BIOHELLENIKA NEWSLETTER Σεύχοσ Οκτώβριοσ 2014 Biohellenika News WWW.BIOHELLENIKA.GR ΣΕ ΑΥΤΟ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ Τελευταία Νέα ΑΤΣΙΜΟ: ΟΙ ΝΕΕ ΘΕΡΑΠΕΙΕ & Η ΔΤΝΑΜΗ ΣΨΝ ΒΛΑΣΟΚΤΣΣΑΡΨΝ Ο αυτισμός είναι μια αινιγματική νόσος, όσο και αινιγματικά είναι τα άτομα που πάσχουν. ΦΡΗΗ ΣΟΤ ΟΜΥΑΛΟΠΛΑΚΟΤΝΣΙΑΚΟΤ ΑΙΜΑΣΟ ΣΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΨΝ ΕΓΚΕΥΑΛΙΚΨΝ ΠΑΘΗΕΨΝ Το αίμα του ομφαλίου λώρου (ΟΠΑ) χρησιμοποιείται κλασικά για την αναγέννηση του αιμοποιητικού συστήματος. ΑΤΣΟΛΟΓΑ Η ΑΛΛΟΓΕΝΗ ΒΛΑΣΟΚΤΣΣΑΡΑ; Το υγιές αυτομόσχευμα εξ αρχής εθεωρείτο το καλύτερο μόσχευμα για την αντιμετώπιση των κακοήθων ασθενειών. Ο ΡΟΛΟ ΣΨΝ ΒΛΑΣΟΚΤΣΣΑΡΨΝ ΣΗΝ ΕΠΟΤΛΨΗ ΣΨΝ ΔΙΑΒΗΣΙΚΨΝ ΕΛΚΨΝ Ο σακχαρώδης διαβήτης και οι επιπλοκές του αποτελούν μια από τις συνηθέστερες αιτίες νοσηρότητας και θνησιμότητας του δυτικού κόσμου. ΠΕΙΡΑΜΑΣΙΚΗ ΦΡΗΗ ΒΛΑΣΟΚΤΣΣΑΡΨΝ ΣΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΗ ΕΠΙΛΗΧΙΑ Ερευνητές από το πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας αποκρυπτογράφησαν τις περιοχές του εγκεφαλικού φλοιού.. ΔΙΑΥΟΡΕ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΨΝ & ΔΗΜΟΙΑ ΠΡΟΒΑΗ ΣΡΑΠΕΖΨΝ ΑΤΣΟΛΟΓΗ ΚΤΣΣΑΡΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΟΤ ΚΑΡΚΙΝΟΤ ΣΟΤ ΣΡΑΦΗΛΟΤ ΣΗ ΜΗΣΡΑ Τον τελευταίο χρόνο επιχειρείται στις ΗΠΑ μια νέα θεραπευτική προσέγγιση των κακοήθων ασθενειών. Η BIOHELLENIKA ΑΝΑΝΕΨΕ ΜΕ ΕΠΙΣΤΦΙΑ ΣΗ ΔΙΕΘΝΗ ΔΙΑΠΙΣΕΤΗ ΑΠΟ ΣΗΝ ΑΑΒΒ ΓΙΑ ΣΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΥΤΛΑΞΗ ΣΨΝ ΒΛΑΣΟΚΤΣΣΑΡΨΝ Στις 26/9/2014, η BIOHELLENIKA Α.Ε. ανανέωσε με μεγάλη επιτυχία τη διεθνή διαπίστευσή της από την Αμερικανική Ένωση Τραπεζών Αίματος (ΑΑΒΒ).
BIOHELLENIKA NEWS ΟΚΣΩΒΡΙΟ 2014 2 ΑΤΣΙΜΟ: ΟΙ ΝΔΔ ΘΔΡΑΠΔΙΔ & Η ΔΤΝΑΜΗ ΣΩΝ ΒΛΑΣΟΚΤΣΣΑΡΩΝ Ο αυτισμός είναι μια αινιγματική νόσος, όσο και αινιγματικά είναι τα άτομα που πάσχουν. Ο αμιγής αυτισμός δεν συνοδεύεται από καμία εμφανή οργανική νευρολογική βλάβη ή άλλης μορφής αναπηρία. τοιχεία αυτισμού συχνά βλέπουμε σε παιδιά που πάσχουν από εγκεφαλική παράλυση λόγω κακής οξυγόνωσης κατά τον τοκετό. Κατά καιρούς διάφορες μελέτες ενοχοποιούν ιογενείς και μικροβιακές λοιμώξεις κατά την κύηση ως παράγοντες πρόκλησης του αυτισμού. Τα παραπάνω αναφέρει η καθηγήτρια ιστολογίας Εμβρυολογίας στο ΑΠΘ κυρία Κοκκώνα Κουζή Κολιάκου και συνεχίζει: «Η προσπάθεια ανεύρεσης παθολογικών γονιδίων και απόδοσης σε κληρονομικότητα δεν κατέστη επίσης δυνατή. Η δυσαρμονία και η έλλειψη συντονισμού των διαφόρων περιοχών του εγκεφάλου, χωρίς εμφανή βλάβη, πιστεύουμε ότι δημιουργεί την αυτιστική συμπεριφορά. Ο εγκέφαλος είναι ένα όργανο που λειτουργεί με λίγα κύτταρα, αλλά με πολλές συνδέσεις μεταξύ τους. Η ιδιαιτερότητα του κάθε ανθρώπου, κατά μια θεωρία, οφείλεται στον αριθμό και στα είδη των συνάψεων των νευρικών κυττάρων μεταξύ τους, οι οποίες όμως δεν μπορούν να απεικονιστούν με τα σύγχρονα μέσα εξέτασης του εγκεφάλου. Για το λόγο αυτόν σε καμία απεικόνιση του εγκεφάλου των παιδιών αυτών δε φαίνεται κανένα παθολογικό εύρημα. Η ελάττωση των συνδέσεων μεταξύ των νευρικών κυττάρων οφείλεται σε καταστροφή των μικρών νευρικών απολήξεων, η οποία οφείλεται είτε σε κακή οξυγόνωση του εγκεφάλου λόγω ελαττωμένης παροχής αίματος, είτε σε καταστροφή των τριχοειδών αγγείων του εγκεφάλου με πιθανότερο αίτιο την αυτοανοσία. Ως αίτια της ενεργοποίησης του ανοσοποιητικού συστήματος του εμβρύου αναφέρονται μεταξύ άλλων και οι λοιμώξεις της μητέρας κατά την κύηση. Όλες όμως οι περιπτώσεις των λοιμώξεων κατά την κύηση δεν καταλήγουν σε αυτισμό, κατά το ίδιο σκεπτικό όπως όλα τα άτομα με συγκεκριμένες ιογενείς λοιμώξεις δεν καταλήγουν διαβητικά. Η ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος προσβάλλει και αποφράσσει τα μικρά αγγεία του εγκεφάλου, που είναι αυτά τα οποία παρέχουν τις θρεπτικές ουσίες στα νευρικά κύτταρα. Επομένως η διακοπή της τροφοδότησης των νευρικών κυττάρων κυρίως πλήττει και καταστρέφει τις ευαίσθητες μικρές απολήξεις και συνδέσεις των νευρικών κυττάρων μεταξύ τους και λιγότερο τα νευρικά κύτταρα τα οποία εξακολουθούν και ζουν σε περιβάλλον υποσιτισμού. Τα νευρικά κύτταρα είναι από τα λίγα κύτταρα του σώματος που δεν αναγεννώνται. Η περιγεννητική υποξία φαίνεται ότι επαληθεύει τη θεωρία εμφάνισης του αυτισμού δεδομένου ότι παιδιά με εγκεφαλική παράλυση έχουν αυτιστικά στοιχεία. Η θεωρία της αυτοανοσίας επίσης είναι σχετική δεδομένου ότι πολλά αυτιστικά παιδιά έχουν παθολογοανατομική και κλινική εικόνα ελκώδους κολίτιδας. Καμία θεραπεία μέχρι σήμερα, φαρμακευτική ή ψυχοθεραπευτική δεν έδωσε αποτέλεσμα. Τα τελευταία χρόνια πολλοί άρχισαν να μιλούν για τη χρήση των βλαστοκυττάρων στον αυτισμό, μη έχοντας κανένα άλλο θεραπευτικό όπλο και κρίνοντας εκ του αποτελέσματος. Τα βλαστοκύτταρα του ομφαλοπλακουντιακού αίματος (ΟΠΑ) και ιδιαίτερα τα αιμοποιητικά είναι γνωστό ότι δημιουργούν μικρά αγγεία και επομένως θα μπορούσαν να αναπτύξουν καινούρια αγγεία στον εγκέφαλο και να αυξήσουν την παροχή οξυγόνου και θρεπτικών ουσιών στην περιοχή. Τα ευρισκόμενα σε χειμέρια νάρκη νευρικά κύτταρα πιθανόν να αρχίσουν να ενεργοποιούνται και να αναγεννούν τις μικρές απολήξεις οι οποίες έρχονται σε επικοινωνία με γειτονικές αυξάνοντας έτσι τη μεταβίβαση των μηνυμάτων. Επίσης τα αιμοποιητικά βλαστοκύτταρα αποδεδειγμένα μετατρέπονται σε νευρογλοιακά κύτταρα τα οποία και αυτά επισκευάζουν τις νευρικές απολήξεις. Ένα άλλο είδος κυττάρων, τα μεσεγχυματικά, έχουν φυσικές ανασοκατασταλτικές και ανοσορυθμιστικές ιδιότητες και για το λόγο αυτό ενδείκνυται η χρήση τους στις περιπτώσεις της αυτοανοσίας. Τα μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα προέρχονται είτε από τον ιστό του ομφαλίου λώρου που συλλέγεται κατά τη γέννηση, είτε από το λιπώδη ιστό του ασθενή που λαμβάνεται με λιποαναρρόφηση. Τα βλαστοκύτταρα χρησιμοποιούνται με επιτυχία στη θεραπεία των εγκεφαλικών επεισοδίων και με βάση όλες τις παραπάνω γνώσεις σήμερα βρίσκονται σε εξέλιξη κλινικές μελέτες οι οποίες χρησιμοποιούν το ΟΠΑ και τα μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα για τη θεραπεία-βελτίωση της συμπεριφοράς των αυτιστικών παιδιών. Στις κυτταρικές θεραπείες χρησιμοποιούνται πάντα αυτόλογα βλαστοκύτταρα, τα οποία προέρχονται από τον ίδιο τον ασθενή. Πρόσφατα, το πανεπιστήμιο Duke με επικεφαλής τη γνωστή αιματολόγο Joanne Kurtzberg ανακοίνωσε την έναρξη μεγάλης κλινικής μελέτης για τον αυτισμό με συμμετοχή 390 παιδιών ηλικίας κάτω των 15 ετών τα οποία διαθέτουν το ομφαλοπλακουντιακό αίμα. Στη μελέτη αυτή δεν περιλαμβάνονται αυτιστικά παιδιά τα οποία έχουν παθολογικό καρυότυπο. Σε αυτά τα παιδιά σε άλλη μελέτη στο μέλλον θα χορηγήσει συμβατά βλαστοκύτταρα από αδελφό. Ήδη από τον Ιούνιο του 2014 βρίσκεται σε εξέλιξη στην ίδια κλινική μια άλλη κλινική μελέτη στην οποία συμμετέχουν 20 αυτιστικά παιδιά ηλικίας 2-5 ετών. Νωρίτερα το 2012, ο παιδονευρολόγος Michael Chez από το Sutter Health Institute των ΗΠΑ κάνει χρήση του ομφαλοπλακουντιακού αίματος σε 30 αυτιστικά παιδιά ηλικίας 2 έως 7 ετών και αναφέρει σημαντική βελτίωση στην ομιλία και στη συμπεριφορά. Το Δεκέμβριο του 2013, δημοσιεύτηκε μια μελέτη στο περιοδικό Translational Medicine από το Πανεπιστήμιο Shandong της Κίνας, το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια και το Τμήμα Νευρολογίας του Stanford και του Πανεπιστημίου της Κορέας όπου έγινε θεραπεία 37 αυτιστικών παιδιών ηλικίας 3 έως 12 ετών, αγόρια και κορίτσια, με ΟΠΑ και μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα του ιστού του λώρου.
BIOHELLENIKA NEWS ΟΚΣΩΒΡΙΟ 2014 3 Στα παιδιά έγιναν τέσσερεις χορηγήσεις με μεσοδιάστημα 5-7 ημέρες. Σε μια άλλη κατηγορία παιδιών χορηγήθηκε μόνο το ΟΠΑ και μια τρίτη ομάδα αυτιστικών δεν έλαβε καμία θεραπεία και χρησιμοποιήθηκε σαν ομάδα αναφοράς. Σα βλαστοκύτταρα χορηγούνταν συγχρόνως ενδοφλέβια και ενδοραχιαία. Τα παιδιά δεν παρουσίασαν καμιά επιπλοκή κατά τη χορήγηση και κατά τη μετέπειτα παρακολούθηση και η αξιολόγηση τους έγινε την 24η εβδομάδα μετά τη χορήγηση. Ήταν σαφής η βελτίωση των παιδιών που πήραν τα βλαστοκύτταρα, είτε μόνο το ΟΠΑ είτε το συνδυασμό ΟΠΑ και ιστού σε σχέση με αυτά που δεν έλαβαν κανένα είδος κυττάρου. Η ομάδα των παιδιών που έλαβε τη συνδυασμένη θεραπεία είχε εμφανώς καλύτερο θεραπευτικό αποτέλεσμα, το οποίο πιθανόν οφείλεται στη συνέργεια των δύο ειδών κυττάρων. Οι κλινικές εκδηλώσεις που αξιολογήθηκαν περιλαμβάνουν: την ευερεθιστότητα, κοινωνική απομόνωση, τη στερεοτυπική συμπεριφορά, την υπερκινητικότητα και τη διαταραχή στο λόγο. Τη σημαντικότερη βελτίωση σε όλα τα σημεία παρουσίασε η ομάδα που πήρε τη συνδυασμένη θεραπεία. Ανάλογη κλινική μελέτη βρίσκεται σε εξέλιξη στην Ελλάδα με την υποστήριξη των εργαστηρίων της Biohellenika. Στη μελέτη αυτή μέχρι σήμερα μετείχαν 190 παιδιά στα οποία χορηγήθηκαν αυτόλογα βλαστοκύτταρα του ομφαλοπλακουντιακού αίματος ή του λιπώδους ιστού ή συνδυασμός και των δύο. Ο λιπώδης ιστός περιέχει μεσεγχυματικού τύπου βλαστοκύτταρα. Μετέχουν παιδιά κάτω των 15 ετών και τα πρώτα αποτελέσματα της μελέτης έχουν ανακοινωθεί το 2013 στο διεθνές συνέδριο της Νευροαποκατάστασης (Neurorestoration) στο Βουκουρέστι. Η μέθοδος είναι ασφαλής και δεν παρατηρήθηκε καμία επιπλοκή. Τα αποτελέσματα διαφέρουν από παιδί σε παιδί, σε άλλα είναι εμφανής η βελτίωση της ομιλίας και της συμπεριφοράς και σε άλλα όχι. Και τα δύο είδη βλαστοκυττάρων έχουν θεραπευτικό αποτέλεσμα. Η διαφορά στην ανταπόκριση των παιδιών οφείλεται στο γενετικό υπόστρωμα και πιθανόν τα παιδιά που δεν ανταποκρίνονται στη θεραπεία, και συνήθως είναι βαρύτερης κατάστασης, φέρουν παθολογικά γονίδια τα οποία σήμερα δεν μπορούν να αναγνωριστούν. Τα υπόλοιπα παιδιά για τα οποία το αίτιο είναι η κακή οξυγόνωση ή η αυτοανοσία φαίνεται ότι έχουν θεραπευτικό αποτέλεσμα. ΦΡΗΗ ΣΟΤ ΟΜΥΑΛΟΠΛΑΚΟΤΝΣΙΑΚΟΤ ΑΙΜΑΣΟ ΣΗ ΘΔΡΑΠΔΙΑ ΣΩΝ ΔΓΚΔΥΑΛΙΚΩΝ ΠΑΘΗΔΩΝ Το αίμα του ομφαλίου λώρου (ΟΠΑ) χρησιμοποιείται κλασικά για την αναγέννηση του αιμοποιητικού συστήματος. Σήμερα όμως υπάρχουν και πολλές μη αιμοποιητικές εφαρμογές του πολύτιμου αυτού υλικού που συλλέγεται κατά τη γέννηση. To 2010, 106 Ιατρικές ομάδες από 27 Ευρωπαϊκές χώρες δήλωσαν 1.270 μη αιμοποιητικές κυτταρικές θεραπείες. Αυτές αφορούσαν τις εξής ομάδες νοσημάτων: Μυοσκελετικές βλάβες, Καρδιοαγγειακές νόσοι, Επιθηλιακά νοσήματα, Αυτοάνοσα νοσήματα, Νευρολογικά νοσήματα, καθώς και τη νόσο του μοσχεύματος εναντίον του ξενιστή (Martin et al 2012 Tissue Εng. Part 1; 18, 2268-79). Οι πιο συχνές εφαρμογές των βλαστοκυττάρων του αίματος του πλακούντα αφορούν τη θεραπεία νοσημάτων του νευρικού συστήματος, την ηπατική ανεπάρκεια και τον διαβήτη. Η αναζήτηση στις βάσεις δεδομένων εγγεγραμμένων κλινικών δοκιμών όπου χρησιμοποιούνται βλαστοκύτταρα από το αίμα του ομφαλίου λώρου αποκάλυψε συνολικά 93 τρέχουσες κλινικές δοκιμές οι οποίες αφορούσαν μη αιμοποιητικές εφαρμογές. Τα αποτελέσματα αυτών των δοκιμών έχουν δημοσιευτεί σε 691 επιστημονικές μελέτες. Από αυτές οι 23 αφορούσαν νευρολογικά νοσήματα. Σημειώνεται το αυξημένο ενδιαφέρoν για τη χορήγηση αυτόλογων βλαστοκυττάρων σε παιδιατρικούς ασθενείς με εγκεφαλική παράλυση (9 κλινικές δοκιμές). (Iafolla και συν Biol Blood Marrow Transplant. 2014 20:20-5). Όπως έχουν δείξει πολλές προκλινικές μελέτες τα κύτταρα αυτά μπορούν να βελτιώσουν τις βλάβες της εγκεφαλικής υποξίας και τη φλεγμονή η οποία παίζει κεντρικό ρόλο στην περιγεννητική εγκεφαλική βλάβη. Η εγκεφαλική παράλυση είναι η κυριότερη επιπλοκή της περιγεννητικής εγκεφαλικής βλάβης η οποία όμως μπορεί να ευθύνεται και για ένα φάσμα άλλων διαταραχών όπως π.χ. ο αυτισμός. (Castillo-Melendez M και συν University Monash Front Neurosci oct 2013 7:194). To 2013 δημοσιεύτηκε από το Πανεπιστήμιο του Bochum της Γερμανίας η περίπτωση ενός παιδιού ηλικίας 2,5 ετών το οποίο περιέπεσε σε κώμα συνεπεία λοιμώδους νοσήματος το οποίο προκάλεσε σηπτικό shock και ανεπάρκεια πολλών οργάνων. Μετά από εννέα εβδομάδες παραμονής σε κώμα και διάχυτες ισχαιμικές βλάβες του εγκεφάλου επιβεβαιωμένες με MRI, του χορηγήθηκαν τα βλαστοκύτταρα του ομφαλοπλακουντιακού αίματος που είχε φυλάξει κατά τον τοκετό. Το παιδί ήταν υπό παρακολούθηση μέχρι 40 εβδομάδες μετά τη χορήγηση των βλαστοκυττάρων. Σταδιακά παρατηρήθηκαν σημεία βελτίωσης, τα οποία δεν αποδίδονται στη φυσιοθεραπεία, και 40 εβδομάδες αργότερα τρώει μόνο του, στηρίζεται στα πόδια του και περπατάει με βοήθημα που μεταφέρει μόνο του, καταλαβαίνει και μιλάει χρησιμοποιώντας 200 λέξεις, αναγνωρίζει σχήματα και σχηματίζει προτάσεις τεσσάρων λέξεων. Η γενική του κατάσταση έχει βελτιωθεί εντυπωσιακά και σκέφτονται οι θεράποντες ιατροί να προχωρήσουν σε νέα χορήγηση βλαστοκυττάρων χρησιμοποιώντας το λιπώδη ιστό. Τα βλαστοκύτταρα του ομφαλοπλακουντιακού αίματος περνούν τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, δημιουργούν μικρά αγγεία και με τον τρόπο αυτόν αυξάνουν την παροχή οξυγόνου και θρεπτικών ουσιών στην περιοχή της βλάβης. Μετατρέπονται σε νευρογλοιακά κύτταρα και αυξάνουν τη μυελίνωση των νευρικών ινών, το μήκος των νευρικών απολήξεων και τις μεταξύ τους συνδέσεις, συμβάλλοντας με αυτόν τον τρόπο στην επαναδιοργάνωση των εναπομεινάντων υγιών νευρικών κυττάρων. Το εάν τα κύτταρα του ΟΠΑ
BIOHELLENIKA NEWS ΟΚΣΩΒΡΙΟ 2014 4 μετατρέπονται σε νευρικά είναι υπό έρευνα, αυτό που έχει αποδειχθεί όμως είναι ότι τα χορηγούμενα βλαστοκύτταρα κινητοποιούν τα τοπικά βλαστοκύτταρα του εγκεφάλου, τα οποία έχουν βρεθεί να μεταναστεύουν από τις εστίες τους στην περιοχή της βλάβης ακολουθώντας συγκεκριμένα μονοπάτια, Jensen and Ηamelmann 2013. Case Reports in Τransplantation Article ID 951827, http://dx.doi.org/10.1155/2013/951827 Τον Μάϊο του 2014 από την Αιματολόγο στο Πανεπιστήμιο Duke J Kurtzberg, δημοσιεύτηκαν τα πρώτα αποτελέσματα τα οποία αφορούσαν 23 νεογέννητα με Apgar score στα πρώτα 10 λεπτά<5 στα οποία χορηγήθηκαν τα δικά τους βλαστοκύτταρα του ομφαλοπλακουντιακού αίματος. Η Biohellenika συνεργάζεται με την κ Kurtzberg στη διεθνή κλινική μελέτη που αφορά τη χρήση του ΟΠΑ στη θεραπεία της εγκεφαλικής παράλυσης και στα πλαίσια αυτής της συνεργασίας δύο παιδιά έχουν μεταβεί στην κλινική της μαζί με τα βλαστοκύτταρα τους τα οποία τους χορηγήθηκαν. Σήμερα η χορήγηση των βλαστοκυττάρων και η παρακολούθηση των παιδιών γίνεται στην Ελλάδα και τα παιδιά περιλαμβάνονται στη μελέτη αυτή. Σύμφωνα με τη μελέτη από όλα τα νεογνά μεγαλύτερα των 35 εβδομάδων κύησης τα οποία γεννήθηκαν με Abgar score μικρότερο από 5 στα πρώτα 10 λεπτά, συλλέγεται το ΟΠΑ, διαχωρίζονται τα βλαστοκύτταρα και φυλάσσονται σε 4 φιαλίδια των 2 ml, τα οποία χορηγούνται αμέσως μετά τον διαχωρισμό, στις 24, 48 και 72 ώρες. Τα βλαστοκύτταρα που χορηγούνται σε αυτά τα παιδιά δεν περιέχουν προσμίξεις ερυθρών αιμοσφαιρίων, παρά μόνο καθαρά λευκά αιμοσφαίρια, διότι σε διαφορετική περίπτωση ανεβάζουν τα επίπεδα της χολερυθρίνης και τον κίνδυνο εμφάνισης πυρηνικού ικτέρου. Τα βλαστοκύτταρα χορηγούνται σε μικρό όγκο για να μην επιβαρύνεται η κυκλοφορία του νεογνού, ένα φιαλίδιο των 2 ml κάθε φορά. Συγχρόνως δια νόμου στις ΗΠΑ όλα τα νεογνά με προβλήματα οξυγόνωσης κατά τον τοκετό υποβάλλονται σε υποθερμία στους 33,5 0 C, η οποία ελαττώνει αφ ενός μεν τις ανάγκες σε οξυγόνο και αφ ετέρου την ανάπτυξη οξειδωτικού στρες τοπικά στον εγκέφαλο από την κινητοποίηση των φαγοκυττάρων στην πάσχουσα περιοχή. Ο όγκος αίματος που συλλέχτηκε από τα νεογνά αυτά κυμαίνονταν κατά μέσο όρο μεταξύ 36 και 4,3 ml. Η μελέτη αυτή δείχνει επίσης ότι ο μικρός όγκος ΟΠΑ μπορεί να αποδειχτεί περισσότερο χρήσιμος, διότι συλλέγεται από νεογνά με σοβαρά προβλήματα για τα οποία είτε λόγω συνθηκών του τοκετού είτε λόγω προωρότητας δεν θα μπορούσε να γίνει καλύτερη λήψη. Επίσης τα βλαστοκύτταρα που συλλέγονται από τα νεογνά αυτά αρκούν για το σωματικό τους βάρος και επομένως κάθε συλλογή βλαστοκυττάρων θα πρέπει να χειρίζεται ως ένα μόσχευμα υποψήφιο για χορήγηση. Ένα χρόνο μετά την χορήγηση το 85% των νεογνών που πήραν τα βλαστοκύτταρα ήταν εν ζωή σε σχέση με το 41% αυτών που δεν πήραν. Η συχνότητα των επιπλοκών στο πρώτο διάστημα μετά τη γέννηση και στις δύο ομάδες ήταν η ίδια, η μεγάλη διαφορά αφορούσε στην επί μακρόν επιβίωση των νεογνών με προβλήματα κακής οξυγόνωσης κατά τον τοκετό, (Coten MC at al 2014. J Pediatr 164: 973-979). Στην Ιαπωνία και Κορέα τα βλαστοκύτταρα του ομφαλοπλακουντιακού αίματος χρησιμοποιούνται ως ρουτίνα στην αποκατάσταση των εγκεφαλικών επεισοδίων και στη Νόσο του Κινητικού Νευρώνα γνωστή και ως Πλάγια Αμυοτροφική Σκλήρυνση, η χορήγηση των οποίων επιβραδύνει την εξέλιξη της, ιδίως όταν γίνει ενδοραχιαία. ΑΥΤΟΛΟΓΑ Η ΑΛΛΟΓΔΝΗ ΒΛΑΣΤΟΚΥΤΤΑΡΑ; Το υγιές αυτομόσχευμα εξ αρχής εθεωρείτο το καλύτερο μόσχευμα για την αντιμετώπιση των κακοήθων ασθενειών. Πριν την οργάνωση τραπεζών φύλαξης βλαστοκυττάρων κανένας ασθενής δεν διέθετε αυτομόσχευμα με αποτέλεσμα να καταφεύγει, σε όσες περιπτώσεις ήταν εφικτό, στην αναζήτηση ιστοσυμβατού αλλογενούς μοσχεύματος, στην καλύτερη των περιπτώσεων μέσα από την οικογένεια του και στη χειρότερη από άγνωστο συμβατό δότη μέσω μιας δημόσιας τράπεζας, (Iafolla και συν 2014). Οι αλλογενείς μη συγγενικές μεταμοσχεύσεις έχουν πολλαπλάσιο κόστος σε σχέση με τις αυτόλογες και με μεγάλα ποσοστά απόρριψης παρά την εργαστηριακά επιβεβαιωμένη ιστοσυμβατότητα. Ο αριθμός των αυτόλογων μεταμοσχεύσεων, ιδιαίτερα για τις λευχαιμίες και τα λεμφώματα, αυξάνει και στη χώρα μας ακολουθώντας τη διεθνή πορεία, σύμφωνα με ανακοινώσεις των πεπραγμένων μεταμοσχευτικών κέντρων στη χώρα μας. Σον Απρίλιο του 2010 από την επιστημονική ομάδα του Al Gratwohl και συν ανακοινώθηκαν οι μεταμοσχεύσεις του ομφαλικού αίματος και του μυελού των οστών οι οποίες δημοσιεύτηκαν στο επιστημονικό περιοδικό JAMA, ένα από τα εγκυρότερα διεθνή ιατρικά περιοδικά, JAMA 2010, 303(16):1617-24) και αποτελούν κατευθυντήριες γραμμές για την πολιτική που θα ακολουθήσουν τα κράτη σχετικά με τη φύλαξη των βλαστοκυττάρων. Στη μελέτη αυτή συμμετείχαν 1.327 επιστημονικές ομάδες από 71 χώρες οι οποίες βρίσκονται σε πέντε ηπείρους. Καταγράφηκαν όλα τα είδη των μεταμοσχεύσεων, αυτόλογων και αλλογενών που πραγματοποιήθηκαν από τις συμμετέχουσες ομάδες το έτος 2006 για τη θεραπεία κακοήθων, κληρονομικών και αυτοάνοσων ασθενειών. Το έτος αυτό πραγματοποιήθηκαν 50.417 μεταμοσχεύσεις εκ των οποίων οι 28.901 (57%) ήταν αυτόλογες και οι 21.516 (43%) αλλογενείς. Από τις 21.516 αλλογενείς μεταμοσχεύσεις στις 11.928 (55,4%) τα βλαστοκύτταρα προέρχονταν μέσα από την οικογένεια και στις 9.588 (44,5%) από τη δημόσια τράπεζα. Άρα η πραγματική προσφορά της οικογένειας προς την κοινωνία το έτος 2006 στο σύνολο των μεταμοσχεύσεων ήταν 40.829 μοσχεύματα, το 86%, και της δημόσιας 9.588, το 14%. Στο σημείο αυτό η στατιστική συμφωνεί με προηγούμενη σχετική δημοσίευση (Watt et al 2007 Meth. Mol. Biol 368, 237-259) όπου επί 27.000 μεταμοσχεύσεων στην Ευρώπη το 70% ήταν αυτόλογες, το 21% προέρχονταν από ιστοσυμβατό αδελφό και μόνο στο 9% ήταν αλλογενείς με δότη εκτός οικογένειας. το ίδιο ακριβώς ποσοστό κυμαίνονται και οι μεταμοσχεύσεις στη χώρα μας σύμφωνα με ανακοίνωση
BIOHELLENIKA NEWS ΟΚΣΩΒΡΙΟ 2014 5 στις 8/5/2013 του Αιματολογικού Σμήματος του Νοσοκομείου Παπανικολάου. υγκεκριμένα για τη θεραπεία της λευχαιμίας και του λεμφώματος το έτος 2012 στο Νοσοκομείο Παπανικολάου έγιναν 90 μεταμοσχεύσεις εκ των οποίων οι 57 ήταν αυτόλογες (ποσοστό 63%), οι 19 από γονείς και αδέλφια και μόνο οι 14 (ποσοστό 15,5%) από δημόσια τράπεζα. Επομένως συνολικά το έτος 2012 το 84% των μοσχευμάτων του νοσοκομείου Παπανικολάου προήλθαν από την οικογένεια και μόνο το 14% από τη δημόσια τράπεζα, ποσοστά που συμφωνούν απόλυτα με τον υπόλοιπο κόσμο. http://www.almgnetwork.com/wpcontent/uploads/2014/03/ekthesipepragmenwn-storgi-2012.pdf Οι αυτόλογες μεταμοσχεύσεις έχουν το πλεονέκτημα του ότι ο ασθενής και το μόσχευμα δεν κινδυνεύουν από απόρριψη και ο ασθενής δεν λαμβάνει ανοσοκατασταλτικά φάρμακα για την προστασία του μοσχεύματος και του οργανισμού του. Τα επόμενα χρόνια φαίνεται ότι η κλασική μεταμόσχευση θα αποτελεί παρελθόν και θα δώσει τη θέση της στη γονιδιακή θεραπεία της λευχαιμίας και άλλων καρκίνων, μέθοδος η οποία ήδη έχει πάρει έγκριση το 2013 από τον FDA και έχει εφαρμοστεί στις ΗΠΑ στους 150 πρώτους ασθενείς με λευχαιμία, καρκίνο του παγκρέατος και του μεσοθηλίου. Νεαρά ή Γερασμένα Βλαστοκύτταρα; Πρέπει να υπογραμμιστεί ότι η ποιότητα των βλαστοκυττάρων επηρεάζεται από την ηλικία (Roobrouck και συν 2008, Exp Cell Res.;314(9):1937-44). Τα βλαστοκύτταρα που προέρχονται από νεαρά άτομα είναι πιο αποτελεσματικά για τη θεραπεία του εμφράγματος του μυοκαρδίου από αυτά που προέρχονται από άτομα μέσης ηλικίας (Nayan και συν 2011 McGill University Canada, JournalofTissueEngineering ). Δεκάδες γονίδια των βλαστοκυττάρων επηρεάζονται με την πάροδο της ηλικίας (Wagner et al 2009, PLoS ONE 4: e5846) και για το λόγο αυτό «Τα γερασμένα αρχέγονα κύτταρα διαφέρουν από τα αντίστοιχα νεαρά ως προς την λειτουργική τους ικανότητα και την ακεραιότητα του γονιδιώματος τους» (Waterstrat και Van Zant 2009 Curr Opin Immunol 21:408-13). Σήμερα είναι γενικά παραδεκτό ότι: «Γερνάμε, επειδή γερνάνε τα βλαστοκύτταρα με τα οποία ο οργανισμός μας αυτοανανεώνεται. (Sousounis και συν 2014, Curr Top Dev Biol.;108:217-46 & Behrens και συν 2014 Nature Cell Biol. 2014, 16(3):201-7). Όπως αναφέρουν ερευνητές από τις ΗΠΑ: «Έχει παρατηρηθεί μείωση της ικανότητας πολλαπλασιασμού των κυττάρων αυτών με την πρόοδο της ηλικίας. Η μειωμένη αυτή αναγεννητική ικανότητα φαίνεται ότι συμβάλλει σημαντικά στο γήρας του όλου οργανισμού και σε νοσήματα όπως η αθηροσκλήρωση και ο σακχαρώδης διαβήτης των ενηλίκων» (Sharpless και DePinho 2007, Nature Rev Mol Cell Biol, (9):703-13). Είναι χαρακτηριστικό ότι «Η χορήγηση βλαστοκυττάρων από νεαρά πειραματόζωα σε γηρασμένα θηλυκά βελτίωσε την αναπαραγωγική ικανότητα και την επιβίωση των απογόνων.» (Selesniemi και συν 2009 Harvard Medical School, Aging). Tα βλαστοκύτταρα που συλλέγονται από το ομφαλοπλακουντιακό αίμα είναι τα ιδεώδη κύτταρα για τη δημιουργία επαγόμενων πολυδύναμων βλαστοκυττάρων (ipsc), επειδή είναι νεαρά κύτταρα και για το λόγο αυτό δεν φέρουν μεταλλάξεις λόγω της γήρανσης. Έτσι για την μετατροπή τους σε πολυδύναμα βλαστοκύτταρα ipsc γίνονται μόνο δύο επεμβάσεις στο γενετικό τους υλικό (αντί για τέσσερις που χρειάζονται για τα γηρασμένα βλαστοκύτταρα) και με διαδικασία μόνο δύο εβδομάδων, χωρίς την προσθήκη άλλων ξένων προς το κύτταρο χημικών ουσιών (Giorgetti και συν 2010 Nature protocols; 5: 811-820). Άρα όσοι θα έχουν φυλάξει δικά τους νεαρά βλαστοκύτταρα θα πλεονεκτούν όταν η τεχνολογία αυτή εφαρμοστεί στην κλινική πράξη. Τέλος πρέπει να γνωρίζουμε ότι τα κρυοσυντηρημένα βλαστοκύτταρα μπορούν να διατηρηθούν στο υγρό άζωτο για διάστημα που ξεπερνάει τα όρια της ανθρώπινης ζωής χωρίς να χάνουν τις ευεργετικές τους ιδιότητες (Choudhery και συν 2013 Curr Stem Cell Res Ther. 8:370-80) Αυτόλογα βλαστοκύτταρα χρησιμοποιούνται σήμερα με ασφάλεια σε κλινικές μελέτες και θεραπευτικές εφαρμογές σε πολλές ιατρικές ειδικότητες, ενώ οι εφαρμογές τους συνεχώς επεκτείνονται. Οι ασθενείς καταφεύγουν στην αλλογενή μεταμόσχευση μόνο στην περίπτωση της λευχαιμίας, όταν είναι ηλικίας κάτω των 60 ετών και μόνον εφ όσον δεν έχουν οι ίδιοι βλαστοκύτταρα ή δεν υπάρχουν ιστοσυμβατά μέλη μέσα στην οικογένεια τους. Η πιθανότητα να βρει κάποιος βλαστοκύτταρα από δημόσια τράπεζα, είναι ακριβώς η ίδια όπως και μέσα από την οικογένεια του. Τα νεαρά βλαστοκύτταρα του ομφαλοπλακουντιακού αίματος δεν απαιτούν απόλυτη ιστοσυμβατότητα και για το λόγο αυτό η χρήση τους είναι πιο συχνή. Νεαρά βλαστοκύτταρα, όπως αυτά που συλλέγονται κατά τη γέννηση, μπορούν να κρυοσυντηρηθούν με ασφάλεια και να χρησιμοποιηθούν με επιτυχία για αυτόλογες κυτταρικές θεραπείες. Ο ΡΟΛΟ ΣΨΝ ΒΛΑΣΟΚΤΣΣΑΡΨΝ ΣΗΝ ΕΠΟΤΛΨΗ ΣΨΝ ΔΙΑΒΗΣΙΚΨΝ ΕΛΚΨΝ Ο σακχαρώδης διαβήτης και οι επιπλοκές του αποτελούν μια από τις συνηθέστερες αιτίες νοσηρότητας και θνησιμότητας του δυτικού κόσμου. Ο σακχαρώδης διαβήτης εμφανίζεται υπό δύο μορφές, ως παιδικός διαβήτης ή διαβήτης τύπου Ι που απαιτεί τη χρήση ινσουλίνης και ως διαβήτης των ενηλίκων ή τύπου ΙΙ, ο οποίος σχετίζεται με την παχυσαρκία και ρυθμίζεται με δίαιτα και αντιδιαβητικά χάπια ή σπανιότερα με ινσουλίνη. Πέρα από τα προβλήματα της ρύθμισης του διαβήτη, τα αγγειακά επεισόδια και γενικότερα η αγγειοπάθεια ευθύνονται για τα υψηλά ποσοστά αναπηρίας και θνησιμότητας. Η αγγειοπάθεια προσβάλλει τα μικρά και μεγάλα αγγεία και στα άκρα δημιουργούνται διαβητικά έλκη μετά από ελαφρό τραυματισμό, τα οποία είναι δυσίατα,
BIOHELLENIKA NEWS ΟΚΣΩΒΡΙΟ 2014 6 επιμολύνονται στην πορεία, διεισδύουν σε βαθύτερα στρώματα, προκαλούν οστεομυελίτιδες και συχνά καταλήγουν σε ακρωτηριασμό. Στην Ελλάδα υπάρχουν 800.000-1.000.000 διαβητικοί. Από αυτούς το 10% είναι άτομα με διαβήτη τύπου Ι και οι υπόλοιποι τύπου ΙΙ. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια ανοδική τάση εμφάνισης νέων ασθενών με διαβήτη τύπου ΙΙ λόγω της παχυσαρκίας, του στρες και της έλλειψης άσκησης. Κάθε χρόνο στα ελληνικά νοσοκομεία νοσηλεύονται 30.000-40.000 ασθενείς με διαβητικά έλκη διάφορης βαρύτητας. Το ετήσιο κόστος νοσηλείας ασθενή με διαβητικό έλκος είναι 6.200 ευρώ. Κάθε χρόνο 2000-3000 ασθενείς οδηγούνται σε ακρωτηριασμό και αναπηρία η οποία αυξάνει την νοσηρότητα τους και το κόστος της διαβίωσης τους. Η τακτική παρακολούθηση και η συστηματική εκπαίδευση των ασθενών θα μπορούσε να ελαττώσει την εμφάνιση των ελκών και να περιορίσει το ετήσιο κόστος νοσηλείας τους στο 1/3, ενώ παράλληλα θα μπορούσε να αποφευχθεί το 70% των ακρωτηριασμών. Το άμεσο κόστος ασθενούς με ακρωτηριασμό υπολογιζόμενο στην τριετία είναι 22.000 ευρώ, ενώ το έμμεσο κόστος στο ίδιο διάστημα υπολογίζεται στις 45.000-90.000 ευρώ. Τα οικονομικά στοιχεία προέρχονται από τα αρχεία της Διαβητολογικής Εταιρείας Βορείου Ελλάδας. Ακόμα και η συστηματικότερη ενημέρωση και παρακολούθηση των διαβητικών ασθενών δεν θα μπορούσε να αποτρέψει την εμφάνιση επίμονων ελκών και να εξαλείψει τελείως τους ακρωτηριασμούς. Για την καλύτερη αντιμετώπιση όλων των μορφών των ελκών, είτε πρόκειται για διαβητικά, είτε επιπεπλεγμένα τραύματα, είτε εγκαύματα, είτε έλκη λόγω ακτινοβολίας, και την αποφυγή ακρωτηριασμών σήμερα χρησιμοποιούνται οι κυτταρικές θεραπείες οι οποίες είναι ασφαλέστερες, αποτελεσματικότερες και οικονομικότερες. Στις εν λόγω κυτταρικές θεραπείες χρησιμοποιούνται βλαστοκύτταρα τα οποία έχουν ως βασική λειτουργία τη δημιουργία συνδετικού ιστού, ο οποίος αποκαθιστά όλο το βάθος της υποδόριας στιβάδας του δέρματος. Τα βλαστοκύτταρα προέρχονται από το λιπώδη ιστό, ο οποίος λαμβάνεται με λιποαναρρόφηση, διαχωρίζονται από τα υπόλοιπα στοιχεία και χορηγούνται τοπικά στην περίμετρο του έλκους με υποδόρια έγχυση. Τα βλαστοκύτταρα επίσης με τη μορφή γέλης καλύπτουν το έλκος, παράλληλα με την υποδόρια χορήγηση, και αυτό κάνει τη θεραπεία αποτελεσματικότερη. Η γέλη αποτελεί αυτόλογο ικρίωμα, το οποίο δημιουργείται από παράγωγα του αίματος του ασθενή και έχει ως σκοπό να σταθεροποιεί τα βλαστοκύτταρα στο σημείο της βλάβης, αλλά και να ενισχύει τη λειτουργία τους. Κάνοντας χρήση των κλασικών μεθόδων θεραπείας των διαβητικών ελκών απαιτούνται 70 ημέρες για την επούλωση, ενώ χρησιμοποιώντας βλαστοκύτταρα τα έλκη κλείνουν μετά από 42 ημέρες. Οι ανεπιθύμητες ενέργειες και οι επιμολύνσεις είναι πολύ λιγότερες σε σχέση με τις κλασικές θεραπείες και επίσης το ποσοστό των πλήρως και μόνιμα θεραπευθέντων ελκών είναι πολύ υψηλότερο στους ασθενείς που έκαναν χρήση βλαστοκυττάρων. Μερικές επιστημονικές ομάδες χορηγούν τα μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα συγχρόνως ενδοφλέβια και τοπικά. Έχει παρατηρηθεί ότι αυτοί οι ασθενείς ρυθμίζουν καλύτερα τον διαβήτη τύπου ΙΙ, χάνουν βάρος, τα σημεία φλεγμονής του έλκους υποχωρούν συντομότερα όπως και η επούλωση του έλκους, η οποία είναι μόνιμη. Η χρήση των βλαστοκυττάρων κερδίζει συνεχώς έδαφος στη θεραπεία πολλών ασθενειών κακοήθων και μη. Η αυτόλογη χρήση, κατά την οποία χρησιμοποιούνται τα βλαστοκύτταρα του ίδιου του ασθενή είναι ασφαλέστερη. Έχει αποδειχθεί σήμερα ότι μόνο για τη θεραπεία κακοήθους ασθένειας, στην περίπτωση που ο ίδιος ο ασθενής δεν διαθέτει τα δικά του, χρησιμοποιούνται βλαστοκύτταρα από ιστοσυμβατό δότη, ο οποίος στην καλύτερη των περιπτώσεων είναι ο ιστοσυμβατός αδελφός. Αυτόλογα βλαστοκύτταρα σήμερα χρησιμοποιούνται με επιτυχία στην αντιμετώπιση της προωρότητας των νεογνών, η οποία αφορά τη διάπλαση του εγκεφάλου, του πνεύμονα και του αμφιβληστροειδή, στις κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, και μάλιστα χορηγούνται στις πρώτες 72 ώρες, στα εγκεφαλικά επεισόδια, στις αυτοάνοσες παθήσεις, στον αυτισμό, στην Αισθητική Ιατρική και Αποκατάσταση. Χρησιμοποιούνται στις γονιδιακές θεραπείες κληρονομικών ασθενειών, όπως η μεσογειακή αναιμία και στις κυτταρικές θεραπείες των κακοήθων ασθενειών, αντικαθιστώντας τη χημειοθεραπεία.
BIOHELLENIKA NEWS ΟΚΣΩΒΡΙΟ 2014 7 Πηγές λήψης βλαστοκυττάρων στους ενήλικες για όλες τις ανωτέρω περιπτώσεις είναι ο λιπώδης ιστός και για τα παιδιά ο πλακούντας και ο ιστός του ομφαλίου λώρου κατά τον τοκετό. Ο πλακούντας και ο ομφάλιος λώρος θεωρούνται σήμερα η πληρέστερη πηγή λήψης βλαστοκυττάρων, η οποία εξασφαλίζει νεαρότερα, υγιέστερα και με περισσότερες δυνατότητες διαφοροποίησης βλαστοκύτταρα. ΠΕΙΡΑΜΑΣΙΚΗ ΦΡΗΗ ΒΛΑΣΟΚΤΣΣΑΡΨΝ ΣΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΗ ΕΠΙΛΗΧΙΑ Ερευνητές από το πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας αποκρυπτογράφησαν τις περιοχές του εγκεφαλικού φλοιού που ευθύνονται για τις κρίσεις επιληψίας στα πειραματόζωα και στη συνέχεια εμφύτευσαν εμβρυϊκά νευρικά βλαστοκύτταρα σε αυτές. Τα βλαστοκύτταρα ενσωματώθηκαν στις παθολογικά ενεργές περιοχές του εγκεφάλου, ελάττωσαν την δραστηριότητα τους και την συχνότητα εμφάνισης κρίσεων, προσφέροντας ανακούφιση και ελπίδα σε επιληπτικούς ασθενείς. Τα αίτια της επιληψίας, πέραν των τραυματισμών, διαταραχών της οξυγόνωσης του εγκεφάλου και γενετικών ανωμαλιών, είναι άγνωστα. Εμφανίζεται με τη μορφή αφαιρέσεων ή σπασμών, οι ασθενείς χάνουν τις αισθήσεις τους για λίγη ώρα και δεν έχουν καθόλου μνήμη γύρω από το επεισόδιο. Ένας στους τρεις ασθενείς ανταποκρίνεται στην φαρμακευτική αγωγή. Η έρευνα σε πειραματικό μοντέλο πρόκλησης επιληπτικών κρίσεων οδήγησε τους ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Stanford της California στο συμπέρασμα ότι μια ομάδα νευρικών ινών, οι οποίες συνεργάζονται και αποτελούν ένα κύκλωμα στον εγκέφαλο, ανεξαρτητοποιούνται από τις γειτονικές, ενεργοποιούνται αυτόνομα και προκαλούν τις επιληπτικές κρίσεις. Οι επιληπτικές κρίσεις σχετίζονται με υπερδραστηριότητα στις περιοχές όρασης και αφής του φλοιού του εγκεφάλου των πειραματοζώων. Άλλοι νευρώνες ενισχύουν την δραστηριότητα του εγκεφάλου και άλλοι την καταστέλλουν και αυτό οφείλεται σε ειδικές νευροδιαβιβαστικές ουσίες, τις οποίες παράγουν τα νευρικά κύτταρα και κατευθύνουν στο περιβάλλον τους. Κάποιοι από αυτούς τους νευρώνες είναι παθολογικοί ακόμα και εάν το πειραματόζωο δεν εμφανίζει σπασμούς. Οι ερευνητές μεταμόσχευσαν φυσιολογικούς εμβρυϊκούς νευρώνες στον ινιακό λοβό γενετικά τροποποιημένων πειραματοζώων τα οποία δεν εμφάνιζαν σπασμούς και παρατήρησαν εντυπωσιακές αλλαγές σε αυτά τα ζώα. Ο αριθμός των κρίσεων μειώθηκε αισθητά και τα πειραματόζωα εκτός του ότι κέρδισαν βάρος επιβίωσαν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα σε σχέση με αυτά που δεν έλαβαν τα βλαστοκύτταρα. Τα αποτελέσματα αυτά δείχνουν ότι η εμφύτευση των βλαστοκυττάρων σε περιοχές αυξημένης δραστηριότητας στον εγκέφαλο είναι εφικτή, ασφαλής και αποτελεσματική σε επίπεδο πειραματοζώων. Ο μηχανισμός με τον οποίο τα βλαστοκύτταρα καταστέλλουν την δραστηριότητα είναι υπό μελέτη, η πιθανότερη εξήγηση είναι ότι δημιουργούνται νέες μικρές νευρικές απολήξεις οι οποίες δημιουργούν συνάψεις μεταξύ των νευρικών κυττάρων του κυκλώματος και ελέγχουν την δραστηριότητα καταστέλλοντας ή ενεργοποιώντας τους νευρώνες όταν είναι απαραίτητο. Επειδή η επιληψία εμφανίζεται συχνά στον πληθυσμό και μεταξύ των παιδιών και έχει κοινωνικές επιπτώσεις και ειδικά σε ασθενείς στους οποίους η φαρμακευτική θεραπεία δεν έχει καμία επίδραση, οι κυτταρικές θεραπείες θα μπορούσαν να προσφέρουν σημαντική βοήθεια στον ασθενή. ΑΤΣΟΛΟΓΗ ΚΤΣΣΑΡΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΟΤ ΚΑΡΚΙΝΟΤ ΣΟΤ ΣΡΑΦΗΛΟΤ ΣΗ ΜΗΣΡΑ Τον τελευταίο χρόνο επιχειρείται στις ΗΠΑ μια νέα θεραπευτική προσέγγιση των κακοήθων ασθενειών, όπως της λευχαιμίας και του καρκίνου. Η μέθοδος αυτή εκπαιδεύει και ενεργοποιεί το ανοσοποιητικό σύστημα του ίδιου του ασθενούς εναντίον των κακοήθων κυττάρων που φέρει στο σώμα του και δεν χρειάζεται να πάρει χημειοθεραπεία. Με τον τρόπο αυτόν παρακάμπτονται όλες οι παρενέργειες της χημειοθεραπείας και μπορεί να χρησιμοποιείται και σε ασθενείς μεγαλύτερης ηλικίας. Η μέθοδος εφαρμόζεται για τη θεραπεία της λευχαιμίας, του καρκίνου του παγκρέατος και του πνεύμονα και πρόσφατα στον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Το Αμερικανικό κολλέγιο της κλινικής Ογκολογίας στο Σικάγο ανακοίνωσε την πλήρη υποχώρηση του καρκίνου σε δύο γυναίκες με πολλαπλές μεταστάσεις, οι οποίες παρουσίασαν
BIOHELLENIKA NEWS ΟΚΣΩΒΡΙΟ 2014 8 πλήρη υποχώρηση μετά από μία μόνο θεραπεία. Η δοκιμή από τους ερευνητές του Εθνικού Ινστιτούτου του Καρκίνου αποτελεί μια επί πλέον ένδειξη ότι η υποσχόμενη νέα τεχνολογία γνωστή ως «υιοθετημένη κυτταρική θεραπεία Τ- λεμφοκυττάρων» έχει επίδραση στους συμπαγείς όγκους σύμφωνα με τον Dr. Renier Brentjens, διευθυντή των κυτταρικών θεραπειών στο Μemorial Sloan Kettering Cancer Center και εντυπωσιακά αποτελέσματα στη θεραπεία της οξείας λεμφοβλαστικής αναιμίας. Η μέθοδος αυτή δοκιμάστηκε σε εννέα γυναίκες με μεταστατικούς καρκίνους του τραχήλου της μήτρας οι οποίοι προκλήθηκαν από τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων (ΗPV) για τον οποίο υπάρχουν λίγες επιλογές θεραπείας. Τα Τ-λεμφοκύτταρα τροποποιούνται έτσι ώστε να αναγνωρίζουν δύο πρωτεΐνες που σχετίζονται με τον HPV, γνωστές ως Ε6 και Ε7 και να καταστρέφουν τα κύτταρα που τις περιέχουν. Από τις 9 γυναίκες που υποβλήθηκαν στη θεραπεία οι 3 ανταποκρίθηκαν. Η μία είχε μερική ανταπόκριση και οι όγκοι συρρικνώθηκαν σχεδόν στο 40% με χρονική διάρκεια 3 μηνών. 2 ασθενείς είχαν ολοκληρωτική υποχώρηση και η χρονική διάρκεια ήταν για 15 μήνες στη μία ασθενή και 22 μήνες στην άλλη, διάστημα κατά το οποίο παρακολουθήθηκαν οι ασθενείς. Αυτό σημαίνει πως η μέθοδος είναι αποτελεσματική και χρήζει περαιτέρω βελτίωσης. Η θεραπεία επεκτείνεται σε 35 γυναίκες με καρκίνο του τραχήλου και μελλοντικά θα χρησιμοποιηθεί και για άλλες κακοήθεις εντοπίσεις που προκαλούνται από τον ίδιο ιό. Η εκπαίδευση του ανοσοποιητικού συστήματος για την αντιμετώπιση του καρκίνου είναι μια νέα πολλά υποσχόμενη μέθοδος, η οποία καταργεί τη χημειοθεραπεία και εφαρμόζεται και σε ασθενείς μεγάλης ηλικίας. Το μειονέκτημα της μεθόδου είναι ότι λόγω της μαζικής καταστροφής των καρκινικών κυττάρων απελευθερώνονται μαζικά κυτταροκίνες οι οποίες προκαλούν οξείες και επικίνδυνες αναφυλακτικές αντιδράσεις στον ασθενή. Η μακροχρόνια παρουσία στελεχών υψηλού κινδύνου του ιού HPV στο γεννητικό σύστημα της γυναίκας οδηγεί στην εμφάνιση του καρκίνου, η έγκαιρη διάγνωση και ο εμβολιασμός θα ελαττώσει σε σημαντικό βαθμό την εμφάνιση νέων κρουσμάτων. ΜΠΟΡΟΤΝ ΣΑ ΑΤΣΟΛΟΓΑ ΒΛΑΣΟΚΤΣΣΑΡΑ ΝΑ ΦΡΗΙΜΟΠΟΙΗΘΟΤΝ ΓΙΑ ΣΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΗ ΚΛΗΡΤΝΗ ΚΑΣΑ ΠΛΑΚΑ; Η απάντηση είναι ΝΑΙ. Δεν υπάρχει συγκεκριμένη μορφή κληρονομικότητας στα αυτοάνοσα νοσήματα. Ομάδες ανθρώπων ανήκουν σε ένα συγκεκριμένο τύπο του Μείζονος Συστήματος Ιστοσυμβατότητας (HLA) και αυτοί είναι περισσότερο επιρρεπείς στην εμφάνιση όχι ενός συγκεκριμένου αυτοάνοσου νοσήματος, αλλά οποιουδήποτε. Στη χώρα μας πολλοί άνθρωποι διαφόρων ηλικιών πάσχουν από αυτοάνοσο νόσημα και αν και υπάρχει μεγάλη εμπειρία στις μεταμοσχεύσεις και στη διαχείριση των βλαστοκυττάρων, εν τούτοις δεν υπάρχει ανάλογο οργανωμένο κέντρο για αποτελεσματική θεραπεία των ασθενών αυτών, οι οποίοι για χρόνια υποβάλλονται σε θεραπείες χωρίς διαπιστωμένο όφελος και μάλιστα με σοβαρές παρενέργειες.
BIOHELLENIKA NEWS ΟΚΣΩΒΡΙΟ 2014 9 Σήμερα βρίσκονται σε εξέλιξη εγκεκριμένες από το FDA 18 κλινικές μελέτες οι οποίες χρησιμοποιούν βλαστοκύτταρα για τη θεραπεία της σκλήρυνσης κατά πλάκας. Πρόσφατα εγκρίθηκε μια πρωτότυπη θεραπεία η οποία χορηγεί τα βλαστοκύτταρα μέσα στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό, ενώ μέχρι πρόσφατα η χορήγηση ήταν ενδοφλέβια. Με τον τρόπο αυτόν επιτυγχάνεται άμεσα μεγαλύτερη συγκέντρωση κυττάρων στο κεντρικό νευρικό σύστημα, στις περιοχές που πάσχουν. Η Σκλήρυνση Κατά Πλάκας ανήκει στην κατηγορία των αυτοάνοσων παθήσεων, κατά την εξέλιξη της οποίας ενεργοποιημένα Τ- λεμφοκύτταρα από την κυκλοφορία του αίματος περνούν τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, εγκαθίστανται στο νευρικό σύστημα και προκαλούν καταστροφή της μυελίνης ουσίας των νευρικών ινών και αντικατάσταση της από φλεγμονώδεις απομυελυνωτικές πλάκες. Τα ανοσοκατασταλτικά, οι ιντερφερόνες και πρόσφατα τα φουμαρικά δεν κατάφεραν να αναχαιτίσουν την πορεία της νόσου, η οποία συνεχίζεται με υφέσεις και εξάρσεις καθ όλη τη διάρκεια της ζωής του ατόμου αυξάνοντας τη νοσηρότητα του. Τα αιμοποιητικά βλαστοκύτταρα του μυελού των οστών είχαν προταθεί αρχικά ως θεραπευτική προσέγγιση από το 1995 με σειρά δημοσιεύσεων σε ομάδες ασθενών από διάφορα κέντρα. Επειδή η ασθένεια εξελίσσεται σε έδαφος αυτοανοσίας, η χορήγηση των βλαστοκυττάρων συνδυάστηκε με συστηματική χημειοθεραπεία η οποία προηγείται και οδηγεί στην πλήρη καταστροφή του πάσχοντα μυελού των οστών. Τα χορηγούμενα στη συνέχεια βλαστοκύτταρα αποκαθιστούν εκ νέου το μυελό και οδηγούν στο λεγόμενο reset ή reboost του ανοσοποιητικού. Η αιμοποιητική μεταμόσχευση συνοδεύεται με 2%-3% θνησιμότητα, λόγω της χημειοθεραπείας, και σήμερα μετά από αξιολόγηση πολλών κλινικών μελετών εφαρμόζεται σε ασθενείς με πρόσφατη εμφάνιση, προϊούσα και μη υφέσιμη μορφή, η οποία χαρακτηρίζεται ως κακοήθης σκλήρυνση, Σε όλες τις άλλες μορφές της νόσου προτείνεται η μεταμόσχευση μεσεγχυματικών βλαστοκυττάρων τα οποία λαμβάνονται από το λίπος. Σύμφωνα με πρόσφατες δημοσιεύσεις τα βλαστοκύτταρα που απομονώνονται από το λιπώδη ιστό έχουν καλύτερο θεραπευτικό αποτέλεσμα. Ο λιπώδης ιστός στη θεραπεία της σκλήρυνσης πλεονεκτεί διότι: Η θεραπεία γίνεται και στην οξεία και στη χρόνια φάση Είναι περισσότερο αποτελεσματική σε σχέση με τον μυελό των οστών διότι τα μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα διαπερνούν τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό στην οξεία φάση και καταστέλλουν τοπικά τη δράση των ενεργοποιημένων Τ- λεμφοκυττάρων. Δεν προηγείται χημειοθεραπεία και ως εκ τούτου δεν υπάρχουν οι επιπλοκές της χημειοθεραπείας. Τα βλαστοκύτταρα μπορούν να χορηγηθούν ενδοφλέβια και ενδοραχιαία με καλύτερο θεραπευτικό αποτέλεσμα στην τελευταία, λόγω υψηλότερης συγκέντρωσης στο νευρικό σύστημα. Η λιποαναρρόφηση ή λιπεκτομή είναι λιγότερο επώδυνες και ασφαλέστερες σε σχέση με τη λήψη του μυελού των οστών. Ο ασθενής μπορεί να δώσει λίπος περισσότερες φορές. Τα βλαστοκύτταρα αποθηκεύονται σε δόσεις και μπορούν να χρησιμοποιηθούν περισσότερες φορές. Ως επιπλοκές της ενδοραχιαίας χορήγησης αναφέρονται κεφαλαλγίες, πόνος στη θέση της παρακέντησης, εξάνθημα και χαμηλή πυρετική κίνηση, τα οποία παρέρχονται εντός 24 ωρών. Όλοι οι ασθενείς που έλαβαν τα μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα εμφάνισαν σημαντική βελτίωση της οπτικής οξύτητας και υποχώρησης των πλακών στην περιοχή των οπτικών νεύρων, σημείο δράσης των βλαστοκυττάρων. Το επόμενο βήμα στη θεραπεία των αυτοάνοσων ασθενειών θα είναι η στοχευμένη και επιλεκτική μείωση του αριθμού των λεμφοκυττάρων, τα οποία είναι υπεύθυνα για τη δημιουργία των αυτοάνοσων νοσημάτων σε συνδυασμό με τα βλαστοκύτταρα. Η μέθοδος αυτή θα περιορίσει αποτελεσματικά τις επιπλοκές της χημειοθεραπείας, θα κάνει τη θεραπεία πιο απλή, ασφαλή και προσιτή σε ασθενείς όλων των ηλικιών.
BIOHELLENIKA NEWS ΟΚΣΩΒΡΙΟ 2014 10
BIOHELLENIKA NEWS ΟΚΣΩΒΡΙΟ 2014 11 Η BIOHELLENIKA ΑΝΑΝΕΨΕ ΜΕ ΕΠΙΣΤΦΙΑ ΣΗ ΔΙΕΘΝΗ ΔΙΑΠΙΣΕΤΗ ΑΠΟ ΣΗΝ ΑΑΒΒ ΓΙΑ ΣΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΥΤΛΑΞΗ ΣΨΝ ΒΛΑΣΟΚΤΣΣΑΡΨΝ Στις 26/9/2014, η BIOHELLENIKA Α.Ε. ανανέωσε με μεγάλη επιτυχία τη διεθνή διαπίστευσή της από την Αμερικανική Ένωση Τραπεζών Αίματος (ΑΑΒΒ). Η πρώτη διαπίστευση της Biohellenika έγινε το 2010 και έκτοτε ανανεώνεται κάθε δύο έτη με απόλυτη επιτυχία. Η διαπίστευση αυτή κάνει αποδεκτές τις μονάδες που φυλάσσονται στα εργαστήρια της σε όλα τα νοσοκομεία στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Η διαπίστευση από την ΑΑΒΒ αποτελεί διεθνώς αναγνωρισμένη εγγύηση της ποιότητας των υπηρεσιών που προσφέρει η Biohellenika τόσο κατά την επεξεργασία και φύλαξη των μονάδων, όσο και κατά την αποδέσμευση τους για θεραπευτικές εφαρμογές σε κλινικές και νοσοκομεία στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Πρέπει να σημειωθεί ότι η Biohellenika είναι η μόνη Ελληνική εταιρεία η οποία έχει αποδεσμεύσει με επιτυχία μονάδες για θεραπεία τόσο στις Ηνωμένες πολιτείες όσο και στην Ευρώπη. Ο πρόεδρος της Biohellenika Α.Ε., Δρ. Γεώργιος Κολιάκος, συγχαίρει τα στελέχη της εταιρείας για την άψογη εμφάνισή τους κατά την επιθεώρηση από την AABB που έγινε από δύο ειδικούς αξιολογητές και διήρκησε δύο ημέρες, και όπως δήλωσε «Είναι πολύ σημαντικό μια ελληνική εταιρεία να διατηρεί την δύσκολη εποχή της οικονομικής κρίσης τις διεθνείς διαπιστεύσεις της. Με τη διεθνή διαπίστευση της ΑΑΒΒ επιβεβαιώνεται και εξασφαλίζεται η αξία των υπηρεσιών που προσφέρει η εταιρεία τόσο προς τη διεθνή ιατρική κοινότητα όσο και προς τους γονείς που επέλεξαν τη Biohellenika για να φυλάξουν τα βλαστοκύτταρα των παιδιών τους. Οι υψηλής ποιότητας υπηρεσίες της εταιρείας μας και οι υπάρχουσες απαραίτητες για το σκοπό αυτό υποδομές και επενδύσεις συνδυάζονται με μια ανταγωνιστική τιμολογιακή πολιτική, προσαρμοσμένη στα σημερινά δύσκολα οικονομικά δεδομένα. Η Biohellenika παραμένει πιστή στις αρχές της για την εξυπηρέτηση των προνοητικών γονέων που αποφασίζουν να διασφαλίσουν την υγεία των παιδιών τους φυλάσσοντας τα πολύτιμα βλαστοκύτταρα κατά τη γέννηση». Οι πρωτοποριακές υπηρεσίες φύλαξης βλαστοκυττάρων από το ομφαλοπλακουντιακό αίμα, τον πλακούντα, ολόκληρο τον ομφάλιο λώρο, τα πρώτα δόντια και το λιπώδη ιστό σε συνδυασμό με τον τελευταία γενιάς εξοπλισμό, τα άρτια τεχνολογικά εργαστήρια, την άμεση εξυπηρέτηση και επιστημονική ενημέρωση των γονέων σε συνδυασμό με τη φροντίδα των καταξιωμένων ιατρών αναδεικνύουν τη Biohellenika ως μία μοναδική εταιρεία που ανταποκρίνεται με ανθρωπιά και αξιοπιστία στις ανάγκες της ελληνικής οικογένειας. Λίγα λόγια για την ΑΑΒΒ Η AABB είναι ένας διεθνής οργανισμός που πιστοποιεί Ιδρύματα που συμμετέχουν σε κυτταρικές θεραπείες συμπεριλαμβανομένης της μεταμοσχευτικής ιατρικής. Ιδρύθηκε το 1947 και έχει δεσμευτεί να προωθεί την βελτίωση των υπηρεσιών υγείας εξελίσσοντας τις πρακτικές και τα πρότυπα στην ιατρική και τις κυτταρικές θεραπείες για τη βελτιστοποίηση της ασφάλειας τόσο του δότη όσο και του ασθενή. (www.aabb.org) Biohellenika News Λεωφόρος Γεωργικής Σχολής 65, Θεσσαλονίκη Τηλέφωνο: 2310 474 282 / 6944677746 υγγραφή: Κοκκώνα Κουζή- Κολιάκου, Καθηγήτρια Ιςτολογίασ Εμβρυολογίασ, Πρόεδροσ Επιςτημονικού υμβουλίου Biohellenika Επιμέλεια Έκδοςησ: Άννα Σςουκαλά