε νυχτερινή ώρα) 1. Η έρευνα νύχτα σε ιδιωτική κατοικία επιτρέπεται στις εξής περιπτώσεις, και µόνο στον εισαγγελέα, τον ανακριτή, τους ειρηνοδίκες ή τους πταισµατοδίκες, κι αν αυτοί λείπουν ή κωλύονται, στους αξιωµατικούς της χωροφυλακής και της Αστυνοµίας Πόλεων : α) αν πρόκειται να συλληφθεί πρόσωπο που διώκεται νόµιµα β) αν κάποιος πιαστεί αυτόφωρα κάνοντας κακούργηµα ή πληµµέληµα µέσα στην κατοικία γ) αν γίνεται συγκέντρωση σε ιδιωτική κατοικία, όπου παίζονται 18

συνιστούν ακριβώς περιορισµούς, αλλά οριοθέτηση του αµυντικού δικαιώµατος κατοικίας. Η εξουσιοδότηση του αµυντικού δικαιώµατος κατοικίας είναι γενική. Ο συντακτικός νοµοθέτης δεν ορίζει τους λόγους για τους οποίους επιτρέπεται η διεξαγωγή έρευνας, αλλά αφήνει τον καθορισµό αυτό στον κοινό νοµοθέτη. Η «ελεύθερη» αυτή εξουσιοδότηση του συντακτικού προς τον κοινό νοµοθέτη δεν είναι εξουσιοδότηση εν λευκώ, αλλά έχει την έννοια της θεσµικής προσαρµογής του δικαιώµατος. Ο κοινός νοµοθέτης µπορεί κατ αρχήν να επιλέγει και να καθιστά εξαιρέσεις του ασύλου της κατοικίας µόνο στις περιπτώσεις εκείνες, στις οποίες η παραβίαση του ασύλου όχι απλά διευκολύνει, αλλά είναι απόλυτα αναγκαία για την υπόσταση του αναγνωρισµένου θεσµού ή της έννοµης σχέσης και κατά το µέτρο που είναι απαραίτητο. Πρόκειται, δηλαδή, για τις περιπτώσεις εκείνες στις οποίες το δικαίωµα στο άσυλο συνδέεται µε αιτιώδη συνάφεια µε την έννοµη σχέση ή το θεσµό, µέσα στον οποίο ασκείται. Στις περιπτώσεις αυτές το αντικειµενικό στοιχείο «κατοικία» είναι αντικειµενικό στοιχείο και του δικαιώµατος και του θεσµού 32. «Έρευνα κατ οίκον» είναι η αναζήτηση προσώπων ή αντικειµένων σε µία κατοικία κατά την έννοια του άρθρου 9 του Συντάγµατος εκ µέρους οργάνων της δηµόσιας εξουσίας, ανεξάρτητα από τη συγκατάθεση του κατόχου της κατοικίας. Σε κάθε περίπτωση η έρευνα θα πρέπει να ανταποκρίνεται στην αρχή της αναλογικότητας. Όπου, δηλαδή, ο σκοπός του επαγγελµατικά τυχερά παιχνίδια ή η κατοικία χρησιµεύει σαν τόπος όπου ασκείται επαγγελµατικά ακολασία δ) αν πρόκειται για χώρους όπου µπορεί να µπει τη νύχτα ο καθένας. 2. Η διάρκεια της νύχτας ορίζεται : από 1 η Οκτωβρίου ως και την 31 Μαρτίου, από 8 το βράδυ ως τις 6 το πρωί, και από την 1 η Απριλίου ως την 30 Σεπτεµβρίου, από τις 9 το βράδυ ως τις 5 το πρωί. άρθρο 255 : 1. Αυτός που ενεργεί την έρευνα σε κατοικία, στις περιπτώσεις των άρθρων 253 και 254, παίρνει µαζί του κι άλλον ανακριτικό υπάλληλο, µε τον οποίο συµπράττει, αν δεν έχει προσληφθεί τέτοιος σύµφωνα µε το άρθρο 150. Αν βρει την πόρτα κλειστή, κι ο ένοικος αρνείται να την ανοίξει, αυτός που ενεργεί την έρευνα µπορεί να την ανοίξει δια της βίας, µπροστά στον ανακριτικό υπάλληλο που έχει προσληφθεί. 2. Αν την έρευνα ενεργεί αξιωµατικός ή υπαξιωµατικός της χωροφυλακής ή της Αστυνοµίας Πόλεων, προσλαµβάνεται ως δεύτερος ανακριτικός υπάλληλος ένας δικαστικός λειτουργός, αν βρίσκεται τέτοιος στον τόπο όπου πρόκειται να γίνει η έρευνα σε κατοικία αλλιώς, προσλαµβάνεται ο πρόεδρος της κοινότητας. 3. Αντίγραφο της έκθεσης για την έρευνα σε κατοικία δίνεται ατελώς, αν το ζητήσει προφορικά, στον ένοικο της κατοικίας όπου έγινε η έρευνα. άρθρο 256 (Πως γίνεται η έρευνα) Στις έρευνες σε κατοικίες πρέπει να αποφεύγεται µε επιµέλεια κάθε περιττή δηµοσιότητα και κάθε ενόχληση των ενοίκων, που δεν είναι απολύτως αναγκαία, πρέπει επίσης να δίνεται κάθε φροντίδα για την υπόληψή τους και τη διαφύλαξη των ατοµικών µυστικών, που δεν έχουν σχέση µε την πράξη που κατηγορείται, κι όλη η ενέργεια να διεξάγεται µε κάθε ευπρέπεια και κοσµιότητα. Ο ένοικος των διαµερισµάτων που θα ερευνηθούν πρέπει να προσκαλείται από εκείνον που κάνει την έρευνα να παρευρίσκεται στην ενέργειά της. Σε περίπτωση που αυτός απουσιάζει προσκαλείται ένας από τους γείτονες. 32 Α.Γ. ηµητρόπουλος, Συνταγµατικά ικαιώµατα, Ειδικό Μέρος, Παραδόσεις Συνταγµατικού ικαίου, Τοµ. ΙΙΙ, Ηµ. Β, Αθήνα, 2005, σελ. 167 επ. 19

νόµου (βεβαίωση του εγκλήµατος, ανακάλυψη ή σύλληψη του δράστη, βεβαίωση ή αποκατάσταση της ζηµίας) µπορεί να εκπληρωθεί µε ηπιότερα µέσα από την κατ οίκον έρευνα, ή όταν η κατ οίκον έρευνα δεν µπορεί ευλόγως να οδηγήσει στην επίτευξη ή διευκόλυνση του νόµιµου σκοπού, τότε η διεξαγωγή της είναι παράνοµη 33. Ως συνταγµατική εγγύηση για τις περιπτώσεις που κατ εξαίρεση ο νόµος επιτρέπει τη διεξαγωγή έρευνας, επιτάσσει ο συντακτικός νοµοθέτης την παρουσία της δικαστικής αρχής. Στο σηµείο αυτό φαίνεται ότι οι διατάξεις του ΚΠοιν που αφορούν τους όρους διεξαγωγής έρευνας δεν ανταποκρίνονται πλέον πλήρως στο ισχύον Σύνταγµα. Πράγµατι, κατά το άρθρο 9 1 εδ. γ η κατ οίκον έρευνα ενεργείται «πάντοτε µε την παρουσία εκπροσώπων της δικαστικής εξουσίας». Τέτοιοι είναι προφανώς οι δικαστικοί λειτουργοί που περιβάλλονται µε τις συνταγµατικές εγγυήσεις προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας (άρθρα 87 91 του Συντάγµατος), π.χ. ο ανακριτής, ο εισαγγελέας, ο πταισµατοδίκης ή ο ειρηνοδίκης 34. 5.3. Περιορισµοί για τον έλεγχο τήρησης του νόµου Άσυλο της κατοικίας δε σηµαίνει και άσυλο της παρανοµίας. Το Σύνταγµα ρητά αναφέρει µόνο τον επαχθή περιορισµό της έρευνας κατ οίκον. Άλλοι λιγότερο επαχθείς περιορισµοί, που είναι αναγκαίοι για τον έλεγχο τήρησης του νόµου, δε ρυθµίζονται από το ίδιο το Σύνταγµα και δεν υπάγονται στην υποχρέωση δικαστικής παρουσίας. Πρόκειται για τους ελέγχους και τις επιθεωρήσεις που συνεπάγονται την υποχρεωτική για τον ένοικο είσοδο στην κατοικία προς το σκοπό διεξαγωγής υγειονοµικής, εργατικής, οικονοµικής επαγγελµατικής και φορολογικής εποπτείας. Οι περιορισµοί αυτοί είναι εγγενείς περιορισµοί κατ αρχήν από το Σύνταγµα, δεν µπορούν όµως να ασκούνται αυτοδυνάµως από τη διοίκηση, η οποία δεν έχει κανενός είδους γενική συνταγµατική εξουσιοδότηση να περιορίζει τα ατοµικά δικαιώµατα, αλλά πρέπει να προβλέπονται και να ρυθµίζονται ρητώς από το νόµο. Ο νόµος πρέπει να ορίζει πότε, πως και για ποιο (συνταγµατικώς θεµιτό) σκοπό µπορούν να διεξάγονται. Επίσης πρέπει να ρυθµίζονται µε 33 Π.. αγτόγλου, «Ατοµικά ικαιώµατα», τοµ. Α, εύτερη Αναθεωρηµένη Έκδοση, σελ. 400 επ. 34 Π.. αγτόγλου, «Ατοµικά ικαιώµατα», τοµ. Α, εύτερη Αναθεωρηµένη Έκδοση, σελ. 400 επ. 20

τρόπο γενικό και αντικειµενικό. Τέλος, υπάγονται και αυτοί στην αρχή της αναλογικότητας, είναι, δηλαδή, επιτρεπτοί µόνο όταν και στο µέτρο που η παραγγελία και η διεξαγωγή τους είναι όντως αναγκαία και τελεί σε εύλογη σχέση µε τον επιδιωκόµενο (συνταγµατικώς θεµιτό) σκοπό 35. 5.4. Περιορισµοί για την πρόληψη ή αποτροπή δηµόσιου κινδύνου ή εγκλήµατος Θεσµική προσαρµογή υφίσταται το άσυλο της κατοικίας και όσον αφορά την πρόληψη ή αποτροπή δηµόσιου κινδύνου 36 ή εγκλήµατος. Για παράδειγµα, τη βίαιη, αν υπάρξει ανάγκη είσοδο σε κτίριο στο οποίο άρχισε πυρκαγιά ή πληµµύρα ή από το οποίο προέρχεται οσµή φωταερίου ή κραυγή βοήθειας κ.λ.π. Εδώ υπάγεται και η περίπτωση απαγορεύσεως εισόδου και στον ίδιο τον ένοικο, σε κτίριο που χαρακτηρίστηκε ως ετοιµόρροπο ή κινδυνεύει από σεισµό, πυρκαγιά κ.λ.π. ή και αποβολή του ενοίκου από επικίνδυνο κτίριο. Και στην περίπτωση αυτή δεν µπορεί η διοίκηση να προβεί στις ενέργειες αυτές αυτοδυνάµως, αλλά µπορεί να ενεργήσει µόνο βάσει και στο πλαίσιο του νόµου και µόνο στο µέτρο του αναγκαίου (αρχή της αναλογικότητας) 37. 5.5. Αναστολή µε βάση το άρθρο 48 του Συντάγµατος Οι προστατευτικές για το άσυλο της κατοικίας διατάξεις υπόκεινται σε αναστολή σε περίπτωση που εφαρµόζεται, σύµφωνα µε το άρθρο 48 του Συντάγµατος, ο νόµος για την κατάσταση πολιορκίας. Η αναστολή είναι γενική και αναφέρεται σε όλες τις διατάξεις του άρθρου 9 του Συντάγµατος, ακόµη και σε εκείνη που διακηρύσσει το απαραβίαστο της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής. 35 Π.. αγτόγλου, «Ατοµικά ικαιώµατα», τοµ. Α, εύτερη Αναθεωρηµένη Έκδοση, σελ. 400 επ. 36 Εδώ, βέβαια, µπορεί να ανακύψουν λεπτά προβλήµατα οριοθετήσεως µεταξύ δηµόσιου και καθαρά «ιδιωτικού» κινδύνου αφενός και επιτρεπτού της παροχής βοήθειας σε πρόσωπο, αφετέρου, που έχει πλήρη επίγνωση του κινδύνου που διατρέχει αυτό µόνο και εντούτοις αρνείται τη βοήθεια. 37 Π.. αγτόγλου, «Ατοµικά ικαιώµατα», τοµ. Α, εύτερη Αναθεωρηµένη Έκδοση, σελ. 400 επ. 21

Οι περιορισµοί αυτοί φανερώνουν τη σχετικότητα της προστασίας του ασύλου της κατοικίας και επιτρέπονται µόνο στα στενά όρια που προβλέπει το Σύνταγµα. Η αναστολή αυτή αφορά, αποκλειστικά και µόνο, έρευνες που έχουν σχέση µε την ασφάλεια του κράτους, του πολιτεύµατος και της δηµόσιας τάξης 38. 5.6. ιεθνείς περιορισµοί Περιορισµοί τίθενται και από την ΕΣ Α. Στο άρθρο 8 2 της ΕΣ Α αναφέρεται ότι «εν επιτρέπεται να υπάρξει επέµβαση δηµόσιας αρχής στην άσκηση του δικαιώµατος αυτού, εκτός εάν η επέµβαση αυτή προβλέπεται από το νόµο και αποτελεί µέτρο το οποίο, σε µία δηµοκρατική κοινωνία, είναι αναγκαίο για την εθνική ασφάλεια, τη δηµόσια ασφάλεια, την οικονοµική ευηµερία της χώρας, την προάσπιση της τάξης και την πρόληψη ποινικών παραβάσεων, την προστασία της υγείας ή της ηθικής, ή την προστασία των δικαιωµάτων και ελευθεριών άλλων». Ο περιορισµοί αυτοί είναι ευρύτεροι των περιορισµών που προβλέπει η διάταξη του άρθρου 9 1 εδ. γ του Συντάγµατός µας. Επιπλέον, αναφορά για τους περιορισµούς του δικαιώµατος γίνεται και στο άρθρο 17 του ιεθνούς Συµφώνου των ατοµικών και πολιτικών δικαιωµάτων (1966) του ΟΗΕ, το οποίο όµως είναι πολύ περιεκτικό και περιλαµβάνει µόνο την προστασία κάθε προσώπου από αυθαίρετη και παράνοµη επέµβαση στην κατοικία του, αναγνωρίζοντάς του συγχρόνως σχετικό δικαίωµα 39. Τέλος, το ευρωπαϊκό κοινοτικό δίκαιο εξουσιοδοτεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διενεργεί ελέγχους για την τήρηση του κοινοτικού δικαίου. Έτσι, κατά το άρθρο 20 2 του κανονισµού 1/2003 περί ανταγωνισµού «οι υπάλληλοι και τα λοιπά συνοδεύοντα άτοµα που έχουν εξουσιοδοτηθεί από την Επιτροπή για τη διενέργεια ελέγχου έχουν την εξουσία : α) να εισέρχονται 38 Ν. 566/1977 περί καταστάσεως πολιορκίας, άρθρα 2,4 και 5. 39 Π.Β. Τσίρης, Η Συνταγµατική Κατοχύρωση του ικαιώµατος του Ασύλου της Κατοικίας, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα Κοµοτηνή, 1994 22

σε κάθε χώρο, γήπεδο και µεταφορικό µέσο των επιχειρήσεων και ενώσεων επιχειρήσεων» 40. 40 Π.. αγτόγλου, «Ατοµικά ικαιώµατα», τοµ. Α, εύτερη Αναθεωρηµένη Έκδοση, σελ. 400 επ. 23

6. ΚΥΡΩΣΕΙΣ 6.1. Ποινική ευθύνη Η διάταξη του άρθρου 9 2 του Συντάγµατος ορίζει ότι «οι παραβάτες της προηγούµενης διάταξης (δηλαδή και της διάταξης περί ασύλου της κατοικίας) τιµωρούνται για παραβίαση του οικιακού ασύλου και για κατάχρηση εξουσίας, όπως νόµος ορίζει.». Το θέµα ρυθµίζουν οι διατάξεις των άρθρων 239 και 241 Π.Κ. Κατά την πρώτη διάταξη «Υπάλληλος στα καθήκοντα του οποίου ανάγεται η δίωξη ή η ανάκριση αξιόποινων πράξεων : α) αν µεταχειρίστηκε παρανόµως εκβιαστικά µέσα για να πετύχει οποιαδήποτε έγγραφη ή προφορική κατάθεση κατηγορούµενου, µάρτυρα ή πραγµατογνώµονα, τιµωρείται µε φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους, εφόσον η πράξη δεν τιµωρείται βαρύτερα κατά τα άρθρα 137Α και 137Β. β) αν εν γνώσει του εξέθεσε σε δίωξη ή τιµωρία κάποιον αθώο ή παρέλειψε να διώξει κάποιον υπαίτιο ή προκάλεσε την απαλλαγή του από την τιµωρία, τιµωρείται µε κάθειρξη µέχρι δέκα ετών.». Πρόκειται για µία γενική διάταξη, η οποία περιορίζεται σε συγκεκριµένους υπαλλήλους, τους ανακριτικούς, χωρίς άµεση αναφορά στις διατυπώσεις επιτρεπτής παραβίασης του ασύλου της κατοικίας κατ άρθρο 9 του Συντάγµατος και 253 επ. ΚΠοιν. Αντίθετα, κατά τη διάταξη του άρθρου 241 Π.Κ. ορίζεται ότι : «Υπάλληλος 41, που χρησιµοποιώντας την υπαλληλική του ιδιότητα, εισέρχεται στην κατοικία άλλου χωρίς ο άλλος να το θέλει, εκτός από τις περιπτώσεις όπου το προβλέπει ο νόµος, και χωρίς τις νόµιµες διατυπώσεις, τιµωρείται µε φυλάκιση τριών µηνών µέχρι δύο ετών.». Το έγκληµα αυτό αποτελεί περίπτωση υπηρεσιακής κατάχρησης. Οποιοσδήποτε, εποµένως, υπάλληλος, έστω και µη ανακριτικός, είναι υποκείµενο του αδικήµατος της παραβίασης του οικιακού ασύλου. ιαταράξεις του οικιακού ασύλου που προέρχονται από ιδιώτες ή από υπαλλήλους για σκοπούς εκτός της υπηρεσίας τους αποτελούν διατάραξη οικιακής ειρήνης και τιµωρούνται κατ άρθρο 334 Π.Κ. µε ελαφρότερη ποινή. 41 Με την έννοια του άρθρου 13 στοιχ. α Π.Κ. 24

6.2. Αστική ευθύνη 42 Η διάταξη του άρθρου 9 2 του Συντάγµατος καθιερώνει την αστική ευθύνη των παραβατών. Το περιεχόµενο της αστικής ευθύνης είναι η υποχρέωσή τους «σε πλήρη αποζηµίωση του παθόντος» περιουσιακή και µη. Η διάταξη επιφυλάσσει κατά τα λοιπά τη ρύθµιση του θέµατος στο νόµο. εδοµένου ότι ο νόµος αυτός δεν εκδόθηκε, εφαρµόζονται οι διατάξεις των άρθρων 297, 298 επ., 914 και 932 του Α.Κ., εφόσον δεν είναι αντίθετες προς τη διάταξη του Συντάγµατος. Η ευθύνη προς αποζηµίωση βαρύνει προεχόντως τον παραβάτη του οικιακού ασύλου και συντρεχόντως το δηµόσιο. Οι διατάξεις εποµένως του άρθρου 85 1 και 86 του Υπαλληλικού Κώδικα (Π.. 611/1977) που καταργούν την υπαλληλική ευθύνη έναντι του ζηµιωθέντος, δεν εφαρµόζονται εν προκειµένω 43. 6.3. Πειθαρχική ευθύνη 44 Η διάταξη του άρθρου 9 2 του Συντάγµατος δεν προβλέπει την πειθαρχική ευθύνη των παραβατών. Η ευθύνη όµως αυτή προκύπτει αναµφίβολα από τις διατάξεις του πειθαρχικού δικαίου των δηµοσίων υπαλλήλων. Πράγµατι, η µη εκπλήρωση µιας συνταγµατικά κατοχυρωµένης υποχρέωσης του υπαλλήλου αποτελεί πρόδηλα «παράβαση καθήκοντος» υπό την έννοια για παράδειγµα του άρθρου 206 1 στοιχ. κη του Υπαλληλικού Κώδικα. Για το αδίκηµα της παράβασης καθήκοντος µπορεί, σύµφωνα µε τη διάταξη του άρθρου 207 4 στοιχ. β του Κώδικα αυτού, να επιβάλλεται στον υπάλληλο ακόµη και η ποινή της οριστικής παύσης. 6.4. ικονοµικές συνέπειες 45 Εκτός από τις παραπάνω κυρώσεις ουσιαστικού δικαίου, η παραβίαση του ασύλου της κατοικίας έχει και δικονοµικές συνέπειες : αποδεικτικά 42 Π.Β. Τσίρης, Η Συνταγµατική Κατοχύρωση του ικαιώµατος του Ασύλου της Κατοικίας, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα Κοµοτηνή, 1994 43 Π.. αγτόγλου, «Ατοµικά ικαιώµατα», τοµ. Α, εύτερη Αναθεωρηµένη Έκδοση, σελ. 400 επ. 44 Π.Β. Τσίρης, Η Συνταγµατική Κατοχύρωση του ικαιώµατος του Ασύλου της Κατοικίας, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα Κοµοτηνή, 1994 45 Π.. αγτόγλου, «Ατοµικά ικαιώµατα», τοµ. Α, εύτερη Αναθεωρηµένη Έκδοση, σελ. 400 επ. 25

στοιχεία που ανευρέθηκαν σε έρευνα κατ οίκον κατά παράβαση του άρθρου 9 2 δεν µπορούν να αποτελέσουν αντικείµενο ή αποδεικτικό στοιχείο καµιάς διαδικασίας. Η αναθεώρηση του 2001 πρόσθεσε στο άρθρο 19 του Συντάγµατος για το απόρρητο της επικοινωνίας την εξής 3 : «Απαγορεύεται η χρήση αποδεικτικών µέσων που έχουν αποκτηθεί κατά παράβαση του άρθρου αυτού και των άρθρων 9 και 9Α.». 26

7. ΕΠΙΛΟΓΟΣ Το δικαίωµα της κατοικίας και ειδικότερα η αµυντική του διάσταση, δηλαδή το άσυλο της κατοικίας, είναι πλέον κατοχυρωµένο διεθνώς. Στο δικό µας Σύνταγµα κατοχυρώνεται στο άρθρο 9, µε την έννοια του περίκλειστου χώρου στον οποίο η πρόσβαση δεν είναι ελεύθερη στον καθένα. Φορείς του δικαιώµατος αυτού είναι όλα τα φυσικά και νοµικά πρόσωπα, µε έναν προβληµατισµό βέβαια για το κατά πόσο φορείς του είναι και τα νοµικά πρόσωπα δηµοσίου δικαίου. Αποδέκτες του δικαιώµατος είναι κατ αρχήν οι φορείς δηµόσιας εξουσίας και σύµφωνα µε ορισµένους και οι ιδιώτες, οι οποίοι ούτως ή άλλως οφείλουν να σέβονται τα δικαιώµατα των συνανθρώπων τους. Βέβαια, το δικαίωµα αυτό δεν είναι χωρίς περιορισµούς, οι οποίοι κυρίως τίθενται από το ίδιο το Σύνταγµα και από τους νόµους. Η σηµασία του δικαιώµατος αυτού είναι προφανής αν εξετάσει κάποιος τις κυρώσεις που επιβάλλονται στους παραβάτες των διατάξεων που το κατοχυρώνουν. Εξάλλου, η άµεση σχέση του µε την ιδιωτική και οικογενειακή ζωή του ανθρώπου, η οποία κατοχυρώνεται στο ίδιο άρθρο, φανερώνει την ιδιαίτερη σηµασία που έχει η προστασία του. 27

ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ - 237/1960, Πληµµελειοδικείο Γαστούνης, Νοβ 1960 σελ. 742, Υπόθεση Γαστούνης - 60/1971 Πληµµελειοδικείο Ζακύνθου, Ποινικά Χρονικά 1971, σελ. 854, Υπόθεση διαφωνίας συγκατοίκων στη Ζάκυνθο - 11/10.6.1975, Γνωµοδότηση Εισαγγελέα ΑΠ, Ποιν. Χρον. 1975, σελ. 440, Κατ οίκον έρευνα τη νύχτα κατά τη διάρκεια της προανάκρισης - 5980/1976, απόφαση Μονοµελούς Πρωτοδικείου Αθηνών, ΝοΒ 1976, σελ.1117, Υπόθεση ενοικιαστή - 1125/1981 ΑΠ, ΠοινΧρον ΛΒ 1982, σ.474, Υποθ. Εν διαστάσει συζύγων. 961/1981 ΑΠ, ΠοινΧρ 1982, σελ. 242, Υπόθεση Μεσολογγίου. - 16505/1982 ΠληµΑθ, ΠοινΧρον ΛΒ 1982, σ.556, Υποθ. Φοιτητών της Σχολής Ηλεκτρολόγων του Ε.Μ.Π. - 3444/1982 Μον.Πληµ. Πειρ, ΝοΒ 1982, σελ. 1331 και ΠοινΧρ 1983, σελ. 190, Υπόθεση του Επιθεωρητή. - 16505/1982 Πληµ. Αθ., ΠοινΧρ 1982, σελ. 556, Υπόθεση φοιτητών Πολυτεχνείου. - 3444/1982 ΤρΠλΠειρ,ΝοΒ 30,σελ1331,Υπόθεση διευθύντριας ιδ. δηµοτικού σχολείου και επιθεωρητού της εκπαιδευτικής περιφέρειας Πειραιώς - 134/1984 Πληµ. Κοζάνης (σε συµβούλιο), Αρµεν. 1984, σελ. 1009, Υπόθεση ικαστικών Υπαλλήλων στην Κοζάνη. - Γνωµοδότηση Εισαγγελέα Εφετών Θεσσαλονίκης 4/1984, Αρµεν. 1984, σ. 970, Το νόµιµο της εισόδου αστυνοµικών οργάνων στην κατοικία του καθ' ού κατά την αναγκαστική εκτέλεση. - 730/1984 ΑΠ, ΠοινΧρ 1984, σελ. 1046, Υπόθεση των Τροπαίων. - 1600/1986 ΑΠ, ΠοινΧρ 1987, σελ. 205, Υπόθεση πρώην συζύγου, Οµοίως µε την 260/1977 ΑΠ, ΠοινΧρ 1977, σελ 650. - 503/1987 ΑΠ (Τµ Γ ), ΝοΒ 1988, σελ 1210, Υπόθεση των Σύριων ορφανών. - 798/1987 ΑΠ, ΠοινΧρ 1987, σελ. 757, Κλοπή του οικοδόµου από εργάτη του. - 848/1987 ΑΠ, ΠοινΧρ 1987, σελ. 759, Οµοίως µε την 260/1977 ΑΠ, ΠοινΧρ 1977, σελ. 650. - 1467/1987 ΑΠ, ΠοινΧρ1988, σ. 199, Βίαιη είσοδος σε δηµόσια υπηρεσία. - 815/1989 ΑΠ, ΠοινΧρ 1990, σ. 177, Άσυλο και τυχερά παίγνια. 28

- 93/1990 ΑΠ, ΠοινΧρ1990, σ. 968, Βίαιη είσοδος σε κατοικία. - 206/1994 ΑΠ (συµβ), ΠοινΧρ 1994, σ. 369, Είσοδος σε διαµέρισµα µετά από πυρκαγιά. - ΑΠ 997/1998, ΝοΒ 46, σ.1510, επίσης Ποιν ικ 1999, σ.750, Υπόθ. Προέδρου γονέων κηδεµόνων και διευθυντού 10θέσιου Μειονοτικού σχολείου. 29

ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ 1. 237/1960, Πληµµελειοδικείο Γαστούνης, Νοβ 1960 σελ. 742, «Υπόθεση Γαστούνης» Ο ενάγων υποψιαζόµενος ότι άγνωστος εισερχόταν τις νυχτερινές ώρες στο σπίτι του και συναντούσε τη θυγατέρα του, πληροφόρησε ψευδώς τη θυγατέρα του ότι θα πήγαινε στην Πάτρα για µία µέρα. Ερχόµενος όµως σπίτι του νωρίτερα βρήκε τον εναγόµενο µε τη θυγατέρα του. Το δικαστήριο απεφάνθη ότι ο εναγόµενος διέπραξε το έγκληµα της διατάραξης οικιακής ειρήνης σύµφωνα µε το 334 Π.Κ. 2. 60/1971 Πληµµελειοδικείο Ζακύνθου, Ποινικά Χρονικά 1971, σελ. 854 «Υπόθεση διαφωνίας συγκατοίκων στη Ζάκυνθο» Για τη συγκρότηση του εγκλήµατος της διαταράξεως της οικιακής ειρήνης δεν απαιτείται η διακρίβωση της νοµικής σχέσεως που συνδέει τον δικαιούχο προς υποβολή εγκλήσεως µε τον παραβιασθέντα χώρο. Στις περιπτώσεις περισσότερων συνοικούντων που δεν είναι µέλη της ίδιας οικογένειας, καθένας δικαιούται όχι µόνο να αρνηθεί την είσοδο του τρίτου και να εγκαλέσει αλλά και να πράξει αυτό έστω και αν οι υπόλοιποι συγκάτοικοι του επιτρέπουν την είσοδο. 3. 11/10.6.1975, Γνωµοδότηση Εισαγγελέα ΑΠ, Ποιν. Χρον. 1975, σελ. 440 «Κατ οίκον έρευνα τη νύχτα κατά τη διάρκεια της προανάκρισης» Κατά τη διάρκεια της νύχτας την κατ οίκον έρευνα διεξάγει ο δικαστικός λειτουργός και µόνο σε περίπτωση έλλειψης ή κωλύµατός του, την κατ οίκον έρευνα διεξάγει ο αξιωµατικός χωροφυλακής ή της αστυνοµίας προσλαµβανοµένου και του Προέδρου της κοινότητας ή του ηµάρχου. 4. 5980/1976, απόφαση Μονοµελούς Πρωτοδικείου Αθηνών, ΝοΒ 1976, σελ.1117, «Υπόθεση ενοικιαστή» Σύµφωνα µε την αγωγή που υπέβαλε ο ενοικιαστής Ν.Α. στο Μονοµελές Πρωτοδικείο Αθηνών κατοικούσε σ ένα διαµέρισµα που του είχε εκµισθώσει η Π.Η. για ένα χρόνο µε ιδιωτικό συµφωνητικό στον 4 ο όροφο πολυκατοικίας. Η 30

ιδιοκτήτρια εκµισθώτρια που διέµενε στο διπλανό διαµέρισµα καθώς και οι συγγενείς της, οι οποίοι κατοικούσαν σε γειτονικό κτίριο από πρόθεση έµπαιναν στη βεράντα του ενοικιαστή και ανοίγοντας ένα πέρασµα στο διαχωριστικό τον παρακολουθούσαν ηµέρα και νύχτα. Έτσι λοιπόν η συµπεριφορά αυτή είχε ως αποτέλεσµα ο ενοικιαστής Ν.Α. να µην µπορεί να κυκλοφορήσει στο σπίτι του άνετα και να αναγκάζεται να κλείνει διαρκώς τα παράθυρα. Με την αγωγή του ο Ν.Α. θεωρεί ότι η εκµισθώτρια προσέβαλλε την προσωπικότητά του (Α.Κ. 57) κατά παράβαση της αρχής της καλής πίστης και των χρηστών ηθών και γι αυτό ζητά την προσωρινή ρύθµιση της ανώµαλης αυτής κατάστασης µε την απειλή της προσωρινής κράτησης και της χρηµατικής ποινής. Σύµφωνα λοιπόν µε τα παραπάνω το δικαστήριο απαγορεύει στην εκµισθώτρια να εισέλθει στη βεράντα του µισθωτή και την υποχρεώνει να κλείσει το άνοιγµα του διαχωριστικού της κατοικίας του αιτούντος µέσα σε δύο µέρες από την κοινοποίηση της αποφάσεως. Σε αντίθεση θα της επιβληθεί χρηµατική ποινή και προσωρινή κράτηση για ένα µήνα. 31

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Κ.Λ. Γεωργόπουλος, Επίτοµο Συνταγµατικό ίκαιο, 12 η έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα, 2001 Π.. αγτόγλου, «Ατοµικά ικαιώµατα», τοµ. Α, εύτερη Αναθεωρηµένη Έκδοση, 2005 Α.Γ. ηµητρόπουλος, Συνταγµατικά ικαιώµατα, Γενικό Μέρος, Σύστηµα Συνταγµατικού ικαίου, Τοµ. Γ Τεύχ. Ι ΙΙΙ, Β Έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα - Θεσσαλονίκη, 2008 Α.Γ. ηµητρόπουλος, Συνταγµατικά ικαιώµατα, Ειδικό Μέρος, Παραδόσεις Συνταγµατικού ικαίου, Τοµ. ΙΙΙ, Ηµ. Β, Αθήνα, 2005 Α.Ι. Μάνεσης, Συνταγµατικά ικαιώµατα, α ατοµικές ελευθερίες, Πανεπιστηµιακές παραδόσεις, δ έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα Θεσσαλονίκη Π.Ι. Παραράς, Σύνταγµα και Ευρωπαϊκή Σύµβαση ικαιωµάτων του Ανθρώπου, Εκδόσεις Αντ. Σάκκουλα, Αθήνα Κοµοτηνή, 2001 Π.Ι. Παραράς, Το κοινωνικό δικαίωµα για αξιοπρεπή κατοικία Αξιοπρέπεια του ανθρώπου και έλεγχος της συνταγµατικότητας του νόµου, τα 3/1999 Π.Ι. Παραράς, Σύνταγµα 1975, Corpus I, άρθρα 1-50, εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα Κοµοτηνή, 1985 Π.Β. Τσίρης, Η Συνταγµατική Κατοχύρωση του ικαιώµατος του Ασύλου της Κατοικίας, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα Κοµοτηνή, 1994 Θ. Φλογαΐτης, Εγχειρίδιο Συνταγµατικού ικαίου, 2 η έκδοση 1895, Εκδόσεις Αντ. Σάκκουλα, 1987 Κ. Χρυσόγονος, Ατοµικά και Κοινωνικά ικαιώµατα, 2006 ΕΡΓΑΣΙΕΣ Εργασία της Αγγελικής Μπαρµπαγάλου µε θέµα «Η συνταγµατική προστασία της κατοικίας» στο µάθηµα του Συνταγµατικού ικαίου του προγράµµατος µεταπτυχιακών σπουδών δηµοσίου δικαίου, Αθήνα 2005 32