ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ ΣΤΙΣ ΙΑΓΟΝΙ ΙΑΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΚΑΙ ΣΤΑ ΓΕΝΕΤΙΚΑ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ (ΜΕΤΑΛΛΑΓΜΕΝΑ) του Τάσου Σπυρίδη φυσιογνώστη, συµβούλου Ορθοµοριακής ιατροφής (αναγνωρισµένου από το Br itish association for Nutritional Therapy) Γ.Μ. ΚΑΙ ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ : Μεταλλαγµένες υποσχέσεις και Πολυεθνικά Προσωπεία 1.Μπορεί, όπως υπόσχονται οι πολυεθνικές εταιρίες, τα γενετικά τροποποιηµένα φυτά να αντιµετωπίζουν επιτυχώς τις δύσκολες καιρικές συνθήκες, τα ζιζάνια και τις ασθένειες (ή το προσωπείο της επιστηµονικής αυθεντίας ) ;. Καιρικές συνθήκες Στο Μιζούρι, τον πρώτο χρόνο της έγκρισης του Γενετικά Τροποποιηµένου βαµβακιού, ανθεκτικού στο φυτοφάρµακο Roundup, σχεδόν 100.000 στρέµµατα αυτού του βαµβακιού, είχαν πρόβληµα. Σε ορισµένες περιπτώσεις τα φυτά έριξαν τις µπάλες βαµβακιού ενώ σε άλλες, το ξένο DNA δεν εκφράστηκε σωστά κι όλη η σοδειά εξολοθρεύτηκε από το φυτοφάρµακο Roundup στο οποίο υποτίθεται ότι ήταν ανθεκτική (Fox 1997) (5). Η εταιρεία Monsanto υποστήριξε ότι το πρόβληµα δηµιουργήθηκε εξ αιτίας µη αναµενόµενων κλιµατολογικών συνθηκών. Κι αυτό είναι αλήθεια!! γιατί οι ιδιαίτερες περιβαλλοντικές συνθήκες µπορεί να αποκαλύψουν µια απρόσµενη αδυναµία στο τροποποιηµένο DNA που περιορίζουν τη βιωσιµότητα τον φυτού. Το θέµα πήρε διαστάσεις και τελικά η Monsanto αναγκάστηκε να πληρώσει αποζηµίωση αρκετών εκατοµµυρίων δολαρίων στους αγρότες. (5) Ζιζάνια Το 57% των ερευνών των εταιρειών βιοτεχνολογίας εστιάζεται στην ανάπτυξη φυτών από Γ.Τ. σπόρους που θα µπορούν να ανέχονται µεγαλύτερες ποσότητες ζιζανιοκτόνων (1). Για τα ζιζάνια η Γ.Μ. υπόσχεται ότι θα περιορίσει τη χρήση ζιζανιοκτόνων γιατί µε τη χρήση συζυγών πακέτων: γενετικά τροποποιηµένων σπόρων- ζιζανιοκτόνων (της ίδιας βέβαια εταιρείας ), αφενός θα καταστρέφεται κάθε ζιζάνιο, αφετέρου ο Γ.Τ. σπόρος θα παράγει φυτό που θα ανεχτεί το συγκεκριµένο ζιζανιοκτόνο. Ήδη όµως αυτό αµφισβητείται έντονα: -Το ίδιο το Αµερικάνικο Υπουργείο Γεωργίας παραδέχτηκε ότι τα παράσιτα που εξολοθρεύονται π.χ. µε το Roundup στη συνέχεια γίνονται ανθεκτικά ώστε να επιβάλλουν περισσότερους ψεκασµούς. (6.2) -Υπάρχουν επιστήµονες που εκτιµούν ότι µε τη Γ.Μ. θα τριπλασιαστεί η χρήση των ζιζανιοκτόνων κι αυτή η αύξηση µε το χρόνο προφανώς δεν µπορεί παρά να είναι εκθετική. (1.2) Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγµα της Νέας Ζηλανδίας όπου ο κατασκευαστής µεταλλαγµένου φυτού µε αυξηµένη αντοχή σε ζιζανιοκτόνο (Roundup) πριν από την έγκρισή της καλλιέργειας του µεταλλαγµένου φυτού, ζήτησε να αυξηθεί το µέγιστο επιτρεπόµενο όριο αποτελεσµατικότητας ζιζανιοκτόνου στα (4.1 και 3.1) τρόφιµα κατά 200 φορές! Ασθένειες Η Γ.Μ. ισχυρίζεται ότι θα περιορίσει τη χρήση εντοµοκτόνων, µε τη δεύτερη οµάδα διαγενετικών φυτών που έχουν γονίδια που παράγουν τοξικές ουσίες ενάντια σε ζιζάνια και σε έντοµα µέσα στο ίδιο το φυτό. (π.χ. Bt φυτά). Στο Τέξας πολλοί αγρότες είχαν προβλήµατα µε το βαµβάκι Bt. Στο 50% των καλλιεργηµένων εκτάσεων το Γ.Τ. βαµβάκι Bt τύπου Bollgard, προορισµένο να προστατεύει το φυτό από το ρόδινο σκουλήκι, απέτυχε να προσδώσει αυτή τη δυνατότητα, (2.2 και 5,) ενώ στο 60% των εκτάσεων απαιτήθηκαν συµπληρωµατικοί ψεκασµοί (2.1) Σε ορισµένες περιπτώσεις µάλιστα υπήρχαν επιπλέον προβλήµατα µε τη βλάστηση και την χαµηλή απόδοση. Οι µηνύσεις που ακολούθησαν και ακολουθούν ακόµη, εξανάγκασαν τη Monsanto να πληρώνει πάλι αρκετά εκατοµµύρια δολάρια για αποζηµιώσεις. (5) 2. Μπορούν οι πολυεθνικές των µεταλλαγµένων να εξασφαλίσουν µεγαλύτερες παραγωγές και να εγγυηθούν έτσι µεγαλύτερα αγροτικά εισοδήµατα- κι αυτό πραγµατικά το επιδιώκουν ; (ή το προσωπείο της φιλοαγροτικής πολιτικής) -Οι υπέρµαχοι της Γ.Μ. υπολογίζουν ότι η αύξηση στην παγκόσµια συγκοµιδή θα προσεγγίσει το 15%, αλλά πρόσφατη έρευνα της Ε.Ε. αποδεικνύει ότι οι συµβατικές καλλιέργειες είναι κατά 11% αποδοτικότερες από τις αντίστοιχες γενετικά τροποποιηµένες (από στοιχεία της Greenpeace (4, 6.2) ). Όµως, στην πραγµατικότητα οι πολυεθνικές των µεταλλαγµένων επιδιώκουν τον πλήρη αφανισµό των ντόπιων ποικιλιών και την πλήρη οικονοµική εξάρτηση του αγρότη, µε ταυτόχρονη πολιτική εξάρτηση των χωρών στις οποίες προορίζονται οι γενετικά τροποποιηµένοι σπόροι. εν είναι τυχαίο ότι από τις πολυεθνικές εταιρείες βιοτεχνολογίας επιχειρείται η γενετική τροποποίηση κυρίαρχων καλλιεργειών για κάθε χώρα (π.χ. ρύζι σε Κίνα και Ινδία, καλαµπόκι σε Μεξικό κ.λ.π.). - Η ραγδαία αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων που µπορεί να προκαλέσει η προώθηση νέων γενετικά τροποποιηµένων καλλιεργειών σε βάρος άλλων παραδοσιακών σε συγκεκριµένες περιοχές του πλανήτη, διαφαίνεται από το παρακάτω παράδειγµα : Η µεταλλαγµένη ελαιοκράµβη αντικαθιστά το λάδι της καρύδας και του φοίνικα. Το µουσουλµανικό κράτος των Φιλιππίνων είναι ο µεγαλύτερος εξαγωγέας σε λάδι καρύδας παγκοσµίως κατέχοντας το 7% των εξαγωγών. Για το σκοπό αυτό στις Φιλιππίνες απασχολείται το 30% του πληθυσµού της (δηλ. 21 εκατοµµύρια άνθρωποι) (3.2). Εάν µία οποιαδήποτε εταιρία βιοτεχνολογίας προβεί στην υποκατάσταση της παραγωγής παραδοσιακών προϊόντων του τρίτου κόσµου, αναλογίζεται κανείς τις πιθανές συνέπειες όπως ανεργία, διατάραξη του κοινωνικού ιστού π.χ. στις Φιλιππίνες, βίαιες αντιδράσεις του µουσουλµανικού στοιχείου σε ολόκληρο τον κόσµο- ιδιαίτερα µάλιστα στην παρούσα τεταµένη περίοδο;
- Το καθεστώς υποτέλειας των αγροτών απέναντι στις πολυεθνικές αποδεικνύεται µέσω των δικαιωµάτων ευρεσιτεχνίας που αυτές θα επιβάλλουν. Πραγµατικά οι µεταλλαγµένοι σπόροι είναι διαθέσιµοι µόνο ανά έτος και αφού προηγηθεί η καταβολή των σχετικών δικαιωµάτων στις πολυεθνικές. Έτσι οι αγρότες ούτε θα µπορούν να κρατήσουν σπόρους για τις επόµενες καλλιεργητικές περιόδους, αλλά ούτε και θα µπορούν να αλλάξουν µεταξύ τους σπόρους, αφού κινδυνεύουν να κατηγορηθούν για παραβίαση των κανόνων ευρεσιτεχνίας (το 1998 η Monsanto δε δίστασε να καταθέσει αγωγή για διαφυγόντα κέρδη κατά Αµερικάνου αγρότη, επειδή είχε αποθηκεύσει σπόρους για την επόµενη σοδειά!!). Για να µπορέσουν µάλιστα οι εταιρείες να ελέγξουν την κατοχύρωση της ευρεσιτεχνίας τους, έχουν αναπτύξει επιπλέον τους λεγόµενους «σπόρους εξολοθρευτές» που εµποδίζουν την ανάπτυξη φυτών και προστατεύουν έτσι τα δικαιώµατα ευρεσιτεχνίας (8.1). Με άλλα λόγια, 6 πολυεθνικές (που δηµιουργήθηκαν µε την εξαγορά µικρότερων επιχειρήσεων) έχουν τη δυνατότητα, κάτω από τις ευλογίες του Παγκόσµιου Οργανισµού Εµπορίου (Π.Ο.Ε.), αργά και σταθερά να ελέγξουν την παγκόσµια παραγωγή τροφίµων. Γι αυτόν τον λόγο, µε στρατηγικό στόχο τον πλήρη αφανισµό των ντόπιων ποικιλιών, αρχικά δε θα διστάσουν ακόµη και να «χαρίζουν» τους σπόρους τους Τελικά τα εισοδήµατα θα αυξηθούν, όχι όµως των όπου γης αγροτών αλλά των λίγων πολυεθνικών και των υποστηρικτών τους. 3. Είναι η Γ.Μ. η µόνη λύση για τη Γεωργία όπως την υπόσχονται και την προωθούν οι εταιρείες; ( ή το προσωπείο της µοναδικότητας) Σίγουρα όχι. Υπάρχουν λύσεις και το σηµαντικότερο είναι αειφορικές και βιώσιµες. Είναι όµως λύσεις που δεν εξυπηρετούν τα συµφέροντα των πολυεθνικών ούτε και των πολιτικών κυβερνήσεων που είναι δέσµιές τους. Εξετάζοντας µόνο το κυρίαρχο, όπως φαίνεται για τους αγρότες πρόβληµα της παραγωγής θα πρέπει να αναφερθεί ότι υπάρχουν έρευνες, από στοιχεία της Greenpeace, που δείχνουν ότι µικρές αγροτικές επιχειρήσεις µε πολλά είδη καλλιέργειας µπορεί να είναι 5-10 φορές παραγωγικότερες από µία µεγάλη συµβατική µονοκαλλιέργεια (τουλάχιστο 200 τέτοια παραδείγµατα κερδοφόρας γεωργίας στις αναπτυσσόµενες χώρες). Το γεγονός αυτό αποκτά ιδιαίτερη σηµασία εάν αναλογισθεί κανείς ότι οι συµβατικές καλλιέργειες είναι, όπως προαναφέρθηκε, -ερώτηση 2,αρχή- κατά 11% αποδοτικότερες των γενετικά τροποποιηµένων καλλιεργειών! Bιολογική γεωργία και πείνα: (8.3) Πολλές συγκριτικές επιστηµονικές µελέτες έχουν επιβεβαιώσει ότι οι αποδόσεις από τις οργανικές καλλιέργειες είναι απολύτως συγκρίσιµες µε αυτές της συµβατικής γεωργίας (µερικές φορές και ανώτερες), ειδικά µακροπρόθεσµα. Οι οργανικές φάρµες µειονεκτούν σε παραγωγικότητα µόνο όταν βρίσκονται σε φάση «µετάβασης» (από το ένα σύστηµα στο άλλο), κυρίως επειδή η γη επί χρόνια είχε εξασθενίσει από τη συνεχή χρήση χηµικών. Σταδιακά όµως αυτό το µειονέκτηµα εξαφανίζεται. Όταν οι ΗΠΑ επέβαλαν το εµπάργκο στην Κούβα, οι αγρότες της χώρας αυτής υποχρεώθηκαν να στραφούν µαζικά στις οργανικές µεθόδους και από τότε έχουν εξασφαλίσει την αυτάρκειά της σε τρόφιµα. Το 1999 ο FAO, ο Οργανισµός για την Τροφή και τη Γεωργία του ΟΗΕ, πείστηκε για την αξία της οργανικής γεωργίας και ανακοίνωσε ότι πλέον θα στηρίξει µε τεχνική βοήθεια τους οργανικούς καλλιεργητές στον Τρίτο Κόσµο, ενώ το Μάρτιο 2001 παραδέχτηκε, για πρώτη φορά, ότι η οργανική γεωργία µπορεί να βοηθήσει στη µείωση του πείνας (8.3) 4. Μπορεί, όπως υπόσχονται οι πολυεθνικές, η Γ.Μ να σώσει τον κόσµο από την πείνα; ( ή το προσωπείο της ανθρωπιάς) Κατ αρχάς, σχετικά µε το πολυδιαφηµισµένο µεταλλαγµένο ρύζι golden rice- που έχει πρόσθετη βιταµίνη Α, θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι η δυνατότητά του να µπορεί να συµβάλλει στην εξάλειψη της πείνας και την υγιή ανάπτυξη των παιδιών του τρίτου κόσµου είναι πρακτικά ανύπαρκτη και αποτελεί καθαρό επικοινωνιακό τέχνασµα των πολυεθνικών για να προωθήσουν τα προϊόντα τους στις χώρες του τρίτου κόσµου, έχοντας έτσι την «έξωθεν καλή µαρτυρία». Πραγµατικά, για να παίρνει κανείς την αναγκαία ηµερήσια ποσότητα των 5000 iu της βιταµίνης Α, θα πρέπει να καταναλώνει καθηµερινά 9 κιλά από το περίφηµο αυτό ρύζι της Γ.Μ (3.2). Αλλά η πείνα του 3ου κόσµου ενώ είναι πραγµατική, παρόλα αυτά έχει προκληθεί τεχνητά στο βωµό του κέρδους οικονοµικοπολιτικών σκοπιµοτήτων. Το πρόβληµα της πείνας δεν είναι πρόβληµα παραγωγής αλλά πρόβληµα ανυπαρξίας βούλησης των πλούσιων χωρών για ανακατανοµή εισοδήµατος και ανισότητας πρόσβασης (κατανοµή - µεταφορά και διανοµή των παραγόµενων αγαθών), σε συνδυασµό µε την επιβολή απ αυτές στρεβλών και συνάµα κερδοφόρων καταναλωτικών προτύπων διατροφής. Σύµφωνα µε τα στοιχεία του Ο.Η.Ε., τα ήδη παραγόµενα τρόφιµα χωρίς τη συµβολή της Γ.Μ., υπεραρκούν να θρέψουν 1,5 φορά το σηµερινό πληθυσµό της γης (7) Ειδικότερα, τα διαθέσιµα τρόφιµα επιτρέπουν στα 6 δις πληθυσµό του πλανήτη να έχουν τουλάχιστον 2700 θερµίδες την ηµέρα. Παρόλα αυτά, κάθε χρόνο πεθαίνουν 30 εκατοµµύρια άνθρωποι από την πείνα και 800 εκατοµµύρια πάσχουν από χρόνιο υποσιτισµό (13) Τα παραγόµενα αγαθά δεν καταλήγουν εκεί ακριβώς που χρειάζονται ακόµη και όταν δεν µπαίνουν προβλήµατα κόστους, µεταφοράς και διανοµής. Τρανταχτό παράδειγµα είναι η Αργεντινή που είναι η δεύτερη χώρα στον κόσµο στην παραγωγή µεταλλαγµένων τροφών, ενώ το συνολικό σιτάρι που παράγεται (τροποποιηµένο ή µη) φτάνει να καλύψει τις ανάγκες της Κίνας και της Ινδίας µαζί. Κι όµως οι κάτοικοι στην Αργεντινή πεινούν! Οι περισσότερες εκτάσεις γης του τρίτου κόσµου δεν καλλιεργούνται από τον ντόπιο πληθυσµό αλλά δεσµεύονται από µεγάλες πολυεθνικές και προορίζονται κυρίως για ζωική παραγωγή η οποία πάλι δεν καταναλώνεται τοπικά αλλά κεφαλαιοποιείται στις πλούσιες χώρες. Μ αυτόν τον τρόπο η δυνάµενη διατροφή των φτωχών γίνεται ζωοτροφή για να ικανοποιήσει τη λαιµαργία και τον καταναλωτισµό των πλουσίων. ηλαδή η όποια παραγόµενη τροφή δεν καταναλώνεται εκεί όπου υπάρχει άµεση ανάγκη, αλλά εκεί όπου υπάρχει µεγαλύτερη αγοραστική αξία (9). 5. Η Γ.Μ., όπως υπόσχονται οι πολυεθνικές, προστατεύει το Περιβάλλον ; (ή το οικολογικό προσωπείο) Η Βιοτεχνολογία στηριζόµενη στις προπαγανδιστικές της θέσεις, δηλαδή στο ότι οι µέθοδοι της, ελέγχουν τα ζιζάνια και τις ασθένειες και εξασφαλίζουν την παραγωγή, προχωρεί ακόµη περισσότερο ισχυριζόµενη ότι όχι µόνο είναι φιλική προς το περιβάλλον αλλά επιπλέον ότι και το προστατεύει. Όµως, η εµπειρία δείχνει ότι σε γενετικά τροποποιηµένες καλλιέργειες τα αγροχηµικά τελικά αντί να µειώνονται αυξάνονται. Ο κίνδυνος δεν αφορά µόνο τη χηµική ρύπανση. Μέσω των απρόβλεπτων ανέµων, της αναπόφευκτης σταυρογονιµοποίησης και της ανεξέλεγκτης µεταφοράς γύρης από γυρεοσυλλεκτικά
έντοµα, η γενετική ρύπανση είναι πολύ πιθανή και όταν αυτή εξακριβωθεί τότε είναι µη αναστρέψιµη. Η Οριζόντια µεταφορά γονιδίων σπάει το φράγµα των ειδών. Τα µεταλλαγµένα γονίδια του βαµβακιού µπορούν κάλλιστα µέσω µικροοργανισµών να βρεθούν στα µαρούλια του διπλανού χωραφιού (3.3) και να επιβιώσουν στο περιβάλλον περισσότερα από δύο χρόνια (3.4). Ο κίνδυνος για τις άλλες καλλιέργειες είναι ανυπολόγιστος. Ο παραγωγός είτε καλλιεργεί συµβατικά, είτε µε τις µεθόδους της Ολοκληρωµένης -πολύ δε περισσότερο µε τις µεθόδους της Βιολογικής Γεωργίας έχει τεράστια προβλήµατα. Χωρίς να το επιδιώκει, ακόµη κι αν είναι αντίθετος µε τα µεταλλαγµένα µπορεί έτσι να παράγει επιµολυσµένα προϊόντα. Η µεταφορά γονιδίων από και προς την άγρια βλάστηση έχει διαπιστωθεί επανειληµµένως. Οι επιστήµονες χρησιµοποιούν τον όρο «γενετική διάβρωση» για να περιγράψουν το φαινόµενο. Το σίγουρο είναι ότι από τη στιγµή που διαπιστώνεται είναι πλέον αργά. (4.2) Α) Υπερ-ζιζάνια Σε δοκιµές στη ανία και στη Σκοτία καλλιεργήθηκε γενετικά τροποποιηµένη ελαιοκράµβη, ανθεκτική σε κάποιο φυτοφάρµακο, αλλά διαπιστώθηκε ότι αυτή διασταυρώθηκε ανεξέλεγκτα µε συγγενή ζιζάνια, παράγοντας σε µια µόνο καλλιεργητική περίοδο τα λεγόµενα σουπερζιζάνια µε αποτέλεσµα η εξολόθρευσή τους να απαιτήσει πολλαπλάσια ποσότητα ζιζανιοκτόνων. (Τα ίδια αποτελέσµατα παρατηρήθηκαν και σε γενετικά τροποποιηµένες πατάτες.) (5) Β) Υπερ-έντοµα Τα Bt φυτά περιέχουν επικίνδυνες τοξίνες οι οποίες στη µορφή αυτή µπορούν να αναπτύξουν υπερµικρόβια ή ανεξέλεγκτες άλλες µεταλλάξεις. Μια µελέτη του Ινστιτούτου Αγροτικών Ερευνών της Ναβάρα απέδειξε ότι το γενετικά τροποποιηµένο καλαµπόκι Bt 176 δεχόταν τις ίδιες ή και περισσότερες(!) επιθέσεις ρόδινου σκουληκιού από τις µη τροποποιηµένες ποικιλίες. Ειδικότερα στις περιοχές όπου η παρουσία του σκουληκιού ήταν έντονη, η αποτελεσµατικότητα του Bt 176 ήταν εµφανής τον πρώτο µόνο χρόνο, αλλά τα επόµενα το έντοµο απέκτησε εξαιρετική αντίσταση. Αυτό είχε σαν αποτέλεσµα αντί να µειώνεται η χρήση των εντοµοκτόνων (όπως υπόσχονταν οι εταιρείες Βιοτεχνολογίας), τελικά να αυξάνεται ολοένα και περισσότερο. Είναι χαρακτηριστικό ότι µέσα σε τρία χρόνια επαφής µε µεταλλαγµένα -Bt φυτά, το έντοµο Heliothis vireskens κατάφερε να αυξήσει κατά 10.000 φορές την ανθεκτικότητά του απέναντι στην τοξίνη του Bacillus Thurigiensis, πράγµα που δεν είχε συµβεί σε 38 χρόνια χρήσης του φυσικού µικροοργανισµού από τους βιοκαλλιεργητές (3.7). Γ) Μείωση της Βιοποικιλότητας Πρόσφατη έρευνα (Μάρτιος 2003) της Ευρωπαϊκής ιεύθυνσης για το Περιβάλλον, τονίζει τον κίνδυνο να οδηγηθούν πολλά άγρια είδη σε εξαφάνιση (6.2). Το 1999 µια έρευνα στις Η.Π.Α. έδειξε ότι οι προνύµφες της πεταλούδας Danaus plexippus (πεταλούδα Μονάρχης) παρουσιάζουν αυξηµένη θνησιµότητα λόγω της διατροφής τους µε γύρη από γενετικά µεταλλαγµένο καλαµπόκι (4.4β). Στην Ταϊλάνδη παρατηρήθηκε ότι αποδεκατίστηκε το 30% των µελισσοσµηνών που πέταξαν σε γενετικά τροποποιηµένες φυτείες βαµβακιού Bollgard. (2.1) Το ανησυχητικό συµπέρασµα είναι ότι οι τοξίνες του βακίλλου της Θουριγγίας από γενετικά µεταλλαγµένα φυτά µπορούν να εξοντώσουν και µη επιβλαβή είδη και να µεταφερθούν σε υψηλότερα επίπεδα της τροφικής αλυσίδας αποδεκατίζοντας σκαθάρια, πεταλούδες, πασχαλίτσες (3.8), µέλισσες, γεγονός που ποτέ δεν είχε παρατηρηθεί, όπως προαναφέρθηκε, µε τις τοξίνες αυτού του βακίλλου στη φυσική του µορφή (4.4) Η παραγωγή για εµπορική εκµετάλλευση γενετικά τροποποιηµένων ψαριών σε ιχθυοτροφεία έχει ήδη δροµολογηθεί µε επίκεντρο τον προσοδοφόρο σολοµό. (µεγαλώνει 6 φορές γρηγορότερα χάρη στο γονίδιο αυξητικής ορµόνης). Όµως ο αφανισµός άγριων ποικιλιών ψαριών και η γενετική υπερίσχυση του καλλιεργούµενου είδους είναι θέµα χρόνου, από τη στιγµή που η διαφυγή καλλιεργούµενων ψαριών από τους κλωβούς είναι αναπόφευκτη. Ερευνητές του Παν/µιου Purdue των ΗΠΑ ανακάλυψαν ότι ακόµα κι ένας µικρός αριθµός γενετικά µεταλλαγµένων ψαριών που έχουν την ιδιότητα της γρήγορης ανάπτυξης µπορεί να εξαφανίσει ένα µεγάλο πληθυσµό άγριων ψαριών ( 60 γενετικά τροποποιηµένα ψάρια µπορούν να αφανίσουν ένα φυσικό πληθυσµό 60.000 ψαριών µέσα σε 20-30 χρόνια). 6. Είναι τα γενετικά τροποποιηµένα προϊόντα ασφαλή όπως υποστηρίζουν οι εταιρείες παρασκευής τους; «Η Γ.Μ. είναι µια τεχνολογία εργαστηρίου. Μπορεί να µας πει πως συµπεριφέρεται ένα γονίδιο στο δοκιµαστικό σωλήνα. εν µπορεί να µας πει όµως πως συµπεριφέρεται µέσα στον οργανισµό από τον οποίο προήλθε και πως θα συµπεριφερθεί στον οργανισµό όπου θα εισαχθεί. Γι αυτό είναι µια εξαιρετικά ατελής και συνεπώς επισφαλής διαδικασία. Η τυχαία ενσωµάτωση του ξένου γενετικού υλικού στο γένωµα του κυττάρου του ξενιστή (position effect), διακόπτει τη φυσική γενετική αρχιτεκτονική και συνήθως τη διαταράσσει, µε απρόβλεπτες συνέπειες στον ξενιστή. Έτσι παράγοντας ένα γ.τ. φυτό µε συγκεκριµένους χαρακτήρες, είναι πολύ πιθανό να έχουν παραχθεί στο φυτό και άλλες ουσίες που δεν ήταν στο πρόγραµµα να παραχθούν, οι οποίες ουσίες να είναι τοξικές, είτε αλλεργιογόνες, είτε να προκαλέσουν κάποιο πρόβληµα υγείας στον καταναλωτή, ύστερα από λήψη τέτοιας τροφής και µάλιστα το αποτέλεσµα να µην είναι άµεσο αλλά να φανεί έπειτα από αρκετό διάστηµα έως και χρόνια. Σε ανάλογη εργασία ερευνητών έχουν αναφερθεί βλάβες στο αναπαραγωγικό σύστηµα πειραµατόζωων ύστερα από τρεις γενιές. (5.4)» Βρετανική έρευνα του Παν/µίου Newcastle υποδεικνύει ότι τα γονίδια ανθεκτικότητας σε αντιβιοτικά που εισήχθησαν στο γονιδίωµα σόγιας είναι σε µικρό ποσοστό δυνατό να µεταφερθούν στο γενετικό υλικό των βακτηρίων που συµβιώνουν στο έντερο του ανθρώπου (15 )
ANΑΦΟΡΕΣ 1. ΓΕΝΕΤΙΚΑ ΜΕΤΑΛΛΑΓΜΕΝΕΣ ΤΡΟΦΕΣ Είναι ασφαλείς ; Εσείς θα αποφασίσετε (ΒΑΣ ΕΚΗΣ) Laurra Ticciati & Robin Ticciati 1. κεφ.1: Γ.Μ. Ελπίδες και Κίνδυνοι, σελ.22 2. Goldburg, R.J. Enviromental concerns with herbicidetolerant plants. (Περιβαλλοντικές ανησυχίες µε τα φυτά που αντέχουν στα ζιζανιοκτόνα). Weed Technology (1996):6:647-652 3. Chevre, A-M. et al. Nature (1997) :389:9 24 4. Τhe Manchester Guardian, Λονδίνο, Αγγλία, 15 εκεµβρίου 1997 5. The Manchester Guardian, Λονδίνο, Αγγλία, 21 εκεµβρίου 1997 2. ΝΕΑ ΣΕΛΗΝΗ 1. τεύχος 10, σελ. 3 2. Monsanto: η ιστορία, τεύχος 12, σελ. 7, 8 3. «Γιατί αρνούµαστε τα µεταλλαγµένα», ενηµερωτικός φάκελος της Πανθεσσαλικής Κίνησης ενάντια στα Mεταλλαγµένα (οµάδα εργασίας : Γ. Κολέµπας, Γ.Παζάρας, Χ. Τσιντάρη, Μ. Χατζηπαναγιώτου) 1. σελ.9, (Μειωµένη χρήση ζιζανιοκτόνων) 2. σελ.12,(εξάλειψη πείνας-οικονοµικές επιπτώσεις) 3. σελ.20, (Horizontal transfer an introduction, http://www.psrast.org/hrtrintr.htm και In search of Horizontal Gene Transfer, Environmental Impacts, International Systems for Biotechnology, February 2000) 4. σελ.20, (Monitoring field releases of genetically modified sugar beets for persistence of transgenic plant DNA and horizontal gene transfer, Enviromental Impacts, Frank Gebhard and Kornelia Smalla, FEMS Microbiology Ecology, vol.28, Is. 3, 261-272, March 1 99) 5. σελ.7, (Glyphosate Factsheet-part1 of 2-Caroline Cox/ Journal of Pesticide Reform v.108, n.3, Fall 98 rev. Oct. 00) 6. σελ.7, (Γενετικά Τροποποιηµένες καλλιέργειες στην περιοχή Μεσσοράχης Λάρισας) 1998.Γιατί τις αρνούµαστε, από άρθρο του περιοδικού Νέα Σελήνη) 7. σελ.9, (Μειωµένη χρήση εντοµοκτόνων) 8. σελ.10, «Ladybug, quickly fly away home!, EcoNet Oct.30, 1997 from Ladybugs in Scotland may show effects of Engin. Crops by Claire Gilbert, Ph.D. cop. 1997 4. GREEN PEACE 1. Γενετική Μηχανική-Μύθοι και Πραγµατικότητα, «Μύθος 8: Τα µεταλλαγµένα φυτά θα µειώσουν τη χρήση φυτοφαρµάκων», ενηµερωτικό υλικό, Ζάππειο 2000 2. Γενετική Χιροσίµα-Οι κίνδυνοι από την ανεξέλεγκτη χρήση της γενετικής τεχνολογίας, «Η χρήση της Γ.Μ. στα τρόφιµα, προσφέρει λύσεις ή δηµιουργεί νέα προβλήµατα;», Ζάππειο 2000 3. Μεταλλαγµένα µε εντοµοκτόνο δράση (Φάκελος Μεταλλαγµένα, 2001) / Deepak Saxena, Saul Flores and G. Stotzky (1999). Transgenic plants: Insecticidal toxin in root exudates From Bt corn, Nature 402, 480 4. Γ.Μ.- Το Περιβαλλοντικό κόστος (Φάκελος Μεταλλαγµένα, 2001) α) Hilbeck, Baumgartner, Fried & Bigler(1998).Effects of transgenic B.t. corn-fed prey on mortality and development time of immature Chrysoperta carnea.enviromental Entomology, vol. 27, No. 2, pp. 480-487 β) Losey J.E. (1999) Transgenic pollen harms monarch larvae. Nature, vol. 399, 20 May 1999: 314 5. ΚΟΥΡΕΤΑΣ ΗΜ. 1. «Πως χαρακτηρίζονται τα γενετικά τροποποιηµένα προϊόντα», Νέα Σελήνη, τεύχος 28 2. «Η γλώσσα που γίνεται από ψάρι..πατάτα!», Ιατρικά της Ελευθεροτυπίας, τ.13, 04/06/02 3. Μεταλλαγµένα προϊόντα, έκδοση ΕΠΚΑΣ, Σέρρες 2004 4. «Γενετικά Τροποποιηµένα Προϊόντα: Η σηµασία της επιστηµονικής βεβαιότητας / αβεβαιότητας στην εποχή µας», εκ 03 Φεβ. 04 από εισηγήσεις σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας 6. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ «Ειδική έκδοση»- 15-2-2002: «Μεταλλαγµένα και ιατροφή» 1. «Όλα όσα πρέπει να ξέρουµε για τα µεταλλαγµένα», Τ. Καραϊσκάκη 2. «4 επιχειρήµατα υπέρ και 4 κατά των µεταλλαγµένων», Τ. Καραϊσκάκη 3. «Οι καταναλωτές πειραµατόζωα των µεταλλαγµένων», Μ. Ντάνου 4. «Μεταλλαγµένα και Περιβάλλον», Τ. Γεωργιοπούλου 5. «Μεταλλαγµένα και Πολιτική», Μ. Ντάνου 7. ΑΛΑΧΙΩΤΗΣ ΣΤΑΜ. : «Όποιος δεν ξέρει τους κανόνες της Φύσης, θα χάσει σίγουρα», 12/05/02 συνέντευξη στην Τ. Καραϊσκάκη στην ειδική έκδοση της εφηµ. Καθηµερινής µε θέµα «Μεταλλαγµένα και ιατροφή» 8. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, αφιέρωµα, τεύχος 126, 04/09/01: Γεωργία, τι συµβαίνει, τι προτείνεται Ο αργός θάνατος των αγροτών 1. «Που οδηγούν τα τρόφιµα Φρανκεστάιν-Πως οι αγρότες µετατρέπονται σε υποτελείς των πολυεθνικών» Μ. Λίτση 2. «Τις πταίει για την πείνα;- τροφή και γη υπάρχει για όλους» Μ. Λίτση 3. «Με την οργανική βιολογική γεωργία θα πεινάσουµε: ένας µύθος» Π. ρακόπουλου 9. περιοδικό ΒΙΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ αρ. φύλλου 22, Οκτ.- εκ. 1990, «ιατροφή και πολιτική» (nach FAO/Agrarstatistiken & /Iteierli µετ. Φ. Φουντής) 10. 4 0 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΣΥΝΕ ΡΙΟ ΕΛΛΗΝΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ, 26-28/01/01, Καλαµπάκα
α) «Περιβάλλον- ιατροφή και Υγεία», εισ. Τ.Σπυρίδη β) «Για ποια Περιβαλλοντική αντίληψη και πρακτική», εισ. Τ.Σπυρίδη 11. περιοδικό ΟΙΚΟ, τεύχος 5 Φεβρ. 2003 «Μεταλλαγµένος Σολοµός. Στο πιάτο µας µε άδεια φαρµάκου», Τ. Καραϊσκάκη. 12. ΤΟ ΒΗΜΑ, 03/08/03, Το Θέµα :Τα µεταλλαγµένα εισβάλουν στην Ελλάδα 13. από κείµενο που διενεµήθη από την «Αριστερή Πρωτοβουλία Γεωτεχνικών», κατά τη διάρκεια των εκδηλώσεων της πρώτης πανελλαδικής συνάντησης φορέων και πολιτών ενάντια στα µεταλλαγµένα, που έγινε την 01/02/04 στη Θεσσαλονίκη, στην Agrotica. 14. «Γενετική Τροποποίηση Ποικιλιών Καλλιεργούµενων Φυτών. Παρόν και προοπτικές Συµβατικών και διαγονιδιακών ποικιλιών», Χ. Γούλα, καθηγητή, εισήγηση σε ηµερίδα της 14-15/07/03, του Υπ. Γεωργίας και του ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. 15. «Γενετικώς Τροποποιηµένα Τρόφιµα», Ν. Λαζαράκη, Βιολόγου, Περισκόπιο της Επιστήµης, τ. 279, Ιαν. 2004 16. Ενηµερωτικό ελτίο της Συντονιστικής Επιτροπής Μαγνησίας, ενάντια στα µεταλλαγµένα, εκ.2003 17. Ενηµερωτικό Φυλλάδιο-Πρόσκληση για την επιστηµονική ηµερίδα της 11/01/04 στην Καρδίτσα, από τη Συντονιστική Επιτροπή Καρδίτσας ενάντια στα µεταλλαγµένα 18. Γ. Λεπενιώτη, 1. «ιακήρυξη Αρχών Σκοπών και Στόχων του Πανθεσσαλικού ικτύου», εισήγηση στο Πανθεσ. ίκτυο, Φεβρ.2004 και ιακήρυξη Αρχών Σκοπών και Μέσων της Πανελλαδικής Κίνησης κατά των Γ.Τ.Ο. (1 η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη, Καρδίτσα 17/04/04) 2. «ικαιοπολιτικός και όχι Νοµικός ο δρόµος του αγώνα κατά των µεταλλαγµένων τα νοµικά όπλα της κίνησης βρίσκονται έξω και όχι µέσα στην οδηγία για τους Γ.Τ.Ο.», Ο Φυσικός Κόσµος ενάντια στα µεταλλαγµένα, δελτίο της Πανελλαδικής Κίν. κατά των Γ.Τ.Ο., φύλλο 1 ο, Μάιος 04 19. «Γενετικά τροποποιηµένα Τρόφιµα: Πρόκληση ή απειλή για την Ελληνική Γεωργία;», Χ. Λαζαρίδη, εισήγηση στην επιστηµονική ηµερίδα της 17/12/03 ενάντια στα µεταλλαγµένα 20. «Η πολιτική κουζίνα της τροφής και η πολιτική οικονοµία των µεταλλαγµένων», Γ.Σταµπουλής, εισηγήσεις σε επιστηµονικές ηµερίδες σε Βόλο και Καρδίτσα, 10-11/01/04 21. «Οι επιπτώσεις των γενετικώς τροποποιηµένων οργανισµών», Τ. Κουράκη, εισηγήσεις σε επιστηµονικές ηµερίδες σε Λάρισα και Τρίκαλα, 17-18/12/03 22. «Η Βιοηθική πολιορκεί τη Βιοεξουσία», Γ. Μπάλια, περ. ΟΙΚΟΤΟΠΙΑ, τ.26 23. «Από το αίµα στο γονίδιο, γιατί σωπαίνουν οι επιστήµονες εµπρός στον γενετικό τεχνοφασισµό»,. Τσώλη (φυσικού) και Γ. Λεπενιώτη (ΜSC Κοινωνιολόγου-Νοµικού), µελών του ικτύου επιστηµόνων για τη Βιοτεχνολογία, περ. ΟΙΚΟΤΟΠΙΑ, τ.26. 24. «Μηχανιστική αντίληψη-γενετική Βαρβαρότητα-Μεταλλαγµένες υποσχέσεις και Νέµεση ;», περιοδ. Βαλσαµοψιχάλες, τ.1 ο, Σεπ.2001, Καρδίτσα Πηγή: «Ο φυσικός κόσµος ενάντια στα µεταλλαγµένα», Φύλο 2 ο, Σεπτέµβρης 2004., http://www.gmostop.org/keimena/0409_02.doc. Ανακτήθηκε στις 27/7/2008 5