Mουσειοσκευή «Ζωγραφίζω το δέντρο» Το µάθηµα των εικαστικών ως µέσο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης Ελένη - Φαίη Σταµάτη ιευθύντρια Μουσείου Ελληνικής Παιδικής Τέχνης email: contact@childrensartmuseum.gr ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η Μουσειοσκευή Ζωγραφίζω το δέντρο είναι ένα κινητό Εκπαιδευτικό Πρόγραµµα που µελετήθηκε, σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε από το Εκπαιδευτικό Τµήµα του Μουσείου Ελληνικής Παιδικής Τέχνης και διακινείται ήδη από το 1998. Το περιεχόµενο απευθύνεται σε µαθητές Πρωτοβάθµιας εκπαίδευσης κατάλληλα όµως προσαρµοσµένο από τον εκπαιδευτικό µπορεί να παρουσιαστεί και σε παιδιά Νηπιαγωγείου. Στόχος της Μουσειοσκευής είναι να βοηθήσει τα παιδιά να προσεγγίσουν την ουσία της εικαστικής τέχνης και ταυτόχρονα να παρέχει τη δυνατότητα ενασχόλησης µε ποικίλα θέµατα που αφορούν στο περιβάλλον. Η Μουσειοσκευή περιλαµβάνει εικαστικό υλικό φωτογραφίες από το δάσος, έργα καλλιτεχνών και παιδιών για έκθεση στην τάξη, εκπαιδευτικό φυλλάδιο για τους µαθητές, κατάλογο µε υλικά ζωγραφικής, λογοτεχνικά κείµενα, λεξιλόγιο, µουσική και φύλλο αξιολόγησης. Παράλληλα κατευθύνει µε αναλυτικές οδηγίες τον εκπαιδευτικό στον τρόπο παρουσίασης και παρέχει προτάσεις για βιωµατικές δηµιουργικές δραστηριότητες. Ο σχεδιασµός έγινε σύµφωνα µε τους στόχους της διδασκαλίας της τέχνης και ακολούθησε σύγχρονες παιδαγωγικές προσεγγίσεις και εκπαιδευτικές µεθόδους. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το Μουσείο Ελληνικής Παιδικής Τέχνης είναι ένας φορέας που εκθέτει έργα ζωγραφικής και κατασκευές παιδιών έως 14 ετών, συµµετοχές σε Πανελλήνιους ιαγωνισµούς Παιδικής Ζωγραφικής που έχει προκηρύξει και σε Κύκλους Εικαστικών Εµπειριών που πραγµατοποιούνται στο χώρο του. Με κύριο µέληµα την αισθητική αγωγή του παιδιού, εκτός από εκθέσεις στο χώρο του οργανώνει πολλαπλές εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Η Μουσειοσκευή Ζωγραφίζω το δέντρο είναι ένα κινητό Εκπαιδευτικό Πρόγραµµα του Μουσείου που έχει ως βασικό στόχο να βοηθήσει τα παιδιά να προσεγγίσουν την ουσία της εικαστικής τέχνης. Με δεδοµένο το ενδιαφέρον του Μουσείου για την προστασία του περιβάλλοντος, ο σχεδιασµός της Μουσειοσκευής ακολούθησε τη σύγχρονη διαθεµατική προσέγγιση παρέχοντας στον εκπαιδευτικό τη δυνατότητα να ασχοληθεί και µε το επίµαχο αυτό θέµα. ανείζεται για δέκα ηµέρες, χωρίς καµία οικονοµική επιβάρυνση. Απευθύνεται σε παιδιά Νηπιαγωγείου και µαθητές ηµοτικού, ενώ το περιεχόµενο της έχει σχεδιαστεί κατά τέτοιο τρόπο ώστε να δίνει την δυνατότητα στον εκπαιδευτικό να την προσαρµόσει ανάλογα µε τις ανάγκες της οµάδας του. ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ & Ι ΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙ ΟΥ 395
Σχέδιο1: Η Μουσειοσκευή «Ζωγραφίζω το δέντρο» Ο σχεδιασµός εκπαιδευτικού υλικού αποτελεί για το Εκπαιδευτικό Τµήµα του Μουσείου πεδίο διερεύνησης, συνεχούς αναζήτησης, αξιολόγησης και βελτίωσης. Αυτό ισχύει και για την συγκεκριµένη Μουσειοσκευή Ερωτήµατα όπως Σε ποιόν απευθύνεται το εκπαιδευτικό υλικό Για ποιο σκοπό υλοποιείται και µε ποιους στόχους Ποια µεθοδολογία ακολουθείται κατά το σχεδιασµό Από ποιόν και πώς αξιοποιείται Πώς διατίθεται το υλικό στον εκπαιδευτικό Πώς διατίθεται το υλικό στους µαθητές απασχολούν την οµάδα κατά τη διάρκεια της µελέτης και του σχεδιασµού. Η οµάδα του Εκπαιδευτικού τµήµατος απαρτίζεται από ζωγράφους, ιστορικούς τέχνης, µουσειολόγους, εκπαιδευτικούς, παιδοψυχολόγους. ΣΚΟΠΟΣ Σκοπός της Μουσειοσκευής είναι να προσφέρει στα παιδιά ποικίλα ερεθίσµατα για το δάσος ώστε να βιώσουν τις εικόνες του από διαφορετικές οπτικές. Παρέχει εικόνες από τη φύση, από τη µατιά του καλλιτέχνη και µέσα από τη φαντασία άλλων παιδιών. Τα παιδιά εξοικειώνονται µε τις έννοιες που αφορούν στο δάσος και στο περιβάλλον γενικότερα, έχουν τη δυνατότητα να τις επεξεργαστούν, να προβληµατιστούν, να ανταλλάξουν απόψεις, να προτείνουν λύσεις και κυρίως να ασχοληθούν µε την εικαστική εικόνα δηµιουργώντας το δικό τους έργο. ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ & Ι ΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙ ΟΥ 396
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ Η Μουσειοσκευή Ζωγραφίζω το δέντρο είναι ένα φιλικό για τον εκπαιδευτικό υλικό, µε σαφή και εύληπτη οργάνωση και δοµή, εύχρηστο και ευπροσάρµοστο. Ο βασικός πυρήνας της Μουσειοσκευής είναι οι φωτογραφίες σε µέγεθος Α4, οι οποίες µπορούν να αποτελέσουν το υλικό µίας εικαστικής έκθεσης στην τάξη: Φωτογραφίες από το φυσικό περιβάλλον. Στόχος είναι να παρατηρήσουν τα παιδιά: Τα είδη των δέντρων, τα δέντρα που προέρχονται από άλλα µέρη του κόσµου, το τοπίο γύρω από τα δέντρα, τα χρώµατα και τα σχήµατα των κορµών, των φύλλων, τις ρίζες, τα δέντρα στις διάφορες εποχές του χρόνου και σε διάφορες καιρικές συνθήκες. Ο φάκελος περιέχει συνολικά 21φωτογραφίες Αντίγραφα έργων Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών Περιέχονται συνολικά 15 αντίγραφα έργων µοντέρνων και συγχρόνων καλλιτεχνών που εκφράζονται µε γραφές που πλησιάζουν την παιδική τέχνη: V. Van Gogh, P. Klee, H. Miro, V. Kandinsky, A. Calder, A. Derain, Chagall, E. Lesseny, Παύλος και Α. Λίτη.Στόχος της επιλογής είναι να παρατηρήσουν τα παιδιά τις απλές και παράξενες φόρµες, τη λιτότητα στη γραφή και τα σύγχρονα υλικά ζωγραφικής. Αντίγραφα έργων παιδιών από τις συλλογές του Μουσείου Περιέχονται 15 έργα παιδιών για τα δέντρα και το δάσος γεµάτα συναίσθηµα, σύµβολα και εικόνες, έργα ανεπηρέαστα από τη λογική που προβάλλουν τον εσωτερικό κόσµο του παιδιού. Σχέδιο 2: έντρα στη φύση ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ & Ι ΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙ ΟΥ 397
Σχέδιο 3: Βίνσεντ Βαν Γκόγκ, 1888 Σχέδιο 4: Μαρία Μηλιαρέση, ετών 10 Από τις συλλογές του Μουσείου Ελληνικής Παιδικής Τέχνης Η Μουσειοσκευή περιλαµβάνει ακόµα ιαφάνειες slides µε το παραπάνω υλικό που βοηθούν τα παιδιά να εστιάσουν σε κάθε εικόνα. Εκπαιδευτικό φυλλάδιο για τους µαθητές µε κατάλληλα διαµορφωµένες ερωτήσεις που βοηθούν τα παιδιά να παρατηρήσουν τα έργα, να ανακαλέσουν προσωπικές εµπειρίες και να αντλήσουν εικαστικά στοιχεία ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ & Ι ΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙ ΟΥ 398
Λεξιλόγιο και λόγια παιδιών. Το υλικό αυτό προτείνεται να συνδυαστεί µε αντίστοιχα κείµενα από τα βιβλία της γλώσσας και της λογοτεχνίας ώστε τα παιδιά να εµβαθύνουν περισσότερο στο θέµα. Μουσική που παραπέµπει σε ήχους του δάσους και των δέντρων δηµιουργώντας µία ξεχωριστή ατµόσφαιρα. Κατάλογο υλικών ζωγραφικής, χρήσιµο εργαλείο για τον εκπαιδευτικό ώστε να µετατρέψει την σχολική τάξη σε εικαστικό εργαστήρι. Το υλικό της Μουσειοσκευής ολοκληρώνεται µε Αναλυτικές οδηγίες παρουσίασης για τον εκπαιδευτικό Προτάσεις για παράλληλες δηµιουργικές δραστηριότητες θεατρικό παιχνίδι, λεκτικά και µουσικοκινητικά παιχνίδια Προτάσεις αξιοποίησης των έργων που θα δηµιουργήσουν τα παιδιά Φυλλάδιο αξιολόγησης του υλικού για να συµπληρωθεί από τον εκπαιδευτικό. ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ Η µεθοδολογία που ακολουθήθηκε κατά την επιλογή και τον σχεδιασµό του υλικού της Μουσειοσκευής στηρίχθηκε στον παρακάτω άξονα: 1. Εστίαση Παρατήρηση Ανάλυση 2. Ανάκληση προσωπικών εµπειριών 3. Επεξεργασία 4. Κατανόηση 5. Προσωπική έκφραση ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Την αξιοποίηση του υλικού αναλαµβάνει ο εκπαιδευτικός της τάξης που θα δανειστεί τη Μουσειοσκευή από το Μουσείο. Εκείνος έχει την ευκαιρία να ακολουθήσει τις οδηγίες του Μουσείου, ενώ ταυτόχρονα έχει την ελευθερία να εµπλουτίσει το περιεχόµενο, να το χρησιµοποιήσει επιλεκτικά ή στο σύνολό του, να οργανώσει ευρύτερα διαθεµατικά προγράµµατα project ανάλογα µε την οµάδα και τους στόχους που θέτει Με τη Μουσειοσκευή αυτή το Μουσείο Ελληνικής Παιδικής Τέχνης στοχεύει να εµπνεύσει τον εκπαιδευτικό ώστε µε φαντασία και ευρηµατικότητα να οδηγήσει τα παιδιά στο χώρο της τέχνης και στον χώρο του περιβάλλοντος. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Chapman, H.L. (1993)..Approaches to Art in Education. Νεφέλη, Αθήνα. Florence de Meredieu (1974). Le dessin d enfant. Αθήνα, Υποδοµή, 1981. Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (1999). Προδιαγραφές Εκπαιδευτικών Βοηθητικών Μέσων, Αθήνα Π.Ι. Ματσαγγούρας, Ηλίας (2003). ιαθεµατικότητα στη σχολική γνώση: Εννοιοκεντρική Αναπλαισίωση και Σχέδια Εργασίας. Αθήνα, Μ.Π. Γρηγόρης. Παπαδηµητρίου Β (1998). Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και Σχολείο. Μία διαχρονική Θεώρηση. Αθήνα, Τυπωθήτω. Φλουρής, Γ. (1995). Αρχιτεκτονική της νόησης και της διδασκαλίας. Η εξέλιξη της διδακτικής Επιµέλεια Η. Ματσαγγούρα. Αθήνα, Gutenberg. ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ & Ι ΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙ ΟΥ 399