Παγκόσμια Καλή Θέληση

Παγκόσμια Καλή Θέληση ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ 2008 N o 1 Ενα τακτικό δελτίο που προβάλλει την ενέργεια της καλής θέλησης μέσα στις παγκόσμιες υποθέσεις Σε αυτό το τεύχος Πόλεις του Μέλλοντος Σημεία Αλλαγής Η Θεραπεία των αστικών Κοινωνικών Χασμάτων Editor: Dominic Dibble www.worldgoodwill.org ΠΟΛΕΙΣ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ Ζούμε σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται ως η εποχή των πόλεων. Το εύκολο θα ήταν να απαισιοδοξεί κανείς για τις σύγχρονες πόλεις με τις υπερμεγέθεις υποδομές, το κυκλοφοριακό, τα γκέτο, τις φτωχογειτονιές, τις παραγκουπόλεις, τους αρχιτεκτονικούς και πολεοδομικούς παραλογισμούς. Εξωτερικά μοιάζουν με γιγάντια μηχανή που μετασχηματίζει ασταμάτητα πρώτες ύλες στο κάθε λογής προϊόν που μπορεί να συλλάβει η ανθρώπινη εφευρετικότητα. Αν όμως θα μπορούσαμε να οραματιστούμε αυτή την εφευρετικότητα από την εσωτερική πλευρά, θα μπορούσαμε τότε να φανταστούμε τις πόλεις σαν μεγάλες πύρινες σπείρες δημιουργικότητας και μαγνητισμού σε τομείς όπως η επιστήμη, η τέχνη και η θρησκεία. Θα μπορούσαμε να τις δούμε σαν παλλόμενες μηχανές αλλαγής, που προωθούν μέσα στην ανθρώπινη συνείδηση νέες εσωτερικές θεάσεις. Και σε μια εποχή ταξιδιών και μεταναστεύσεων διεθνώς, οι πόλεις ασφαλώς γίνονται χωνευτήρια, τόποι όπου συναντώνται και συγχωνεύονται πολιτισμοί, συνθέτοντας νέες μορφές ζωής. Η Αλίκη Μπέιλυ προτείνει να θεωρούμε τις πόλεις ως σημεία εισαγωγής πνευματικών ενεργειών και προσδιορίζει ορισμένες πόλεις ως ιδιαίτερα σημαντικές για τη σημερινή ανθρωπότητα: Η Νέα Υόρκη, το Λονδίνο, η Γενεύη, το Ντάρτζηλινγκ, και το Τόκυο. Ταυτίζει μάλιστα αυτές τις πόλεις με κέντρα συνείδησης εντός του πλανήτη και υποδεικνύει τις ακτίνες τους, (που είναι οι ποιότητες που τις διέπουν), και οι οποίες ενεργοποιούν το κάθε κέντρο τόσο στην κατώτερη όσο και ανώτερη όψη του. (1) Αν στοχαστούμε αυτές τις ιδέες ίσως μπορέσουμε να βοηθηθούμε και να κατανοήσουμε την κατεύθυνση προς την οποία κατευθύνεται η ανθρωπότητα γενικότερα, ιδιαίτερα όταν αυτές εξετάζονται υπό το πρίσμα του συμπλέγματος των ακτίνων που χαρακτηρίζουν το κάθε έθνος. Αυτό ήταν ένα θέμα που εξέταζε το σεμινάριο του 2007 της Παγκόσμιας Καλής Θέλησης, του 2007 Εφελκύοντας την Ψυχή των Εθνών.(2) Υπάρχει μια σειρά τομέων στους οποίους οι πόλεις μπορούν, και θα πρέπει, να βελτιωθούν: Σε σχέση με την κοινωνική δικαιοσύνη υπάρχει το ζήτημα των υποβαθμισμένων περιοχών και της αστικής φτώχειας που αντιπροσωπεύουν. Ως προς τη βιωσιμότητα υπάρχει το ζήτημα της επιβάρυνσης και η ζημιά που προκαλούν οι πόλεις στην ύπαιθρο χώρα που τις περιβάλει. Σε σχέση με τις ορθές σχέσεις μεταξύ των πολιτών υπάρχει το τεράστιο ζήτημα του πώς (και από ποιόν) ελέγχεται ο αστικός σχεδιασμός, ώστε να επωφελούνται εξ ίσου όλοι όσοι ζουν και εργάζονται στην πόλη. Στα άρθρα που ακολουθούν εξετάζουμε τις απόψεις ομάδων και προσώπων που προσπαθούν να καταπιαστούν με όλα αυτά τα ζητήματα - κάποιοι έχοντας υπόψη τους την άμεση ανάγκη, και κάποιοι με ένα όραμα πιο μελλοντικό. Ολες αυτές οι πρωτοβουλίες χρειάζονται την υποστήριξη των ανθρώπων καλής θέλησης προκειμένου το μέλλον να δει τις πόλεις να αξιοποιούν ολόκληρη τη δυναμική τους, η οποία συνίσταται στη δημιουργία ορθών σχέσεων μεταξύ των κατοίκων των πόλεων και του πλανήτη. Τέλος, μια σύντομη ενημέρωση σε σχέση με το προηγούμενο θέμα μας που ήταν, Οι Φροντιστές της Βιωσιμότητας. Αν θέλουν να εμβαθύνουν στη σημασία που έχει το έργο των αγροτών και η σημασία της γεωργίας στην εποχή μας, οι ενδιαφερόμενοι αναγνώστες ίσως θελήσουν να συμβουλευτούν στο διαδίκτυο το άρθρο World Food Stocks Dwindling Rapidly, UN Warns Τα Ηνωμένα Έθνη προειδοποιούν, τα Παγκόσμια Απόθεμα Τροφίμων μειώνονται ραγδαία (www.stwr.net/content/view/2533/1) στην ιστοσελίδα του Share the World s Resources Μερισμός των Πόρων του Κόσμου. 1. Για περισσότερα δείτε: Το Πεπρωμένο των Εθνών Εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα. 2. Για υλικό σχετικό με το σεμινάριο αυτό, παρακαλούμε γράψτε μας στη διεύθυνση που καταχωρείται στην τελευταία σελίδα.

Η ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ Στο μεγαλύτερο μέρος της γνωστής ιστορίας η μεγάλη πλειονότητα των ανθρώπων έχει ζήσει και έχει εργαστεί στην ύπαιθρο. Πλην όμως οι διάφορες βιομηχανικές επαναστάσεις των τελευταίων 200 χρόνων έχουν αντιστρέψει βαθμιαία αυτό το γεγονός, καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι μετακινούνται τόσο προς τις παλαιές πόλεις, που διαρκώς μεγαλώνουν, όσο και σε πόλεις σχετικά μόλις πρόσφατα χτισμένες. Τώρα πλέον, για πρώτη φορά στην ιστορία η πλειονότητα της ανθρωπότητας ζει μέσα σε αστικό περιβάλλον. Το περιβάλλον αυτό καλύπτει ένα φάσμα που εκτείνεται από τις αποκρουστικές τρώγλες και παραγκουπόλεις, μέχρι τα άνετα και καλά σχεδιασμένα προάστια, και τη στέγαση στις σύγχρονες πόλεις, αλλά και το νέο όραμα της οικολογικής πόλης. Αναγκαστικά χρειάζεται να αφιερωθεί πολλή σκέψη σε αυτό το φαινόμενο. Σε όλο τον κόσμο απασχολεί και εμπνέει τους αρχιτέκτονες και τους αρμόδιους για τον πολεοδομικό σχεδιασμό το ζήτημα του πώς μπορεί να αποβεί η διαμονή στις πόλεις μια υγιής και κοινωνικά θετική εμπειρία. Σε αυτό το σημείο ταιριάζει να αναγνωριστεί ότι ο πολεοδομικός σχεδιασμός δεν είναι μια πρόσφατη εφεύρεση. Έχει υπάρξει με τη μία ή την άλλη μορφή από τότε που τα ανθρώπινα όντα άρχισαν να ζουν μαζί σε μεγάλες κοινότητες. Τα αρχαία αστικά συγκροτήματα της κοιλάδας του Ινδού ποταμού, ιδιαίτερα οι δίδυμες πόλεις Μοχένιο Ντάρο και Χαράππα, που χρονολογούνται περίπου από το 2000 π.χ., δίνουν στοιχεία και ιχνη ότι οι θέσεις των οδών και των παρόδων καθορίστηκαν προτού κατασκευαστούν αυτά καθαυτά τα κτίσματα. Μολονότι οι περισσότερες πόλεις στην Ευρώπη οργανώθηκαν γύρω από έναν καθεδρικό ναό ή ένα κάστρο και ένα δημαρχείο, ωστόσο υπάρχουν ορισμένες αξιοπρόσεκτες περιπτώσεις όπου παρεμβαίνει πολεοδομικός σχεδιασμός: - λ.χ. ένα καλό παράδειγμα είναι το Λονδίνο μετά την μεγάλη πυρκαγιά του 1666. Τον 19ο αιώνα, ο συνδυασμός μαζικής μετανάστευσης προς τις πόλεις σε όλη την Ευρώπη και τις ΗΠΑ, και της έλλειψης δημοτικού οικιστικού ελέγχου των κατοικιών προκάλεσε και γέννησε τα τεράστια προβλήματα ρύπανσης και μολύνσεων, που πήραν τις διαστάσεις επιδημιών. Αυτό το πρόβλημα αντιμετωπίστηκε τελικά από τις δημόσιες υπηρεσίες υγείας όπως στη Μεγάλη Βρετανία παραδείγματος χάριν, που φρόντισαν για την παροχή καθαρού ύδατος σε κάθε κατοικία και κατέληξαν στην κατασκευή ενός αποτελεσματικού συστήματος διάθεσης λυμάτων. Στο πολιτικό περιβάλλον της Μεγάλης Βρετανίας του 19ου αιώνα ρίζωσε μια αξιοπρόσεκτη ιδέα. Ο φιλάνθρωπος Ebenezer Howard είχε δει τα καταστρεπτικά και ανθυγιεινά αποτελέσματα που προκαλούσαν στους ανθρώπους, κοινωνικά και ιατρικά, οι τρώγλες μέσα στις οποίες είχαν καταδικαστεί να ζουν. Σημείωσε επίσης την έλλειψη κοινωνικών, εκπαιδευτικών και καλλιτεχνικών εγκαταστάσεων στις μικρές αγροτικές κοινότητες. Αυτές οι παρατηρήσεις τον οδήγησαν να αναπτύξει την ιδέα της Κηπούπολης. Ο σκοπός ήταν να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον διαβίωσης που να συνδυάζει τα οφέλη της εξοχής με τα οφέλη της πόλης, αντισταθμίζοντας τα αρνητικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα και των δύο. Μια Κηπούπολη θα είχε ευρύχωρες λεωφόρους, που θα απλώνονται ακτινωτά έξω από το κέντρο. Τα σπίτια θα ήταν υψηλής ποιότητας, αλλά οικονομικά και προσιτά, και θα είχαν αρκετά μεγάλους κήπους στους οποίους οι άνθρωποι θα μπορούσαν, παραδείγματος χάριν, να καλλιεργούν τα λαχανικά τους. Επιπλέον, θα περιοριζόταν σε μέγεθος και θα περιβαλλόταν από μια ζώνη ακαλλιέργητου εδάφους. Θεώρησε ότι τέτοιες πόλεις θα ήταν το τέλειο μίγμα πόλης και φύσης. Θα τις διαχειριζόντουσαν και χρηματοδοτούσαν οι ίδιοι οι πολίτες τους, καθώς θα είχαν το οικονομικό συμφέρον να το κάνουν κάτι τέτοιο. Ισχυροί υποστηρικτές και χρηματοδότες επέτρεψαν να βρει η ιδέα του Howard την πρώτη υλοποίησή της το 1903, ως η Κηπούπολη Letchworth στο Hertfordshire στην Αγγλία. Μετά από το τέλος του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, η ιδέα άρχισε πραγματικά να παίρνει σάρκα και οστά και μπορούμε να βρούμε παραδείγματα προαστίων που χτίστηκαν μ` αυτό τον τρόπο στην Kapyla του Ελσίνκι (Φινλανδία), στην Orechovka της Πράγα (Τσεχία) και στο Denenchofu του Τόκιο (Ιαπωνία), ενώ η περιοχή Colonel Light Gardens στην Αδελαΐδα θεωρείται ως το πληρέστερο και πλέον αντιπροσωπευτικό παράδειγμα ενός κηπο-προαστίου στην Αυστραλία. Όμως, μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, πολλά συγκροτήματα κατοικιών, ιδιαίτερα στην Αμερική, προσέλαβαν τη μορφή άτακτης αστικής εξάπλωσης. Σημαντικά χαρακτηριστικά αυτού είναι η ασυνέχεια της κοινότητας, καθώς αυξάνεται η απόσταση μεταξύ του σπιτιού και της εργασίας, και η τεράστια εξάρτηση από το αυτοκίνητο. Έτσι δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι από τη δεκαετία του 60 και μετά σημειώνεται η τάση για απομάκρυνση από την δυσλειτουργική και άναρχη εξάπλωση προς ένα νέο όραμα για την αστική κατοικία. Ο επενδυτής Robert Simon που σχεδίασε και έχτισε την πόλη Reston της Βιρζίνια στις αρχές της δεκαετίας του 60, πήρε διάφορα στοιχεία από το κίνημα των κηπουπόλεων, και προέβλεψε χώρους στάθμευσης αυτοκινήτων γύρω από την πόλη καθώς και 30 στρέμματα χώρο στάθμευσης ανά 1.000 κατοίκους. Τα σχέδια του Simon για τη νέα πόλη περιέλαβαν υψηλά πρότυπα δομικής και φυσικής ομορφιάς, καθώς επίσης και ευκαιρίες για να ζει κανείς και να εργάζεται μέσα στην ίδια κοινότητα. Σήμερα το Reston θεωρείται πρότυπο προάστιο ουτοπίας και το κεντρικό πολεοδομικό του σχέδιο είναι ένα μίγμα ομορφιάς της εξοχής. αστικής δραστηριότητας και Κατόπιν, μετά από μια ακόμη περίοδο λήθαργου, η ιδέα της οικοδόμησης εξιδανικευμένων κοινοτήτων αναγεννήθηκε στις αρχές του 1980 ως Νέα Πολεοδομία. Αυτό το κίνημα 2

έδωσε έμφαση στις βιώσιμες κοινότητες, όπου θα μπορούσε κανείς να περπατά στους δρόμους και όπου θα γινόταν χρήση μαζικών μέσων μεταφοράς, αλλά και πιο λογική χρήση και επαναχρησιμοποίηση των ήδη υφισταμένων κτιρίων και οικοπέδων. Η πρωτοποριακή εργασία της Jane Jacobs ήταν μια από τις δυνάμεις που έδωσαν το έναυσμα γι αυτό. Γεννημένη το 1916, μετακινήθηκε προς τη Νέα Υόρκη περί τα μέσα της μεγάλης οικονομικής κρίσης. Σε περιόδους ανεργίας, εξερεύνησε τη Νέα Υόρκη περπατώντας και εντυπωσιάστηκε από τους ρυθμούς και την ποικιλία της ζωής της πόλης. Αργότερα, είπε ότι αυτή η περίοδος στη ζωή της δίδαξε πολλά για το πώς μια πόλη εργάζεται πραγματικά, και για το κοινωνικο-οικονομικό δυναμικό που ακτινοβολεί. Αυτό που αντίκρισε το αντιμετώπισε ως ηλιθιότητα και υπεροψία των αρμοδίων για το σχεδιασμό, καθώς τα μεγαλοπρεπή σχέδια τους επιβάλλονται από πάνω προς τα κάτω. Οι πόλεις, είπε, έχουν την ικανότητα να προσφέρουν κάτι στον καθένα, μόνο εάν κι εφ όσον δημιουργούνται από τον καθένα. Η Jane Jacobs είδε τις πόλεις ως οντότητες και οικοσυστήματα διαβίωσης. Είπε ότι με την πάροδο του χρόνου, τα κτίρια, οι οδοί και οι γειτονιές λειτουργούν ως δυναμικοί οργανισμοί, που αλλάζουν αντίστοιχα με το πώς οι άνθρωποι αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Υποστήριξε την αστική ανάπτυξη μικτής χρήσης - την αφομοίωση δηλαδή και ένταξη διαφορετικών τύπων οικοδομών και χρήσεων, είτε οικιστικών είτε εμπορικών, παλαιών ή νέων. Σύμφωνα με αυτήν την ιδέα, οι πόλεις εξαρτώνται από την ποικιλομορφία των κτιρίων, κατοικιών, επιχειρήσεων και άλλων μη οικιστικών χρήσεων, καθώς επίσης και των ανθρώπων των διαφορετικών ηλικιών, που χρησιμοποιούν περιοχές των πόλεων σε διαφορετικές στιγμές της ημέρας, δημιουργώντας την κοινοτική ζωτικότητα. Είδε τις πόλεις οργανικές, αυθόρμητες, και ακατάστατες και είδε την ανάμειξη των χρήσεων και των χρηστών στης πόλης ως ζωτικής σημασίας για την οικονομική και αστική ανάπτυξη. Ως προς τη σημασία που έχει η ανάμειξη διαφορετικών τύπων δραστηριοτήτων μέσα στις γειτονιές, η εργασία του Christopher Alexander, συμφωνεί στα περισσότερα σημεία με τη Jane Jacobs, εργασία η οποία έχει οπωσδήποτε μια πνευματική χροιά. Συμφωνεί κι αυτός ότι είναι σημαντικό να παραχωρείται στους ανθρώπους μεγαλύτερος έλεγχος στο σχεδιασμό αυτού που χτίζεται στη γειτονιά τους. Πράγματι, η θεωρία του περί αστικού σχεδιασμού, (1) στην οποία κατέληξε μέσω συνεργασίας με τους συναδέλφους του και ελέγχεται σε προσομοίωση από τους φοιτητές του, ασχολείται κυρίως με την διαδικασία της εξυγίανσης των κοινοτήτων, έτσι ώστε κάθε κτίριο και κάθε ανοιχτός χώρος να έχουν μια θετική συμβολή για το σύνολο της κοινότητας. Η θεωρία του επομένως αμφισβητεί τους υπάρχοντες τρόπους, κατά τους οποίους λειτουργεί αυτήν την περίοδο ο χωρισμός σε ζώνες, ο σχεδιασμός, τα οικονομικά μεγέθη και η ιδιοκτησία του εδάφους, και ενδιαφέρεται απόλυτα για τη δημιουργία ορθών ανθρώπινων σχέσεων. Το μεγάλο του έργο, το τετράτομο The Nature of Order (η Φύση της Τάξης), (2) παρέχει μια μεταφυσική και ηθική αιτιολόγηση για αυτή την προσέγγιση, μαζί με ένα πλήθος παραδειγμάτων πόλεων, κτιρίων και αντικειμένων που παρουσιάζουν αυτήν την ιδιότητα πληρότητας και εξυγίανσης, μια ιδιότητα την οποία ο ίδιος θεωρεί ως την ίδια τη ζωή. Ένα κεντρικό θέμα στην εργασία του είναι ότι τα κτίρια και οι εγκαταστάσεις πρέπει να ξεδιπλώνονται σε ανταπόκριση, και σε στενή σχέση με ό,τι τα περιβάλλει. Αυτή η ιδέα του ξεδιπλώματος, του σεβασμού του εσωτερικού εαυτού της εγκατάστασης, κτιρίου ή αντικειμένου, μπορεί να συγκριθεί με τον τρόπο με τον οποίο η ψυχή χτίζει το εξωτερικό άτομο, από μέσα προς τα έξω. Έχει την άποψη ότι η σύγχρονη ανάπτυξη έχει την τάση να τυποποιεί τις προδιαγραφές των κτιρίων και των εγκαταστάσεων πάρα πολύ νωρίς και με πολλές λεπτομέρειες, κάτι που αποκλείει τα φυσιολογικά απρόβλεπτα που φέρνει και συνοδεύουν τη ζωή. Μάλιστα σημειώνει ότι αυτή καθαυτή η ιδέα των εικόνων προτύπων πόλεων, ή πολεοδομικών σχεδίων, και η καθαυτή δραστηριότητα βάσει της ιδέας του σχεδιασμού πόλεων, έρχεται εξ ορισμού σε αντίστιξη και διαφωνία με την ιδέα του ξεδιπλώματος της ζωής, και σε αντιπαράθεση με την ιδέα ότι το ίδιο το έδαφος, ο τόπος, προσδίδει μορφή στην πόλη βαθμιαία, και με δική του συναίνεση, ως μια δική του φυσική προέκταση. Η οπτική του Alexander έρχεται σε άμεση αντίθεση με τις παλαιές μεγαλοπρεπείς ιδέες, τις οποίες συνεχίζουν να υποστηρίζουν διάφορα ισχυρά συμφέροντα και κυβερνήσεις. Τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες έχουν σχεδιαστεί και κατασκευαστεί διάφορες νέες πόλεις σε προηγουμένως κενές περιοχές, και θα ήταν αρκετά διδακτικό αν εξετάζαμε δύο από αυτές τις περιπτώσεις, για να δούμε πού προκύπτουν τα προβλήματα. ΜΠΡΑΖΙΛΙΑ Το 1954, όταν εκλέχτηκε Πρόεδρος ο Juscelino Kubitschek de Oliveira, αποφάσισε να προβεί στο σχεδιασμό και την κατασκευή μιας νέας πρωτεύουσας για τη Βραζιλία. Η πόλη χτίστηκε με σκοπό να στεγάσει 600.000 ανθρώπους, κυρίως σε μεγάλα συγκροτήματα, δηλαδή μεγάλες πολυκατοικίες, πολεοδομικά ομαδοποιημένα με εξαιρετική τάξη. Κάθε ομάδα τεσσάρων πολυκατοικιών αναμένονταν να λειτουργεί ως ξεχωριστή γειτονιά, με εκκλησία, γυμνάσιο, σινεμά, λέσχη νέων και χώρους αναψυχής, δημιουργώντας έτσι την αίσθηση μιας κοινότητας, καθιστώντας ταυτόχρονα την ανάγκη για χρήση αυτοκινήτου περιττή. Τα κτίρια είχαν ύψος έξι ορόφων, έτσι ώστε, τουλάχιστον θεωρητικά, μια μητέρα θα μπορούσε να φωνάζει το παιδί της που βρίσκονταν κάτω. Ανάμεσα στις πολυκατοικίες υπήρχαν χαμηλότερα κτίρια για εμπορικές επιχειρήσεις. Η πιο σημαντική διάσταση ίσως αυτών των πολυκατοικιών ήταν ότι σκοπό είχαν να προσδίδουν ισότητα, δηλαδή να επιτρέπουν σε ανθρώπους κάθε κοινωνικοοικονομικής προέλευσης να ζουν μαζί και να αλληλεπιδρούν σε προσωπικό και μη ταξικό επίπεδο. Κατασκευάστηκε επίσης ένα πυκνό δίκτυο αυτοκινητοδρόμων για να προσφέρει τη 3

δυνατότητα πρόσβασης στη Μπραζίλια από κάθε περιοχή της Βραζιλίας. Όμως όλοι συμφωνούν πια ότι η Μπραζίλια δεν κατέληξε παρά σε αποτυχία. Δεν εκτιμάται ούτε από τους κατοίκους της, ούτε κι από τους άλλους βραζιλιάνους. Σημειώνεται πάρα πολύ χαμηλή αλληλεπίδραση στις περιοχές των πολυκατοικιών, καθώς δεν υπάρχουν άνετοι χώροι συναντήσεων. Η πόλη, καθώς σχεδιάστηκε για την απρόσκοπτη κυκλοφορία μοτοποδηλάτων, δε διαθέτει τις παραδοσιακές γωνίες των δρόμων. Υπάρχουν ελάχιστες ευκαιρίες για τους ανθρώπους να διασχίσουν την πόλη με τα πόδια, γιατί η πόλη διαθέτει μόνο τεράστιους αυτοκινητόδρομους, οι οποίοι είναι εξαιρετικά επικίνδυνοι για τους πεζούς. Εκτιμάται ότι τουλάχιστον ένα άτομο βρίσκει το θάνατο κάθε βδομάδα στην προσπάθειά του να διασχίσει αυτούς τους αυτοκινητόδρομους, αυξάνοντας έτσι τα ποσοστά των ατυχημάτων πέντε φορές σε σύγκριση με τη Βόρεια Αμερική. Η Μπραζίλια είναι αντιπροσωπευτικό δείγμα της αποτυχίας της νεωτεριστικής αντίληψης, κατά την οποία μια ιδανική πόλη μπορεί να διαμορφώσει μια ιδανική κοινωνία. Όπως γράφει ο Paul Forster στο Capital of Dreams (Ονειρεμένη Πρωτεύουσα),...ενδεχομένως αν ελάμβαναν υπόψη αυτό που έγραφε ο Frank Lloyd Wright, το 1932, ότι δηλαδή οι αρχιτεκτονικές αξίες πρέπει να είναι ανθρώπινες αξίες γιατί διαφορετικά δεν έχουν αξία, η πόλη θα προσανατολιζόταν περισσότερο στο να εξασφαλίζει ευχάριστη διαβίωση και όχι μόνο αποτελεσματικότητα στην εργασία. ΑΜΠΙΤΖΑ Μια ακόμη πόλη που χτίστηκε σύμφωνα με τη νεωτεριστική αντίληψη, είναι το Αμπιτζά της Νιγηρίας, που σχεδιάστηκε και ολοκληρώθηκε τα τελευταία 30 χρόνια. Ένας Νιγηριανός συνεργάτης γράφει: Η Αμπιτζά είναι πραγματικά μια καλοσχεδιασμένη και όμορφη πόλη, με πολύ καλό οδικό δίκτυο, εντυπωσιακά συγκροτήματα γραφείων και ξενοδοχεία παγκοσμίου επιπέδου. Δυστυχώς όμως υπάρχουν οι μόνιμες ισχυρές ανισότητες. Η πόλη καθ` αυτή προσφέρει κατοικήσιμες περιοχές για τους υψηλόβαθμους κυβερνητικούς υπαλλήλους και τους εύπορους άνδρες και γυναίκες, αλλά είναι απλησίαστη για την πλειονότητα των εργατών. Αυτοί διαθέτουν τα μέσα μόνο για μια ζωή στα προάστια, ακόμη και 40 μίλια μακριά από το σημείο εργασίας τους, προς το οποίο μεταβαίνουν καθημερινά. Όπως μπορεί κανείς να φανταστεί, οι δρόμοι και οι υπόλοιπες ανέσεις της ζωής στις περιοχές εκτός της πόλης δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να συγκριθούν με εκείνες της πόλης Αμπιτζά και τα κυκλοφοριακά προβλήματα κατά τη διάρκεια των ωρών αιχμής, κάθε πρωί και απόγευμα, είναι εξαιρετικά απογοητευτικά. Και πάλι εδώ βλέπουμε ότι δίνεται αποκλειστική προτεραιότητα στο αυτοκίνητο και τα μνημειώδη κτίρια, και όχι στις συνθήκες της ανθρώπινης διαβίωσης. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ Στα εκατό χρόνια του εικοστού αιώνα η ανθρωπότητα αρχικά ανέπτυξε την ιδέα της πόλης - κήπου και μετά παρέκκλινε στον εφιάλτη γιγαντιαίων οικοδομικών τετραγώνων, των κατακερματισμένων πόλεων, στις φρικτές σοβιετικού τύπου πολυκατοικίες, στην αυθαίρετη καπιταλιστική δόμηση, στην απάνθρωπιά και μαζοποίηση των ουρανοξυστών. Έχει πια ολοκληρωθεί ο κύκλος και για μια ακόμη φορά αναθεωρούμε και ανατρέχουμε στις ιδέες κάποιων παλαιότερων οραματιστών, που δίνουν έμφαση στην κοινότητα και στο σεβασμό του περιβάλλοντος. Το κάνουμε αυτή τη φορά για λόγους οικονομικούς, κοινωνικούς και εξαιτίας των περιβαλλοντικών αναγκών - το νέο παράγοντα που τελευταία συμπληρώνει το φάσμα του προβληματισμού για την πόλη. Χρειάζεται επειγόντως να κάνουμε το περιβάλλον μας παντού, όσο το δυνατό πιο ανεκτό. Ένα αποτέλεσμα είναι η σκέψη των οικολογικών πόλεων. Όπως σημειώνει ο Richard Register:...Η πόλη δηλαδή έχει σχέση μονάχα με τους ανθρώπους και με την αυτοαναφορά τους και στερείται κάθε σχέσης με τον έξω κόσμο; Ισως να αντιληφθήκαμε αρκετά αργά ότι έχουμε εξορίσει τη φύση από την εμπειρία μας μέσα στις πόλεις. Γιατί να γίνει αυτή η κλιματική αλλαγή και γιατί να πηγαίνουμε για ενεργειακή κρίση που απειλείται από την εξάντληση όλων των κοιτασμάτων πετρελαίου που σχημάτισε ο πλανήτης τα τελευταία 200 εκατομμύρια χρόνια; Περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, διότι όταν χτίζαμε τις πόλεις μας, ξεχάσαμε τη φύση. 1. A New Theory of Urban Design Μια Νέα Θεωρία Αστικού Σχεδιασμού, Christopher Alexander, Hajo Neis, Artemis Anninou and Ingrid King. OUP, 1987. 2. The Nature of Order Η Φύση της Τάξης, Christopher Alexander. Κέντρο για τη Δόμηση του Περιβάλλοντος, 2005. ΣΗΜΑΔΙΑ ΑΛΛΑΓΗΣ Οι πόλεις και οι μεγαλουπόλεις στεγάζουν σήμερα το ήμισυ της ανθρωπότητας, ενώ υπολογίζεται πως μέχρι το 2030 ο παγκόσμιος πληθυσμός κατά τα τρία τέταρτα θα κατοικεί σε πόλεις και πως οι μεγαλύτερες θα βρίσκονται στον αναπτυσσόμενο κόσμο.(1) Υπάρχουν αυτή τη στιγμή περισσότερες από 400 πόλεις που ο πληθυσμός τους ξεπερνάει το ένα εκατομμύριο, ενώ οι διακόσιες από αυτές καταμετρούνται στην Κίνα. Σημειώνεται διαρκώς αύξηση των μεγα-πόλεων, δηλαδή με περισσότερους από 10 εκατομμύρια κατοίκους, όπως το Τόκυο, η Πόλη του Μεξικού, η Σαγκάη και η Νέα Υόρκη. Σύμφωνα με τους Τάϊμς της Ασίας (Asia Times) μόνο η Ασία θα αριθμεί μέχρι το 2025 τουλάχιστον 10 υπερ-πόλεις (δηλαδή με περισσότερους από 20 εκατομμύρια κατοίκους).(2) Στην Αφρική επίσης οι πόλεις ακολουθούν ανοδική πορεία. Το Λάγκος της Νιγηρίας αναμένεται μέχρι το 2015 να είναι μια πόλη 25 εκατομμυρίων κατοίκων. 4

Το Παγκόσμιο Αστικό Φόρουμ Το Παγκόσμιο Αστικό Φόρουμ (World Urban Forum), μια πρωτοβουλία του Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για Ανθρώπινους Οικισμούς (UN-HABITAT) συγκαλείται ανά διετία και προσκαλεί κυβερνήσεις, τοπικούς παράγοντες, μη κυβερνητικές οργανώσεις και άλλους ειδικούς επί αστικών θεμάτων για συζήτηση και εξέταση των προκλήσεων της αστικοποίησης. Το τελευταίο Φόρουμ πραγματοποιήθηκε στο Βανκούβερ του Καναδά το 2006. Σύμφωνα με την Anna Tibaijuka, Διευθύνουσα Σύμβουλο του UN-HABITAT,...η κατανόηση της σύνθετης κοινωνικής, πολιτιστικής και οικονομικής δυναμικής των πόλεων και η αστικοποίηση αποκτούν μεγαλύτερη σημασία παρά ποτέ, καθόσον προσπαθούμε να επιτύχουμε στόχους ανάπτυξης που έχουν συμφωνηθεί παγκόσμια. (3) Απαντώντας στις ερωτήσεις μιας συνέντευξης στο BBC τον Ιούνιο του 2006, υποστηρίζει πως οι πόλεις χρειάζεται να δημιουργήσουν προϋποθέσεις που να ανταποκρίνονται στις αυξανόμενες ανάγκες για υποδομές, στέγαση και συγκοινωνίες. Δεν μπορούμε να βάλουμε τροχοπέδη στην ανάπτυξη των πόλεων. Αυτό που χρειάζεται είναι να επενδύσουμε στις αναγκαίες υποδομές ώστε να αντιμετωπιστεί η αύξηση των αστικών πληθυσμών. Το πρόβλημα δεν βρίσκεται στον υπερβολικό αριθμό των κατοίκων μιας πόλης, αλλά στην πρόκληση του να καταστούν βιώσιμες οι πόλεις για όλους τους κατοίκους ανεξαιρέτως... Η ιστορία έχει δείξει πως η αστική ανάπτυξη είναι στενά συνυφασμένη με την αγροτική εκβιομηχάνηση που έχει την τάση να απομακρύνει τον κόσμο από την ύπαιθρο. Οι άνθρωποι στην περίπτωση αυτή μετακομίζουν στις πόλεις ευελπιστώντας σε κάποια βελτίωση. Η πραγματικότητα όμως τους προσγειώνει σε πολλές από αυτές τις πόλεις σε φτωχογειτονιές και σε ανεργία... Οι πόλεις και οι αστικές περιοχές χρειάζεται να ενσωματωθούν στο ευρύτερο περιβάλλον τους, όπως χρειάζεται επίσης να μειώσουν την οικολογική επιβάρυνση που προκαλούν και να εξασφαλιστεί το ότι οι ανάγκες τους θα συμβαδίζουν με τη βιωσιμότητα του ευρύτερου περιβάλλοντός τους. Η αύξηση του πρασίνου είναι ζωτικής σημασίας για τις αστικές περιοχές, όχι μόνο γιατί παρέχει δυνατότητες ψυχαγωγίας αλλά γιατί συμβάλλει στη μείωση της θερμοκρασίας και της εκπομπής ρύπων των πόλεων.(4) Ο Herbert Girardet, ειδικός σε θέματα βιωσιμότητας των πόλεων, υποστηρίζει ότι προς το παρόν οι σύγχρονες πόλεις δεν αποτελούν κέντρα πολιτισμού, αλλά πως ο κεντρικός παράγων που τις χαρακτηρίζει είναι η διακίνηση ανθρώπων και αγαθών, καθώς και η ενεργειακή ζήτηση. Αρκετές από τις αστικές δραστηριότητες εξαρτώνται άμεσα ή έμμεσα από τα ορυκτά καύσιμα που προκαλούν ρύπανση και εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Σήμερα τα αστικά κέντρα καλύπτουν μόνο το 2% του εδάφους στον πλανήτη, απορροφούν ωστόσο περισσότερο από το 75% των παγκόσμιων πηγών ενέργειας. Ο Girardet θέτει κάποια ζωτικά ερωτήματα: Πως μπορούν οι κάτοικοι των πόλεων να βελτιώσουν την αντίληψή τους σε ότι αφορά τις επιπτώσεις που συνεπάγεται ο τρόπος ζωής τους; Μπορούν οι σύγχρονες μεγαπόλεις να υιοθετήσουν συστήματα παραγωγής και διάθεσης πιο προσανατολισμένα στην τοπική οικονομία, με μεγαλύτερη απλοποίηση και ικανότητα αυτορύθμισης; Πως είναι δυνατό η ανάπτυξη των πόλεων να τεθεί υπό έλεγχο; Σημειώνει επίσης, πως μια φιλική προς το περιβάλλον αστική ανάπτυξη θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελέσει τη μεγαλύτερη πρόκληση του 21ου αιώνα, όχι μόνο προς όφελος του ανθρώπου, αλλά ως προς τη δημιουργία μιας βιώσιμης σχέσης μεταξύ των πόλεων και της βιόσφαιρας. Κάτι τέτοιο δεν είναι δυνατό να συμβεί, αν δεν τροποποιηθούν τα συστήματα αξιών πάνω στα οποία στηρίζονται οι πόλεις μας. Σε τελική ανάλυση αυτό που μπορεί να εξασφαλίσει πραγματικά τη βιωσιμότητα των πόλεων, είναι η ριζική αλλαγή της νοοτροπίας μας, τόσο σε πνευματικό όσο και σε ηθικό επίπεδο. (5) Είναι λοιπόν αναγκαίο να γίνουν αλλαγές στις πόλεις και ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελεί το Πρόγραμμα των Μεγα-Πόλεων, ένα δίκτυο των πόλεων που συμμετέχουν σε αυτό και συνεργάζονται από κοινού για την προαγωγή νέων μεθόδων συνεργασίας για την επίλυση των αστικών προβλημάτων. Οραμά τους έχουν τον μετασχηματισμό των πόλεων κατά τρόπον ώστε να υπάρχει μεγαλύτερη κοινωνική δικαιοσύνη, οικολογική αναζωογόνηση, πολιτική συμμετοχή και οικονομική ευρωστία, με σεβασμό στη μοναδικότητα της κάθε ξεχωριστής ιστορίας και κουλτούρας και εξυψώνοντας την ενεργή δυναμική της διαφορετικότητας. Το Πρόγραμμα των Μεγα-Πόλεων αναγνώρισε και τεκμηρίωσε δεκάδες καινοτομίες σε κάθε πόλη. Μεσολάβησε για την προώθηση 40 προτάσεων που μπορούν να προσφέρουν λύσεις πέρα από εθνικά, τοπικά και συνοικιακά όρια. Ανέπτυξε τις βασικές αρχές μιας στρατηγικής ηγεσίας. Οργάνωσε ένα ταξιδιωτικό εκπαιδευτικό εξάμηνο για προπτυχιακούς φοιτητές. Εγκαινίασε την Ετήσια Επιθεώρηση Παγκόσμιας Ηγεσίας, και παρουσίασε αρκετές μελέτες, άρθρα, βιβλία και βιντεοταινίες. (6) Η Ατζέντα 21 Η Ατζέντα 21, προϊόν των εργασιών της Διάσκεψης του Ρίο το 1992, συνιστά ένα ευρύτατο υπόδειγμα δράσης που χρειάζεται να αναληφθεί σε παγκόσμια, εθνική και τοπική κλίμακα, για τη βιώσιμη ανάπτυξη και η οποία για άλλη μια φορά επιβεβαιώθηκε πανηγυρικά στην Παγκόσμια Διάσκεψη για Βιώσιμη Ανάπτυξη στο Γιοχάνεσμπουργκ της Νότιας Αφρικής, το 2002. Ένα παράδειγμα αυτού του σκεπτικού και που απορρέει από την Ατζέντα 21, αποτελεί η πρωτοβουλία του Δημάρχου της Νέας Υόρκης, Michael R. Bloomberg, να απευθύνει την Ημέρα της Γης 2007 ένα κάλεσμα για μια πόλη ενεργειακά πιο αποδοτική, όπου περιλαμβάνεται η ανακατασκευή των αγωγών ύδρευσης, η υποστήριξη των μέσων μαζικής μεταφοράς, η μείωση της κυκλοφοριακής συμφόρησης [παρότι ένα προτεινόμενο σύστημα διοδίων δεν εγκρίθηκε από το Δημοτικό Συμβούλιο της πόλης] και η δημιουργία κτιρίων ενεργειακής αυτάρκειας. Σύμφωνα με την Διευθύντρια Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, JoAnne DiSano, τα ζητήματα που τίθενται για τη Νέα Υόρκη είναι τα επίμαχα ζητήματα που θα πρέπει να τεθούν από κάθε χώρα και κοινότητα. Στη συνέχεια επισημαίνει σαν ιδιαίτερα ενθαρρυντικό το γεγονός, ότι αυξάνονται παγκόσμια οι πόλεις που υιοθετούν πολιτικές βιώσιμης ανάπτυξης. (7) Στο Λονδίνο έχει ήδη θεσπιστεί ένα διόδιο για τους οδηγούς που εισέρχονται σε κάποιες περιοχές στο κέντρο της πόλης, 5

ώστε να αποτρέπεται η χρήση επιβατικών οχημάτων, να μειώνεται η κυκλοφοριακή συμφόριση και να ενθαρρύνεται η χρήση των μέσων μαζικής συγκοινωνίας. Το διόδιο για την ώρα τιμάται στις (8) λίρες στερλίνες και έχει ξεσηκώσει μεγάλη συζήτηση, γιατί ενώ από τη μια αναφέρονται βελτιώσεις στο κυκλοφοριακό, από την άλλη λέγεται πως προκαλεί το αντιστρόφως ανάλογο αποτέλεσμα στην επιχειρηματική δραστηριότητα. Υπάρχουν βέβαια και άλλα προγράμματα για σχέδια αποσυμφόρησης σε διάφορα μέρη του κόσμου, μικρότερου βελινεκούς, όπως για παράδειγμα στην πόλη Μπέργκεν της Νορβηγίας (θεσπίστηκε το 1986), τη Στοκχόλμη, τη Ρώμη και τη Σιγκαπούρη. Μια μεγαλόπνοη επένδυση στον τομέα της δημόσιας μετακίνησης έχει σχεδιαστεί για το Λονδίνο με την κατασκευή του Crossrail, ενός υπόγειου σιδηροδρομικού συστήματος που θα διασχίζει από Ανατολή προς Δύση το κεντρικό Λονδίνο. Η πόλη Κουριτίμπα της Βραζιλίας, μικρότερη αναλογικά από μια μεγα-πόλη, καθώς έχει πληθυσμό 3,5 εκατομμυρίων, έχει χαρακτηριστεί από τη 2η Διάσκεψη για Ανθρώπινους Οικισμούς (HABITAT) στην Κωνσταντινούπολη το 1996 ως η πιο καινοτόμος πόλη του κόσμου. Εκεί το σύστημα μεταφορών περιλαμβάνει ένα δίκτυο λωρίδων ταχείας διέλευσης για τα λεωφορεία στις οδικές αρτηρίες, ενώ τα λεωφορεία είναι αρθρωτά σε τρία τμήματα και οι στάσεις τους γίνονται σε χώρους με ειδικά διαμορφωμένα κουβούκλια περιορισμένης πρόσβασης. Υπάρχει μάλιστα ενιαίο κόμιστρο, ανεξάρτητα από τη διανυόμενη απόσταση. Με το σύστημα αυτό οι οδηγοί της πόλης έχουν πειστεί να χρησιμοποιούν πολύ λιγότερο τα αυτοκίνητά τους, ενώ οι διαδρομές έχουν για όλους βελτιωθεί. Τα δύο τρίτα των απορριμάτων της Κουριτίμπα περνούν από ανακύκλωση, και εδώ σημειώνεται ένα από τα πιο υψηλά ποσοστά επεξεργασίας σε σύγκριση με κάθε άλλη πόλη στον κόσμο. Και παρότι στις φτωχογειτονιές της πόλης δεν γίνεται αποκομιδή των απορριμάτων, οι κάτοικοι έχουν ωστόσο τη δυνατότητα να φέρνουν τις σακούλες με τα σκουπίδια τους σε κάποια κέντρα της γειτονιάς τους και να τα ανταλλάσσουν είτε με εισιτήρια λεωφορείων είτε με αυγά, γάλα, πορτοκάλια και πατάτες, που προέρχονται στο σύνολό τους από τα γύρω αγροκτήματα. Οι πόλεις και οι κάτοικοί τους μπορούν να ενεργοποιήσουν τα έθνη και αυτό που πρέπει να ελπίζουμε είναι πως μπορούν επίσης να αντιμετωπίσουν τις αστικές προκλήσεις για τον 21ο αιώνα: - στέγαση, μεταφορές, εκπαίδευση, απασχόληση, απορρίματα, ενσωμάτωση στην κοινότητα και απειλές που προέρχονται από την τρομοκρατία. Ένα ακόμη παράδειγμα συνεργασίας στην αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων αποτελεί το πρόγραμμα των Δημάρχων Πόλεων, ένα παγκόσμιο δίκτυο εμπειρογνωμόνων που συνεργάζονται για την ενδυνάμωση των πόλεων και την βελτίωση της τοπικής αυτοδιοίκησης. Μία χαρακτηριστική περίπτωση της πρωτοποριακής επίδρασης που μπορούν να ασκήσουν οι πόλεις, βρίσκεται στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου ανεξάρτητα από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, περισσότερες από 150 πόλεις έχουν προσυπογράψει το Πρωτόκολλο του Κυότο. Επίσης, Δήμαρχοι διαφόρων Πόλεων συμμετέχουν στο πρόγραμμα Διεθνής Δήμαρχος μέσω του Διαδικτύου, με στόχο την αναβάθμιση του προφίλ των δημάρχων παγκοσμίως, τιμώντας εκείνους που προσφέρουν υπηρεσία και συνεισφέρουν σημαντικά στις πόλεις. Ο Δήμαρχος της Μελβούρνης, John So, κέρδισε το βραβείο για το έτος 2006. 1.Πληροφοριακό υλικό από την ιστοσελίδα UN-HABITAT: www.unhabitat.org 2. http://en.wikipedia.org/wiki/megacity 3. UN-HABITAT - Έκθεση για τις Πόλεις του Κόσμου 2006/7 4. BBCNews - http://news.bbc.co.uk/1/hi/talking_point/5097684.stm 5. Οι Πόλεις και η Κουλτούρα της Βιωσιμότητας (Cities and the Culture of Sustainability) του Herbert Girardet http://solarcity.org/ city_sustainability.htm 6. www.megacitiesproject.org 7.www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=22315&Cr=environment& Cr1= 8. www.citymayors.com/development/cities_future.html Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΧΑΣΜΑΤΩΝ Παρά τις εκστρατείες για Αστική Διακυβέρνηση και Ασφαλή Ιδιοκτησία από το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για τις Ανθρώπινες Κατοικίες - UN-HABITAT, σχεδόν το ένα τρίτο του παγκόσμιου αστικού πληθυσμού ζει σε τρώγλες, χωρίς πρόσβαση σε αξιοπρεπείς οικιστικές ή βασικές υπηρεσίες, σε γειτονιές όπου οι ασθένειες, ο αναλφαβητισμός και το έγκλημα είναι ανεξέλεγκτα (1). Επιπλέον, συνειδητοποιούμε ότι οι πόλεις γίνονται πιο ευάλωτες στα ακραία καιρικά φαινόμενα, ενώ ταυτόχρονα οι παραγκουπόλεις εξαπλώνονται σε περιοχές ευάλωτες σε πλημμύρες, κατολισθήσεις, βιομηχανική μόλυνση και άλλους κινδύνους (2). Σύμφωνα με τον Daniel Biau, Διευθυντή του Τμήματος Περιφερειακής και Τεχνικής Συνεργασίας του UN-HABITAT, Οι παραγκουπόλεις είναι οικονομικά χρήσιμες, μια αντανάκλαση του αστικού κοινωνικού χάσματος, και θεμέλιο της ανθρώπινης προσαρμοστικότητας δεν είναι μια αποτυχία της αγοράς, αλλά μια επιτυχία της αγοράς. Οι παραγκουπόλεις στεγάζουν το ένα τρίτο του παγκόσμιου αστικού πληθυσμού και ενώ αποτελούν κυρίως την φυσική έκφραση της αστικής φτώχιας, ωστόσο επιτρέπουν στους ανθρώπους να στεγαστούν πιο φθηνά. Γι αυτό, πριν αποτελέσουν πρόβλημα, μπορεί να υποστηριχθεί ότι είναι μια λύση σε ένα συγκεκριμένο στάδιο της οικονομικής ανάπτυξης. Ήταν μια λύση στο Βικτωριανό Λονδίνο και είναι μια λύση σήμερα στο Μουμπάι, στη γειτονιά Νταράβι. Οι παραγκουπόλεις ποικίλουν στα διάφορα μέρη του κόσμου, και κάποιες περιοχές είναι πολύ πυκνοκατοικημένες, ενώ άλλες λιγότερο. Αποτελούν ωστόσο εκδήλωση κοινωνικής αδικίας καθώς οι φτωχοί εξαιρούνται και δεν απολαμβάνουν τα πλεονεκτήματα της αστικής ζωής. Ωστόσο οι φτωχοί των πόλεων, που γίνονται ειδικοί στην επιβίωση σε ένα συχνά 6

εχθρικό περιβάλλον, μπορούν να γίνουν δυναμικοί και ενεργητικοί επιχειρηματίες, δημιουργώντας τις δικές τους ευκαιρίες απασχόλησης και σχηματίζοντας κοινότητες για να υπερασπιστούν τα συμφέροντά τους, μεταμορφώνοντας έτσι το περιβάλλον τους (3). Η πρόκληση για τη θεραπεία του αστικού κοινωνικού χάσματος είναι τεράστια, αλλά υπάρχουν πολλοί όμιλοι και Μη Κυβερνητικοί Οργανισμοί (ΜΚΟ) στον κόσμο που το αντιμετωπίζουν, στους οποίους περιλαμβάνονται τα παρακάτω παραδείγματα: Η Διεθνής των Κατοίκων των Παραγκουπόλεων (Slum Dwellers International - SDI), που πρόσφατα προσχώρησαν στο Σχέδιο Συμμαχίας Πόλεων (Cities Alliance project) του UN-Habitat. Είναι ένα διεθνές δίκτυο φτωχών κατοίκων των πόλεων, οργανωμένων σε Ομοσπονδίες, και περιλαμβάνουν από κατοίκους των πεζοδρομίων στο Μουμπάι μέχρι τους κατοίκους καλυβιών στη Νότια Αφρική. Η οργάνωση SDI επιδιώκει να συνεργαστεί με κυβερνήσεις και κρατικούς οργανισμούς με σκοπό να βοηθήσει τους πιο περιθωριοποιημένους και ευάλωτους ανθρώπους να εξασφαλίσουν ιδιοκτησία, και να προσφέρει αξιοπρεπή και οικονομικά ανεκτή στέγαση στις πόλεις. Εχει εκατομμύρια μέλη σε 24 χώρες, που κυμαίνονται τοπικά από ομάδες λίγων εκατοντάδων στη Ζάμπια μέχρι και πάνω από ενάμισι εκατομμύριο στην Ινδία. Η στρατηγική της SDI έχει και αντιπάλους, που υποστηρίζουν ότι εργάζεται πολύ στενά με καταπιεστικά καθεστώτα, δίνοντάς τους διαπιστευτήρια. Ωστόσο το αντεπιχείρημα είναι ότι η συνεργασία φέρνει αποτελέσματα (4). Ο Ασιατικός Συνασπισμός για τα Δικαιώματα Στέγασης (Asian Coalition for Housing Rights) είναι ένα περιφερειακό δίκτυο ριζοσπαστικών κοινωνικών οργανώσεων που ενδιαφέρονται για την αστική φτώχια. Ένα παράδειγμα της εργασίας τους είναι το Πρόγραμμα Κοινωνικής Αναβάθμισης Μπάαν Μανκόνγκ, που υλοποιείται σε 226 πόλεις. Υπάρχουν περίπου 500 προγράμματα που καλύπτουν ανθρώπους από 957 κοινότητες σε 75 επαρχίες. Επικεντρώνεται στην διασφάλιση τίτλων ιδιοκτησίας και στη συλλογική εκμίσθωση γης ή ιδιοκτησία γης από συνεταιρισμούς για κοινότητες που προηγουμένως αντιμετώπιζαν το φάσμα της έξωσης: για παράδειγμα, μια παρόδια κοινότητα που απειλείτο με έξωση ενώθηκε με άλλες για να αγοράσουν από κοινού γη εκεί κοντά, με κοινοτικό δάνειο (5). Το Ίδρυμα για την Οικοδόμηση και την Κοινωνική Στέγαση (Building and Social Housing Foundation - BSHF), είναι ένας ανεξάρτητος οργανισμός έρευνας, που εργάζεται στο Ηνωμένο Βασίλειο και διεθνώς, προωθώντας την αειφόρο ανάπτυξη και την καινοτομία στη στέγαση. Η έρευνά του αντιμετωπίζει μια ποικιλία σύγχρονων στεγαστικών θεμάτων παγκοσμίως. Ένα θέμα που αντιμετωπίστηκε πρόσφατα αφορά τα δικαιώματα των Αθίγγανων και των Περιπλανώμενων, που αντιμετωπίζουν εκτεταμένες διακρίσεις καθώς εκτιμάται ότι έχουν τις πιο φτωχές συνθήκες ζωής από κάθε άλλη εθνική ομάδα μέσα στο Ηνωμένο Βασίλειο. Τον Ιούνιο του 2007 το BSHF οργάνωσε μία συμβουλευτική σύσκεψη, σε μια συνάντηση ανθρώπων με εμπειρία και εξειδίκευση, για να βοηθήσουν, να εντοπίσουν και να αναπτύξουν ιδέες και πρακτικούς τρόπους για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα. Πρόσφατα, μια ακόμη τέτοια πρωτοβουλία υπήρξε η Διεθνής Επίσκεψη Μελέτης προς την Στεγαστική Εταιρία του Γιοχάνεσμπουργκ - νικήτριας του Παγκόσμιου Βραβείου Κατοικίας του 2006 - προκειμένου τα μέλη της να αποκτήσουν μια σε βάθος κατανόηση των τεχνικών τους, των στρατηγικών και των προσεγγίσεων διαχείρισης έργου, τις οποίες χρησιμοποιούν για να προσαρμόσουν και να ξαναχρησιμοποιήσουν κτίρια στο κέντρο της πόλης για μικτή ιδιοκτησία, ανεκτού επιπέδου ενοικιαζόμενες κατοικίες, αναπλάθοντας παράλληλα την περιβάλλουσα περιοχή (6). Μολονότι διεθνώς γίνεται παραδεκτή η ανάγκη που υπάρχει να αντιμετωπιστεί η αστική φτώχεια, χρειάζεται να γίνουν πολλλα σε επίπεδο κάθε χώρας, ειδικά στις λιγότερο αναπτυγμένες, οι οποίες αστικοποιούνται ταχύτατα χωρίς επαρκείς θεσμοθετημένους πόρους. Η λύση απαιτεί πολιτική βούληση και θετική δράση καθώς και ολιστική προσέγγιση σε όλα τα επίπεδα, περιλαμβανομένων του οικονομικού, του στεγαστικού, της τοπικής διακυβέρνησης και της απασχόλησης. Τότε μόνο η διαιρεμένη πόλη θα γίνει πιο ενιαία και περιεκτική πόλη (7). 1. Πληροφορίες από τον ιστότοπο του UN-HABITAT, www.unhabitat.org 2. UN-HABITAT Παγκόσμια Αναφορά για τις Ανθρώπινες Κατοικίες 2007 (Global Report on Human Settlements 2007). Πρόλογος από τον Ban Ki-moon, Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών. 3. Από το: Τρία πράγματα που πρέπει να γνωρίζουμε για τις παραγκουπόλεις (Three things we should know about slums), διαθέσιμο στο www.unhabitat.org 4. www.sdinet.org 5. www.achr.net 6. www.bshf.org 7. Βλέπε 3. Ολόκληρο το θέμα των πλανητικών κέντρων και της ενέργειας που αποδεσμεύουν είναι φυσικά πολύ ενδιαφέρον και αν μπορούσαμε να το συνειδητοποιήσουμε, μέγιστης σημασίας. Κάποια μεγάλη αλήθεια κρύβεται πίσω από την τάση όλων των λαών να θεωρούν ορισμένες πόλεις και τόπους ως καθαγιασμένους και ξεχωριστούς, και λόγω της πνευματικής τους αξίας τους καθιστούν τόπους προσκυνήματος. Η ίδια αναλογία ισχύει και σε σχέση με τον άνθρωπο. Για κάποιο λόγο και η έκφραση της καρδιάς θεωρείται πιο αγία και επιθυμητή από ό,τι της κεφαλής. Όλα αυτά σηματοδοτούν μια έμφυτη αναγνώριση της καρδιάς κι ότι πίσω από την εξωτερική μορφή, πάντοτε θα βρίσκεται το άυλο, το αληθινό και το ιερό. (Αλίκη Μπέιλυ, Το Πεπρωμένο των Εθνών σ. 96) 7

Οσοι ενδιαφέρονται να εργαστούν περισσότερο με την Παγκόσμια Καλή Θέληση ίσως να ήθελαν να μάθουν ότι ορισμένες ομάδες και άτομα αποφάσισαν να συνεργαστούν στο θέμα του Σεμιναρίου του 2007, Η Εφέλκυση της Ψυχής των Εθνών. Έλληνες συνεργάτες δημιούργησαν μια ομάδα στο διαδίκτυο για να συζητήσουν το θέμα, διανεμήθηκαν κείμενα παλαιότερα και σύγχρονα, και μεταξύ άλλων θεμάτων μελετήθηκαν οι πιθανές ακτίνες της Ελλάδας, με την πλειοψηφία να θεωρεί ακτίνα της ψυχής μάλλον την τέταρτη και ακτίνα της προσωπικότητας μάλλον την τρίτη. Μια ομάδα στη Νότια Αφρική που έχει τακτικές συναντήσεις μια φορά την εβδομάδα συζήτησε το θέμα και συγκεκριμένα ενδιαφέρθηκε και επικεντρώθηκε στην ψυχή της Νότιας Αφρικής, εξετάζοντας παράλληλα και τα ζώδια που την επηρεάζουν. Σημειώνουν ότι: Το αντίθετο του απαρτχάιντ (της χωριστικότητας) είναι η ενότητα. Η νίκη στο Παγκόσμιο Κύπελλο του Ράγκμπι ένωσε τη χώρα για μια σύντομη αλλά απτή περίοδο Σε αυτή την αίσθηση του κερδισμένου σεβασμού θα πρέπει να εστιαστούμε σαν έθνος αν θέλουμε να εφελκύσουμε την ψυχή αυτού του πολυπολιτισμικού και αναδυόμενου Έθνους. Για να θεραπευτεί το έθνος είναι επιτακτικό να ολοκληρωθεί το κάθε μέρος.. Είναι σαφές ότι ήδη υπάρχει ποικιλία μέσα στην ευρύτερη ενότητα και πρέπει να ενθαρρυνθεί. Με αυτή την έννοια, η σύνθεση δεν αποπέμπει, αλλά ενσωματώνει σε ένα σύνολο τους πολυφυλετικούς και πολυεθνικούς πολιτισμούς. Στις 11 Νοεμβρίου 2007, το νεοσύστατο Living Sanctuary for Esoteric Studies στο Τούξον της Αριζόνα αφιέρωσε χρόνο και ασχολήθηκε με το κεντρικό θέμα και την τονική σκέψη του σεμιναρίου της ΠΚΘ. Ξέρουμε επίσης ότι και άλλες ομάδες, όπως η Denver Goodwill Service Group, υποστήριξαν την προσπάθεια υποκειμενικά με σκέψεις και διαλογισμό. Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΠΙΚΛΗΣΗ (Τροποποιημενη εκδοση) Από την εστία του Φωτός, μέσα από τη διάνοια του Θεού ας διαχυθεί φως μέσα στις διάνοιες των ανθρώπων. Το Φως ας κατέλθει στη Γη. Από την εστία της Αγάπης, μέσα από την καρδιά του Θεού ας διαχυθεί η αγάπη μέσα στις καρδιές των ανθρώπων. Είθε ο Χριστός να γυρίσει στη Γη. Από την εστία του Φωτός, μέσα από τη διάνοια του Θεού ας διαχυθεί φως μέσα στις διάνοιες των ανθρώπων. Το Φως ας κατέλθει στη Γη. Από την εστία της Αγάπης, μέσα από την καρδιά του Θεού ας διαχυθεί η αγάπη μέσα στις καρδιές των ανθρώπων. Είθε ο Ερχόμενος να γυρίσει στη Γη. Από το κέντρο όπου η Θέληση του Θεού είναι γνωστή, ο σκοπός ας καθοδηγεί τις μικρές θελήσεις των ανθρώπων. Ο Σκοπός που οι Διδάσκαλοι γνωρίζουν και υπηρετούν. Από το κέντρο όπου η Θέληση του Θεού είναι γνωστή, ο σκοπός ας καθοδηγεί τις μικρές θελήσεις των ανθρώπων. Ο Σκοπός που οι Διδάσκαλοι γνωρίζουν και υπηρετούν. Από το κέντρο που ονομάζουμε φυλή των ανθρώπων, το Σχέδιο της Αγάπης και του Φωτός ας πραγματοποιηθεί και είθε να σφραγίσει την πύλη του κακού. Από το κέντρο που ονομάζουμε φυλή των ανθρώπων, το Σχέδιο της Αγάπης και του Φωτός ας πραγματοποιηθεί και είθε να σφραγίσει την πύλη του κακού. Το Φως, η Αγάπη και η Δύναμη ας αποκαταστήσουν το Σχέδιο πάνω στη Γη. Το Φως, η Αγάπη και η Δύναμη ας αποκαταστήσουν το Σχέδιο πάνω στη Γη. ΣΥΜΒΑΛΛΟΝΤΑΣ ΣΤΗ ΔΟΜΗΣΗ ΟΡΘΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ issn 0818-4984 Η Παγκόσμια Καλή Θέληση είναι ένα διεθνές κίνημα που βοηθά στην κινητοποίηση της ενέργειας της καλής θέλησης και στη δόμηση ορθών ανθρώπινων σχέσεων. Ιδρύθηκε το 1932 ως μια δραστηριότης υπηρεσίας του Λούσις Τραστ. Το Λούσις Τραστ είναι ένα κατοχυρωμένο μορφωτικό ίδρυμα στην Μεγάλη Βρετανία. Στις ΗΠΑ αποτελεί μη κερδοσκοπικό μη φορολογούμενο εκπαιδευτικό οργανισμό. Στην Ελβετία καταχωρείται ως μη κερδοσκοπικός σύλλογος. Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΚΑΛΗ ΘΕΛΗΣΗ αναγνωρίζεται από τα Ηνωμένα Εθνη ως Μη Κυβερνητική Οργάνωση και εκπροσωπείται σε τακτικές απολογιστικές συνεδριάσεις στα Γραφεία του ΟΗΕ. Το Λούσις Τράστ περιλαμβάνεται στον κατάλογο συμμετεχόντων του Οικονομικού και Κοινωνικού Συμβουλίου των Ηνωμένων Εθνών. Το Δελτίο της Παγκόσμιας Καλής Θέλησης εκδίδεται τρεις φορές το χρόνο. Εκτός απο αναφορές σε τρίτους, τα κείμενα γράφονται αποκλειστικά απο τα μέλη της Παγκόσμιας Καλής Θέλησης. Προσφέρονται αντίτυπα προς περαιτέρω διάθεση και διανομή ύστερα από κάθε σχετικό αίτημα. Το Δελτίο διατίθεται επίσης στα Δανικά, Ολλανδικά, Γαλλικά, Γερμανικά, Ελληνικά, Ιταλικά, Πορτογαλικά, Ρωσικά, Ισπανικά και Σουηδικά. www.worldgoodwill.org είναι η διεύθυνση της Παγκόσμιας Καλής Θέλησης στο διαδίκτυο. Το δελτίο διατίθεται και από αυτή τη διεύθυνση. Η Παγκόσμια Καλή Θέληση επαφίεται αποκλειστικά σε δωρεές προκειμένου να συνεχίζει το έργο της. Το Δελτίο διανέμεται δωρεάν για να διατίθεται όσο ευρύτερα γίνεται. Όμως οι δωρεές χρειάζονται πάντοτε για αυτή την υπηρεσία και εκτιμώνται ιδιαιτέρως. 3 Whitehall Court Suite 54 London SW1A 2EF UK 1 Rue de Varembé (3è) Case Postale 31 1211 Geneva 20 SWITZERLAND 120 Wall Street 24th Floor New York NY10005 USA