ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ

ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΗΓ' ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ ΣΜΖΜΑ ΣΟΠΗΚΖ ΑΤΣΟΓΗΟΗΚΖ ΚΑΗ ΠΔΡΗΦΔΡΔΗΑΚΖ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΣΔΛΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ ΣΑ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΑ ΚΑΗ ΔΠΗΣΖΜΟΝΗΚΑ ΠΑΡΚΑ ΣΖΝ ΔΤΡΧΠΖ ΚΑΗ ΣΟΝ ΚΟΜΟ ΔΠΗΒΛΔΠΧΝ Υπιζηοθάκηρ Μανϊληρ ΠΟΤΓΑΣΖ Ειάκαρ Αθανάζιορ ΑΘΖΝΑ - 2003 2

ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ Πεπίλητη 4 Summary 5 Λέξειρ κλειδιά 5 Διζαγυγή 6 1. ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΚΑΗ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΑ 7 1.1 Γενικά 7 1.2 Κλαζικέρ πποζεγγίζειρ ηυν εννοιϊν ηηρ ηεσνολογικήρ και ηηρ οικονομικήρ ανάπηςξηρ 7 1.3 Απψ ηον Σαιςλοπιζμψ ζηον Φοπνηιζμψ και ηην «απέππιηη παπαγυγή» 8 1.4 Ο πψλορ ηηρ ηεσνολογίαρ ζηην πεπιθεπειακή ανάπηςξη 15 2. ΟΗ ΤΓΚΔΝΣΡΧΔΗ ΓΡΑΣΖΡΗΟΣΖΣΧΝ ΤΦΖΛΖ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΑ 2.1 Οπιζμοί 18 2.2 Σςπολογία ηυν ηεσνοπψλευν 21 2.3 Πποχποθέζειρ δημιοςπγίαρ ηυν ηεσνοπψλευν 22 2.4 Κλαδική διάπθπυζη ηυν δπαζηηπιοηήηυν ζηα ηεσνολογικάεπιζηημονικά πάπκα 24 2.5 Υπημαηοδψηηζη ηυν ηεσνολογικϊν επιζηημονικϊν πάπκυν 26 2.6 Ζ συποθέηηζη ηυν ηεσνοπψλευν 27 3. ΣΑ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΑ ΠΑΡΚΑ ΣΖΝ ΔΤΡΧΠΖ ΚΑΗ ΣΟΝ ΚΟΜΟ 30 3.1 Γενικά 30 3.2 Αμεπική 30 3.2.1 Ζ.Π.Α 30 3.2.2 Καναδάρ 32 3.2.3 Λαηινική Αμεπική 33 3.3 Αζία 33 3.3.1 Ηαπυνία 33 3.3.2 ιγκαποωπη-υονγκ-κονγκ-σαφβάν 34 3.3.3 Κίνα-Ηνδία 34 3.3.4 Μαλαιζία 35 3.4 Χκεανία 35 3.5 Δςπϊπη 36 3.5.1 Μεγάλη Βπεηανία 36 3.5.2 Γαλλία 39 3.5.3 Γεπμανία 41 3.5.4 Βέλγιο-Ολλανδία-Αςζηπία-Σζεσία-Δλβεηία 42 3.5.5 Ηβηπική Υεπζψνηζορ 42 18 3

3.5.6 Ηηαλία 44 3.5.7 κανδιναβικέρ Υϊπερ 45 3.5.8 Αναηολική Δςπϊπη 46 3.6 Ζ πολιηική ηηρ Δ.Δ για ηην ενίζσςζη ηηρ έπεςναρ και ηηρ ηεσνολογικήρ ανάπηςξηρ και ηηρ καινοηομίαρ μεηά ηο 1997 47 3.6.1 Οι νέερ καινοηψμερ ενέπγειερ (2000-2006) 50 4 ΣΑ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΑ ΚΑΗ ΔΠΗΣΖΜΟΝΗΚΑ ΠΑΡΚΑ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ 53 4.1 Γενικά 53 4.2 Σο επιζηημονικψ και ηεσνολογικψ πάπκο Ζπακλείος 54 4.3 Σο ηεσνολογικψ πάπκο ηηρ Θεζζαλονίκηρ 56 4.4 Σο ηεσνολογικψ πάπκο ηηρ Πάηπαρ 59 4.5 Σο ηεσνολογικψ πάπκο Λαςπίος 62 4.6 Σο ηεσνολογικψ πάπκο Αηηικήρ «Λεωκιππορ» 63 5. Ζ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΣΟΤ Γ ΚΟΗΝΟΣΗΚΟΤ ΠΛΑΗΗΟΤ ΣΖΡΗΞΖ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΚΑΗ ΣΖΝ 66 ΠΡΟΧΘΖΖ ΣΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ 5.1 Διζαγυγή-Ζ ηεσνολογική πολιηική ζηην Δλλάδα 66 5.2 Έπεςνα και ανάπηςξη ηεσνολογίαρ ζηην Δλληνική βιομησανία 69 5.3 Σο επισειπηζιακψ ππψγπαμμα ανηαγυνιζηικψηηηαρ 70 5.3.1 Σο ππψγπαμμα «ΔΛΔΤΘΧ» 71 5.3.2 Σο ππψγπαμμα «ΑΚΜΧΝ» 72 6.ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ 73 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ 78 4

ΠΔΡΗΛΖΦΖ Σν ζέκα ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη «Σα ηερλνινγηθά θαη επηζηεκνληθά πάξθα ζηελ Δπξψπε θαη ηνλ θφζκν». ην πξψην θεθάιαην εμεηάδεηαη απφ γεληθή ζθνπηά ε ζρέζε κεηαμχ αλάπηπμεο θαη ηερλνινγίαο θαη παξνπζηάδνληαη δηάθνξεο θιαζηθέο πξνζεγγίζεηο ησλ ελλνηψλ ηεο ηερλνινγίαο θαη ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο. Δπηπιένλ, ππάξρεη κία αλαθνξά ζηελ εμέιημε ηνπ κνληέινπ αλάπηπμεο απφ ηνλ 19 ν αηψλα εψο ζήκεξα θαζψο επίζεο θαη ηνπ ξφινπ ηεο ηερλνινγίαο ζηελ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε. Σν δεχηεξν θεθάιαην αζρνιείηαη αλαιπηηθφηεξα κε ηηο ζπγθεληξψζεηο δξαζηεξηνηήησλ πςειήο ηερλνινγίαο θαη εηδηθφηεξα κε ην θαηλφκελν ησλ ηερλνινγηθψλ-επηζηεκνληθψλ πάξθσλ θαη ησλ ηερλνπφιεσλ. Μεηαμχ άιισλ δίλνληαη νη νξηζκνί ησλ δηαθφξσλ κνξθψλ πνπ παίξλνπλ νη ζπγθεληξψζεηο δξαζηεξηνηήησλ πςειήο ηερλνινγίαο, ε ηππνινγία ησλ ηερλνπφιεσλ θαη ζηνηρεία πνπ αθνξνχλ ηελ ρξεκαηνδφηεζε ηνπο θαη ηε ρσξνζέηεζε ηνπο. ην ηξίην θεθάιαην ππάξρεη κία παξνπζίαζε ησλ ζεκαληηθφηεξσλ ηερλνινγηθψλ πάξθσλ ζηελ Δπξψπε θαη ηνλ θφζκν θαζψο θαη ε πνιηηηθή ηεο Δ.Δ. γηα ηελ ελίζρπζε ηεο έξεπλαο θαη ηεο ηερλνινγηθήο αλάπηπμεο. ην ηέηαξην θεθάιαην αθνινπζεί κία αληίζηνηρε παξνπζίαζε γηα ηα ηερλνινγηθά πάξθα ζηνλ ειιεληθφ ρψξν. ην πέκπην θεθάιαην αλαιχεηαη ε πνιηηηθή ηνπ Γ ΚΠ ζηελ Διιάδα γηα ηελ αλάπηπμε θαη ηελ πξνψζεζε ηεο θαηλνηνκίαο. Αξρηθά, ππάξρεη κία ζχληνκε αλαθνξά γηα ηελ έξεπλα θαη ηελ αλάπηπμε ηεο ηερλνινγίαο ζηελ ειιεληθή βηνκεραλία θαη έπεηαη ε παξνπζίαζε ηνπ επηρεηξεζηαθνχ πξνγξάκκαηνο αληαγσληζηηθφηεηαο θαη ησλ πξνγξακκάησλ «ΔΛΔΤΘΩ» θαη «ΑΚΜΩΝ». Ζ εξγαζία θιείλεη κε νξηζκέλα ζπκπεξάζκαηα αλαθνξηθά κε ηα ηερλνινγηθάεπηζηεκνληθά πάξθα θαη ηελ πςειή ηερλνινγία φπσο επίζεο θαη γηα ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν απηνί νη παξάγνληεο κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε. Πνιιά απφ ηα ζηνηρεία ηεο εξγαζίαο, εηδηθά φζα ζρεηίδνληαη κε ηελ παξνπζίαζε ησλ ηερλνινγηθψλ πάξθσλ αληιήζεθαλ απφ ην Internet. 5

SUMMARY The subject of this written work is The technolology parks and science parks in Europe and World. In chapter one is examined the relations between the technology and the development and are clarified classic meanings of technology and development. Moreover, there is a mention of the evolution of the economic development model from 19 th century to nowdays and to the role of the technology to the economic development. The chapter three, treats the European and World experience in relation to technology parks and Tech cities. In chapter four is introduced the Greek experience as concerns the technology parks and there is also a presentation of the research in Greek industry. The chapter five refers to the European policy in Greece for the development and the innovation(innovation Program). Finally, in the fourth chapter, there are the conclusions of the research. It is ascertained the necessity for the Greek economy to intensify the efforts for development and multiplication of Technology parks. ΛΔΞΔΗ ΚΛΔΗΓΗΑ Σερλνινγηθά Πάξθα Δπηζηεκνληθά Πάξθα Κέληξα Καηλνηνκίαο Σερλνπφιεηο Δθθνιαπηήξηα επηρεηξήζεσλ Φνξληηζκφο Σαηπινξηζκφο Απέξξηηε παξαγσγή 6

ΔΗΑΓΧΓΖ Ζ απγή ηνπ 21 νπ αηψλα ραξαθηεξίδεηαη απφ έλα ζχλνιν αιιαγψλ ζηνπο δηαθφξνπο ηνκείο ηεο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηαο, αιιαγέο πνπ ζπληειέζηεθαλ ιφγσ ηεο κεγάιεο πξνφδνπ πνπ ζπληειέζηεθε ζηνλ ηνκέα ηεο ηερλνινγηθήο αλάπηπμεο. Σν θνξληηθφ κνληέιν πνπ ραξαθηήξηδε ηελ κεηαπνιεκηθή νηθνλνκηθή αλάπηπμε θαη ην έζλνο-θξάηνο θινλίδνληαη ιφγσ ηεο δηεζλνπνίεζεο ηεο νηθνλνκίαο, ηεο απειεπζέξσζεο ησλ αγνξψλ θαη ηεο εκθάληζεο λέσλ ηξφπσλ παξαγσγήο θαη επηθνηλσλίαο κεηαμχ ησλ αλζξψπσλ. Σν θξάηνο δείρλεη αλίζρπξν λα παξέκβεη φπσο άιινηε εμαηηίαο ησλ κεηαβνιψλ πνπ ζπληεινχληαη. Μέζα ζην πιέγκα απηψλ ησλ κεηαβνιψλ κία δηαθνξεξηθή νπηηθή παξνπζηάδεηαη ζηελ πεξηθεξεηαθή επηζηήκε, ε νπνία επαλεμεηάδεη ππφ έλα δηαθνξεηηθφ πξίζκα ηελ αλαπηπμηαθή δηαδηθαζία. Πιένλ δίλεηαη ηδηαίηεξε βαξχηεηα ζε ηνκείο φπσο ε ηνπηθή αλάπηπμε, ε λέα ηερλνινγία, ε θαηλνηνκία θαη νη ηερλνπφιεηο. Σα παξαδνζηαθά κέζα ηεο νηθνλνκηθήο θαη πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο φπσο νη επηδνηήζεηο, ηα ζεζκηθά κέηξα, ηα θνξνινγηθά θαη πηζησηηθά θίλεηξα εμαζζελνχλ θαη ν ηνκέα ηεο πςειήο ηερλνινγίαο κε βαζηθφ κέζν ηηο ηερλνπφιεηο απνηεινχλ ηελ «αηρκή ηνπ δφξαηνο» ηεο πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο. πσο είλαη θαηαλνεηφ ε πξνσζεηηθή βηνκεραλία γηα ηηο δηάθνξεο πεξηνρέο είλαη ε έξεπλα θαζψο θαη νη δξαζηεξηφηεηεο πςειήο ηερλνινγίαο. Ζ πξνζέιθπζε επελδχζεσλ πςειήο ηερλνινγίαο, φπσο επίζεο ε ελίζρπζε ηεο ελδνγελνχο έξεπλαο ζε κηα πεξηθέξεηα, εληζρχνπλ ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο. Γη απηφ ην ιφγν νη ρψξνη ζπγθέληξσζεο δξαζηεξηνηήησλ πςειήο ηερλνινγίαο παίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε. Οη ηερλνπφιεηο απνηεινχλ ηνλ θαη εμνρή ρψξν γηα ηελ αλάπηπμε ηεο λέαο ηερλνινγίαο, θηινμελνχλ ΜΜΔ θαη ζπκβάιινπλ ζηελ νινθιεξσκέλε αλάπηπμε. Ζ παξνχζα εξγαζία αζρνιείηαη κε ην θαηλφκελν ησλ ηερλνπφιεσλ, παξνπζηάδεη ηηο ζεκαληηθφηεξεο απφ απηέο πξνθεηκέλνπ λα αληιεζνχλ ζπκπεξάζκαηα ζρεηηθά κε ηε ιεηηνπξγία ηνπο θαη λα θαηαδεηρζεί ε ζπκβνιή ηνπο ζηελ αλαπηπμηαθή δηαδηθαζία κηαο πεξηθέξεηαο θαζψο θαη ζην γεγνλφο φηη νη ηερλνπφιεηο απνηεινχλ αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα κηαο ρψξαο ζηε ζεκεξηλή επνρή. 7

ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΠΡΧΣΟ 1. Ανάπηςξη και Σεσνολογία 1.1 Γεληθά. Μεηά ηε ιήμε ηνπ Β Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ ε ρξήζε πςειήο ηερλνινγίαο ραξαθηεξίδεη ηελ νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα ησλ αλαπηπγκέλσλ ρσξψλ. Έηζη, ε πςειή ηερλνινγία αλαδείρζεθε ζε βαζηθφ παξάγνληα ηεο κεηαπνιεκηθήο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο. Ήδε απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1950 πεξηνρέο πνπ επέλδπζαλ ζηελ αλάπηπμε ηεο ηερλνινγίαο (Silicon Valley ζηελ Καιηθφξληα, Route 128 ζηε Βνζηφλε) θαηέδεημαλ ηνλ πξνσζεηηθφ ξφιν ηεο. 1.2 Κιαζηθέο πξνζεγγίζεηο ησλ ελλνηψλ ηεο ηερλνινγίαο θαη ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο. Καηά ηνλ Galbraith «ηερλνινγία είλαη ε ζπζηεκαηηθή εθαξκνγή επηζηεκνληθψλ ή άιισλ νξγαλσκέλσλ γλψζεσλ ζε πξαθηηθά θαζήθνληα. 1 Γειαδή, ε ηερλνινγία είλαη έλα ζχλνιν ζηνηρείσλ γλψζεσλ, κεζφδσλ, ηερλνγλσζίαο θαη κεραλεκάησλ πνπ απνζθνπνχλ ζηελ πξαγκαηνπνίεζε θάπνηνπ ζηφρνπ. Με ηνλ φξν πςειή ηερλνινγία λννχληαη φιεο νη δξαζηεξηφηεηεο πνπ εκπεξηέρνπλ πςειφ πνζνζηφ θαηλνηνκίαο ζηα παξαγφκελα πξντφληα θαη ηηο δηαδηθαζίεο παξαγσγήο θαη ζπλδένληαη κε πςειφηεξα ηνπ κέζνπ επίπεδα έξεπλαο θαη αλάπηπμεο. Δίλαη πνιχ ιηγφηεξν εμαξηεκέλε απφ νγθψδεο πξψηεο χιεο, παξάγεη αγαζά πιεξνθνξηαθήο θχζεο θαη εμππεξεηεί δηεζλείο αγνξέο απαζρνιψληαο εμεηδηθεπκέλν ηερληθφ πξνζσπηθφ. 2 ηελ θιαζηθή νηθνλνκηθή επηζηήκε ην πξφβιεκα ηεο αλάπηπμεο λνείηαη σο ην πξφβιεκα βειηίσζεο ηεο παξαγσγηθφηεηαο ηεο εξγαζίαο θαη παξάιιεια δίλεηαη ηδηαίηεξε ζεκαζία ζηνλ θαηακεξηζκφ εξγαζίαο. Ο Α.Smith ζεσξεί φηη ε θαηακεξηζκέλε εξγαζία δεκηνπξγεί ζεηηθέο πξνυπνζέζεηο ζηελ αλάπηπμε ηεο επηρείξεζεο. Έηζη, κε ηε λέα ηερλνινγία απμάλνληαη νη δπλαηφηεηεο 1 J. Galbraith, «Σν λέν βηνκεραληθφ θξάηνο», 1969, ζει.12 8

επέθηαζεο ηνπ θαηακεξηζκνχ ηεο εξγαζίαο θαη επνκέλσο βειηηψλεηαη ε παξαγσγηθφηεηα. Καηά ηνλ Marx ε ηερλνινγηθή πξφνδνο ζπλδέεηαη κε ηε δηαδηθαζία ηεο θαπηηαιηζηηθήο ζπζζψξεπζεο θαζψο ε επηρείξεζε εθκεηαιιεχεηαη ηελ εξγαζηαθή δχλακε πξνθεηκέλνπ λα επελδχζεη ηα θέξδε ηεο ζε λέα κέζα παξαγσγήο. Ο Schumpeter ζεσξεί πσο ε ηερλνινγηθή εμέιημε κε ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε είλαη αιιειέλδεηεο. ε κία αληαγσληζηηθή νηθνλνκία νη λένη παξαγσγνί ζα πξνρσξήζνπλ ζε αληαγσληζκφ κε ηνπο ππάξρνληεο φηαλ βιέπνπλ φηη θάπνην πξντφλ παξνπζηάδεη θέξδε. Ο αληαγσληζκφο ζα νδεγήζεη ηνπο παξαγσγνχο λα κεηψζνπλ ηηο ηηκέο ζηα επίπεδα ηνπ νξηαθνχ θφζηνπο θαη απηφ ζα έρεη σο απνηέιεζκα ηελ πξνζπάζεηα ησλ επηρεηξεκαηηψλ λα παξάγνπλ λέα πξντφληα κε θαηλνηφκνπο κεζφδνπο πξνθεηκέλνπ λα εθκεηαιιεπηνχλ ηε δεζπφδνπζα ζέζε ηνπο ζηελ αγνξά θαη λα απνθνκίζνπλ θέξδε. Απηφ ην γεγνλφο έρεη σο απνηέιεζκα ηελ ηερλνινγηθή ψζεζε. 3 Σέινο, ζχκθσλα κε ηνλ Kondratiev (ζεσξία καθξνρξφλησλ θπκάησλ) θάζε καθξνρξφλην θχκα πνπ θαιχπηεη έλα δηάζηεκα 40-60 ρξφλσλ ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ εκθάληζε κηαο πεξηφδνπ νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο ζηελ νπνία ζεκεηψλεηαη εηζαγσγή ηερλνινγηθψλ θαηλνηνκηψλ θαη κηαο πεξηφδνπ χθεζεο φπνπ δελ ππάξρεη ηερλνινγηθή εμέιημε. 4 1.3 Απφ ηνλ Σαηπινξηζκφ ζηνλ Φνξληηζκφ θαη ηελ «απέξηηηε παξαγσγή». Ζ παξαγσγηθή δηαδηθαζία ζηηο αξρέο ηνπ εηθνζηνχ αηψλα ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ θπξηαξρία ησλ αξρψλ ηνπ Σαίπινξ θαη ηνπ «Scientific Management». ην θέληξν ηεο ηαηπινξηαλήο αλάιπζεο βξίζθεηαη κηα δηπιή αλαθάιπςε: 1. Απηφ πνπ ζεκειηψλεη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο ηέρλεο ζαλ ηξφπν αληίζηαζεο ηνπ εξγάηε ζηελ εληαηηθνπνίεζε ηεο εξγαζίαο έγθεηηαη ζε έλα απιφ πξάγκα : Ζ γλψζε ησλ βηνκεραληθψλ ρεηξηζκψλ θαη ε θπξηαξρία πάλσ ηνπο, νπζηαζηηθά είλαη απνθιεηζηηθφ θηήκα, κνλνπψιην ηεο εξγαηηθήο ηάμεο. Δίλαη βέβαηα κνλνπψιην θαηεγνξηνπνηεκέλν αλάκεζα ζηα δηάθνξα επαγγέικαηα αιιά δελ παχεη λα είλαη κνλνπψιην. 2 Thompson C, «Θεσξίεο πςειήο ηερλνινγίαο θαη θξαηηθή πνιηηηθή», ζην «Σερλνπφιεηο λέν κέζν ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο», Νηθεηαξίδεο Μ θαη Κπιπάζε Νη. (επηκέιεηα), ΗΠΑ, Αζήλα 1996. 3 Ο.π ζεκ. 2, Thompson C., ζει.25 4 Ο.π ζεκ. 2, Thompson C., ζει.24 9

2. Απηή ε απνθιεηζηηθφηεηα πάλσ ζηνλ ηξφπν ρεηξηζκνχ θάλεη δπλαηή θαη αλαπφθεπθηε ηελ εξγαηηθή θπξηαξρία πάλσ ζηνπο ρξφλνπο παξαγσγήο 5. Απηή ε «ηέρλε» ηνπ εξγάηε απνηειεί εκπφδην ζηε ζπζζψξεπζε θεθαιαίνπ. φιε ηε δηάξθεηα ηνπ δεθάηνπ ελάηνπ αηψλα, ε «ηέρλε» ζα απνηειέζεη ηνλ αθξνγσληαίν ιίζν γχξσ απφ ηνλ νπνίν ζα ρηηζηεί ε εξγαηηθή νξγάλσζε, ε ηθαλφηεηα αληίζηαζεο ηεο, ε δχλακε ηεο. Απηφ είλαη ηδηαίηεξα παζηθαλέο ζηηο Ζ.Π.Α φπνπ ε θαη εμνρήλ εξγαηηθή νξγάλσζε είλαη εδψ ζ απηή ηελ πεξίνδν ε AFL(American Federation of Labor), ζχλνιν επαγγεικαηηθψλ ζσκαηείσλ, ιηγφηεξν ή πεξηζζφηεξν δνκεκέλν θαη νκνγελνπνηεκέλν. Απζηεξά επαγγεικαηηθά θξηηήξηα απαηηνχληαη απφ ηα κέιε ηεο ζε ηέηνην βαζκφ πνπ νη αλεηδίθεπηνη εξγάηεο θαηά θαλφλα απνθιείνληαη απφ ην ζχλδεζκν. ηελ πξάμε ε AFL ιεηηνπξγεί ζαλ ππεξεξγνιάβνο εμαζθαιίδνληαο ηε δηαρείξηζε ηεο αγνξάο εξγαζίαο γηα ινγαξηαζκφ ησλ εξγνζηαζηαξρψλ. Φξνληίδεη γηα ηνλ εθνδηαζκφ ζε εξγαηηθφ δπλακηθφ θαη σο αληάιιαγκα απαηηεί απφ ηνλ εξγνζηαζηάξρε ηνλ ζεβαζκφ ηνπ ζπλδηθαιηζηηθνχ κηζζνινγίνπ, ηεο «ηαξίθαο». Ζ ηαξίθα δελ αξθείηαη ζηνλ θαζνξηζκφ ηνπ εκεξνκηζζίνπ αιιά νξίδεη επίζεο ηνλ απαηηνχκελν ρξφλν γηα θάζε θνκκάηη( φηαλ πξφθεηηαη γηα σξηαίν κηζζφ). Δπηπιένλ ε δηαπξαγκάηεπζε γίλεηαη κε θέληξν ην «label» ( ζήκα θαηαηεζέλ). Απηφ παξαρσξείηαη φηαλ ν εξγνδφηεο ζέβεηαη ηελ «ηαξίθα»,θαη νη εξγάηεο πξνζιακβάλνληαη κέζσ ησλ ζσκαηείσλ, ελψ ζε αληίζεηε πεξίπησζε ην ζπλδηθάην αξλείηαη λα ηνπ ην δψζεη. Ζ εξγαηηθή πάιε,φζνλ αθνξά ηνλ εηδηθεπκέλν εξγάηε, νξγαλψλεηαη κε θέληξν πιαηηέο εθζηξαηείεο κπνυθνηάδ κέρξη ηνπ ζεκείνπ ηεο ρξεσθνπίαο επηρεηξήζεσλ. Πξηλ απφ ηνλ Σαίπινξ ην ζχζηεκα ηεο «εξγαηηθήο εξγνιεςίαο» ππήξμε έλα απφ ηα πην απνηειεζκαηηθά κέζα ζηα ρέξηα ησλ εξγνζηαζηαξρψλ ζηελ πξνζπάζεηα ηνπο λα πεξηνξίζνπλ ηελ αλεμαξηεζία ηεο «ηέρλεο». Ο ππεξεξγνιάβνο εξγαηηθψλ ρεξηψλ (θαηνπξαηδήο) κε πξψηεο χιεο θαη θχξηα ζχλεξγα πξνκεζεπκέλα απφ ηνπο εξγνδφηεο, πξνβαίλεη ζηελ εθηέιεζε ζην εξγαζηήξην ή ζην γηαπί ηνπ εξγνδφηε ή αθφκα θαη ζην δηθφ ηνπ ζπίηη, έξγσλ πνπ ηνπ έρνπλ αλαηεζεί κε ηε βνήζεηα εξγαηψλ πνπ έρεη ν ίδηνο πξνζιάβεη θαη πνπ πιεξψλεη είηε κε κεξνθάκαην είηε κε ην θνκκάηη δίρσο ηελ επέκβαζε ηνπ εξγνδφηε. Με άιια ιφγηα ν θαηνπξαηδήο αλαγνξεχεηαη ζε νξγαλσηή ηεο εξγαζίαο θαη ζηξαηνιφγν εξγαηηθψλ ρεξηψλ θαη δηαρεηξίδεηαη γηα ινγαξηαζκφ ηνπ επηρεηξεκαηία πνπ ηνλ απαζρνιεί φια ηα δεηήκαηα ηα ζρεηηθά κε ην εξγαηηθφ δπλακηθφ: πξφζιεςε, πιεξσκή, νξγάλσζε ηεο εξγαζίαο, επηηήξεζε. Έηζη ε επηρείξεζε ππάξρεη 5 Κνξηά Μπελδακέλ, «Ο εξγάηεο θαη ην ρξνλφκεηξν», εθδ. Κνκκνχλα, 1985 10

κε κνξθή δηαηξεκέλε. Ο εξγνιήπηεο επηηεξεί θαη ειέγρεη ηε δνπιεηά ησλ ππνινίπσλ θαιχηεξα απφ ηνλ εξγνδφηε θαζψο είλαη γλψζηεο ηεο δνπιεηάο, ηεο «ηέρλεο» 6. κσο νπζηαζηηθά ν πξψηνο ηχπνο κηζζσηήο ζρέζεο πνπ ζα ηζρχζεη είλαη γλσζηφο σο ηαηπινξηζηηθφο ηχπνο κηζζσηήο ζρέζεο θαη δηακνξθψλεηαη ζηα ηέιε ηνπ δεθάηνπ ελάηνπ αηψλα. Απηφο ν ηχπνο κηζζσηήο ζρέζεο ραξαθηεξίδεηαη θπξίσο απφ ηελ απνεηδίθεπζε ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ηνπ θαζνξηζκνχ ηνπ κηζζνχ ζηελ αγνξά βάζεη ησλ λφκσλ ηεο πξνζθνξάο θαη δήηεζεο 7. Με ηελ επηθξάηεζε ηνπ ηαηπινξηζκνχ θαη ηνπ «Scientific Management» απνζπληίζεηαη ε εξγαηηθή γλψζε θαη ζξπκκαηίδεηαη ζε ζηνηρεηψδεηο θηλήζεηο, κέζσ ηνπ time and motion study. Με απηφ ηνλ ηξφπν ν Σαίπινξ θάλεη δπλαηή ηε καδηθή είζνδν ζηελ παξαγσγή ησλ κε εηδηθεπκέλσλ εξγαηψλ, νη νπνίνη δελ είλαη απιψο θζελφηεξνη αιιά θαη αλνξγάλσηνη ζε αληίζεζε κε ηνπο θαηφρνπο ηεο «ηέρλεο». Ζ αλάιπζε ηνπ ρξφλνπ θαη θηλήζεσο απνηειεί θεληξηθή ζεκαηηθή ηνπ «Scientific Management» θαη ηνπ ηαηπινξηζκνχ. Ο δεχηεξνο ηχπνο κηζζσηήο ζρέζεο, ν νπνίνο αλαπηχζζεηαη θπξίσο κεηαπνιεκηθά εψο ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970 ζηεξίδεηαη ζε κηα δηαδηθαζία παξαγσγήο πνπ είλαη πξνέθηαζε ηνπ ηαηπινξηζκνχ θαη ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ απμαλφκελε ρξήζε κεραλψλ, ηελ ηξνπνπνίεζε ησλ πξνηχπσλ θαηαλάισζεο ράξε ζε κηα αχμεζε ηνπ πξαγκαηηθνχ κηζζνχ θαη ηνπ ξπζκνχ αχμεζεο ηεο παξαγσγηθφηεηαο. Οη κηζζνί δηακνξθψλνληαη ζχκθσλα κε ην θφζηνο δσήο θαη ζπλδένληαη κε ηελ αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο. Απηή ε πεξίνδνο είλαη γλσζηή σο θνξληηθή πεξίνδνο. Ζ αλαπαξαγσγή ηεο εξγαηηθήο δχλακεο πξαγκαηνπνηείηαη πιένλ δηακέζνπ ηνπ θξάηνπο(θξαηηθή αλαπαξαγσγή) θαη δηακέζνπ ηεο αγνξάο (εκπνξεπκαηηθή αλαπαξαγσγή) 8. Ο Φνξληηζκφο βαζίδεηαη ζε έλα ζπγθεθξηκέλν ζχζηεκα ηερλνινγηψλ, αγνξψλ θαη ζεζκψλ θαη εηδηθφηεξα ζηνλ ζπλδπαζκφ ησλ αξρψλ νξγάλσζεο ηνπ Σαίπινξ, δειαδή ζηνλ θαηαθεξκαηηζκφ ηεο παξαγσγήο, ζηε ζπλερή γξακκή παξαγσγήο θαη ζηελ ηππνπνίεζε πνπ απνδίδεη καδηθή παξαγσγή πξντφλησλ. Ζ ηερλνινγία ραξαθηεξίδεη ηα εμεηδηθεπκέλα κεραλήκαηα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη θαηά ηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία, κεραλήκαηα κε πςειφ αξρηθφ θφζηνο επέλδπζεο πνπ απνζβέλεηαη απφ ηηο κεγάιεο πνζφηεηεο παξαγσγήο. Πξνθεηκέλνπ λα απνδψζεη ην θνξληηθφ κνληέιν απαηηείηαη εγγχεζε ηεο ζηαζεξήο αγνξάο θαη ππνζηήξημε ηνπ γεληθφηεξνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ. Ζ ζηαζεξφηεηα ησλ κεγάισλ αγνξψλ επηηξέπεη ηελ απνξξφθεζε κεγάισλ πνζνηήησλ ηππνπνηεκέλσλ 6 Ο.π ζεκ 5 Κνξηά Μπελδακέλ, 1985 7 Ρνκπφιεο άββαο, Υιέηζνο Μηράιεο, «Ζ θνηλσληθή πνιηηηθή κεηά ηελ θξίζε ηνπ θξάηνπο πξφλνηαο», εθδ. Παξαηεξεηήο, Αζήλα 1995 ζει 53 11

πξντφλησλ, ζίγνπξεο απφζβεζεο ηνπ επελδπηηθνχ θφζηνπο θαζψο θαη απαζρφιεζε ησλ ζπληειεζηψλ παξαγσγήο. Δπηπιένλ, θαζνξηζηηθφο είλαη ν ξφινο ηνπ θξάηνπο πξφλνηαο πνπ εμαζθαιίδεη ζε πεξηφδνπο αληζζνξνπίαο ( κέζσ ηνπ ζπζηήκαηνο ησλ πξνζιήςεσλ, ηεο πξνζηαζίαο ηεο εγρψξηαο αγνξάο, ηεο ηφλσζεο ηεο δήηεζεο θ.ι.π) ηηο ηζνξξνπίεο αλάκεζα ζηε καδηθή παξαγσγή, ηηο επελδχζεηο θαη ην θέξδνο απφ ηε κηα θαη ηνπο κηζζνχο κε ηελ θαηαλάισζε απφ ηελ άιιε. Ζ κεραλή έρεη θεληξηθφ ξφιν θαζψο δεκηνπξγεί ζπλερή παξαγσγηθή δηαδηθαζία, ρσξίο ηε ζπκκεηνρή ηνπ αλζξψπηλνπ ρεξηνχ. Με απηφ ηνλ ηξφπν ππνβαζκίδεηαη ν ξφινο ηνπ εξγάηε ζε «εμάξηεκα» ηνπ ζπζηήκαηνο ησλ κεραλψλ. Οπζηαζηηθά απαηηείηαη απφ ηνλ εξγάηε νινέλα θαη ιηγφηεξε ηερληθή δεμηφηεηα. Σν θεθάιαην είλαη απηφ πνπ δηαζέηεη ην κνλνπψιην ζηε γλψζε θαη ην έιεγρν αλάκεζα ηελ εξγαζία θαη ηα κέζα παξαγσγήο. Με απηφ ηνλ ηξφπν επηβάιιεη ηνπο ρξφλνπο παξαγσγήο, ηελ εληαηηθνπνίεζε ζηελ εξγαζία θαη ηαπηφρξνλα ππνβαζκίδεη ηελ αμία ηεο εξγαηηθήο δχλακεο θαη ην αληηθείκελν ηεο εξγαηηθήο δχλακεο. Ζ επρέξεηα ηεο εχθνιεο αλαπιήξσζεο ηνπ αλεηδίθεπηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ πξνζθέξεη ζην θεθάιαην ηε δπλαηφηεηα επηβνιήο, ειέγρνπ θαη πεηζαξρίαο ζηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο. Έλα απζηεξφ ζχζηεκα επνπηείαο, επίβιεςεο, ακνηβψλ θαη ηηκσξηψλ, εμαζθαιίδεη ηνλ αδηάιεηπην ραξαθηήξα ηεο παξαγσγήο πνπ είλαη απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηελ επηηπρία ηεο επηρείξεζεο. ια ηα πξναλαθεξζέληα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θνξληηζκνχ είλαη θαλεξφ φηη ζπλαληψληαη ζηηο κεγάινπ κεγέζνπο επηρεηξήζεηο. Οη κηθξέο επηρεηξήζεηο δηαζέηνπλ άιινπ είδνπο ραξαθηεξηζηηθά : έιιεηςε εζσηεξηθψλ νηθνλνκηψλ θιίκαθαο, θαηαθεξκαηηζκέλε εξγαζηαθή δχλακε, αζαθή δηάθξηζε κεηαμχ ησλ θαηεγνξηψλ ηεο εξγαζίαο, κεγαιχηεξε ζρεηηθά εηδηθεπκέλε εξγαζία θαη αδπλακία ειέγρνπ αγνξάο θαη ηηκήο. Δπηπιένλ νη ζεζκηθνί κεραληζκνί ξχζκηζεο ηζρχνπλ ζε κηθξφηεξν βαζκφ γηα ηηο κηθξέο βηνκεραλίεο. Απφ ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970, κεηά ηελ πξψηε πεηξειατθή θξίζε θαη ηελ εκθάληζε ηνπ θαηλνκέλνπ ηνπ ζηαζηκνπιεζσξηζκνχ( πςειά πνζνζηά αλεξγίαο θαη πιεζσξηζκνχ ζπγρξφλσο) ην θνξληηθφ ζχζηεκα καδηθήο παξαγσγήο βξίζθεηαη ππφ έληνλε ακθηζβήηεζε. Οη ιφγνη ηεο θξίζεο ηνπ θνξληηθνχ ζπζηήκαηνο κπνξνχλ λα εληνπηζζνχλ ζηνπο αθφινπζνπο παξάγνληεο: ηε ζηαζηκφηεηα ηεο δήηεζεο γηα ηα πεξηζζφηεξα πξντφληα θαη ηνλ θνξεζκφ ηεο αγνξάο γηα δηάθνξα δηαξθή θαηαλαισηηθά αγαζά θαζψο είρε εθπιεξσζεί ην 8 Ο.π. ζεκ 7, Ρνκπφιεο άββαο, Υιέηζνο Μηράιεο, ζει. 47 12

θαηαλαισηηθφ πξφηππν- φλεηξν(π.ρ απφθηεζε ηειεφξαζεο, video, απηνθηλήηνπ θ.ι.π). ηελ αχμεζε ηεο αλεξγίαο ζηηο βηνκεραληθέο ρψξεο θαζψο κεγάιεο επηρεηξήζεηο κεηέθεξαλ εξγνζηάζηα ηνπο ζε ζεκεία ηνπ πιαλήηε κε ρακειφηεξν εξγαηηθφ θφζηνο. ηελ πηψζε ησλ ξπζκψλ αχμεζεο ηνπ πξντφληνο πνπ έθεξε ν θνξεζκφο ηεο απφ πθηζηάκελεο ηερλνινγίαο. ηε γεληθφηεξε θνηλσληθή ακθηζβήηεζε θαη δπζαξέζθεηα πνπ εθδειψζεθε κε δηάθνξνπο ηξφπνπο ηελ ίδηα πεξίνδν( άηνλν νθηάσξν-ςπρηθή θνχξαζε εξγαδνκέλσλ, ακθηζβήηεζε ηνπ κνληέξλνπ θηλήκαηνο ζηηο ηέρλεο θ.ι.π). ηελ απειεπζέξσζε ηνπ εμσηεξηθνχ εκπνξίνπ θαη ηνπ αληαγσληζκνχ. ηελ απνδπλάκσζε ηεο θξαηηθήο παξέκβαζεο ζηελ νηθνλνκηθή δηαρείξηζε. Ζ νηθνλνκηθή χθεζε θαη ηα πξνβιήκαηα ζηε καδηθή παξαγσγή ραξαθηεξίδνπλ απηή ηελ πεξίνδν. Σν θνξληηθφ κνληέιν παξαγσγήο θαίλεηαη φηη πάζρεη απφ αδπλακία πξνζαξκνγήο ζηηο αιιαγέο ηεο δήηεζεο, απφ ην ζεκαληηθφ θφζηνο απνζήθεπζεο κεγάισλ πνζνηήησλ εηζξνψλ ( πξψηεο χιεο θ.ι.π), απφ πξνβιήκαηα ειέγρνπ πνηφηεηαο θαζψο θαη απφ απφκαθξεο ζρέζεηο κε ηνπο πξνκεζεπηέο. Δπηπξφζζεηα, ε δηεζλνπνίεζε ηεο παξαγσγήο ζε θάπνηνπο θιάδνπο εκπνδίδεη ηελ άζθεζε πξνζηαηεπηηθήο πνιηηηθήο απφ ηελ πιεπξά ηνπ θξάηνπο θαη έηζη ζπάεη ε ηζνξξνπία κεηαμχ κηζζψλ-παξαγσγηθφηεηαοθαηαλάισζεο. Με ηελ θξίζε ηνπ θνξληηθνχ ηξφπνπ παξαγσγήο δηαθνξνπνηείηαη θαη ν θνξληηθφ ηχπνο ηεο κηζζσηήο ζρέζεο. Σα πέληε ζπζηαηηθά ζηνηρεία ηνπ θνξληηθνχ ηχπνπ ηεο κηζζσηήο ζρέζεο 9 ( νξγάλσζε ηεο παξαγσγήο, ηεξάξρεζε ησλ εηδηθεχζεσλ, θηλεηηθφηεηα ησλ εξγαδνκέλσλ, ηξφπνο θαζνξηζκνχ ησλ κηζζψλ θαη ηξφπνο ρξήζεο ηνπ κηζζνχ) ππφθεηληαη ζε κεγάιεο αιιαγέο. Ο φξνο επειημία ραξαθηεξίδεη πιένλ ην λέν θαζεζηψο αλάπηπμεο θαζψο θαη ηνλ ηχπν ηεο κηζζσηήο ζρέζεο. Σα θπξηφηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ πξνηχπνπ ηεο επέιηθηεο εμεηδίθεπζεο είλαη ηα παξαθάησ: Σα ζπκπιέγκαηα κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ πνπ παξάγνπλ έλα επξχ θάζκα πξντφλησλ γηα εμεηδηθεπκέλεο αγνξέο. Ζ ρξήζε επέιηθησλ ηερλνινγηψλ θαη κεζφδσλ παξαγσγήο. 9 Ο.π ζεκ 7, Ρνκπφιεο άββαο, Υιέηζνο Μηράιεο, ζει.49 13

Σν ζχζηεκα ηεο κηθξν-νηθνλνκηθήο ξχζκηζεο πνπ ηε ζπλνδεχεη έρεη σο ζηφρν ηελ εμηζνξξφπεζε αλάκεζα ζηνλ αληαγσληζκφ θαη ηε ζπλεξγαζία. Ζ εηζαγσγή θαη ζηελ Δπξψπε λέσλ παξαγσγηθψλ ζπζηεκάησλ θαη κεζφδσλ δηνίθεζεο (θαηά ην πξφηππν ηεο Ηαπσλίαο) θαη θπζηθά λέσλ ηερλνινγηψλ αιιάδνπλ ην πξφζσπν ηεο επηρείξεζεο. Σελ κεηαπνίεζε ηε ραξαθηεξίδεη ε εθαξκνγή κεζφδσλ «απέξηηηεο παξαγσγήο». ηνλ ηνκέα ησλ ππεξεζηψλ ην λέν ζηνηρείν είλαη ε επηδίσμε φζν ην δπλαηφλ κεγαιχηεξεο επειημίαο, ηφζν ηνπ σξαξίνπ φζν θαη ηνπ αξηζκνχ ηνπ πξνζσπηθνχ, πξνθεηκέλνπ λα αληηκεησπηζηνχλ νη επνρηαθέο αιιά θαη νη εκεξήζηεο δηαθπκάλζεηο ηεο δήηεζεο ή ηεο δξαζηεξηφηεηαο. Οη πην θαζνξηζηηθέο αιιαγέο πνπ αθνξνχλ ηηο κεηαπνηεηηθέο επηρεηξήζεηο είλαη: 1. Ζ εηζαγσγή ηνπ total quality management θαη ησλ πνηνηηθψλ θχθισλ. Οη εξγαδφκελνη είλαη ππεχζπλνη γηα ηελ πνιχ πςειή θαη ζπλερψο βειηηνχκελε πνζφηεηα ηνπ ηειηθνχ πξντφληνο. Πξηλ νη πνηνηηθνί έιεγρνη γηλφηαλ εθ ησλ πζηέξσλ θαη δεηγκαηνιεπηηθά απφ ην αξκφδην ηκήκα. 2. Ζ εηζαγσγή κεζφδσλ δηαρείξηζεο ησλ απνζεκάησλ just in time: Μεηψλεηαη δξαζηηθά ν αξηζκφο ησλ απνζεθεπκέλσλ πξντφλησλ θαη ε εηαηξεία πξνκεζεχεηαη ηελ ηειεπηαία ζηηγκή φηη απαηηείηαη απφ ηνπο ππεξεξγνιάβνπο. 3. Ζ εηζαγσγή ηεο πνιχ-εηδίθεπζεο ηνπ πξνζσπηθνχ: Σν θάζκα ησλ εξγαζηψλ πνπ εθηειεί ν θάζε εξγαδφκελνο θαη ησλ δεμηνηήησλ ηνπ δηεπξχλεηαη. 4. Γεκηνπξγία απηφλνκσλ νκάδσλ εξγαζίαο θαη θαηάξγεζε ησλ πνιπάξηζκσλ ελδηάκεζσλ επνπηψλ. 5. Αλάζεζε ηκεκάησλ ηεο παξαγσγήο, θπξίσο ησλ πεξηθεξεηαθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζε εμεηδηθεπκέλνπο ππεξεξγνιάβνπο. Οη επηρεηξήζεηο δηαηεξνχλ ηηο θεληξηθέο θαη πην ζεκαληηθέο δξαζηεξηφηεηεο. 6. Ο ρξφλνο ιεηηνπξγίαο ηεο επηρείξεζεο απνδεζκεχεηαη απφ ηνλ ρξφλν εξγαζίαο ηνπ πξνζσπηθνχ, απμάλνληαο έηζη ηελ απφδνζε ηνπ θεθαιαηνπρηθνχ εμνπιηζκνχ 10. 10 Μνπξίθε Αιίθε, «Αλαδηάξζξσζε θαη λέεο κνξθέο νξγάλσζεο ηεο εξγαζίαο: Ζ αζπδνζία ηεο απνξξχζκηζεο ή ην ηέινο ηεο αθακςίαο?» Δηζήγεζε ζην ζπλέδξην: Πνιηηηθέο αλαδηάξζξσζεο θαη πξνβιήκαηα απαζρφιεζεο, Αζήλα, 27-29 Ηνπλίνπ 1994 14

Με άιια ιφγηα ε επέιηθηε εμεηδίθεπζε δίλεη έκθαζε ζην ζρεδηαζκφ ησλ πξντφλησλ, ζηε ζηαζεξή θαη κφληκε θαηλνηνκία, ζηα ζπζηήκαηα δηαλνκήο ηεο «ηειεπηαίαο ζηηγκήο» θαη ζηελ απνθέληξσζε ηεο παξαγσγήο κέζσ ππεξεξγνιαβηψλ. Έηζη ε επειημία απνηειεί έλαλ παξάγνληα πξνζαξκνγήο ζηηο κεηαβνιέο ηεο δήηεζεο θαζψο πξνζθέξεη πνηθηιία πξντφλησλ ηθαλή λα αληαπνθξηζεί ζε μερσξηζηά ηκήκαηα ηεο αγνξάο, απνηειεζκαηηθφηεηα ιεηηνπξγίαο ηεο παξαγσγηθήο κνλάδαο κε ηελ κείσζε ησλ λεθξψλ ρξφλσλ αλάκεζα ζηηο αιιαγέο απφ πξντφλ ζε πξντφλ θαη ηελ πηνζέηεζε κηαο νξγαλσηηθήο αξρήο, θαηά ηελ νπνία ε ηερλνινγία απνηειεί αηρκή ηνπ αληαγσληζκνχ θαη φρη ε εληαηηθνπνίεζε θαη ε εθκεηάιιεπζε ηεο εξγαζίαο. Οη εξγαδφκελνη ζηελ επέιηθηε εμεηδίθεπζε ραξαθηεξίδνληαη απφ επξπκάζεηα θαη πινχζηα ηερληθή δεμηφηεηα. Καη απηφλ ηνλ ηξφπν επηζηξέθεη πίζσ ζηνπο εξγαδφκελνπο έλα επξχ θάζκα ηερληθψλ δεμηνηήησλ πνπ είραλ ραζεί ζηνλ θνξληηζκφ. Απηή ηε λέα εξγαζηαθή δηαδηαθαζία ραξαθηεξίδεη ε πνιπεηδίθεπζε θαη ε επαλεηδίθεπζε. Δπηπξφζζεηα θαζψο ε επειημία ζηνρεχεη ζηε κείσζε ησλ απνζεκάησλ θαη ησλ ζθαικάησλ ζηελ παξαγσγή ν έιεγρνο ηεο πνηφηεηαο γίλεηαη θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο θαη άξα απφ φινπο ηνπο εξγαδφκελνπο. Γειαδή έλα κέξνο απφ ηελ άζθεζε ειέγρνπ ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία επηζηξέθεη ζηελ εξγαζία. Οη εξγαζηαθέο ζρέζεηο απνθηνχλ κηα πην νξηδφληηα δηάηαμε θαη κε απηφ ηνλ ηξφπν εγθαηαιείπνληαη νη απηαξρηθέο κέζνδνη ειέγρνπ ηεο εξγαζίαο ελψ θαηά άιινπο ππάξρεη αίζζεζε κνληκφηεηαο ησλ εξγαδνκέλσλ θαζψο δελ είλαη εχθνιε ε αληηθαηάζηαζε ησλ πςειήο εηδίθεπζεο ζηειερψλ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά θαίλεηαη φηη ππάξρεη κηα απμαλφκελε πφισζε αλάκεζα ζε κηα κεξίδα εξγαδνκέλσλ κε πςειέο ηερληθέο δεμηφηεηεο θαη ακνηβέο θαη ζε κία «πεξηθέξεηα» αλεηδίθεπησλ θαη αλνρχξσησλ εξγαδνκέλσλ. κσο ην θπξηφηεξν ραξαθηεξηζηηθφ είλαη ε πιήξεο ειαζηηθνπνίεζε ησλ εξγαζηαθψλ πξαθηηθψλ. Δπεθηείλνληαη νη κνξθέο ηεο κεξηθήο θαη επνρηαθήο απαζρφιεζεο, απμάλεηαη ε επειημία ησλ κηζζψλ, αιιάδεη ν ηξφπνο θαζνξηζκνχ ηνπο ( απφ ζπιινγηθέο ζπκβάζεηο δειαδή ζπκβάζεηο αλάκεζα ζε εξγαδφκελνπο, θξάηνο θαη εξγνδφηεο, νδεγνχκαζηε ζε δηαπξαγκαηεχζεηο αλάκεζα ζην ζπγθεθξηκέλν εξγνδφηε θαη ζην ζπγθεθξηκέλν εξγαδφκελν) ελψ θαη ε θνηλσληθή αζθάιηζε ζπξξηθλψλεηαη πξνο φθεινο ηεο ηδησηηθήο θεξδνζθνπηθήο αζθάιηζεο. Με άιια ιφγηα ελψ θαηά ηελ θνξληηθή πεξίνδν ε αλαπαξαγσγή ηεο κηζζσηήο ζρέζεο θαη ησλ αηφκσλ πξαγκαηνπνηνχληαλ ζε κάθξν-επίπεδν, ζήκεξα επηρεηξείηαη ε πξαγκαηνπνίεζε ηεο ζε κίθξν-επίπεδν, δειαδή ζην επίπεδν ηεο επηρείξεζεο. 15

Σα πιενλεθηήκαηα ηεο αλαδηνξγάλσζεο ηεο παξαγσγήο θαη ηεο εξγαζίαο γηα ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ή ηελ επηβίσζε ησλ επηρεηξήζεσλ είλαη αλακθηζβήηαηα φκσο θαη νη επηπηψζεηο απηψλ ησλ αιιαγψλ ζηνπο εξγαδφκελνπο κπνξνχλ λα ραξαθηεξηζζνχλ σο θαηαιπηηθέο: Αχμεζε ηεο αλαζθάιεηαο ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ηνπ πξφζθαηξνπ ραξαθηήξα ηεο απαζρφιεζεο. Πεξηνξηζκφο ηεο δεκηνπξγίαο λέσλ ζέζεσλ απαζρφιεζεο θαη ηδηαίηεξα πιήξνπο απαζρφιεζεο. πξξίθλσζε ησλ δηθαησκάησλ ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ηνπ θξάηνπο πξφλνηαο. Με ην ζχζηεκα ηεο απέξηηηεο παξαγσγήο θαη ησλ επέιηθησλ κνξθψλ απαζρφιεζεο απνδπλακψλνληαη ηα ζπλδηθάηα. Ο ξφινο ηνπο γίλεηαη αζαθήο θαζψο ε εξγνδνζία θαηαθεχγεη νινέλα θαη επξχηεξα ζε ελαιιαθηηθνχο ηξφπνπο δηαπξαγκάηεπζεο θαη επίιπζεο ησλ δηαθνξψλ κε ηνπο εξγαδφκελνπο. Οη δηαπξαγκαηεχζεηο ζε επίπεδν επηρείξεζεο θαη κάιηζηα κε έλα εληαίν ζπλδηθάην αληί γηα πεξηζζφηεξα- απμάλνληαη ζε βάξνο ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ ζε θιαδηθφ επίπεδν. Ζ ζπκθσλία γηα εμαζθάιηζε ηεο απαζρφιεζεο ζρεδφλ πάληα πεξηιακβάλεη ηε ξήηξα φηη δελ ζα γίλνπλ απεξγίεο ή αθφκε θαη ηελ απαγφξεπζε ηεο ιεηηνπξγίαο ζπλδηθάησλ. Έλα άιιν ραξαθηεξηζηηθφ ζηνηρείν είλαη φηη ε θαζηέξσζε ηεο «νκαδηθήο εξγαζίαο», ζε αληηδηαζηνιή κε ηηο παξαδνζηαθέο γξακκέο παξαγσγήο, ηείλεη λα πξνζεγγίζεη, αθφκε θαη λα ηαπηίζεη ηηο αληηιήςεηο γηα ηελ εξγαζία ησλ εξγνδνηψλ κε απηέο ησλ εξγαδνκέλσλ. 11 Έηζη γχξσ απφ ηα απνηειέζκαηα ηεο θαζηέξσζεο απηνχ ηνπ κνληέινπ ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία θαη ηελ απαζρφιεζε ππάξρνπλ δηακεηξηθά αληίζεηεο θαη ζπγθξνπφκελεο απφςεηο. 1.4 Ο ξφινο ηεο ηερλνινγίαο ζηελ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε Μεηά ηνλ Β Παγθφζκην Πφιεκν ε πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε ζηεξίρζεθε ζην πξφηππν ηεο «πνιηθήο αλάπηπμεο». Σν πξφηππν ηεο «πνιηθήο αλάπηπμεο» ραξαθηεξηδφηαλ απφ ηε ζπγθέληξσζε ηεο αλάπηπμεο ζε πεξηνξηζκέλν αξηζκφ αζηηθψλ θέληξσλ πφισλ θαη απφ ηελ πξνζπάζεηα δηάρπζεο ηεο αλάπηπμεο ζηελ επξχηεξε πεξηθέξεηα ηνπο. Βέβαηα, ην ζπγθεθξηκέλν πξφηππν ραξαθηήξηζε κηα πεξίνδν νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο κε ρακειφ βαζκφ αβεβαηφηεηαο θαη αλαηξάπεθε κεηά ηελ πεηξειατθή θξίζε. 11 Ο.π ζεκ.10, Μνπξίθε Αιίθε 16

Αθνινχζεζε έλα λέν κνληέιν πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο πνπ απνζθνπνχζε ζηε ζπγθξάηεζε θαη απαζρφιεζε ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ζηελ πεξηθέξεηα θαη ζηελ αμηνπνίεζε ησλ ηνπηθψλ πφξσλ, ην κνληέιν ηεο νινθιεξσκέλεο αλάπηπμεο πνπ αληηθαηέζηεζε ην πνιηθφ πξφηππν θαζψο είλαη αζχκθνξε ε δεκηνπξγία πφισλ φηαλ δελ ππάξρεη αζηηθφ θέληξν κε ηα θαηάιιεια ραξαθηεξηζηηθά ή φηαλ είλαη αθαηάιιειε ε πεξηθέξεηα λα γίλεη δέθηεο ηεο αλάπηπμεο πνπ πξνέξρεηαη απφ ηνλ πφιν. 12 Γηα λα ιεηηνπξγήζεη ην ζπγθεθξηκέλν πξφηππν απαηηείηαη ελζσκάησζε λέαο ηερλνινγίαο θαη θαηλνηνκηψλ θαζψο θαη θαηάξηηζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζνχλ πςειφηεξεο απνδφζεηο ζηηο κηθξέο θιίκαθεο παξαγσγήο ησλ κηθξνκεζαίσλ κεηαπνηεηηθψλ επηρεηξήζεσλ 13. Οη κεηαβνιέο απηέο νδήγεζαλ ζηνλ ζρεκαηηζκφ ελφο άιινπ πξφηππνπ αλάπηπμεο, ην νπνίν ζηεξίδεηαη ζηε ιεηηνπξγία ζπγθεληξψζεσλ δξαζηεξηνηήησλ πςειήο ηερλνινγίαο, ζπλήζσο κε ηε κνξθή ησλ ηερλνινγηθψλ- επηζηεκνληθψλ πάξθσλ. Σα ηερλνινγηθά επηζηεκνληθά πάξθα απφθηεζαλ ραξαθηήξα κέζσλ πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο έρνληαο σο πξνσζεηηθή βηνκεραλία ηελ έξεπλα θαη αλάπηπμε θαη ηηο δξαζηεξηφηεηεο πςειήο ηερλνινγίαο. Δηδηθφηεξα ηα ηειεπηαία ρξφληα ππάξρεη έλαο δηαρσξηζκφο αλάκεζα ζηα παξαδνζηαθά κέζα πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο πνπ ζηεξίδνληαη ζηα λενθιαζηθά θαη λενθευλζηαλά κνληέια(θίλεηξα, δεκηνπξγία βαζηθήο ππνδνκήο θ.ι.π) θαη ηα λέα κέζα πνπ πεξηιακβάλνπλ ηελ ελδνγελή αλάπηπμε, ηηο Μ.Μ.Δ, ηελ θαηλνηνκία, ηηο λέεο ηερλνινγίεο θ.ι.π. Οη βαζηθέο ζεσξεηηθέο θαηεπζχλζεηο πξνζέγγηζεο αλάκεζα ζηελ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε θαη ηηο λέεο ηερλνινγίεο είλαη δχν: Ζ πξψηε βαζίδεηαη ζηελ έλλνηα ηεο «πεξηνρήο», απηή ηελ πεξίπησζε θαηαγξάθνληαη δηάθνξα ραξαθηεξηζηηθά ησλ πεξηνρψλ πνπ αλέπηπμαλ δξαζηεξηφηεηεο πςειήο ηερλνινγίαο. Ζ δεχηεξε ζεσξία νηθνδνκείηαη ζηε «δνκή ηεο παξαγσγήο». Πην ζπγθεθξηκέλα αλαιχνληαη ηα νηθνλνκηθά, θνηλσληθά θαη δνκηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο θαη ησλ επηρεηξήζεσλ πςειήο ηερλνινγίαο. Σέινο θαη φζνλ αθνξά ηε ρσξηθή δηάζηαζε αμίδεη λα αλαθεξζεί φηη κέζα ζην πιαίζην ηεο θξίζεο ηνπ θνξληηζκνχ θαη ηεο απνβηνκεράληζεο νξηζκέλεο πεξηνρέο θαηφξζσζαλ λα απνθχγνπλ ηελ θξίζε. Πξφθεηηαη γηα πφιεηο ηεο αλαηνιηθήο Λνκβαξδίαο, ηνπ Βέλεην θαη ηεο Σνζθάλεο ζηελ Ηηαιία, ηελ Γθξελφκπι, ηελ Σνπινχδε, ηε νθία- 12 Παπαδαζθαιφπνπινο Αζ., «Πξφηππα θαη πνιηηηθέο πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο», εθδ. Παπαδήζε, Αζήλα 1995 13 Ο.π ζεκ 12, Παπαδαζθαιφπνπινο Αζ 17

Αληίπνιηο θαη ην Μνλπειηέ ζηε Γαιιία, πφιεηο ηεο λφηηαο Βαπαξίαο ζηε Γεξκαλία, πφιεηο ηεο λνηηναλαηνιηθήο Αγγιίαο θαζψο θαη ν άμνλαο Γιαζθψβεο-Δδηκβνχξγνπ ζηε Μ.Βξεηαλία.Ζ θαηαγξαθή ησλ πεξηνρψλ αλάπηπμεο ζηνλ Δπξσπατθφ ρψξν θαλεξψλεη 3 δηαθνξεηηθέο ζηξαηεγηθέο αλάπηπμεο ζπλδεδεκέλεο κε δηαθνξεηηθνχο ηχπνπο ρψξνπ: Α) Αλαλεσκέλα Μεηξνπνιηηηθά θαη βηνκεραληθά θέληξα. Πξφθεηηαη ή γηα παιηά βηνκεραληθά θέληξα ή γηα θέληξα πνπ ζπγθξνηνχληαη σο βηνκεραληθνί άμνλεο γηα πξψηε θνξά θαη πνπ ζηεξίδνπλ ηελ αλάπηπμε ηνπο ζηηο κεγάιεο επηρεηξήζεηο, ζηελ εληαηηθή εξεπλεηηθή δξαζηεξηφηεηα, ζηηο ππεξγνιαβίεο θαη ζηελ θαηαθεξκαηηζκέλε αγνξά εξγαζίαο. Ζ αλάπηπμε ζ απηέο ηηο πεξηνρέο ππνζηεξίρζεθε απφ ηνλ εθζπγρξνληζκφ ηνπ παξαγσγηθνχ εμνπιηζκνχ ησλ επηρεηξήζεσλ, απφ ηελ εληαηηθή ζχλδεζε έξεπλαο θαη βηνκεραλίαο, ηε δηαζχλδεζε ησλ επηρεηξήζεσλ θαζψο θαη απφ ηελ ππέξβαζε ησλ «άθακπησλ» εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ ηνπ θνξληηζκνχ. Παξάδεηγκα ηέηνησλ πφιεσλ απνηεινχλ ε Σνπινχδε, ην Μφλαρν, ε Γθξελφκπι, ην Σνξίλν θαη ε Βαξθειψλε. Β) Πφιεηο ηεο επέιηθηεο εμεηδίθεπζεο νη νπνίεο ζηεξίδνπλ ηελ αλάπηπμε ηνπο ζε κηθξέο θαη κεζαίεο επηρεηξήζεηο, ζε παξαδνζηαθνχο βηνκεραληθνχο θιάδνπο, ζε ρεηξνηερληθέο κνξθέο παξαγσγήο θαζψο θαη ζε ζρέζεηο δηα-επηρεηξεζηαθήο αιιειεγγχεο. Ζ επέιηθηε εμεηδίθεπζε απνηειεί άκεζε ζπλέπεηα ηεο θξίζεο ηεο καδηθήο παξαγσγήο. Καζψο νη καδηθέο αγνξέο έρνπλ θνξεζηεί θαη νη θαηαλαισηέο επηδεηνχλ εμεηδηθεπκέλα θαη δηαθνξνπνηεκέλα πξντφληα, ην ζχζηεκα ηεο καδηθήο παξαγσγήο δελ κπνξεί λα αληαπνθξηζεί. Ζ θχξηα αληαγσληζηηθή αηρκή απηψλ ησλ επηρεηξήζεσλ βξίζθεηαη ζηελ ηθαλφηεηα λα παξάγνπλ κηθξέο πνζφηεηεο γηα ζπγθεθξηκέλνπο πειάηεο ρσξίο κεηνλεθηήκαηα απφ ηνλ πεξηνξηζκφ ηεο θιίκαθαο ηεο παξαγσγήο. Παξάδεηγκα ηέηνησλ πφιεσλ απνηεινχλ νη δηάθνξεο βηνκεραληθέο θνηλφηεηεο ζηελ Ηηαιία(θεληξηθή Ηηαιία), ηε Γαλία, ηελ Διιάδα θαη ηε Γαιιία. Γ) Νένη ηφπνη έξεπλαο θαη βηνκεραλίαο πςειήο ηερλνινγίαο. Πξφθεηηαη γηα πφιεηο ρσξίο βηνκεραληθφ παξειζφλ νη νπνίεο εκθαλίδνληαη πξσηνπφξνη ηεο αλάπηπμεο. Ζ αλαπηπμηαθή ηνπο δπλακηθή νθείιεηαη ζε κηθξέο θαη κεζαίεο επηρεηξήζεηο, ζε λένπο βηνκεραληθνχο θιάδνπο, ζηηο Μ.Μ.Δ, ζηα spin-offs θαη ζηελ πςειά εμεηδηθεπκέλε αγνξά εξγαζίαο. Σέηνηεο πφιεηο είλαη ε νθία-αληίπνιηο, ε επηζηεκνληθή πφιε Ile de France, ην Μνλπειηέ, ην Καίκπξηηδ θ.α 14. 14 Καπθαιάο Γξεγφξεο-Κνκλελφο Νίθνο, «ηξαηεγηθέο ηνπηθήο αλάπηπμεο θαη ν λένο ξφινο ησλ θξαηηθψλ πνιηηηθψλ», ζην «Κνηλσληθφ θξάηνο θαη θνηλσληθή πνιηηηθή, ε ζχγρξνλε πξνβιεκαηηθή», επηκέιεηα Γεηίκεο Π-Γξάβαξεο Γ, εθδ Θεκέιην, Αζήλα 1993 18

ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΓΔΤΣΔΡΟ 2. Οι ζςγκενηπϊζειρ δπαζηηπιοηήηυν ςτηλήρ ηεσνολογίαρ 2.1 Οξηζκνί Ζ ηερλνινγηθή αλάπηπμε, ε ελζσκάησζε λέσλ κεζφδσλ ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία φπσο είδακε νδήγεζαλ ζηε δηακφξθσζε ελφο λένπ πξνηχπνπ πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο ζηεξηγκέλνπ ζηε ιεηηνπξγία ζπγθεληξψζεσλ δξαζηεξηνηήησλ πςειήο ηερλνινγίαο πνπ ζπλαληψληαη ζπλήζσο σο ηερλνπφιεηο, αλ θαη ε νλνκαζία ησλ λέσλ ρψξσλ έξεπλαο θαη ηερλνινγίαο πνηθίιεη αλάινγα κε ηε ρψξα αλαθνξάο, ην κέγεζνο θαη ηε κνξθή ηνπο. πλήζσο ρξεζηκνπνηνχληαη νη παξαθάησ φξνη: Άιζε έξεπλαο(research park) πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη θπξίσο ζηηο Ζ.Π.Α, ζην Βέιγην θαη ζηελ Απζηξαιία. Δπηζηεκνληθφ πάξθν(scientific park) ζηε Μεγάιε Βξεηαλία, ηελ Ηξιαλδία, ηελ Ηζπαλία θαη ηελ Οιιαλδία. Σερλνπφιεηο (la technopole) θαη ηερλφηνπνη(le technopole) ζηε Γαιιία, Ηαπσλία, Ηζπαλία. Σερλνινγηθά πάξθα(technology park) Σερλνινγηθά θέληξα θαη θέληξα θαηλνηνκηψλ Technopark, technocity θ.α Δλ θαηαθιείδη νη ζπγθεληξψζεηο δξαζηεξηνηήησλ πςειήο ηερλνινγίαο παίξλνπλ δηάθνξεο κνξθέο, νη βαζηθφηεξεο απφ ηηο νπνίεο είλαη νη αθφινπζεο: Α) Δπηζηεκνληθά πάξθα. Σα επηζηεκνληθά πάξθα είλαη ζεζκνζεηεκέλεο, ζπλήζσο απφ παλεπηζηήκηα δψλεο, φπνπ επηρεηξείηαη ε ζπζηεκαηηθή δηαζχλδεζε εξεπλεηηθψλ θαη παξαγσγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ. Σα εξγαζηήξηα θαη ηα εξεπλεηηθά θέληξα απνηεινχλ ηνλ βαζηθφ ππξήλα ησλ επηζηεκνληθψλ πάξθσλ θαη ζπκπιεξψλνληαη απφ δξαζηεξηφηεηεο παξαγσγήο, ππεξεζίεο, θαηνηθίαο θαη ειεχζεξνπο ρψξνπο. Κχξηνο ζηφρνο ησλ επηζηεκνληθψλ πάξθσλ είλαη ε έξεπλα, ν ζρεδηαζκφο ησλ λέσλ πξντφλησλ πςειήο ηερλνινγίαο θαη ε αλάπηπμε ηνπο εψο ηε ζηηγκή πνπ είλαη έηνηκα λα δηαηεζνχλ ζηελ αγνξά. 19

Β) Σερλνινγηθά πάξθα. Σερλνινγηθφ πάξθν είλαη καη πεξηνρή ή δίθηπν πεξηνρψλ δηακνξθσκέλσλ θαηά ηξφπν ψζηε λα θηινμελνχλ εηαηξείεο πνπ αζρνινχληαη κε ηηο εκπνξηθέο εθαξκνγέο ηεο πςειήο ηερλνινγίαο, κε εξεπλεηηθέο θαη αλαπηπμηαθέο δξαζηεξηφηεηεο, θαζψο θαη κε ηελ πψιεζε θαη ζπληήξεζε ησλ πξντφλησλ. Σν ηερλνινγηθφ πάξθν δηαθξίλεηαη απφ ην επηζηεκνληθφ πάξθν ιφγσ ηεο κεγαιχηεξεο έκθαζεο πνπ δίλεη ζηελ εθαξκνζκέλε έξεπλα θαη παξαγσγή. Βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ ηερλνινγηθνχ πάξθνπ απνηειεί ε γεηηλίαζε κε εηαηξείεο πνπ αζθνχλ παξφκνηεο δξαζηεξηφηεηεο θαζψο θαη φηη πιεξεί ηηο πξνδηαγξαθέο ζηέγαζεο εηαηξεηψλ πςειήο ηερλνινγίαο. Γ) Κέληξα θαηλνηνκηψλ. Σα θέληξα θαηλνηνκηψλ απνηέιεζαλ ηηο πην απιέο κνξθέο θαηλνηνκηθνχ πεξηβάιινληνο. Τπήξμαλ ε πξψηε πξνζπάζεηα ελίζρπζεο πξνο ηηο κηθξέο επηρεηξήζεηο, ε νπνία ζπλδέζεθε κε ηελ πξνψζεζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ. Σα πξψηα θέληξα θαηλνηνκηψλ εκθαλίζηεθαλ ζηηο Ζ.Π.Α ηε δεθαεηία ηνπ 1970 απφ κεγάια παλεπηζηήκηα φπσο ην ΜΗΣ θαη ην Stanford 15. Σα θέληξα θαηλνηνκηψλ εγθαζίζηαληαη θνληά ζε παλεπηζηεκηαθά ηδξχκαηα πνπ είλαη γη απηά ζχκβνπινη νη νπνίνη εληζρχνπλ ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα ηνπο. Μπνξνχλ λα είλαη κηθξά θηίξηα ηδησηηθψλ ή θξαηηθψλ εηαηξεηψλ θαη παξέρνπλ δηεπθνιχλζεηο θαηά ηελ εθθίλεζε ηεο δξαζηεξηφηεηαο κηαο επηρείξεζεο, ρσξίο φκσο λα δηαζέηνπλ θηηξηαθέο εγθαηαζηάζεηο γηα ηελ αλάπηπμε ηεο. Γ) Δθθνιαπηήξηα. Σα εθθνιαπηήξηα είλαη επέθηαζε ησλ θέληξσλ θαηλνηνκηψλ, παξέρνληαο φκσο δηνηθεηηθέο ή θαη ηερληθέο δηεπθνιχλζεηο, θηηξηαθέο ππνδνκέο θ.ι.π Δ) Βηνκεραληθέο πεξηνρέο πςειήο ζηάζκεο. Δίλαη ηππηθέο ΒΗ.ΠΔ ρσξίο ζαθή ζρέζε κε ηελ πςειή ηερλνινγία, πνπ δηαζέηνπλ πςειήο ζηάζκεο πεξηβάιινλ, άξηην αξρηηεθηνληθφ ζρεδηαζκφ θαη θηινμελνχλ κε ξππαίλνπζα βηνκεραλία. 16 Σ) Πάξθα επηρεηξήζεσλ θαη εκπνξηθά πάξθα. Σα πάξθα επηρεηξήζεσλ θαη εκπνξηθά πάξθα είλαη πεξηνρέο ζηηο νπνίεο ζπλππάξρνπλ βηνκεραλία, εκπφξην θαη ππεξεζίεο θαη επηπιένλ ραξαθηεξίδνληαη απφ δξαζηεξηφηεηεο πςειήο ηερλνινγίαο. 15 Νηθεηαξίδεο Μηράιεο, «Οξηνζέηεζε ηεο έλλνηαο ησλ ηερλνπφιεσλ», ζην «Σερλνπφιεηο λέν κέζν πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο», επηκέιεηα Κπιπάζε Νη.-Νηθεηαξίδεο Μ.,εθδ. ΗΠΑ, Αζήλα 1996,ζει.96 16 Ο.π ζεκ 12, Παπαδαζθαιφπνπινο Αζ.,ζει.88 20

Ε) Σερλνπφιεηο Ζ ηερλφπνιε απνηειεί ηελ πην εμειηγκέλε κνξθή ζπγθέληξσζεο δξαζηεξηνηήησλ πςειήο ηερλνινγίαο. Οπζηαζηηθά ε ηερλφπνιε ελζσκαηψλεη φιεο ηηο πξναλαθεξζείζεο ιεηηνπξγίεο θαη επηπιένλ πεξηιακβάλεη ην ζηνηρείν ησλ αζηηθψλ-ρσξνηαμηθψλ ιεηηνπξγηψλ. Λφγσ ηεο πνιππινθφηεηαο ησλ ιεηηνπξγηψλ θαη ηεο ζπλζεηφηεηαο ηεο έλλνηαο ησλ ηερλνπφιεσλ είλαη δχζθνιν λα δνζεί έλαο απζηεξφο νξηζκφο. Ωζηφζν κπνξεί λα αλαθεξζεί φηη ε ηερλφπνιε είλαη καη ζθαηξηθή αζηηθή ζεψξεζε πνπ ζπλδέεη ηελ πνιηηηζηηθή, θνηλσληθή, νηθνλνκηθή αλάπηπμε κηαο πφιεο κε έλα ζρέδην ζεκειίσζεο απηψλ ησλ εμειίμεσλ ζηηο βηνκεραλίεο πςειήο ηερλνινγίαο(klurfain- Spyridakis,1992). Έλαο άιινο ηδηαίηεξα ζαθήο νξηζκφο πνπ έρεη δνζεί απφ ηνλ θαζεγεηή Ν.Κφλζνια είλαη: «Οξίδνπκε σο ηερλφπνιε, έλα ρσξηθφ ζχλνιν ζην νπνίν εληάζζνληαη δξαζηεξηφηεηεο πνπ ηείλνπλ ζηε κεγηζηνπνίεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ ζρέζεσλ έξεπλαο θαη επηρεηξήζεσλ, κε ζθνπφ ηελ πξνψζεζε ηεο αλαπηπμηαθήο δηαδηθαζίαο θαη κέζν ηε λέα ηερλνινγία». Οπζηαζηηθά ε ηερλφπνιε είλαη κηα πφιε πνπ ζπλδπάδεη ηέζζεξηο ιεηηνπξγηθνχο ηνκείο: Η) Εψλε αλάπηπμεο βηνκεραλίαο θαη ηερλνινγίαο ΗΗ) Παλεπηζηεκηαθή δψλε φπνπ ζπλππάξρνπλ δξαζηεξηφηεηεο έξεπλαο θαη επίδεημεο ΗΗΗ) Οηθηζηηθή δψλε γηα ηνπο απαζρνινχκελνπο θαη ηηο νηθνγέλεηεο. ΗV) Γίθηπα κεηαθνξψλ θαη επηθνηλσληψλ 17. Σέινο ν λφκνο 2545/97 (βηνκεραληθέο θαη επηρεηξεκαηηθέο πεξηνρέο θαη άιιεο δηαηάμεηο) εληάζζεη ηηο ηερλνπφιεηο ζηηο βηνκεραληθέο θαη επηρεηξεκαηηθέο πεξηνρέο θαη δίλεη ηνλ αθφινπζν νξηζκφ: «Σερλφπνιε είλαη ν ρψξνο ν νπνίνο νξηνζεηείηαη, πνιενδνκείηαη θαη νξγαλψλεηαη ζχκθσλα κε ηηο δηαηάμεηο ηνπ παξαπάλσ λφκνπ θαη ζηνλ νπνίν εγθαζίζηαληαη βηνκεραλίεο λέαο θαη πςειήο ηερλνινγίαο, εξεπλεηηθέο θαη εθπαηδεπηηθέο δξαζηεξηφηεηεο θαζψο θαη επηρεηξήζεηο παξνρήο ππεξεζηψλ. Οη ρψξνη απηνί ραξαθηεξίδνληαη απφ πςειήο πνηφηεηαο πεξηβάιινλ θαη δχλαληαη λα πεξηιακβάλνπλ νηθηζηηθά ζπγθξνηήκαηα, ζηα νπνία ελζσκαηψλνληαη νη αλαγθαίεο αζηηθέο ιεηηνπξγίεο». 21

2.2 Σππνινγία ησλ ηερλνπφιεσλ Οη ηερλνπφιεηο κπνξνχλ λα δηαθξηζνχλ βάζεη δχν θξηηεξίσλ. Σα ραξαθηεξηζηηθά ησλ πεξηθεξεηψλ ζηηο νπνίεο εγθαζίζηαληαη θαη ηνπο βηνκεραληθνχο θιάδνπο νη νπνίνη επηιέγνληαη πξνο αλάπηπμε. Έηζη κπνξνχλ λα δηαθξηζνχλ νη δχν παξαθάησ ηχπνη ηερλνπφιεσλ: 1) Σερλνπφιεηο νη νπνίεο δεκηνπξγνχληαη ζε πεξηνρέο πξνο εθβηνκεράληζε. απηή ηελ πεξίπησζε νη ηερλνπφιεηο ζηεξίδνληαη ζε λένπο θιάδνπο πςειήο ηερλνινγίαο. Υαξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα απηνχ ηνπ ηχπνπ ηερλνπφιεσο απνηειεί ε «Εψλε ηνπ Ήιηνπ» θαζψο θαη ε ηερλφπνιε ηεο Silicon Valley, ε νπνία ήηαλ θαη ε πξψηε ηερλφπνιε πνπ ηδξχζεθε. Οη βαζηθνί θιάδνη νη νπνίνη ζηήξημαλ ηελ αλάπηπμε ηεο Σερλφπνιεο ήηαλ ν θιάδνο ησλ εκηαγσγψλ, ησλ ειεθηξηθψλ κεραλψλ, ησλ ζπζθεπψλ επηθνηλσληψλ θαη ησλ νπηηθψλ κέζσλ. Άιιν ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ηερλφπνιεο απνηειεί ε Scientific City ζηελ Ile de France, ηεο νπνίαο βαζηθφο παξάγνληαο αλάπηπμεο ππήξμε ε ηζρπξή ζπγθέληξσζε εθπαηδεπηηθψλ ηδξπκάησλ καδί κε ην άξηην νδηθφ θαη αεξνπνξηθφ δίθηπν. 2) Σερλνπφιεηο νη νπνίεο δεκηνπξγνχληαη ζε παιηέο βηνκεραληθέο πεξηνρέο θαη νη νπνίεο κπνξεί λα ζηεξίδνληαη είηε ζε λένπο θιάδνπο είηε ζε παξαδνζηαθνχο 18. Καηά κία άιιε θαηάηαμε νη ηερλνπφιεηο κπνξνχλ λα δηαθξηζνχλ ζε φζεο αλαπηχζζνληαη ζε πεξηνρέο: Με πςειή βηνκεραληθή εηδίθεπζε Με χθεζε παιαηνηέξεο βηνκεραληθήο δξαζηεξηφηεηαο Υσξίο βηνκεραληθή παξάδνζε, αιιά κε πςειή ζπγθέληξσζε εθπαηδεπηηθψλ θαη εξεπλεηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ Ηδηαηηέξνπ θπζηθνχ θάιινπο, κε πςειήο πνηφηεηαο εηδηθέο ππεξεζίεο 19 Ο Gremi δηαθξίλεη έμη ηχπνπο θαηλνηνκηθνχ πεξηβάιινληνο έρνληαο σο θξηηήξην ηηο πεξηθέξεηεο εγθαηάζηαζεο ηνπ: Καηλνηνκηθά πεξηβάιινληα ζε κεηξνπνιηηηθέο πεξηνρέο κε εμεηδίθεπζε ζηνπο εγεηηθνχο θιάδνπο ηεο ρψξαο. 17 Σζαιίθε Σδ, «Πεξηθεξεηαθφ πξνγξακκαηηζκφο θαη ζρεδηαζκφο ηεο ηερλνπφιεσο», ζην «Σερλφπνιε λέν κέζν ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο», επηκέιεηα Κπιπάζε Νη.-Νηθεηαξίδεο Μ, εθδ. ΗΠΑ, Αζήλα 1996 18 Ο.π ζεκ.14, Νηθεηαξίδεο Μηράιεο, ζει.99 19 Ο.π ζεκ 17, Σζαιίθε Σδ., ζει.113 22

Νέεο βηνκεραληθέο πεξηνρέο κε εμεηδίθεπζε ζε παξαδνζηαθνχο θιάδνπο. Παιαηέο βηνκεραληθέο πεξηνρέο. Πφιεηο εμαηξεηηθά πςειήο ηερλνινγίαο, πλνξηαθέο πεξηνρέο Τζηεξνχζεο πεξηθέξεηεο. Σέινο κία άιιε ηππνινγία πνπ αλαθέξεηαη ζηηο γαιιηθέο ηερλνπφιεηο ηηο δηαθξίλεη ζε ηέζζεξηο γεληθέο θαηεγνξίεο: ηηο αζηηθέο ηερλνπφιεηο, εμεηδηθεπκέλεο ηερλνπφιεηο, ηππηθέο ηερλνπφιεηο θαη ζηηο κηθξνπφιεηο. 2.3 Πξνυπνζέζεηο δεκηνπξγίαο ησλ ηερλνπφιεσλ Ζ αλάπηπμε ησλ ζπγθεληξψζεσλ δξαζηεξηνηήησλ πςειήο ηερλνινγίαο γεληθφηεξα θαη ησλ ηερλνπφιεσλ εηδηθφηεξα είλαη αιιειέλδεηεο κε ηελ πξνζέιθπζε επηρεηξήζεσλ πνπ παξάγνπλ πξντφληα πςειήο ηερλνινγίαο. Έηζη ε επηηπρία κηαο ηερλφπνιεο κπνξεί λα απνηηκεζεί απφ ηελ αλαπηπμηαθή ψζεζε πνπ ζα δψζεη ζε θάπνηα ζπγθεθξηκέλε πεξηνρή. Οη θπξηφηεξνη παξάγνληεο πνπ είλαη νπζηψδεηο πξνθεηκέλνπ κηα ηερλφπνιε λα επηηχρεη ηνπο ζθνπνχο ηεο είλαη νη παξαθάησ: Α) Λεηηνπξγία παλεπηζηεκίνπ θαη εξεπλεηηθψλ θέληξσλ. Σα παλεπηζηήκηα έρνπλ ηε δπλαηφηεηα ηξνθνδφηεζεο ησλ ΜΜΔ κε λέεο ηερλνινγίεο θαζψο θαη κε εμεηδηθεπκέλν εξεπλεηηθφ δπλακηθφ. Δπηπιένλ απνηεινχλ θπηψξην αλζξψπσλ πνπ μεθηλνχλ δηθέο ηνπο επηρεηξήζεηο. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ πσο έξεπλα πνπ έγηλε ην 1997(P.Judge,1997) έδεημε φηη νη απφθνηηνη ηνπ ΜΗΣ έρνπλ ηδξχζεη 4.000 επηρεηξήζεηο κε 1.000.000 εξγαδφκελνπο θαη 232 δηο δνιάξηα εηήζην ηδίξν. Β) Αλζξψπηλν θεθάιαην. ηηο επηρεηξήζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ παξαγσγή πξντφλησλ πςειήο ηερλνινγίαο ε κε ηελ εθαξκνγή θαηλνηφκσλ ηξφπσλ δηνίθεζεο ην αλζξψπηλν δπλακηθφ κπνξεί λα δηαθξηζεί ζε δχν θαηεγνξίεο: ηα πςειήο εμεηδίθεπζεο ζηειέρε, επηζηήκνλεο, κάλαηδεξο θ.ι.π θαη ζην ππφινηπν εξγαηηθφ δπλακηθφ πνπ απαηηείηαη γηα κηα ηππνπνηεκέλε παξαγσγηθή δξαζηεξηφηεηα. Έηζη, κφλν πεξηνρέο πνπ δηαζέηνπλ ηέηνηνπ είδνπο αλζξψπηλνπο πφξνπο κπνξνχλ λα πξνζειθχζνπλ επηρεηξήζεηο πςειήο ηερλνινγίαο θαη λα εμειηρζνχλ ζε ηερλνπφιεηο. Γ) Σν ειθπζηηθφ πεξηβάιινλ. 23

Έλαο άιινο ζεκαληηθφο παξάγνληαο εγθαηάζηαζεο επηρεηξήζεσλ πςειήο ηερλνινγίαο θαη πξνζέιθπζεο ηνπ απαξαίηεηνπ αλζξψπηλνπ δπλακθνχ είλαη ην ειθπζηηθφ πεξηβάιινλ, ην νπνίν πξνζδηνξίδεηαη απφ ηελ εθπαίδεπζε, ηελ πνηφηεηα ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο, ηηο ηηκέο θαη ηελ πνηφηεηα ησλ θαηνηθηψλ, ηηο ππεξεζίεο αλαςπρήο θαη ηελ αζθάιεηα. Δπηπξφζζεηα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη αλ θαη ην θφζηνο κεηαθνξάο ζηηο δξαζηεξηφηεηεο πςειήο ηερλνινγίαο δελ έρεη ηφζε ζεκαζία φζν ζηηο παξαδνζηαθέο δξαζηεξηφηεηεο εληνχηνηο ε γξήγνξε πξφζβαζε ησλ ζηειερψλ ζνπο ρψξνπο εξγαζίαο απνηειεί ζεκαληηθφ παξάγνληα επηινγήο ηνπ ηφπνπ εγθαηάζηαζεο. Έηζη, δελ είλαη ηπραίν ην γεγνλφο φηη ζπγθεληξψζεηο πςειήο ηερλνινγίαο αλαπηχζζνληαη θνληά ζε αεξνδξφκηα, απηνθηλεηνδξφκνπο θαη ζηαζκνχο ηξαίλσλ πςειήο ηαρχηεηαο 20. Γ) Ζ αλάπηπμε βνεζεηηθψλ ππεξεζηψλ. Σέηνηεο ππεξεζίεο πνπ πξνζειθχνπλ επηρεηξήζεηο πςειήο ηερλνινγίαο είλαη νη ρξεκαηνδνηηθέο ππεξεζίεο (risk-capital), ηα γξαθεία ζπκβνχισλ επηρεηξήζεσλ, ηα γξαθεία επηθεληξσκέλεο πιεξνθφξεζεο θαη νη δεκφζηεο ππεξεζίεο. Δ) Ζ ππνδνκή Ζ ηαμηλφκεζε ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν ησλ ππνδνκψλ(vanhove-claasen,1987) είλαη: Οηθνλνκηθή ή βηνκεραληθή θαη πεξηιακβάλεη βηνκεραληθέο ππνδνκέο, εμνπιηζκφ εξγνζηαζίσλ, ηππνπνηεκέλα θηίξηα, ζπλδεηηθά δίθηπα θ.ι.π Κνηλσληθή ή ηνπηθή, πνπ πεξηιακβάλεη ηελ εθπαηδεπηηθή, πνιηηηζηηθή, νηθηζηηθή θαη πγεηνλνκηθή ππνδνκή. Πεξηθεξεηαθή ή ππνδνκή δηθηχσλ, πνπ πεξηιακβάλεη ηα δίθηπα κεηαθνξψλ, επηθνηλσληψλ, ελέξγεηαο, χδξεπζεο, άξδεπζεο θαη πξνζηαζίαο πεξηβάιινληνο. Ζ χπαξμε ηεο θαηάιιειεο ππνδνκήο ραξαθηεξίδεη θπξίσο ηα κεγάια αζηηθά θέληξα. Άκεζν απνηέιεζκα είλαη ε αλάπηπμε νηθνλνκηψλ αζηηθήο ζπγθέληξσζεο νη νπνίεο ζρεηίδνληαη κε ηηο ζεηηθέο εμσηεξηθέο νηθνλνκίεο, δειαδή κε ηα πιενλεθηήκαηα πνπ κπνξεί λα έρεη κηα επηρείξεζε φηαλ εγθαζίζηαηαη θνληά ζε κεγάια αζηηθά θέληξα. Καη απηφ ηνλ ηξφπν νη επηρεηξήζεηο έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα εθκεηαιιεπηνχλ ηηο ππεξεζίεο πνπ ηνπο παξέρνληαη, φπσο επίζεο θαη λα έρνπλ πξφζβαζε ζε κεγάιε αγνξά πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ θαζψο θαη ζε κεγάιε αγνξά εξγαζίαο. Σ) Tν θαηάιιειν πνιηηηθφ θαη επηρεξεκαηηθφ θιίκα. Ζ νκαιή πνιηηηθή δσή θαη νη ζρέζεηο θεληξηθήο ή πεξηθεξεηαθήο δηνίθεζεο θαη ζπλδηθάησλ απνηεινχλ βαζηθέο πξνυπνζέζεηο γηα ηε δεκηνπξγία ζπγθεληξψζεσλ 20 Ο.π ζεκ.11, Παπαδαζθαιφπνπινο Αζ, ζει.90 24

επηρεηξήζεσλ πςειήο ηερλνινγίαο. 21 Σν επηρεηξεκαηηθφ θιίκα πξέπεη λα επλνεί ηε ζπγθέληξσζε λέσλ εηαηξεηψλ ηηο νπνίεο ζπλήζσο ραξαθηεξίδεη ε ηάζε πξνο ην ξίζθν θαη ε πξνζέιθπζε ζηειερψλ πνπ δελ επηδεηνχλ έλα πεξηβάιινλ απζηεξήο ηεξαξρίαο ή κνληκφηεηαο ζηελ εξγαζία. Ε) Ζγέηεο ηνπ πξνγξάκκαηνο. Έλα άηνκν ε κία κηθξή νκάδα ζπλεξγαηψλ επγλσζκέλνπ θχξνπο πνπ ζα δηεπζχλεη ην πξφγξακκα είλαη ηθαλή λα ζπληειέζεη ζηελ πξνβνιή θαη ζηελ δηάδνζε ηνπ πξνγξάκκαηνο φπσο επίζεο θαη λα εμαζθαιίζεη ηελ επηηπρία ηνπ. Ζ) Μία ηζηνξία κεγάιεο επηηπρίαο. Ζ χπαξμε κηαο γλσζηήο εηαηξείαο δελ έιθεη απιψο παγθνζκίνπ θήκεο ηαιέληα ζε κηα ηερλφπνιε αιιά παξάγεη θαη έλα ξεχκα ζηειερψλ νη νπνίνη ηελ εγθαηαιείπνπλ γηα λα ηδξχζνπλ ηηο δηθέο ηνπο εηαηξείεο. Μία ηέηνηα πεξίπησζε απνηειεί ην ηάηι φπνπ ε Microsoft έγηλε ε θνηηίδα γηα κηα ζεηξά απφ επηρεηξήζεηο κέζσ spin offs. Aληηζηνίρσο ζηελ Δπξψπε ην Διζίλθη κεηαβιήζεθε ζε ηερλνινγηθφ πφιν ζηηο ηειεπηθνηλσλίεο ιφγσ ηεο ηερλνινγίαο πνπ αλέπηπμε ε Nokia. 2.4 Κιαδηθή δηάξζξσζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ ζηα ηερλνινγηθάεπηζηεκνληθά πάξθα Σα ηερλνινγηθά-επηζηεκνληθά πάξθα απνηεινχλ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο θνξείο πςειήο ηερλνινγίαο θαη είλαη ν πξψηνο ζχλδεζκνο κεηαμχ ηνπ εξεπλεηηθνχ ηνκέα(εθπαηδεπηηθά θαη εξεπλεηηθά θέληξα) θαη ηεο εθαξκνγήο ηεο ηερλνινγίαο(βηνκεραλία). Οη θχξηεο δξαζηεξηφηεηεο πνπ θηινμελνχληαη ζ απηνχο ηνπο ρψξνπο έρνπλ θνηλφ ραξαθηεξηζηηθφ ηελ θαηλνηνκία. Απηέο νη δξαζηεξηφηεηεο είλαη: ρεδηαζκφο πξντφληνο, ηνκέαο ηδηαίηεξα ζεκαληηθφο, ηνπ νπνίνπ ηελ ηδηαηηεξφηεηα αλέδεημαλ νη Ηάπσλεο. Αλάπηπμε πξντφληνο γηα λα ηθαλνπνηεί ηηο αλάγθεο θαη ηηο πηέζεηο ηεο αγνξάο. Παξαγσγή, θπξίσο έμσ απφ ηα φξηα ηεο Σερλφπνιεο θαη πάληνηε ζχκθσλα κε ηηο πεξηβαιινληηθέο ξπζκίζεηο. Service/ηερληθή ππνζηήξημε, απαξαίηεηε ππεξεζία γηα ηα πξντφληα πςειήο ηερλνινγίαο πνπ δηαζέηεη. 21 Ο.π ζεκ 11, Παπαδαζθαιφπνπινο Αζ,ζει.90 25

Marketing/πσιήζεηο, πνπ πεξηιακβάλεη έξεπλα αγνξάο θαη ζηξαηεγηθή πξνψζεζεο ηνπ πξντφληνο. πκβνπιεπηηθή ρξήζε επξχηεξεο γλψζεο ζε ζπγθεθξηκέλα πξνβιήκαηα. Δθπαίδεπζε ηφζν ησλ αλψηαησλ ζηειερψλ φζν θαη ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ. Αλάπηπμε εμεηδηθεπκέλνπ software. Οη θιάδνη πνπ ζπλήζσο ππνζηεξίδεη κηα ηερλφπνιε παξνπζηάδνληαη ζηνλ αθφινπζν πίλαθα 22. Computer Science Πιεξνθνξηθή Ζιεθηξνληθά Σειεπηθνηλσλίεο Ηαηξηθή /Βηνταηξηθή-Μεραληθή Φαξκαθεπηηθή Βηνηερλνινγία Υεκηθά-Νέα Τιηθά Δπεμεξγαζία αγξνηηθψλ πξντφλησλ, ηξνθίκσλ θαη πνηψλ Τπεξεζίεο πςεινχ επηπέδνπ Δλέξγεηα-Πεξηβάιινλ Δπηζηεκνληθφ θαη βηνκεραληθφ software Experts Systems Δπηζηεκνληθά φξγαλα θαη εηδηθεπκέλν software, Hardware, Robotics Value added networks(van s) Integrated Service Digital Networks (ISDN s) Fiber Optics Satellite Communications Telecom Equipments Radio Links Γηαγλσζηηθά Θεξαπεπηηθά Μεραλήκαηα Medical Image Processing Ηαηξηθά Ζιεθηξνληθά Φαξκαθεπηηθά Πξντφληα Δθαξκνζκέλε Βηνινγία Genetic Improvement of Species Consulting 22 Κπιπάζε Νη, «Κιαδηθή δηάξζξσζε ηεο πςειήο ηερλνινγίαο ζην πεξηβάιινλ ηεο ηερλφπνιεο», ζην «Σερλφπνιεηο λέν κέζν ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο», επηκέιεηα Κπιπάζε Νη-Νηθεηαξίδεο Μ, εθδ ΗΠΑ, Αζήλα 1996 26

ζνλ αθνξά ηελ πνζνζηηαία θαηαλνκή ησλ δηαθφξσλ ηερλνινγηθψλ θιάδσλ ζηα επηζηεκνληθά θαη ηερλνινγηθά πάξθα είλαη ηδηαίηεξα θαηαηνπηζηηθφο ν παξαθάησ πίλαθαο: ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΟ ΚΛΑΓΟ ΤΥΝΟΣΖΣΑ (%) ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΑ ΠΛΖΡΟΦΟΡΗΚΖ 29 ΒΗΟΣΔΥΝΟΛΟΓΗΑ 18 ΖΛΔΚΣΡΟΝΗΚΑ 16 ΣΡΟΦΗΜΑ 11 ΤΠΖΡΔΗΔ 7 ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝ 6 ΔΝΔΡΓΔΗΑ 3 ΝΔΑ ΤΛΗΚΑ 2 ΓΗΑΦΟΡΑ 8 ΤΝΟΛΟ 100 ΠΖΓΖ: IASP 2.5 Υξεκαηνδφηεζε ησλ ηερλνινγηθψλ επηζηεκνληθψλ πάξθσλ Ζ εμαζθάιηζε ρξεκαηνδνηήζεσλ ησλ επηρεηξήζεσλ πςειήο ηερλνινγίαο πνπ εγθαζίζηαληαη ζηηο ηερλνπφιεηο είλαη πξνυπφζεζε γηα ηελ επηηπρή εμέιημε ηνπο. κσο, νη εγγπήζεηο γηα ηνλ ζπλεζηζκέλν ηχπν δαλεηζκνχ πξνο απηέο ηηο επηρεηξήζεηο είλαη αλεπαξθείο γηαηί ηα πάγηα ελεξγεηηθά απηψλ ησλ επηρεηξήζεσλ είλαη κηθξά θαη ε αλάπηπμε ηνπο ζηεξίδεηαη θπξίσο ζηελ έξεπλα. Δπηπιένλ ζ απηέο ηηο δξαζηεξηφηεηεο ππάξρεη ν θίλδπλνο γηα εκπνξηθή απνηπρία. Γη απηφ ην ιφγν θαη επεηδή νη ζπλεζηζκέλεο κνξθέο ηξαπεδηθήο ρξεκαηνδφηεζεο δελ επλνχλ ηηο επηρεηξήζεηο πςειήο ηερλνινγίαο αλαπηχρζεθε ζηηο Ζ.Π.Α θαη ζηε Γπηηθή Δπξψπε κία εηδηθή κνξθή ρξεκαηνδφηεζεο ην Venture Capital ή θεθάιαην πςεινχ επηρεηξεκαηηθνχ θηλδχλνπ. Οη βαζηθέο κνξθέο απηήο ηεο ρξεκαηνδφηεζεο νη νπνίεο εμαξηψληαη απφ ηα ζηάδηα αλάπηπμεο ηεο επηρείξεζεο είλαη νη αθφινπζεο: 27

Α) Ζ ρξεκαηνδφηεζε «ζπνξάο», ε νπνία γίλεηαη γηα λα εμαθξηβσζεί ε δπλαηφηεηα πινπνίεζεο ηεο ηδέαο γηα θάπνην πξντφλ. Β) Ζ ρξεκαηνδφηεζε εθθίλεζεο κε ηελ νπνία νινθιεξψλεηαη ε αλάπηπμε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ πξντφληνο. Γ) Ζ ρξεκαηνδφηεζε πξψηνπ ζηαδίνπ κε ηελ νπνία αλαπηχζζεηαη ε παξαγσγή θαη δηακνξθψλεηαη ην δίθηπν δηαλνκήο ηεο επηρείξεζεο. Γ) Ζ ρξεκαηνδφηεζε επέθηαζεο ηεο παξαγσγήο θαη ηεο εκπνξίαο ησλ πξντφλησλ ηεο επηρείξεζεο. Δ) Ζ ρξεκαηνδφηεζε «δεχμεο» πνπ αθνξά ηεο πξνεηνηκαζία γηα ηελ είζνδν ηεο επηρείξεζεο ζην ρξεκαηηζηήξην. Σ) Ζ ρξεκαηνδφηεζε «ζηξνθήο» πνπ ζρεηίδεηαη κε ηελ ρξεκαηνδφηεζε πθηζηακέλσλ εηαηξεηψλ πνπ φκσο είλαη θζίλνπζεο γηα λα ζηξαθνχλ ζε λέα πξντφληα. Ε) Ζ ρξεκαηνδφηεζε εμαγνξψλ πνπ είλαη ε ρξεκαηνδφηεζε γηα ηελ εμαγνξά κηαο επηρείξεζεο απφ δηεπζπληηθά ζηειέρε ή απφ άιινπο επηρεηξεκαηίεο πνπ επηδηψθνπλ λα ζηξαθνχλ πξνο ηελ παξαγσγή λέσλ πξντφλησλ πςειήο ηερλνινγίαο. Οη θπξηφηεξεο πεγέο ησλ ΚΤΔΚ είλαη νη ηξάπεδεο, ηα αζθαιηζηηθά ηακεία, νη αζθαιηζηηθέο εηαηξείεο, δηάθνξεο επηρεηξήζεηο, ηδηψηεο επελδπηέο, δεκφζηνη νξγαληζκνί θαη ΑΔΗ ελψ νη ηνκείο ζηνπο νπνίνπο πξνζαλαηνιίδνληαη ηα ΚΤΔΚ είλαη θπξίσο ηα ειεθηξνληθά, νη ππνινγηζηέο, νη βηνηερλνινγίεο, ε ελέξγεηα, νη ηειεπηθνηλσλίεο, ν απηνκαηηζκφο ζηελ παξαγσγή, ηα ηαηξηθά εξγαιεία θαη θάξκαθα. 23 2.6 Ζ ρσξνζέηεζε ησλ ηερλνπφιεσλ Ο φξνο επηζηεκνληθφ πάξθν είλαη αξθεηά γεληθφο θαη κπνξεί λα ραξαθηεξίζεη απφ κηθξά εθθνιαπηήξηα επηρεηξήζεσλ θαη θέληξα λεσηεξηζκνχ(newtech Science Park ζην Cluyd, South Bank Technopark ζην Λνλδίλν) ηα νπνία είλαη πξνζαλαηνιηζκέλα ζηε κεηαθνξά ηερλνινγίαο κέρξη κεγάιεο δψλεο ζπγθέληξσζεο εξεπλεηηθψλ ηδξπκάησλ θαη βηνκεραλίεο πςειήο ηερλνινγίαο(sophia-antipolis ζηε Νίθαηα, Atlanpole ζηε Ναλη). 24 κσο παξά ην γεγνλφο φηη ππάξρνπλ ζεκαληηθέο δηαθνξέο ζην κέγεζνο θαη ζηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ησλ επξσπατθψλ ηερλνινγηθψλ θαη επηζηεκνληθψλ πάξθσλ εληνχηνηο ππάξρνπλ θάπνηεο θνηλέο αληηιήςεηο αλαθνξηθά κε ηνλ ζρεδηαζκφ ηνπ ρψξνπ. 23 Ο.π ζεκ.11, Παπαδαζθαιφπνπινο Αζ., ζει 91-92 28