ΑΣΔΗ ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΣΜΖΜΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΧΝ ΔΠΗΥΔΗΡΖΜΑΣΗΚΟΣΖΣΑ ΚΑΗ ΝΔΔ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΔ

Transcript

1 ΑΣΔΗ ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΣΜΖΜΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΧΝ ΔΠΗΥΔΗΡΖΜΑΣΗΚΟΣΖΣΑ ΚΑΗ ΝΔΔ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΔ ΚΟΤΣΟΤΜΠΑ ΜΑΡΗΑ ΔΠΟΠΣΖ ΚΑΘΖΓΖΣΖ: ΗΟΤΝΗΟ 2011 ΠΑΠΑΗΧΑΝΝΟΤ ΑΗΚΑΣΔΡΗΝΖ ΔΚΠΟΝΖΘΔΗΑ ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑΗΑ ΑΠΑΡΑΗΣΖΣΖ ΓΗΑ ΣΖΝ ΚΣΖΖ ΣΟΤ ΒΑΗΚΟΤ ΠΣΤΥΗΟΤ 1

2 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΔΤΥΑΡΗΣΗΔ ζει 1 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 ΔΗΑΓΧΓΖ.ζει 2 ΚΟΠΟ ζει 4 ΚΔΦΑΛΑΗΟ Ζ ΔΝΝΟΗΑ ΣΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΜΑΣΗΚΟΣΖΣΑ.ζει ΟΗ ΠΑΡΑΓΟΝΣΔ ΣΖ ΔΠΗΣΤΥΖΜΔΝΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΜΑΣΗΚΟΣΖΣΑ...ζει Ζ ΚΟΗΝΧΝΗΚΖ ΑΠΟΓΟΥΖ ΣΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΜΑΣΗΚΟΣΖΣΑ..ζει ΣΤΠΟΗ ΔΠΗΥΔΗΡΖΜΑΣΗΚΖ ΓΡΑΖ...ζει ΣΡΗΑ ΒΑΗΚΑ ΔΡΧΣΖΜΑΣΑ...ζει ΦΤΥΟΛΟΓΗΚΔ ΚΑΗ ΚΟΗΝΧΝΗΚΔ ΠΡΟΤΠΟΘΔΔΗ ΣΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΜΑΣΗΚΟΣΖΣΑ ζει ΑΠΟ ΣΟΝ ΔΠΗΥΔΗΡΖΜΑΣΗΑ ΣΖΝ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ...ζει 16 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΔΝΝΟΗΔ ΚΑΗ ΔΗΓΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ζει ΥΔΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΚΑΗ ΔΠΗΥΔΗΡΖΜΑΣΗΚΟΣΖΣΑ..ζει ΣΟ ΝΔΟ ΑΝΣΑΓΧΝΗΣΗΚΟ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝ ΚΑΗ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ..ζει ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ: Ζ ΓΗΔΘΝΖ ΤΕΖΣΖΖ ΔΘΝΗΚΑ ΘΔΜΑΣΑ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ..ζει ΔΤΔΛΗΞΗΑ ΚΑΗ ΠΡΟΑΡΜΟΣΗΚΟΣΖΣΑ ζει 30 ΚΔΦΑΛΑΗΟ Ζ ΔΝΝΟΗΑ ΣΖ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΑ ζει Ζ ΔΠΗΓΡΑΖ ΣΖ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΑ ΣΖΝ ΔΠΗΥΔΗΡΖΜΑΣΗΚΟΣΖΣΑ ΚΑΗ ΣΖΝ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ζει ΑΠΟΚΔΝΣΡΧΖ...ζει ΠΔΗΡΑΜΑΣΗΚΔ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΗ ΣΖΝ ΒΗΟΣΔΥΝΟΛΟΓΗΑ..ζει ΤΝΔΡΓΑΗΑ ΚΑΗ ΓΗΚΣΤΑΚΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΚΖ ΗΚΑΝΟΣΖΣΑ ζει ΠΑΡΑΓΟΝΣΔ ΠΟΤ ΠΡΟΧΘΟΤΝ ΣΖ ΓΗΚΣΤΑΚΖ ΤΝΔΡΓΑΗΑ ΣΖΝ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ...ζει ΔΠΗΠΣΧΔΗ ΣΖΝ ΠΔΡΗΦΔΡΔΗΑΚΖ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ζει 47 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5 ΜΔΛΔΣΖ ΠΔΡΗΠΣΧΖ ζει 51 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ-ΠΡΟΣΑΔΗ..ζει 57 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 6 ΤΜΠΔΡΑΜΑ..ζει 58 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ζει 60 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ 2

3 ΔΤΥΑΡΗΣΗΔ Με ηελ παξνχζα εξγαζία νινθιεξψλεηαη ε θνίηεζή κνπ ζηελ ρνιή ηεο Γηνίθεζεο θαη Οηθνλνκίαο ζην ηκήκα Γηνίθεζεο Δπηρεηξήζεσλ. Γη απηφ ην ιφγν ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ φινπο εθείλνπο πνπ κε βνήζεζαλ θαη ζπληέιεζαλ ζην λα θέξσ απηή ηελ εξγαζία ζε πέξαο. Αξρηθά ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ζεξκά ηελ θαζεγήηξηά κνπ ηελ θ. Παπατσάλλνπ Αηθαηεξίλε ε νπνία ήηαλ ππεχζπλε γηα ηελ επίβιεςε απηήο ηεο πηπρηαθήο εξγαζίαο. Ζ βνήζεηά ηεο θαη ε ζπλερήο ππνζηήξημή ηεο ζηάζεθε πνιχηηκε γηα ηελ εθπφλεζε ηεο εξγαζίαο θαη νη παξαηεξήζεηο θαη ζπκβνπιέο ηεο ππήξμαλ άθξσο θαζνξίζηεθεο γηα ηελ ηειηθή έθβαζε απηήο ηεο πξνζπάζεηαο. Αθφκε ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ φινπο ηνπο θίινπο θαη αζθαιψο ηελ νηθνγέλεηα κνπ γηα ηελ ζπλερή ςπρνινγηθή ππνζηήξημή ηνπο θαη ελζάξξπλζε. Κνπηζνχκπα Μαξία 3

4 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 ΔΗΑΓΧΓΖ ηελ ζεκεξηλή θνηλσλία ηεο ςεθηαθήο επαλάζηαζεο νη επηρεηξήζεηο βηψλνπλ νινέλα θαη εληνλφηεξα ηηο ξαγδαίεο εμειίμεηο ηεο ζχγρξνλεο επνρήο. Ζ αικαηψδεο αλάπηπμε ησλ επηζηεκψλ θαη ησλ ηερλνινγηψλ, ε παγθφζκηα αγνξά, νη ςεθηαθέο νηθνλνκίεο, ε θνηλσλία ηεο γλψζεο θαη ν εληεηλφκελνο δηεζλήο αληαγσληζκφο, αιιάδνπλ δηαξθψο ηνπο ηξφπνπο παξαγσγήο θαη δηάζεζεο αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ. ηα πιαίζηα απηνχ ηνπ λένπ αληαγσληζηηθνχ ηνπίνπ, ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή αλαγλσξίδεη ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα, ηελ θαηλνηνκία θαη ηελ ηερλνινγία σο βαζηθνχο άμνλεο γηα ηελ έγθαηξε θαη δηαξθή πξνζαξκνγή ησλ επηρεηξήζεσλ ζηηο απαηηήζεηο ηεο επνρήο ( Υαηδεαπνζηφινπ Θ, 2009). χκθσλα κε ηνπο Curran θαη Stanworth (1989) «ε επηρεηξεκαηηθόηεηα είλαη ε δεκηνπξγία κηαο λέαο νηθνλνκηθήο νληόηεηαο, επηθεληξσκέλεο ζε έλα πξντόλ ή ππεξεζία ή, ηνπιάρηζηνλ, ζε έλα πνπ λα δηαθέξεη ζεκαληηθά από πξντόληα θαη ππεξεζίεο πνπ πξνζθέξνληαη θάπνπ αιινύ ζηελ αγνξά.»(curran θαη Stanworth, 1989:12 ζει). Δπίζεο ζχκθσλα κε ην Διιεληθφ Λεμηθφ Σεγφπνπινπ Φπηξάθε, επηρεηξψ ζεκαίλεη: «αξρίδσ έξγν θαηαπηάλνκαη κε θάηη, πξνζπαζώ λα επηηύρσ θάηη». Αλαπφζπαζην ζπζηαηηθφ ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο απνηειεί ε θαηλνηνκία. «Η θαηλνηνκία είλαη κηα κεζνδεπκέλε θαη ζπζηεκαηηθή πξνζπάζεηα δεκηνπξγίαο θαη πινπνίεζεο ζηελ πξάμε κηαο νπζηαζηηθήο θαη εζηηαζκέλεο αιιαγήο ζηηο νηθνλνκηθέο θαη ηηο θνηλσληθέο δπλαηόηεηεο κηαο επηρείξεζεο». Καηά θχξην ιφγν ε θαηλνηνκία είλαη κηα κεζνδεπκέλε δηαδηθαζία, ε νπνία ρξεζηκνπνηεί κελ ηηο πθηζηάκελεο δεμηφηεηεο θαη γλψζεηο, αιιά κε θάπνην δεκηνπξγηθφ ηξφπν, γηα ηελ επίηεπμε ελφο απνηειέζκαηνο, ην νπνίν νπσζδήπνηε πξνζζέηεη αμία ζηελ επηρείξεζε (.Β.Β.Δ, 2005: 7 ζει). ηελ ζχγρξνλε επνρή ησλ ηαρχηαησλ ηερλνινγηθψλ εμειίμεσλ, νη έλλνηεο θαηλνηνκία θαη επηρεηξεκαηηθφηεηα είλαη άξξεθηα ζπλδεδεκέλεο κε ηελ ηερλνινγία. Παξφιν πνπ ν αλζξψπηλνο παξάγνληαο απνηειεί ηνλ ππξήλα έκπλεπζεο θαη δεκηνπξγίαο λέσλ ηδεψλ, ε απνηειεζκαηηθή αμηνπνίεζε ησλ ηερλνινγηψλ πιεξνθνξηθήο θαη ηειεπηθνηλσληψλ δηεπθνιχλεη φρη κφλν ηνλ εληνπηζκφ, αιιά θαη ηελ δεκηνπξγία επηρεηξεκαηηθψλ επθαηξηψλ. Καηά ζπλέπεηα, ε γλψζε ησλ ζχγρξνλσλ ηερλνινγηψλ είλαη πξσηαξρηθήο ζεκαζίαο θαη, ζε ζπλδπαζκφ κε ην επηρεηξεκαηηθφ πλεχκα θαη ηε δπλακηθή ηεο θαηλνηνκίαο, κπνξνχλ λα αζθήζνπλ ηζρπξή θαη άκεζε 4

5 επίδξαζε ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε κηαο επηρείξεζεο αιιά θαη ηεο θνηλσλίαο γεληθφηεξα ( Υαηδεαπνζηφινπ, 2009). Ζ ηθαλφηεηα ησλ επηρεηξήζεσλ λα εμειίζζνληαη ψζηε λα βειηηψζνπλ ηελ ζέζε ηνπο θαζνξίδεηαη απφ ηνλ βαζκφ ζηνλ νπνίν αλαλεψλνπλ ηελ ηθαλφηεηά ηνπο λα παξάγνπλ πξντφληα θαη ππεξεζίεο αληίζηνηρα κε ηηο πξνζδνθίεο ηεο θνηλσλίαο ζηελ νπνία απεπζχλνληαη (ηνπηθή, εζληθή θαη δηεζλή). Καζψο ην ηνπίν κεηαβάιιεηαη ράξε ζηηο αιιαγέο ζηελ ηερλνινγία, ηελ νηθνλνκία θαη ηελ θνηλσλία, ε αληαγσληζηηθφηεηα ησλ επηρεηξήζεσλ βαζίδεηαη ζηελ ηθαλφηεηά ηνπο λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο λέεο πξνθιήζεηο θαη απαηηήζεηο, λα αλαγλσξηζηνχλ παξάζπξα επθαηξηψλ θαη λα ηα αμηνπνηήζνπλ απνηειεζκαηηθά (Bruton θαη Rubanic, 1997). ηηο δεθαεηίεο πνπ δηαλχνπκε ιακβάλνπλ ρψξα ζεκαληηθέο αλαθαηαηάμεηο ζηε δνκή θαη ιεηηνπξγία ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο. Οη εμειίμεηο απηέο έρνπλ ηε βάζε ηνπο ζηελ αλάπηπμε ηεο λέαο ηερλνινγίαο θαη πην ζπγθεθξηκέλα ζηηο ηερλνινγηθέο εθεπξέζεηο θαη θαηλνηνκίεο πνπ νξηνζεηνχλ κηα λέα επνρή κε δηαθνξεηηθά ραξαθηεξηζηηθά θαη πξνηεξαηφηεηεο (Baumoly, 1968). Αξρηθά νη επηρεηξεκαηίεο ζα πξέπεη λα αγσληζηνχλ ζθιεξά γηα λα βξνπλ ηελ αγνξά ζηελ νπνία ζα απεπζπλζνχλ γηα λα πεηχρνπλ ηελ ηερλνινγηθή ηνπο θαηλνηνκία. Καηά απηφλ ηνλ ηξφπν νη πξνζπάζεηεο ησλ επηρεηξεκαηηψλ ζέηνπλ κηα ζεηξά απφ αληαγσληζηηθέο πηέζεηο πνπ νδεγνχλ ζηελ βειηίσζε ηεο θαηαλνκήο ησλ πφξσλ γηα ηελ ζσζηή ιεηηνπξγία ηεο επηρείξεζεο αιιά θαη ην marketing. Παξαδείγκαηνο ράξηλ, ε επηηπρήο εηζαγσγή ηεο γξαθνκεραλήο απφ ηνλ Remington πνπ ελζαξξχλεη ηελ είζνδν ησλ αληαγσληζηψλ θαη έρεη σο απνηέιεζκα ηελ αφξαηε δαθηπινγξάθεζε, ηα πξντφληα ρακεινχ θφζηνπο, ηηο απμαλφκελεο πσιήζεηο θαη ηηο δξαζηεξηφηεηεο πξνψζεζεο. Χο αληίθηππν ηεο πξφσξεο εκπνξηθήο πξσηνβνπιίαο ηνπ Remington ήηαλ φηη ε γξαθνκεραλή ηειηθά έγηλε έλα απαληαρνχ παξφλ πξνζάξηεκα ηνπ εξγαζηαθνχ ρψξνπ. Ο ξφινο ησλ επηρεηξεκαηηψλ λα θέξνπλ ηηο ηερλνινγηθέο θαηλνηνκίεο ζηελ αγνξά θαη λα νδεγήζνπλ ζηε ζσζηή ιεηηνπξγία ηεο επηρείξεζεο έρεη σο ζθνπφ ηελ ζσζηή δηάρπζε ηεο ηερλνινγίαο (Miller θαη Garnsey, 2000). Δίλαη γεγνλφο φηη νη έλλνηεο ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο, ηεο θαηλνηνκίαο αιιά θαη ηεο λέαο ηερλνινγίαο έρνπλ αληίθηππν ηφζν ζηνπο απηναπαζρνινχκελνπο φζν θαη ζηνπο εξγαδφκελνπο αιιά θαη ζηηο επηρεηξήζεηο αξθεί λα αμηνπνηεζνχλ κε ηνλ ζσζηφ ηξφπν θαη γηα ηνλ ζσζηφ ζθνπφ (Foley, Watts θαη Wilson, 1992). 5

6 ΣΟΥΟ Ζ παξνχζα πηπρηαθή έρεη σο ζηφρν λα εληνπίζεη θαη λα αλαιχζεη ηηο εμειίμεηο ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ αιιά θαη πφζν κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ ηηο δξαζηεξηφηεηεο ησλ επηρεηξήζεσλ. Αληηθεηκεληθφο ζηφρνο, είλαη λα εμεηάζεη θαηά πφζν νη ειιεληθέο επηρεηξήζεηο έρνπλ αληηιεθζεί ηελ εμέιημε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ θαη ζε ηη επίπεδν αληαπνθξίλνληαη. ην πξψην κέξνο δίλνληαη επηιεθηηθά θάπνηεο απφ ηηο ζεσξεηηθέο βάζεηο ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο. ην δεχηεξν κέξνο πξνζεγγίδεηαη ε ζρέζε αλάκεζα ζηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα θαη ηελ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε. ην ηξίην κέξνο παξνπζηάδεηαη ν ξφινο ησλ δηθηχσλ επηρεηξήζεσλ, πνπ δεκηνπξγνχληαη κε βάζε ηα δίθηπα πιεξνθνξίαο θαη ηειεπηθνηλσληψλ, ζηελ αλάπηπμε ηεο θαηλνηνκηθήο ηθαλφηεηαο κηαο επηρείξεζεο. ην ηέηαξην κέξνο αλαπηχζζεηαη ν ξφινο ηεο δηθηπαθήο ζπλεξγαζίαο ζηελ αλάπηπμε ηεο θαηλνηνκηθήο ηθαλφηεηαο θαη ε δεκηνπξγία ηεο πεηξακαηηθήο επηρείξεζεο. Καη ηέινο ζην πέκπην κέξνο εληνπίδνληαη θάπνηεο ελδεηθηηθέο επηπηψζεηο πάλσ ζηε ζεσξεηηθή βάζε ηεο πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο θαη πνιηηηθήο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηηο ίδηεο ηηο αξρέο ιεηηνπξγίαο ηεο λέαο κνξθήο επηρείξεζεο πνπ επηβάιιεηαη απφ ηελ λέα νηθνλνκία. 6

7 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 2.1) Ζ ΔΝΝΟΗΑ ΣΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΜΑΣΗΚΟΣΖΣΑ ηελ πξνζπάζεηα νξηζκνχ ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο δηαπηζηψλεηαη κηα κεγάιε πνηθηιία νξηζκψλ αλάκεζά ζηνπο εξεπλεηέο πνπ αζρνινχληαη κε ην ζέκα απηφ, νη νπνίνη ζηελ νπζία εθθξάδνπλ ηε δηαθνξεηηθή έκθαζε πνπ δίλεηαη εθάζηνηε ζην πνιπδηάζηαην αληηθείκελν ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο (Bygrave θαη Hofel, 1991). «Επηρεηξεκαηηθόηεηα είλαη κηα δπλακηθή δηαδηθαζία θαηά ηελ νπνία ηα άηνκα ζηαζεξά εληνπίδνπλ νηθνλνκηθέο επθαηξίεο θαη ηηο εθκεηαιιεύνληαη κέζα από ηελ αλάπηπμε, παξαγσγή θαη πώιεζε αγαζώλ θαη ππεξεζηώλ. Η δηαδηθαζία απηή απαηηεί ηελ ύπαξμε πνηνηηθώλ ηδηνηήησλ ζηα άηνκα, όπσο εκπηζηνζύλε ζηνλ εαπηό ηνπο, δπλαηόηεηα θαη δηάζεζε αλάιεςεο θηλδύλνπ θαη έλα αίζζεκα πξνζσπηθήο δέζκεπζεο.» (Robert,2003). Ζ επηρεηξεκαηηθφηεηα αθνξά ηα άηνκα, ηηο επηινγέο ηνπο θαη ηηο ελέξγεηεο ζηηο νπνίεο πξνβαίλνπλ θαηά ηελ εθθίλεζε, εμαγνξά ή ιεηηνπξγία κηαο επηρείξεζεο ή ηελ ζπκκεηνρή ηνπο ζηελ δηαδηθαζία ιήςεο ζηξαηεγηθψλ απνθάζεσλ κηαο επηρείξεζεο. Οη επηρεηξεκαηίεο απνηεινχλ κηα αλνκνηνγελή νκάδα θαη πξνέξρνληαη απφ φινπο ηνπο ρψξνπο. Χζηφζν ππάξρνπλ νξηζκέλα θνηλά ραξαθηεξηζηηθά επηρεηξεζηαθήο ζπκπεξηθνξάο, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο εηνηκφηεηαο γηα αλάιεςε θηλδχλσλ θαη ηεο επηζπκίαο γηα αλεμαξηεζία θαη απηνπξαγκάησζε (Καξαγηάλλεο, 1999). Ζ επηρεηξεκαηηθφηεηα σζηφζν κπνξεί λα αλαπηπρζεί ζε νπνηνδήπνηε ηνκέα θαη είδνο επηρείξεζεο. Δθαξκφδεηαη ζηνπο απηναπαζρνινχκελνπο θαη ζηηο επηρεηξήζεηο νπνηνπδήπνηε κεγέζνπο ζε φιεο ηηο θάζεηο ηνπ θχθινπ δσήο κηαο επηρείξεζεο, απφ ηε θάζε εθθίλεζεο έσο ηελ θάζε αλάπηπμεο, ηε κεηάβαζε, ηελ παχζε ιεηηνπξγίαο ή ηελ επαλέλαξμε ιεηηνπξγίαο. Ζ επηρεηξεκαηηθφηεηα αθνξά ηηο επηρεηξήζεηο φισλ ησλ θιάδσλ, ηερλνινγηθψλ ή παξαδνζηαθψλ, ηηο κηθξέο θαη ηηο κεγάιεο επηρεηξήζεηο αλεμαξηήησο ηδηνθηεζηαθνχ θαζεζηψηνο: νηθνγελεηαθέο επηρεηξήζεηο, επηρεηξήζεηο εηζεγκέλεο ζην ρξεκαηηζηήξην, επηρεηξήζεηο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο ή κε θεξδνζθνπηθνί νξγαληζκνί, πνπ ζπρλά πξαγκαηνπνηνχλ ζεκαληηθέο νηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο (Simek etal., 2009). Οη επηρεηξεκαηίεο ζην πιαίζην απηφ παξνπζηάδνληαη ζαλ ηα άηνκα πνπ έρνπλ ηελ ηθαλφηεηα λα δεκηνπξγήζνπλ: 7

8 λένπο ζπλδπαζκνχο ζπληειεζηψλ παξαγσγήο, ζηελ κνξθή λέσλ κεζφδσλ θαη δηαδηθαζηψλ παξαγσγήο λέα πξντφληα λέεο αγνξέο λέεο πεγέο πξνζθνξάο λέεο νξγαλσηηθέο κνξθέο επηρείξεζεο ή ζαλ ην άηνκν πνπ είλαη δηαηεζεηκέλν λα αλαιάβεη επηρεηξεκαηηθνχο θηλδχλνπο (ξίζθν) ή λα εθκεηαιιεπηεί ηηο επθαηξίεο ηεο αγνξάο ή ηέινο ζαλ θάπνηνο πνπ είλαη ηδηνθηήηεο θαη δηνηθεί κηα επηρείξεζε (Tyson, Pettrin θαη Royers, 1994). Μεγάιν ελδηαθέξνλ εκθαλίδεηαη ηελ ηειεπηαία δεθαεηία, απφ ηελ πιεπξά ησλ εξεπλεηψλ θαη ησλ θέληξσλ ιήςεο απνθάζεσλ, γηα ηε θχζε θαη ην πεξηερφκελν ηεο επηρεηξεκαηηθήο δηαδηθαζίαο, ε νπνία πεξηιακβάλεη φιεο ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ θαηαλφεζε ησλ επθαηξηψλ θαη ηελ επηδίσμε ησλ επηρεηξήζεσλ λα ηηο αμηνπνηήζνπλ (Bygrave θαη Hofer, 1991). Ζ επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα απηή θαζεαπηή απνηειεί ηε βάζε ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο. ε κηα έθζεζε ηνπ Οξγαληζκνχ Οηθνλνκηθήο πλεξγαζίαο θαη Αλάπηπμεο (ΟΟΑ 1998) ππάξρεη ε εμήο παξαηήξεζε: «.. ε επηρεηξεκαηηθόηεηα βξίζθεηαη ζην θέληξν ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο αγνξάο. Οη επηρεηξεκαηίεο είλαη νη θνξείο ηεο αιιαγήο θαη ηεο αλάπηπμεο ηεο νηθνλνκίαο ηεο αγνξάο θαη είλαη απηνί πνπ κπνξεί λα επηηύρνπλ ηε δεκηνπξγία, δηάδνζε θαη εθαξκνγή θάπνησλ θαηλνηόκσλ ηδεώλ. Σηελ πξνζπάζεηά ηνπο απηή όρη κόλν δηαζθαιίδνπλ ηελ απνηειεζκαηηθή αμηνπνίεζε ησλ δηαζέζηκσλ πόξσλ αιιά θαη δηεπξύλνπλ ηα όξηα ησλ νηθνλνκηθώλ ηνπο δξαζηεξηνηήησλ.» Ζ πξνψζεζε ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο έρεη επίζεο ζεσξεζεί ζαλ κέζν θαηαπνιέκεζεο ηεο αλεξγίαο θαη ηεο θηψρηαο (ΟΟΑ, 1998): «..ε πξνώζεζε ηεο επηρεηξεκαηηθόηεηαο δεκηνπξγεί πξόζζεηα νθέιε γηα ηελ νηθνλνκία όπσο αύμεζε ηεο αληαγσληζηηθόηεηαο, δεκηνπξγία λέσλ νηθνλνκηθώλ επθαηξηώλ θαη ζηήξημε ηεο επηρείξεζεο γηα ηελ αληηκεηώπηζε ησλ πξνθιήζεσλ πνπ δεκηνπξγνύλ νη κεγάιεο αιιαγέο πνπ πξνθαιεί ε παγθνζκηνπνίεζε ηεο νηθνλνκίαο. Η πξνώζεζε ηεο επηρεηξεκαηηθόηεηαο ζεσξείηαη πιένλ ζαλ κέξνο κηαο θόξκνπιαο πνπ ζα ζπλδπάζεη ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε κε ηελ θνηλσληθή ζπλνρή» 8

9 Αξθεηνί απφ ηνπο εξεπλεηέο, ζηελ πεξηνρή, ππνζηεξίδνπλ φηη νη επηρεηξεκαηίεο κπνξεί λα απνθνκίδνπλ ζεκαληηθά ζπγθξηηηθά πιενλεθηήκαηα γηα ηηο επηρεηξήζεηο ηνπο ηφζν κέζα απφ ηε δηαδηθαζία ζπζζψξεπζεο θαη δηαρείξηζεο ζπάλησλ πφξσλ, φζν θαη κέζα απφ ηελ αλάπηπμε «βαζηθψλ δεμηνηήησλ» Οη Teese et al (1997) ηζρπξίδνληαη φηη νη ζηξαηεγηθέο πνπ αθνινπζνχλ νη επηρεηξήζεηο είλαη αληαγσληζηηθέο φηαλ αμηνπνηνχλ ηα ππάξρνληα ραξαθηεξηζηηθά ηνπο. Ζ νπηηθή απηή εθηηκά φηη νη επηρεηξήζεηο κπνξεί, θαηά ηελ αλάπηπμε ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπο, λα δεκηνπξγνχλ ζπγθξηηηθά νξγαληθά θαη άπια πιενλεθηήκαηα δεκηνπξγψληαο βαζηθέο δεμηφηεηεο νη νπνίεο ηνπο επηηξέπνπλ λα μεπεξλνχλ ηνπο εθάζηνηε θξαγκνχο ζηελ αλάπηπμή ηνπο. Πιένλ πξφζθαηεο έξεπλεο δίλνπλ ηδηαίηεξε έκθαζε ζηε ζπλεηζθνξά ησλ δπλακηθψλ δεμηνηήησλ ηνπ επηρεηξεκαηία, φπσο ηηο απνθαινχλ, νη νπνίεο νινθιεξψλνπλ ή κεηαζρεκαηίδνπλ πφξνπο ή αθφκε αλαθηνχλ θαη απειεπζεξψλνπλ πφξνπο. Σέηνηεο δεμηφηεηεο πνπ αλαπηχζζνληαη απφ ηνλ ίδην ηνλ επηρεηξεκαηία, κπνξεί λα έρνπλ ζεκαληηθή επίπησζε ζηνλ πξνζαλαηνιηζκφ θαη ηελ απφδνζε κηαο επηρείξεζεο ζηελ αγνξά (Firdaus, 1990) ) ΟΗ ΠΑΡΑΓΟΝΣΔ ΣΖ ΔΠΗΣΤΥΖΜΔΝΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΜΑΣΗΚΟΣΖΣΑ Ζ επηηπρεκέλε επηρεηξεκαηηθφηεηα βαζίδεηαη ηφζν ζηελ αμηνπνίεζε ησλ επηρεηξεκαηηθψλ επθαηξηψλ θαη ζηελ εμππεξέηεζε ηνπ πειάηε φζν θαη ζηελ αληηκεηψπηζε ησλ δχζθνισλ ζηηγκψλ πνπ ζα ζπκβνχλ ή αθφκα θαη ζηελ αληηκεηψπηζε πηζαλψλ θξίζεσλ. Γηα ηνπο ιφγνπο απηνχο ν επηρεηξεκαηίαο πνπ ζέιεη λα πεηχρεη ζηελ δξαζηεξηφηεηά ηνπ πξέπεη λα έρεη ππ φςε ηνπ ηφζν ηνπο παξάγνληεο πνπ νδεγνχλ ζε θξίζε φζν θαη ηνπο παξάγνληεο επηηπρίαο. Οη βαζηθνί παξάγνληεο πνπ νδεγνχλ ζηελ επηηπρεκέλε επηρεηξεκαηηθφηεηα, πνπ είλαη νη εμήο: 1. Δπαξθήο ρξεκαηνδφηεζε θαη ηθαλνπνηεηηθά έζνδα 2. Καηλνηνκία θαη αληαγσληζηηθφηεηα 3. Πξνζέιθπζε λέσλ πειαηψλ 4. σζηή εθηίκεζε ηνπ ηη ζέιεη ν πειάηεο 5. Μέηξεζε ηεο ζπλνιηθήο απφδνζεο ηεο εηαηξείαο θαη <<ζηξαηεγηθή αλαλέσζε>> ( Πεηξάθεο, 2007). 9

10 2.1.2) Ζ ΚΟΗΝΧΝΗΚΖ ΑΠΟΓΟΥΖ ΣΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΜΑΣΗΚΟΣΖΣΑ Βξηζθφκαζηε ζηε Βνζηφλε ην έηνο Μηα δίθε βξίζθεηαη ζε εμέιημε. Κάπνηνο Ρφκπεξη Κηλ, «έλαο ππεξήιηθαο δηδάζθαινο ηνπ Δπαγγειίνπ, άλζξσπνο επηθαλήο, πινχζηνο θαη παηέξαο ελφο παηδηνχ, παξαβαίλνληαο ηε ζπλείδεζή ηνπ θαη ην ιφγν ηνπ Δπαγγειίνπ» θαηεγνξείηαη γηα έλα απνηξφπαην έγθιεκα: έβγαιε θέξδνο πάλσ απφ έμη πέλεο αλά ζειίλη, θέξδνο εμσθξεληθφ. Σν δηθαζηήξην ζπλεδξηάδεη γηα λα απνθαζίζεη αλ ζα ηνλ ηηκσξήζεη γηα ην έγθιεκά ηνπ κε αθνξηζκφ αιιά, ιφγσ ηνπ πξφηεξνπ εληίκνπ βίνπ ηνπ, νη δηθαζηέο έδεημαλ επηείθεηα θαη ηνλ απήιιαμαλ βάδνληάο ηνπ πξφζηηκν δηαθνζίσλ ιηξψλ. Όκσο ν θαθνκνίξεο ν θχξηνο Κηλ είλαη ηφζν αλαζηαησκέλνο ψζηε ελψπηνλ ησλ γεξφλησλ ηεο Δθθιεζίαο «κε δάθξπα ζηα κάηηα νκνινγεί φηη έρεη κηα άπιεζηε θαη δηεθζαξκέλε ςπρή». ηελ Γαιιία επηδεηθλχεηαη έληνλε λεσηεξηζηηθή δξαζηεξηφηεηα ζηνλ θιάδν ηεο θισζηνυθαληνπξγίαο, θη ν Κνικπέξ αλαγθάδεηαη ηη 1666 λα εθδψζεη κηα δηάηαμε γηα λα εκπνδίζεη απηή ηελ επηθίλδπλε θαη δηαιπηηθή ηάζε. ην εμήο ινηπφλ ηα πθάζκαηα ηεο Νηηδφλ θαη ηεο ειαλδί ζα δηαζέηνπλ αθξηβψο θισζηέο ζπκπεξηιακβαλνκέλεο θαη ηεο νχγηαο, νχηε πεξηζζφηεξεο νχηε ιηγφηεξεο. ηελ Χμέξξε ηεο Βνπξγνπλδίαο θαη ζε άιιεο δπν βηνκεραληθέο πφιεηο, νη θισζηέο πξέπεη λα είλαη ηελ αληηγηφλ, Οπνηνδήπνηε χθαζκα βξεζεί αθαηάιιειν ζα δπζθεκείηαη. Αλ απηφ επαλαιεθζεί ηξείο θνξέο ζα δηαπνκπεχεηαη ν έκπνξνο. Βξηζθφκαζηε θαη πάιη ζηε Γαιιία ην έηνο Λίγν κεηά ηελ ηαθηνπνίεζε ηνπ δεηήκαηνο ησλ θισζηνυθαληνπξγψλ, είλαη ε ζεηξά ηεο ζπληερλίαο ησλ θαηαζθεπαζηψλ θνπκπηψλ λα εθδειψζεη ηελ αγαλάθηεζή ηεο. Οη ξάθηεο άξρηζαλ λα θηηάρλνπλ θνπκπηά απφ χθαζκα, πξάγκα αλήθνπζην. Ζ θπβέξλεζε, νξγηζκέλε γηαηί απηφο ν λενηεξηζκφο απεηινχζε κηα θαηεζηεκέλε βηνκεραλία, βάδεη πξφζηηκν ζηνπο θαηαζθεπαζηέο πθαζκάησλ θνπκπηψλ. Απαηηνχλ λα ηνπο δνζεί ην δηθαίσκα λα εξεπλνχλ ηα ζπίηηα ηνπ θφζκνπ θαη ηηο ληνπιάπεο ηνπο, θαη λα ηνπο επηβάιινπλ πξφζηηκα, αθφκε θαη λα ηνπο ζπιιακβάλνπλ ζηελ κέζε ηνπ δξφκνπ αλ ηνπο δνπλ λα θνξάλε απηά ηα αλαηξεπηηθά πξντφληα (Suarez-Villa θαη Karlsson, 1996). Μφιηο ηξεηο αηψλεο καο ρσξίδνπλ απφ απηά ηα ραξαθηεξηζηηθά επεηζφδηα. Δχθνια κπνξεί φκσο λα δηαπηζηψζεη θαλείο ηελ άβπζζν πνπ ρσξίδεη ηηο ζεκεξηλέο αληηιήςεηο γηα ηελ νηθνλνκηθή δξάζε απφ ηηο αληηιήςεηο εθείλσλ ησλ θνηλσληψλ. 10

11 ήκεξα, ε ηδέα φηη ην θέξδνο είλαη αλήζηθν -ηνπιάρηζηνλ ζηε κεγάιε πιεηνςεθία ησλ εκπνξηθψλ πξάμεσλ- καο θαίλεηαη παξάινγε. Σν ίδην παξάινγε καο θαίλεηαη ε ηδέα φηη έλαο πθαληνπξγφο ή έλαο παξαγσγφο θνπκπηψλ δελ έρεη ην δηθαίσκα λα πεηξακαηηζηεί κε λέα πιηθά, γηα λα παξνπζηάζεη ζηελ αγνξά λέα πξντφληα. Καη φκσο, βιέπνπκε φηη αληηιήςεηο πνπ είλαη γηα καο πεξίπνπ απηνλφεηεο έρνπλ επηθξαηήζεη πνιχ πξφζθαηα ζηελ ηζηνξία. Ση άιιαμε ζηελ αλζξψπηλε θνηλσλία ηνπο ηειεπηαίνπο ηξεηο αηψλεο; Απηφ πνπ άιιαμε είλαη φηη έρεη επηθξαηήζεη έλα ζχζηεκα νξγάλσζεο ηεο νηθνλνκίαο πνπ ήηαλ αδηαλφεην ζε παιαηφηεξεο κνξθέο θνηλσληψλ, φπσο εθείλεο ζηηο νπνίεο αλαθέξνληαη ηα επεηζφδηα πνπ είδακε πξνεγνπκέλσο. Πξφθεηηαη γηα ην ζχζηεκα πνπ βαζίδεηαη ζην ζεζκφ ηεο αγνξάο, ζηελ χπαξμε δειαδή κηαο ζεζκηθήο ζθαίξαο ζην πιαίζην ηεο νπνίαο θάζε άηνκν κπνξεί λα ζπλαιιάζζεηαη κε φπνηνλ επηζπκεί θαη κε κνλαδηθφ θξηηήξην ηελ ηθαλνπνίεζε ηνπ αηνκηθνχ ηνπ νθέινπο, φπσο ην αληηιακβάλεηαη ην ίδην. ηε ζεζκηθή ζθαίξα ηεο αγνξάο ινηπφλ, δελ δηαζθαιίδεηαη κφλνλ ε ειεπζεξία ηεο νηθνλνκηθήο δξάζεο, αιιά ηαπηφρξνλα πξνάγεηαη θαη ε γεληθή επεκεξία ηεο θνηλσλίαο. Ζ εθηίκεζε απηή γηα ηνλ ξφιν ηεο αγνξάο ππάξρεη απηνχζηα ζηελ πεξίθεκε δηαηχπσζε ηνπ παηξηάξρε ηεο νηθνλνκηθήο επηζηήκεο, ηνπ Adam Smith (1776): «Δελ πεξηκέλνπκε ην θαγεηό καο λα πξνέιζεη από ηελ θαινζύλε ηνπ ραζάπε, ηνπ δπζνπνηνύ ή ηνπ θνύξλαξε, αιιά από κέξηκλα γηα ην πξνζσπηθό ηνπο ζπκθέξνλ. Απεπζπλόκαζηε όρη ζηελ αλζξσπηά ηνπο αιιά ζηε θηιαπηία ηνπο, θαη πνηέ δελ ηνπο κηιάκε γηα ηηο δηθέο καο αλάγθεο, αιιά γηα ηα δηθά ηνπο νθέιε». Αιιά ν κεραληζκφο ηεο αγνξάο ήηαλ ήδε γλσζηφο απφ αηψλεο. Βξίζθνπκε ηζηνξηθέο αλαθνξέο ζε ιεηηνπξγνχζεο αγνξέο ζε φιεο ηηο ηζηνξηθέο θνηλσλίεο, απφ ηα αξραία ρξφληα κέρξη θαη ηνλ Μεζαίσλα. ε απηέο αληαιιάζζνληαλ αγαζά πνπ πξνέξρνληαλ θπξίσο απφ άιιεο πεξηνρέο, απνηεινχζαλ δειαδή ηνλ ρψξν ζηνλ νπνίν νη ηνπηθέο θνηλσλίεο -πην ζσζηά, ηα πινχζηα ζηξψκαηα ησλ ηνπηθψλ θνηλσληψλ έξρνληαλ ζε επαθή κε αγαζά πνπ πξνέξρνληαλ απφ κέξε καθξηλά. Χζηφζν, ε αγνξά σο κεραληζκφο θαη ε αγνξά σο ζεζκηθή ζθαίξα κέζσ ηεο νπνίαο νξγαλψλεηαη θαη ζπληνλίδεηαη νιφθιεξε ε νηθνλνκηθή δσή κηαο θνηλσλίαο είλαη δχν μερσξηζηά πξάγκαηα. Πξηλ απφ ηνλ 17ν αηψλα νη άλζξσπνη ήηαλ εμνηθεησκέλνη κε ηελ πξψηε έλλνηα ηεο αγνξάο, αιιά ε ηδέα φηη ζα κπνξνχζε νιφθιεξε ε θνηλσληθή νξγάλσζε λα βαζηζηεί ζηελ αγνξά σο ζεζκφ, ηνπο ήηαλ εληειψο μέλε. Σελ ηειεπηαία δεθαεηία, ε 'επηρεηξεκαηηθφηεηα' βξίζθεηαη ζην επίθεληξν ησλ πξνβιεκαηηζκψλ ηεο ζεσξίαο θαη πξαθηηθήο ηεο ηνπηθήο θαη πεξηθεξεηαθήο 11

12 αλάπηπμεο. Μηα ζεηξά απφ λέεο πξνζεγγίζεηο, ζην πιαίζην απηφ, ζεσξνχλ ηελ ελζάξξπλζε ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο ζαλ έλα απφ ηα θχξηα εξγαιεία ηφλσζεο ηεο ηνπηθήο θαη εζληθήο αλάπηπμεο. ε αληίζεζε κε ηελ έκθαζε ζηελ 'επηρεηξεκαηηθφηεηα' ηεο δεθαεηίαο ηνπ '80, ηελ πξνζαλαηνιηζκέλε ζηελ αγνξά, νη πην ζχγρξνλεο πξνζεγγίζεηο εζηηάδνπλ ζε κνξθέο 'ελδνγελνχο αλάπηπμεο' φπνπ ε θηλεηήξηα δχλακε ηεο νηθνλνκίαο βξίζθεηαη πιένλ ζηελ αλάπηπμε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ην νπνίν εθθξάδεηαη κέζα απφ ηελ 'επηρεηξεκαηηθφηεηα'. Έηζη ελψ, ηε δεθαεηία ηνπ '90, νη ηερλνινγίεο πιεξνθφξεζεο απνηεινχζαλ ηελ αηκνκεραλή ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο, ζήκεξα ηε ζέζε απηή έρεη πάξεη ε 'επηρεηξεκαηηθφηεηα' ζαλ ην θχξην κέζν βειηίσζεο ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο. (Delmal, 2000). Ο Grice (2002) αλαιχνληαο ηε ζρέζε αλάκεζα ζηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα θαη ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ζεσξεί, ζαλ θηλεηήξηεο δπλάκεηο κηαο νηθνλνκίαο: ηελ εμεηδίθεπζε ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ, ηηο επελδχζεηο, ηελ θαηλνηνκία, θαη ηέινο ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα. ην πιαίζην απηφ ε 'θαηλνηνκία' απνηειεί ηνλ βαζηθφ ζπληειεζηή ηφλσζεο ηεο παξαγσγηθφηεηαο, ελψ ε 'επηρεηξεκαηηθφηεηα' απνηειεί φρη κφλν ζπληειεζηή νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο αιιά θαη βάζε θαηαλφεζεο ηνπ γηαηί θάπνηεο επηρεηξήζεηο, πεξηνρέο ή θξάηε επηηπγράλνπλ πνιχ πςειφηεξα επίπεδα αλάπηπμεο απφ άιια/εο φπνπ ην κάλαηδκελη, νη ζεζκηθέο ξπζκίζεηο θαη νη εζληθέο πνιηηηθέο εκπνδίδνπλ ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα (Giaoutzi θαη Vescoukis, 2005). O Suarez-Villa (2000) ηέινο ππνζηεξίδεη, φηη ε 'επηρεηξεκαηηθφηεηα', κε ηελ ζηήξημε ησλ ηερλνινγηψλ πιεξνθφξεζεο, δίλεη ηε δπλαηφηεηα λα δεκηνπξγεζνχλ δηαθνξνπνηεκέλεο επηρεηξεκαηηθέο δνκέο θαη ζηξαηεγηθέο, νη νπνίεο ζπκβάιινπλ ζηελ αληαγσληζηηθφηεηα ησλ επηρεηξήζεσλ θαη είλαη απνηέιεζκα ηεο λέαο νξγαλσηηθήο θνπιηνχξαο ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο. Απηφ είλαη ην λέν θνηλσληθφ πιαίζην κέζα ζην νπνίν αλαβηψλεη ην ελδηαθέξνλ γηα ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα. Σν ίδην αθξηβψο πιαίζην σζεί ηελ νηθνλνκηθή ζεσξία λα θαηαπηαζηεί κε ην δήηεκα ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο. ε απηφ ην κέξνο παξνπζηάδνπκε ζπλνπηηθά ηελ ζεσξία πεξί επηρεηξεκαηηθφηεηαο πνπ εθθξάδεηαη απφ ηελ ζχγρξνλε 12

13 «απζηξηαθή», φπσο απνθαιείηαη, ζρνιή ηεο νηθνλνκηθήο επηζηήκεο, θχξηνο εθπξφζσπνο ηεο νπνίαο είλαη ν Israel Kirzner (1975). Αληί λα αληηιακβάλεηαη ηελ αηνκηθή δξάζε σο αξηζηε πνηεηηθή ζπκπεξηθνξά κέζα ζε έλα δεδνκέλν πιαίζην ζηφρσλ-κέζσλ, ν Kirzner (1973) ζεσξεί φηη ην πην ζεκαληηθφ ζηνηρείν ηεο αλζξψπηλεο χπαξμεο είλαη ε επηρεηξεκαηηθή ζπκπεξηθνξά: ην λα αλαθαιχπηεη θαλείο λέα ηέηνηα πιαίζηα, ηα νπνία κάιηζηα κπνξεί λα κελ είρε θαλ θαληαζηεί κέρξη ηε ζηηγκή ηεο πξάμεο. Ζ ηδέα απηή επηηξέπεη ζηνλ Kirzner λα εηζαγάγεη ηελ έλλνηα ηεο εγξήγνξζεο (alertness) σο ηεο βαζηθήο πξνυπφζεζεο γηα ηελ άζθεζε επηρεηξεκαηηθφηεηαο. Σν λα ελεξγεί θαλείο επηρεηξεκαηηθά ινηπφλ, ζεκαίλεη λα βξίζθεηαη δηαξθψο ζε θαηάζηαζε εγξήγνξζεο γηα ηελ αλαθάιπςε επθαηξηψλ. Καη' επέθηαζε, ην λα βξίζθεηαη θαλείο ζε εγξήγνξζε ππνδειψλεη κηα πξνζπάζεηα ππέξβαζεο ηεο βαζηθήο άγλνηαο -ηεο αβεβαηφηεηαο δειαδή ζρεηηθά κε ηα ζηνηρεία ηνπ κέιινληνο- ζηελ νπνία θάζε άηνκν αλαπφθεπθηα ιεηηνπξγεί. Ζ αβεβαηφηεηα αθνξά φια ηα ζηνηρεία ηνπ κέιινληνο, ηα νπνία είλαη βέβαηα άγλσζηα θαηά ηε ζηηγκή ηεο πξάμεο. Χζηφζν, αβεβαηφηεηα -άξα άγλνηα- δελ θαιχπηεη κφλν ηα ζηνηρεία ηνπ κέιινληνο. Πξάγκαηη, ε απζηξηαθή ζεσξία ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο απνθηά ηελ πιήξε ζεκαζία ηεο ζην πιαίζην ηεο δηαξθνχο θίλεζεο ηεο δηαδηθαζίαο ηεο αγνξάο. Ζ ελδνγέλεηα απηήο ηεο δηαδηθαζίαο δεκηνπξγεί κηα λέα ζεκαληηθή πεγή άγλνηαο γηα ηνλ δξψληα. Ο δξψλ έρεη άγλνηα γηα ηα ζρέδηα, ηηο πξνζέζεηο θαη ηηο ελέξγεηεο ησλ άιισλ αηφκσλ. Σν γεγνλφο φηη ηα άηνκα δελ είλαη δπλαηφ λα γλσξίδνπλ ηελ πιήξε δηακφξθσζε ηεο αγνξάο ζεκαίλεη φηη αλαπφθεπθηα θάλνπλ ιάζε, κε ηελ έλλνηα φηη δελ θάλνπλ άξηζηε ρξήζε ησλ αξρηθψλ ηνπο πφξσλ. Αιιά ηα ιάζε κπνξνχλ λα γίλνπλ αληηιεπηά -λα αλαθαιπθζνχλ δειαδή- απφ ηνπο ζπκκεηέρνληεο ζηελ αγνξά πνπ ιεηηνπξγνχλ επηρεηξεκαηηθά, θαη νη νπνίνη ζα πξνζπαζήζνπλ λα ηα εθκεηαιιεπηνχλ (Kirzner I, 1973). Παξνπζηάζακε φια ηα ζπζηαηηθά ηεο ζεσξίαο ηνπ Kirzner γηα ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα: εγξήγνξζε, άγλνηα, ιάζνο, αληίιεςε, αλαθάιπςε. Σψξα κπνξνχκε λα αλαιχζνπκε ην γεληθφηεξν ραξαθηήξα ηεο επηρεηξεκαηηθήο δξάζεο. Σν πξψην ζηνηρείν είλαη φηη ην θέξδνο απνηειεί ην θίλεηξν απηήο ηεο δξάζεο. Σν γεγνλφο φηη νη δξψληεο θάλνπλ ιάζε δεκηνπξγεί δηαθνξέο ζηηο ηηκέο ησλ αγαζψλ, νη νπνίεο ζπληζηνχλ επθαηξίεο θέξδνπο πνπ κπνξνχλ λα γίλνπλ αληηθείκελν επηρεηξεκαηηθήο εθκεηάιιεπζεο. Σν δεχηεξν ραξαθηεξηζηηθφ είλαη φηη, δεδνκέλνπ φηη ε αλαθάιπςε ηνπ ιάζνπο ζπληζηά ην ζηφρνο ηεο επηρεηξεκαηηθήο δξάζεο, ε άζθεζε επηρεηξεκαηηθφηεηαο δελ κπνξεί παξά λα νδεγεί ζηελ απάιεηςε εθείλσλ αθξηβψο ησλ 13

14 ιαζψλ πνπ ηελ πξνθάιεζαλ αξρηθά. Απηφ ζεκαίλεη φηη νη ελέξγεηεο ησλ δξψλησλ ηείλνπλ λα εμηζνξξνπνχληαη. ε αληίζεζε ινηπφλ κε ηνλ επηρεηξεκαηία ηνπ πξψηκνπ Schumpeter(1942), πνπ ζπλερψο απνζηαζεξνπνηεί ην ζχζηεκα εηζάγνληαο θαηλνηνκίεο, ν επηρεηξεκαηίαο ηνπ Kirzner πξνάγεη ηε ζπκβαηφηεηα ησλ αηνκηθψλ δξάζεσλ. Σέινο, ην ηξίην ραξαθηεξηζηηθφ ηεο ζεσξίαο ηνπ Kirzner είλαη φηη ε επηρεηξεκαηηθή δξάζε είλαη εληειψο αλεμάξηεηε απφ ηελ ηδηνθηεζία ζπληειεζηψλ παξαγσγήο. Ζ αληίιεςε ιαζψλ ζηελ αγνξά είλαη ινγηθά έλα απφιπηα γλσζηηθφ θαηλφκελν, πνπ δελ απαηηεί ηε δαπάλε νπνησλδήπνηε πφξσλ. Καηά ηνλ Kirzner (1973) ινηπφλ, ε αλαθάιπςε επθαηξηψλ θέξδνπο ζπληζηά ηε βαζηθή πιεπξά ηεο επηρεηξεκαηηθήο δξάζεο, ηελ νπνία κάιηζηα πεξηγξάθεη σο «θαζαξή» επηρεηξεκαηηθφηεηα. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ε επηρεηξεκαηηθφηεηα δελ ζπληζηά ε ίδηα έλα ζπληειεζηή παξαγσγήο, αθνχ είλαη έλα είδνο γλψζεο ε νπνία δελ είλαη θαλ γλσζηή ζηνλ δξψληα πξηλ απφ ηελ αλαθάιπςή ηεο. Χζηφζν, ζχκθσλα κε ηνλ Kirzner (1974), ην γεγνλφο φηη ν θαζαξφο επηρεηξεκαηίαο δελ ρξεηάδεηαη λα είλαη θεθαιαηνχρνο δελ αλαηξεί ην γεγνλφο ν θεθαιαηνχρνο δελ κπνξεί παξά λα είλαη επηρεηξεκαηίαο. Ο ιφγνο είλαη φηη ε ρξεκαηνδφηεζε κηαο επηρεηξεκαηηθήο πξνζπάζεηαο ζεκαίλεη φηη ν ρξεκαηνδφηεο κνηξάδεηαη ηελ επηρεηξεκαηηθή αλαθάιπςε, άξα φηη δξα θαη ν ίδηνο επηρεηξεκαηηθά. Καηά ηνλ Kirzner, απηφο είλαη αθξηβψο ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίνλ ν ζπλεηαηξηζκφο κεηαμχ θεθαιαηνχρσλ θαη επηρεηξεκαηηψλ ιεηηνπξγεί ζην πιαίζην ηεο ζχγρξνλεο πνιπκεηνρηθήο επηρείξεζεο, φπνπ νη κέηνρνη πξνζιακβάλνπλ «θαζαξνχο» επηρεηξεκαηίεο σο δηνηθεηέο ηεο επηρείξεζεο (Runco θαη Charles, 2001). 2.2) ΣΤΠΟΗ ΔΠΗΣΤΥΖΜΔΝΖ ΓΡΑΖ Με βάζε απηή ηε ζρέζε επηρεηξεκαηηθφηεηαο θαη ηδηνθηεζίαο πφξσλ, είλαη δπλαηφ λα δηαθξηζνχλ ηξείο ηχπνη επηρεηξεκαηηθφηεηαο: ε δηακεζνιάβεζε, ε θεξδνζθνπία θαη ε θαηλνηνκία. Οη έλλνηεο ηεο «εγξήγνξζεο» θαη ηεο «αλαθάιπςεο», πνπ αλαιχζακε ζην πξνεγνχκελν κέξνο, εμαθνινπζνχλ λα έρνπλ θεληξηθή ζεκαζία θαη ζηνπο ηξείο ηχπνπο. Θα δνχκε φκσο φηη ην θεληξηθφ δήηεκα ζηε δηάθξηζε αλάκεζα ζηνπο ηξείο ηχπνπο είλαη ην ζηνηρείν ηνπ ρξφλνπ. Ο πξψηνο ηχπνο επηρεηξεκαηηθφηεηαο, ε δηακεζνιάβεζε, αθνξά κηα επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα πνπ ιακβάλεη ρψξα ζηηγκηαία. Ο επηρεηξεκαηίαο 14

15 αλαθαιχπηεη κη επθαηξία θέξδνπο, πνπ έρεη ηνλ ραξαθηήξα ηεο δπλαηφηεηαο αγνξάο ελφο πξντφληνο ζε έλα ζεκείν ηεο αγνξάο θαη ηαπηφρξνλα πψιεζήο ηνπ ζε έλα άιιν, ζε ηηκή πςειφηεξε. Ο επηρεηξεκαηίαο ινηπφλ δηακεζνιαβεί αλάκεζα ζε έλαλ πσιεηή θαη έλαλ αγνξαζηή ελφο πξντφληνο ζηηγκηαία. Σν γεγνλφο φηη ε ζπλαιιαγή απηή γίλεηαη νπζηαζηηθά ζε κεδεληθφ ρξφλν ζεκαίλεη φηη ν επηρεηξεκαηίαο δελ ρξεηάδεηαη λα ρξεζηκνπνηεί πφξνπο γηα λα απνθνκίζεη ην θέξδνο, πξφθεηηαη ινηπφλ γηα κηα πεξίπησζε φπνπ ε επηρεηξεκαηηθή δξάζε ηαπηίδεηαη απφιπηα κε ηελ έλλνηα ηεο «θαζαξήο» επηρεηξεκαηηθφηεηαο ηνπ Kirzner (1973). Ο δεχηεξνο ηχπνο επηρεηξεκαηηθφηεηαο, ε θεξδνζθνπία, αθνξά ηελ εθκεηάιιεπζε κηαο δηαρξνληθήο δηαθνξάο ζηελ ηηκή ελφο αγαζνχ. Ο επηρεηξεκαηίαο αγνξάδεη έλα αγαζφ ζήκεξα, κε ζθνπφ λα ην πνπιήζεη ζε πςειφηεξε ηηκή ζε θάπνηα ζηηγκή ζην κέιινλ. Καη εδψ, ε αλαθάιπςε ηνπ επηρεηξεκαηία αλαθέξεηαη ζε κηα δηαθνξά ζηελ ηηκή ηνπ αγαζνχ. Χζηφζν, ζε αληίζεζε κε ηνλ πξψην ηχπν, ην δεχηεξν ζθέινο ηεο ζπλαιιαγήο -ε κεηαπψιεζε ηνπ αγαζνχ ζην κέιινλ- δελ είλαη κηα πξαγκαηηθφηεηα αιιά απιά κηα πξνζδνθία ηνπ επηρεηξεκαηία φηη ε ηηκή δελ ζα είλαη φλησο πςειφηεξε. Καη πάιη ζε αληίζεζε κε ηνλ πξψην ηχπν, ε ζπγθεθξηκέλε επηρεηξεκαηηθή ελέξγεηα, θαζ φηη δηεμάγεηαη κέζα ζην ρξφλν, απαηηεί ηε ρξήζε πφξσλ πνπ ν θαζαξφο επηρεηξεκαηίαο απηφο δειαδή πνπ αλαθάιπςε ηε ζπγθεθξηκέλε επθαηξία θέξδνπο- κπνξεί λ θαηέρεη ή φρη. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, νη δχν πξψηνη ηχπνη έρνπλ έλα θνηλφ ζεκείν: ε επηρεηξεκαηηθή δξάζε έρεη θαη ηηο δχν πεξηπηψζεηο ηνλ ραξαθηήξα ηεο αγνξάο θαη πψιεζεο ελφο αγαζνχ ην νπνίν κέλεη αλαιινίσην απφ ηελ ίδηα ηελ επηρεηξεκαηηθή δξάζε. Σέινο πεξλάκε ζηνλ ηχπν ηεο θαηλνηνκίαο. Όπσο αθξηβψο θαη ε θεξδνζθνπία, ε θαηλνηνκηθή δξάζε δηεμάγεηαη ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν θαη απαηηεί ηελ αθηέξσζε πφξσλ. Δδψ φκσο δελ έρνπκε λα θάλνπκε κφλν θαη θπξίσο κε ξεπζηνχο πφξνπο δειαδή θεθάιαην- αιιά κε αλζξψπηλν θαη θπζηθφ θεθάιαην, ην νπνίν ν επηρεηξεκαηίαο πξέπεη λα νξγαλψζεη θαηά θαηλνηνκηθφ ηξφπν, θαηά ηξφπν δειαδή πνπ ζα είλαη ζε ζέζε λα θαηαιήμεη ζε έλα πξντφλ ή ζην ίδην πξντφλ κέζσ κηαο λέαο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο. ηελ πεξίπησζε ηεο θαηλνηνκίαο ινηπφλ, ε επηρεηξεκαηηθή δξάζε δελ απαηηεί απιψο ηελ χπαξμε πφξσλ αιιά εκπεξηέρεη ην ζηνηρείν ηεο αλαδηάξζξσζεο ηνπο σο βαζηθνχ παξάγνληα γηα ηελ επηηπρία ηεο θαηλνηνκίαο (Suares-Villa θαη Karlsson, 1996). 15

16 2.3) ΣΡΗΑ ΒΑΗΚΑ ΔΡΧΣΖΜΑΣΑ Απηφ είλαη ην ζεσξεηηθφ πιαίζην, ην νπνίν απνηειεί ηε βάζε ηεο ζχγρξνλεο έξεπλαο θαη δηδαζθαιίαο γχξσ απφ ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα, ην γλσζηηθφ πεδίν δειαδή ησλ «πνπδψλ Δπηρεηξεκαηηθφηεηαο» (Entrepreneurship Studies), φπσο έρεη γίλεη γλσζηφ ηα ηειεπηαία ρξφληα. ε απηφ ην πιαίζην, δχν απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο εθπξνζψπνπο απηνχ ηνπ ξεχκαηνο (Shane θαη Venkataraman 2000), ζεσξνχλ φηη ε ζχγρξνλε έξεπλα γηα ζέκαηα επηρεηξεκαηηθφηεηαο θηλείηαη γχξσ απφ ηξία εξσηήκαηα: i. Γηαηί, ππφ πνίεο ζπλζήθεο θαη κε πνην ηξφπν εκθαλίδνληαη επθαηξίεο γηα ηε δεκηνπξγία αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ ii. Γηαηί, ππφ πνίεο ζπλζήθεο θαη κε πνηνλ ηξφπν αλαθαιχπηνληαη απηέο νη επθαηξίεο απφ θάπνηα άηνκα θαη φρη απφ άιια iii. Γηαηί, ππφ πνίεο ζπλζήθεο θαη κε πνην ηξφπν επηιέγνληαη δηαθνξεηηθνί ηξφπνη δξάζεο γηα ηελ εθκεηάιιεπζε απηψλ ησλ επθαηξηψλ Σν πξψην απφ ηα ηξία εξσηήκαηα ζρεηίδεηαη πξνθαλψο κε ην γεληθφηεξν νηθνλνκηθφ πιαίζην κέζα ζην νπνίν εθδειψλεηαη. Όζν αληαγσληζηηθφηεξα ιεηηνπξγνχλ νη αγνξέο ηνπ ζπζηήκαηνο, ηφζν πεξηζζφηεξεο ζα είλαη νη επθαηξίεο πνπ παξνπζηάδνληαη θαη, θπξίσο, ηφζν επθνιφηεξε ζα είλαη ε πιεξνθφξεζε ζρεηηθά κε ηελ χπαξμή ηνπο. Σν ίδην απνηέιεζκα πξνθχπηεη ζηελ πεξίπησζε πνπ ην πιαίζην δηαθξίλεηαη απφ κηα θνπιηνχξα θαηλνηνκίαο, πξάγκα πνπ ζεκαίλεη φηη, φπσο ζεσξνχζε ν πξψηκνο Schumpeter, νη θαηλνηνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο δηαξθψο απνζηαζεξνπνηνχλ ηηο αγνξέο, κε απνηέιεζκα λα δεκηνπξγνχληαη ζπλερψο δηαθνξέο ζηηο ηηκέο, νη νπνίεο αληηπξνζσπεχνπλ επθαηξίεο θέξδνπο. Αιιά εμ ίζνπ ζεκαληηθφ ξφιν παίδεη εδψ ην ζηνηρείν ηεο ζπγθπξίαο. ε κηα πεξίνδν ξαγδαίσλ ηερλνινγηθψλ αιιαγψλ, ε παξαγσγή θαηλνηνκηψλ είλαη ηαρχηαηε, πξάγκα πνπ, φπσο είδακε απμάλεη ηηο επθαηξίεο γηα επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα. Σέινο, ε έκθαζε επθαηξηψλ εμαξηάηαη άκεζα απφ ηνλ νηθνλνκηθφ θχθιν. Χζηφζν, παξ φιε ηελ πξνθαλή ζεκαζία ηνπ πξψηνπ εξσηήκαηνο, είλαη ηα δχν επφκελα πνπ έρνπλ ηδηαίηεξε ζεκαζία γηα ην ζέκα καο εδψ. ε απηά είλαη ινηπφλ αθηεξσκέλεο νη δχν επφκελεο ελφηεηεο (Shane θαη Venkataraman, 2000). 16

17 2.4) ΦΤΥΟΛΟΓΗΚΔ ΚΑΗ ΚΟΗΝΧΝΗΚΔ ΠΡΟΤΠΟΘΔΔΗ ΣΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΜΑΣΗΚΟΣΖΣΑ Σν δεχηεξν εξεπλεηηθφ εξψηεκα θαηά ηνπο Shane θαη Venkataraman (2000), είδακε φηη αθνξά ηηο ηθαλφηεηεο ησλ αηφκσλ λα αληηιακβάλνληαη επθαηξίεο. Ζ ζρεηηθή έξεπλα έρεη αθνινπζήζεη δχν θαηεπζχλζεηο. Ζ πξψηε πξνζπαζεί λα δηεξεπλήζεη ηηο αηνκηθέο πξνυπνζέζεηο -ηελ ςπρνινγηθή πξνδηάζεζε δειαδή- γηα ηελ άζθεζε επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο, ελψ ε δεχηεξε εζηηάδεη ζηηο θνηλσληθέο -ή επξχηεξα πνιηηηζκηθέο- πξνυπνζέζεηο πνπ ππάξρνπλ ζην ζπγθεθξηκέλν θνηλσληθφ πιαίζην. Σν εξψηεκα ινηπφλ πνπ ηίζεηαη είλαη αλ ε έλλνηα ηεο εγξήγνξζεο κπνξεί λα αληηζηνηρεζεί κε θάπνηα ζπγθεθξηκέλα ςπρνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά, ηα νπνία κάιηζηα λα είλαη εκπεηξηθά παξαηεξήζηκα. Απηή ηελ εξεπλεηηθή θαηεχζπλζε αθνινπζεί ν Gilad (1982 θαη 1986) πνπ βαζίδεη ηε αλάιπζή ηνπ ζηελ έλλνηα ηνπ πεδίνπ ειέγρνπ (locus of control), ηελ νπνία δαλείδεηαη απφ ηνλ ςπρνιφγν Rotter (1966). χκθσλα κε ηελ ζεσξία ηνπ πεδίνπ ειέγρνπ, έλα άηνκν πηζηεχεη φηη έλα γεγνλφο βξίζθεηαη είηε εληφο ηνπ πεδίνπ ειέγρνπ ηνπ ίδηνπ ηνπ αηφκνπ, είηε βξίζθεηαη εθηφο απηνχ ηνπ πεδίνπ. ηελ πξψηε πεξίπησζε ην άηνκν ζεσξεί φηη είλαη ζε ζέζε λα επεξεάζεη απηφ ην γεγνλφο κε ηηο πξάμεηο ηνπ, ελψ ζηελ δεχηεξε αληηκεησπίδεη ην γεγνλφο σο θάηη εληειψο αλεμάξηεην απφ ηηο ελέξγεηεο ηνπ ηδίνπ. Ζ πξψηε πεξίπησζε πεξηγξάθεηαη κε ηελ έλλνηα ηνπ «εζσηεξηθνχ» ειέγρνπ, ελψ ε δεχηεξε πεξηγξάθεηαη σο «εμσηεξηθφο» έιεγρνο. ε απηφ ην πιαίζην, είλαη θαλεξφ φηη ε επηρεηξεκαηηθφηεηα -ή, πην ζπγθεθξηκέλα, ε ηδηφηεηα ηεο εγξήγνξζεο- βξίζθεηαη θνληχηεξα ζηελ έλλνηα ηνπ εζσηεξηθνχ ειέγρνπ. Σν άηνκν ππνηίζεηαη φηη δηαθξίλεηαη απφ πςειφηεξε εγξήγνξζε φζν πεξηζζφηεξα είλαη ηα γεγνλφηα πνπ θξίλεη φηη είλαη ν ίδηνο ζε ζέζε λα επεξεάζεη. Ζ πςειφηεξε εγξήγνξζε ππνηίζεηαη φηη ζα ηνπ δψζεη ηελ δπλαηφηεηα λα απνθηήζεη ηε γλψζε πνπ ηνπ ρξεηάδεηαη γηα λα δξάζεη απνηειεζκαηηθά. Χζηφζν, κεγαιχηεξε ζεκαζία απφ ηνπο ςπρνινγηθνχο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα έρνπλ νη θνηλσληθνί παξάγνληεο, θαη ηνχην γηαηί ππνηίζεηαη φηη είλαη πην εχθνιν λα απνηειέζνπλ αληηθείκελν πνιηηηθήο δηαρείξηζεο, θάηη πνπ βέβαηα δελ είλαη δπλαηφ κε ηνπο ςπρνινγηθνχο παξάγνληεο. Οη θνηλσληθνί παξάγνληεο πεξηιακβάλνπλ βεβαίσο έλα πιήζνο κεηαβιεηψλ, φπσο ε θηιηθφηεηα ηνπ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο πξνο ηελ επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα, ην ζεζκηθφ πιαίζην πνπ δηέπεη ηελ επηρεηξεκαηηθή πξσηνβνπιία, ε θνπιηνχξα κηαο θνηλσλίαο, θ.α. Σα ηειεπηαία ρξφληα φινη απηνί νη παξάγνληεο, θαη πνιχ πεξηζζφηεξνη πνπ δελ είλαη 17

18 δπλαηφ λα απαξηζκεζνχλ εδψ, έρνπλ γίλεη αληηθείκελν έληνλσλ εξεπλεηηθψλ πξνζπαζεηψλ, ε δε ζεκαζία ηνπο γηα ην επίπεδν επηρεηξεκαηηθφηεηαο κηαο ρψξαο έρεη επηζεκαλζεί επαλεηιεκκέλα ζηα θείκελα ζεκαληηθψλ δηεζλψλ νξγαληζκψλ. Γηα παξάδεηγκα, ε Πξάζηλε Βίβινο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο γηα ηελ Δπηρεηξεκαηηθφηεηα, πνπ δεκνζηεχζεθε ην (2003), ζέηεη ην πξφβιεκα ησλ θνηλσληθψλ παξαγφλησλ πνπ επεξεάδνπλ ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα ζην θέληξν ηεο πξνζνρήο ηεο, φπσο φηαλ δηαπηζηψλεη ην ζηίγκα πνπ ε επξσπατθή θνπιηνχξα, ζε αληίζεζε κε ηελ ακεξηθαληθή, πξνζάπηεη ζηελ επηρεηξεκαηηθή απνηπρία (Gilad, 1982). Δπίζεο, φιεο νη εηήζηεο εθζέζεηο ηνπ Παγθφζκηνπ Παξαηεξεηεξίνπ γηα ηελ Δπηρεηξεκαηηθφηεηα (GEM), δηαπηζηψλνπλ φηη, ζε πιαλεηηθφ επίπεδν, νη ρψξεο κε αγγινακεξηθαληθή θνπιηνχξα εκθαλίδνπλ ζηαζεξά πςειφηεξνπο δείθηεο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο ζε ζρέζε κε ηηο επξσπατθέο ρψξεο. 2.5) ΑΠΟ ΣΟΝ ΔΠΗΥΔΗΡΖΜΑΣΗΑ ΣΖΝ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ Δίδακε φηη, φζν πην ζχλζεηνο είλαη ν ηχπνο ηεο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο, ηφζν πην αλαγθαίν γίλεηαη ν επηρεηξεκαηίαο λα είλαη ζε ζέζε λα ζπγθεληξψζεη ηνπο πφξνπο πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ πινπνίεζε ηεο ηδέαο ηνπ. Με άιια ιφγηα, ην πέξαζκα απφ ηελ αλαθάιπςε κηαο επθαηξίαο θέξδνπο ζηελ πξνζπάζεηα εθκεηάιιεπζήο ηεο νδεγεί αλαιπηηθά θαη ζην πέξαζκα απφ ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα σο δξαζηεξηφηεηα απζηεξά αηνκηθή, ζηελ εκθάληζε ελφο νξγαληζκνχ, ηεο επηρείξεζεο, ν νπνίνο ζπγθεληξψλεη ηνπο αλαγθαίνπο πφξνπο γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ελφο ζπγθεθξηκέλνπ επηρεηξεκαηηθνχ ζρεδίνπ. Πξφθεηηαη ζηελ νπζία γηα ην ηξίην εξεπλεηηθφ εξψηεκα ησλ Shane θαη Venkataraman (2000), πνπ αθνξά ηνπο ηξφπνπο δξάζεο γηα ηελ πινπνίεζε ηεο επηρεηξεκαηηθήο ηδέαο. H ζχγρξνλε νηθνλνκηθή ζεσξία έρεη αλαπηχμεη έλα λέν ξεχκα ζθέςεο πνπ πξνζπαζεί λα αλαιχζεη ηνπο ηξφπνπο θαη ηηο πξνυπνζέζεηο πνπ νδεγνχλ κηα νκάδα ζπληειεζηψλ παξαγσγήο ζην πιαίζην ελφο νξγαληζκνχ φπσο ε επηρείξεζε: ηε Νέα Θεζκηθή Οηθνλνκηθή. Καηά ηνπο ζεσξεηηθνχο ηεο Νέαο Θεζκηθήο Οηθνλνκηθήο, ε επηρείξεζε δελ είλαη ηίπνηα άιιν παξά έλαο ζπλαζπηζκφο αηφκσλ-ηδηνθηεηψλ ζπγθεθξηκέλσλ ζπληειεζηψλ παξαγσγήο. Σν γεγνλφο ινηπφλ φηη ν επηρεηξεκαηίαο πξέπεη λα ζπγθεληξψζεη, λα δηαηεξήζεη θαη λα δηεπζχλεη απηφ ηνλ ζπλαζπηζκφ ζέηεη δχν δηαθξηηά εξσηήκαηα. Σν πξψην εξψηεκα αθνξά ηα θίλεηξα γηα ηελ έληαμε ησλ πφξσλ πνπ απαηηνχληαη ζηνλ νξγαληζκφ ηεο επηρείξεζεο. Κιαζηθή δηαηχπσζε ηνπ 18

19 πξνβιήκαηνο γίλεηαη απφ ηελ πξνζέγγηζε ηνπ ζεζκνχ πνπ βαζίδεηαη ζηελ έλλνηα ηνπ «ζπλαιιαθηηθνχ θφζηνπο. Βάζε ηεο έλλνηαο ηνπ ζπλαιιαθηηθνχ θφζηνπο είλαη ε ππφζεζε φηη ε πξαγκαηνπνίεζε θάζε ζπλαιιαγήο δεκηνπξγεί θάπνην θφζηνο γηα ηνπο ζπλαιιαζζφκελνπο. Δάλ απηφ ην θφζηνο είλαη ακειεηέν, νη ζπλαιιαζζφκελνη πξνηηκνχλ λα ζπλαιιάζζνληαη ζην πιαίζην ηεο αλνηρηήο αγνξάο. Δάλ φκσο ην ζπλαιιαθηηθφ θφζηνο είλαη πςειφ, θαη ζπγθξηηηθνχ ραξαθηήξα ηεο έξεπλαο, ηα ζηνηρεία απηά θαζψο θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηεο αλάιπζεο επηηξέπνπλ ηελ επθνιφηεξε αμηνιφγεζε ηφζν ηεο εμέιημεο κηαο ρψξαο ζην δήηεκα ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο, φζν θαη ελαιιαθηηθψλ πξνηάζεσλ γηα ηελ ελίζρπζε ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηηο εξεπλεηηθέο νκάδεο δηαθφξσλ ρσξψλ (Φαθαιηνχ Δ, 2005). Ζ έξεπλα ηνπ GEM βαζίδεηαη ζε έλαλ αξθεηά επξχ νξηζκφ ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο. Έηζη σο επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα νξίδεηαη: «Κάζε πξνζπάζεηα γηα δεκηνπξγία λέαο επηρείξεζεο ή λέαο δξαζηεξηφηεηαο, φπσο ην ειεχζεξν επάγγεικα, ε δεκηνπξγία ελφο λένπ επηρεηξεκαηηθνχ νξγαληζκνχ ή ηδησηψλ ή απφ επηρεηξήζεηο πνπ ήδε ιεηηνπξγνχλ. Ζ κεζνδνινγία ηεο έξεπλαο επηθεληξψλεη ηελ πξνζνρή ηεο ζε δχν ζπγθεθξηκέλνπο ηχπνπο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Ο πξψηνο αθνξά ηε δεκηνπξγία ή θαη ρξεκαηνδφηεζε κηαο λέαο δξαζηεξηφηεηαο θαη αλαθέξεηαη σο ν βαζηθφο ηχπνο επηρεηξεκαηηθφηεηαο. Ο δεχηεξνο ηχπνο είλαη ε εηαηξηθή επηρεηξεκαηηθφηεηα. ε αληίζεζε κε ηνλ πξψην ηχπν, ε εηαηξηθή επηρεηξεκαηηθφηεηα δελ αθνξά επηρεηξεκαηηθέο πξνζπάζεηεο πνπ βξίζθνληαη ζηελ εθθίλεζε, αιιά ηελ επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα «θαζηεξσκέλσλ» επηρεηξήζεσλ. Μηα θαζηεξσκέλε επηρείξεζε ζεσξείηαη σο «επηρεηξεκαηηθή» αλ θαηά ηε ζηηγκή ηεο έξεπλαο βξηζθφηαλ ζηε δηαδηθαζία ηεο εηζαγσγήο ζηελ αγνξά, ή είρε πξφζθαηα εηζαγάγεη, έλα λέν πξντφλ ή ππεξεζία. Πξφθεηηαη ινηπφλ γηα επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ ην βαζηθφ ζπζηαηηθφ ηεο έλλνηαο ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο θαηά ηνλ Schumpeter: ηελ θαηλνηνκία. Σν ρήκα 1.1 (παξάξηεκα) παξνπζηάδεη ην ελλνηνινγηθφ ηνπ GEM, πνπ πξνζδηνξίδεη ηνπο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο ε επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα επηδξά ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε κηαο ρψξαο. χκθσλα κε ην κνληέιν, νιφθιεξε ε νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα κηαο ρψξαο εμειίζζεηαη κέζα ζε έλα ζπγθεθξηκέλν θνηλσληθφ, πνιηηηζκηθφ θαη πνιηηηθφ πιαίζην, ην νπνίν έρεη δηακνξθσζεί ηζηνξηθά. Με ηε ζεηξά ηνπ, ππνηίζεηαη φηη ην πιαίζην απηφ επηδξά ζε δχν θαηεπζχλζεηο. Ζ πξψηε είλαη ην Γεληθφ Δζληθφ Πιαίζην ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο νηθνλνκίαο θαη 19

20 πεξηιακβάλεη κηα ζεηξά παξαγφλησλ πνπ νξίδνπλ κεζνπξφζεζκα ηηο ζπληεηαγκέλεο κέζα ζηηο νπνίεο ιακβάλεη ρψξα ην νηθνλνκηθφ γίγλεζζαη. Πξφθεηηαη γηα παξάγνληεο φπσο ην πφζν «αλνηρηή» είλαη ε νηθνλνκία, ν ξφινο ηνπ θξάηνπο, ην ηερλνινγηθφ επίπεδν, ε επειημία ησλ αγνξψλ εξγαζίαο, θιπ. Ζ δεχηεξε θαηεχζπλζε είλαη νη Γηαζηάζεηο ηνπ Δπηρεηξεκαηηθνχ Πεξηβάιινληνο. Δδψ πεξηιακβάλνληαη κηα ζεηξά παξαγφλησλ φπσο ε ρξεκαηνδνηηθή ππνζηήξημε, ηα θπβεξλεηηθά πξνγξάκκαηα ελίζρπζεο ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο, ην επίπεδν παηδείαο θαη θαηάξηηζεο, θιπ., νη νπνίνη επεξεάδνπλ ηελ ηθαλφηεηα ηεο ρψξαο λα «γελλά» λέα επηρεηξεκαηηθά εγρεηξήκαηα. Σν Γεληθφ Δζληθφ Πιαίζην ηεο νηθνλνκίαο ζέηεη ηνπο φξνπο ηεο ιεηηνπξγίαο ηφζν ησλ κεγάισλ θαζηεξσκέλσλ επηρεηξήζεσλ, φζν θαη ησλ ΜΜΔ πνπ ήδε δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηε ρψξα. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, νη Γηαζηάζεηο ηνπ Δπηρεηξεκαηηθνχ Πεξηβάιινληνο επεξεάδνπλ ηφζν ηηο Δπηρεηξεκαηηθέο Δπθαηξίεο πνπ εκθαλίδνληαη ζην πιαίζην ηεο ζπγθεθξηκέλεο εζληθήο νηθνλνκίαο, φζν θαη ηηο Δπηρεηξεκαηηθέο Γπλαηφηεηεο -δειαδή ηηο επηρεηξεκαηηθέο ηθαλφηεηεο θαη ηα θίλεηξα- ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ηεο ρψξαο λα αληηιακβάλεηαη θαη λα δξα γηα λα εθκεηαιιεπηεί απηέο ηηο επθαηξίεο. Με ηε ζεηξά ηνπο, νη Δπηρεηξεκαηηθέο Δπθαηξίεο θαη νη Γπλαηφηεηεο επεξεάδνπλ ηελ εκθάληζε λέσλ επηρεηξεκαηηθψλ εγρεηξεκάησλ, ηε δεκηνπξγία λέσλ επηρεηξήζεσλ δειαδή. Πξφθεηηαη γηα ηνλ βαζηθφ ηχπν ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο θαηά GEM, φπσο ηνλ πεξηγξάςακε παξαπάλσ. ηελ Δζληθή Οηθνλνκηθή Αλάπηπμε επηδξά βεβαίσο επίζεο ηφζν ε δξαζηεξηφηεηα ησλ κεγάισλ θαζηεξσκέλσλ επηρεηξήζεσλ, φζν θαη ησλ ΜΜΔ. ην βαζκφ πνπ είλαη επηρεηξεκαηηθή -αλαθεξφκαζηε εδψ ζηνλ δεχηεξν ηχπν ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο πνπ πεξηγξάςακε κε ηνλ φξν «εηαηξηθή» επηρεηξεκαηηθφηεηα- ε δξαζηεξηφηεηα απηή έρεη ζεηηθή επίδξαζε ζηελ Δζληθή Οηθνλνκηθή Αλάπηπμε.. Όπσο ήδε αλαθέξακε, ππάξρεη έλαο ηξίηνο ηχπνο επηρεηξεκαηηθφηεηαο, ε επηρεηξεκαηηθφηεηα ησλ κεγάισλ επηρεηξήζεσλ (corporate entrepreneurship) κέζσ ηνπ νπνίνπ ε δξαζηεξηφηεηα ησλ κεγάισλ θαζηεξσκέλσλ επηρεηξήζεσλ επηδξά ζηελ Δζληθή Οηθνλνκηθή Αλάπηπμε. Χζηφζν, φπσο ήδε αλαθέξακε, πξφθεηηαη γηα έλα ηχπν επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο πνπ δελ έρεη θαηαζηεί δπλαηφ, ηνπιάρηζηνλ πξνο ην παξφλ, λα δηεξεπλεζεί κε θάπνην ζχλνιν γεληθά απνδεθηψλ δεηθηψλ. Ο βαζηθφο δείθηεο πνπ ην εξεπλεηηθφ πξφγξακκα ηνπ GEM ππνινγίδεη γηα θάζε ρψξα είλαη ν Γείθηεο πλνιηθήο Δπηρεηξεκαηηθήο Γξαζηεξηφηεηαο, ην πνζνζηφ δειαδή ηνπ πιεζπζκνχ ειηθίαο κεηαμχ 18 θαη 64 εηψλ, πνπ αθνινπζεί θάπνηα 20

21 επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα κε βάζε ηνλ νξηζκφ πνπ παξαζέζακε αλσηέξσ (Birley θαη Weshed, 1993). Χζηφζν, ε κειέηε ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο ζε κηα ρψξα απαηηεί επίζεο ηελ θαηαλφεζε ησλ θηλήηξσλ απηήο ηεο δξαζηεξηφηεηαο. Με άιια ιφγηα, είλαη ζεκαληηθφ λα γλσξίδνπκε αλ θάπνηνο δξα επηρεηξεκαηηθά γηα λα εθκεηαιιεπηεί κηαλ επθαηξία ή επεηδή δελ έρεη άιιε δπλαηφηεηα βηνπνξηζκνχ. ε απηή ηε βάζε ην GEM δηαηξεί ηνλ Γείθηε πλνιηθήο Δπηρεηξεκαηηθήο Γξαζηεξηφηεηαο ζε δχν ζπληζηψζεο: ηελ Δπηρεηξεκαηηθφηεηα Δπθαηξίαο θαη ηελ Δπηρεηξεκαηηθφηεηα Αλάγθεο. Όπσο ζα ήηαλ γεληθά αλακελφκελν, νη έξεπλεο ηνπ GEM απνδεηθλχνπλ φηη, φζν πεξηζζφηεξν αλεπηπγκέλε είλαη κηα ρψξα, ηφζν πςειφηεξν είλαη ην πνζνζηφ επηρεηξεκαηηθφηεηαο επθαηξίαο θαη ην αληίζεην. ηε ζπλέρεηα, ε έξεπλα ζπγθεληξψλεη κηα ζεηξά ζηνηρείσλ ηα νπνία αλαθέξνληαη ζην «πξνθίι» ηνπ επηρεηξεκαηία ζε θάζε ρψξα (θχιν, κνξθσηηθφ επίπεδν, εηζνδεκαηηθφ θιηκάθην, εξγαζηαθή θαηάζηαζε, απηνπεπνίζεζε ζρεηηθά κε ηηο πξνζσπηθέο ηνπ ηθαλφηεηεο, εμνηθείσζε κε ηελ επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα, θιπ.). Σέινο, ζπγθεληξψλνληαη ζηνηρεία ζρεηηθά κε ηηο θνηλσληθέο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ άζθεζε επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο, φπσο ε αμία πνπ απνδίδεη ε ζπγθεθξηκέλε θνηλσλία ζηελ ηδηφηεηα ηνπ επηρεηξεκαηία, νη ζρεηηθέο ηθαλφηεηεο πνπ δηακνξθψλεη ην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα, θιπ. Με απηφ ην εχξνο, ηελ πνηφηεηα θαη ηελ δηεζλή ζπγθξηζηκφηεηα ησλ εκπεηξηθψλ δεδνκέλσλ, ην GEM απνηειεί έλα εμαηξεηηθά ζεκαληηθφ εξγαιείν γηα ηε κειέηε ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο. ε ηνκείο γηα παξάδεηγκα φπσο ε βηνηερλνινγία, βηνπιεξνθνξηθή, αλάπηπμε ινγηζκηθνχ, ξνκπνηηθή θαη λαλνηερλνινγία είλαη απαξαίηεηε ε δηεπηζηεκνληθή ηερλνγλσζία γηα έξεπλα, πνπ φκσο ζπάληα κπνξεί λα βξεζεί ζε κηα κφλν επηρείξεζε. Ζ ζπλεξγαζία' σο εθ ηνχηνπ, κέζα απφ ηα δίθηπα, είλαη ζεκαληηθή γηα ηηο επηρεηξήζεηο ησλ θιάδσλ απηψλ, δεδνκέλνπ φηη είλαη ν κφλνο ηξφπνο κε ηνλ νπνίν κπoξεί λα απνθηνχλ πξφζβαζε ζην ζχλνιν ησλ εμεηδηθεχζεσλ πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ πξνψζεζε 'αλαθαιχςεσλ' θαη 'θαηλνηνκηψλ' κε νηθνλνκηθά βηψζηκν ηξφπν. Σα δίθηπα δηεπθνιχλνπλ επίζεο ηελ πξφζβαζε ζε πιηθνχο πφξνπο φπσο γηα παξάδεηγκα επελδπηηθφ θεθάιαην, νη νπνίνη απαηηνχληαη γηα ηελ ζηήξημε ηεο θαηλνηνκηθήο ηθαλφηεηαο (Casson, 1982). Ζ αλάπηπμε ηεο θαηλνηνκηθήο ηθαλφηεηαο ηεο επηρείξεζεο πνιχ ζπρλά απαηηεί ζεκαληηθνχο νηθνλνκηθνχο πφξνπο πνπ απιά δε είλαη δηαζέζηκνη κέζα απφ ηνπο παξαδνζηαθνχο ηξφπνπο ρξεκαηνδφηεζεο. 21

22 Μεγάινο αξηζκφο απφ επηρεηξήζεηο ζηνπο θιάδνπο απηνχο είλαη ηδηαίηεξα πηεζκέλεο νηθνλνκηθά ιφγσ ησλ κεγάισλ απαηηήζεσλ ζηήξημεο ηεο θαηλνηνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο. ην πιαίζην απηφ ηα δίθηπα ζπκβάινπλ ζεκαληηθά πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο εμεχξεζεο δπλεηηθψλ ζπλεξγαηψλ νη νπνίνη λα είλαη ζε ζέζε λα παξέρνπλ ηνπο νηθνλνκηθνχο πφξνπο γηα ηελ αλάιεςε ή ηε ζπλέρηζε ηεο έξεπλαο (Liebsking et all, 1996). Σα δίθηπα επίζεο παξέρνπλ πξφζβαζε ζε ππνζηεξηθηηθήο θχζεο ζρέζεηο κε άιιεο επηρεηξήζεηο, φπσο γηα παξάδεηγκα ηελ αλάζεζε εμσηεξηθψλ εξγνιαβηψλ ή ππεξγνιαβηψλ. Σέηνηεο ζρέζεηο δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα εμνηθνλφκεζεο εζσηεξηθψλ πφξσλ νη νπνίνη ζηε ζπλέρεηα δηνρεηεχνληαη ζηελ έξεπλα θαη σο εθ ηνχηνπ ζηελ ηφλσζε ηεο θαηλνηνκηθήο ηθαλφηεηαο ηεο επηρείξεζεο. Όηαλ νη δξαζηεξηφηεηεο πνπ γίλνληαη κε εμσηεξηθέο εξγνιαβίεο γίλνληαη πην απνηειεζκαηηθά απφ φηη ζηηο επηρεηξήζεηο ππεξγνιάβνπο, δίλεηαη ε δπλαηφηεηα ζηηο επηρεηξήζεηο ππεξγνιάβνπο λα αθηεξψλνπλ πεξηζζφηεξνπο απφ ηνπο εζσηεξηθνχο ηνπο πφξνπο ζηελ έξεπλα. Με ηνλ ηξφπν απηφ νη 'εζσηεξηθνί πφξνη' ησλ επηρεηξήζεσλ φρη κφλνλ δηαηεξνχληαη θαη αλαθαηαλέκνληαη πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο έξεπλαο, αιιά γίλνληαη θαη πεξηζζφηεξν απνδνηηθνί, δεδνκέλνπ φηη νη 'εμσηεξηθέο εξγνιαβίεο' γίλνληαη κε ρακειφηεξν θφζηνο. Όζν κεγαιψλεη ε εμεηδίθεπζε κηαο επηρείξεζεο, πάλσ ζε έλα ηνκέα ε κηα δξαζηεξηφηεηα, ηα δίθηπα παίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηε δηαζθάιηζε ηέηνησλ δηεπηρεηξεκαηηθψλ ππνζηεξηθηηθψλ ζρέζεσλ. ηελ πξαγκαηηθφηεηα πνιιέο απφ ηηο εμσηεξηθέο εξγνιαβίεο ζήκεξα πξνζνκνηάδνπλ κε έλα ηεξάζηην δίθηπν δηαζπλδέζεσλ αλάκεζα ζε επηρεηξήζεηο, φπνπ ε εμνηθνλφκεζε πφξσλ ζπρλά κεηαθξάδεηαη ζε πιηθή ππνζηήξημε γηα έξεπλα (Vaessen θαη Keeble, 1995). Σν θιεηδί ηεο επηηπρίαο γηα ηηο επηρεηξήζεηο πνπ αζρνινχληαη κε ηερλνινγίεο αηρκήο βξίζθεηαη ζην λα εζηηάδνπλ ζε κηα δξαζηεξηφηεηα ζηελ νπνία ζα έρνπλ ηελ θαιχηεξε απφδνζε θαη λα αθήλνπλ ηνπο άιινπο (εμσηεξηθνχο εξγνιάβνπο) λα αλαιακβάλνπλ ηηο ππνζηεξηθηηθέο ηνπο εξγαζίεο. H αλάπηπμε ηεο 'θαηλνηνκηθήο ηθαλφηεηαο" πνιχ ζπρλά είλαη απνηέιεζκα ζηξαηεγηθψλ απνθάζεσλ, δεδνκέλνπ φηη: Όζν αλαπηχζζεηαη ν ηνκέαο ηεο λέαο ηερλνινγίαο θαη ε εμεηδίθεπζε, νη ζηξαηεγηθέο απηέο ζεσξήζεηο ηείλνπλ λα θαηαζηήζνπλ ηα δίθηπα 22

23 επηρεηξήζεσλ ηδηαίηεξα ζεκαληηθά, γηα ηε δηαζθάιηζε ηεο ηερλνγλσζίαο πνπ απαηηείηαη γηα ηελ πξνψζεζε ησλ αλαθαιχςεσλ θαη ησλ θαηλνηνκηψλ. Ζ 'θαηλνηνκηθή ηθαλφηεηα" κπνξεί επίζεο λα ελδπλακσζεί κε ηε δεκηνπξγία δηθηπαθψλ εξεπλεηηθψλ ζπκκαρηψλ (Suared-Villa, 2002). Οη ζπκκαρίεο απηέο είλαη απαξαίηεηεο γηα ηελ απφθηεζε ησλ πφξσλ πνπ απαηηνχληαη γηα ηε βησζηκφηεηα πξνγξακκάησλ πξνψζεζεο αλαθαιχςεσλ θαη θαηλνηνκηψλ. ηελ βηνηερλνινγία γηα παξάδεηγκα ζηξαηεγηθέο ζπκκαρίεο αλαπηχζζνληαη αλάκεζα ζε κεγάιεο επηρεηξήζεηο ζε ζρεηηθνχο θιάδνπο, φπσο θάξκαθα, θαη θάπνηεο άιιεο κηθξέο αιιά ηδηαίηεξα θαηλνηφκεο επηρεηξήζεηο βηνηερλνινγίαο. Οη κεγάιεο επηρεηξήζεηο πνιχ ζπρλά παξέρνπλ ηνπο ρξεκαηηθνχο πφξνπο πνπ νη κηθξέο επηρεηξήζεηο δελ δηαζέηνπλ, ελψ νη κηθξέο επηρεηξήζεηο παξέρνπλ ηελ θαηλνχξγηα γλψζε θαη ηηο εξεπλεηηθέο ηθαλφηεηεο πνπ νη κεγάιεο επηρεηξήζεηο δελ κπνξνχλ λα ζπληεξνχλ εληφο ηεο επηρείξεζεο. Σέηνηεο ζπκκαρίεο ιακβάλνπλ ρψξα φιν θαη πεξηζζφηεξν κέζσ ησλ δηθηχσλ, ζην βαζκφ πνπ απηέο ρξεηάδνληαη ζπλεξγάηεο γηα ηελ ζηήξημε γλσζηηθψλ πεξηνρψλ φπσο ε παξαγσγή, ην κάξθεηηλγθ θαη ε δηαλνκή. Έηζη νη πνιπάξηζκεο ζπκκαρίεο έρνπλ γίλεη ην θνηλφ πιένλ ραξαθηεξηζηηθφ ησλ "δηθηπαθψλ εξεπλεηηθψλ ζπκκαρηψλ" πνπ εκθαλίδνληαη ζε ηνκείο φπσο ε βηνηερλνινγία ε αλάπηπμε ινγηζκηθνχ, ηα θάξκαθα, ηα ειεθηξνληθά θαη ε λαλνηερλνινγία. Γεληθφηεξα φζν κεγαιχηεξεο "εληάζεσο πφξσλ" έξεπλα γίλεηαη ηφζν πηζαλφηεξν είλαη απηή λα ζηεξίδεηαη ζε πφξνπο πνπ παξέρνληαη απφ άιινπο. Ζ 'επψαζε' ζπρλά ζπλεπάγεηαη κηθξά θέξδε θαη κηθξή αλάπηπμε. Παξφια απηά φηαλ επηηπγράλεηαη έλα επίπεδν θαηψθιη θαη αξρίδεη ε γξήγνξε αλάπηπμε, ε ζπκκεηνρή ζην δίθηπν κηαο επηρείξεζεο πνπ έρεη θζάζεη ζην επίπεδν απηφ, κπνξεί λα έρεη πνιιά ζεηηθά απνηειέζκαηα γηα ηνπο δηθηπαθνχο ηεο εηαίξνπο. ηε βηνηερλνινγία γηα παξάδεηγκα ε 'επψαζε' λέσλ επηρεηξήζεσλ ζπρλά εκπιέθεη ζπγθεθξηκέλε ηερλνγλσζία πνπ αθνξά ηελ δηαδηθαζία ηεο ηειηθήο απνδνρήο ηνπ πξντφληνο, ε νπνία γίλεηαη κέζα απφ πνιινχο θαη επηζηακέλνπο θιηληθνχο ειέγρνπο πνπ επηβάιινληαη γηα ηελ πξνψζεζε ησλ πξντφλησλ ηνπο ζηελ αγνξά. 23

24 Υσξίο κηα ηέηνηα βνήζεηα νη πεξηζζφηεξεο επηρεηξήζεηο βηνηερλνινγίαο πνπ ππάξρνπλ ζήκεξα είλαη πηζαλφλ φηη δελ ζα είραλ επηβηψζεη ζην μεθίλεκά ηνπο (Suared-Villa, 2002). 24

25 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 3.1) ΔΝΝΟΗΔ ΚΑΗ ΔΗΓΖ ΣΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ Ζ θαηλνηνκία είλαη ην εηδηθφ εξγαιείν ηνπ επηρεηξεκαηία, είλαη ην κέζν κε ην νπνίν εθκεηαιιεχεηαη ηελ αιιαγή σο επθαηξία γηα κηα δηαθνξεηηθή επηρείξεζε ή δηαθνξεηηθή ππεξεζία ( Drucker, 1998). Καηλνηνκία είλαη λα κελ αθνινπζείο ηε κέζε νδφ. Δίλαη κηα αμία πνπ δελ απεηιείηαη, γηαηί ζηεξίδεηαη ζηελ ππεξνρή κηαο νξγάλσζεο, ζηνπο αλζξψπνπο θαη ζηελ δεκηνπξγηθφηεηα ( Eppinger, 2001). Ζ θαηλνηνκία κπνξεί λα αθνξά έλα λέν πξντφλ ή κηα λέα ππεξεζία, ηνλ ηξφπν ή ηελ ηερλνινγία παξαγσγήο ελφο πξντφληνο ή κηαο ππεξεζίαο, θαζψο επίζεο κπνξεί λα αλαθέξεηαη ζε δηνηθεηηθή δηαδηθαζία ή νξγαλσηηθή δνκή (εζσηεξηθά ή εμσηεξηθά ζε ζρέζε κε ηνπο πειάηεο ή ηνπο πξνκεζεπηέο). Μηα θαηλνηνκία κπνξεί λα είλαη ξηδηθή, ή ζηαδηαθή (αλάινγα κε ην πφζν αιιάδεη θαη απαμηψλεη ππάξρνπζεο ηθαλφηεηεο ηεο επηρείξεζεο. Καηλνηνκία είλαη δηαδηθαζία αιιαγήο, δει. εθαξκνγή ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο γηα ηε ιχζε πξνβιεκάησλ θαη εθκεηάιιεπζε ησλ επθαηξηψλ. Μπνξεί λα ζρεηίδεηαη κε ηειηθά πξντφληα ή κε ηηο δηαδηθαζίεο κε ηηο νπνίεο ηα πξντφληα δεκηνπξγνχληαη (Druker, 1998). Γχν είδε επηρεηξεκαηηθφηεηαο: Τςειή δεκηνπξγηθφηεηα, λέεο ηδέεο (θαηλνηφκνο) Πξνζαξκνγή ζε παιηέο ιχζεηο Ζ ζπζηεκαηηθή εθαξκνγή ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο θαη ηεο θαηλνηνκίαο ζηελ αγνξά θαηαιήγεη ζε επηρεηξεκαηηθφηεηα. Γεκηνπξγηθφηεηα: Ζ ηθαλφηεηα λα ζθέθηεζαη λέα πξάγκαηα. Καηλνηνκία: Ζ ηθαλφηεηα λα θάλεηο λέα πξάγκαηα Σα είδε ηεο θαηλνηνκίαο είλαη ηα εμήο: α) Οξηαθή θαηλνηνκία Δίλαη κηα ζπλερήο δηαδηθαζία πνπ ζπλίζηαηαη είηε ζε βειηηψζεηο ζε πθηζηάκελα πξντφληα θαη ππεξεζίεο, είηε ζε αλαζεσξήζεηο/βειηηψζεηο ζε πξαθηηθέο, ζρεδηαζκνχο, δηαδηθαζίεο ιεηηνπξγίαο θαη ειέγρνπ θαη ζηξαηεγηθέο. Οη βειηηψζεηο απηέο βαζίδνληαη θαηά θχξην ιφγν ζε ζέκαηα πνπ ζέηνπλ νη πειάηεο. Οη Ηάπσλεο νλνκάδνπλ ηε δηαδηθαζία απηή Kaizen. 25

26 β) Ρηδηθή (ξηδνζπαζηηθή) θαηλνηνκία Δίλαη κηα φρη θαη ηφζν θαηαλνεηή δηαδηθαζία, ζπλδεδεκέλε κε απμεκέλνπο θηλδχλνπο. πρλά νδεγεί ζε αζπλέρεηεο. Κχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηεο είλαη ε δεκηνπξγία/επηινγή ή ρξήζε ελφο ζεκαληηθνχ ζεκείνπ ζηνλ θχθιν δσήο είηε ελφο πξντφληνο είηε κηαο επηρείξεζεο, ην νπνίν θαη δεκηνπξγεί <<λέεο> ζπλζήθεο θαη φξνπο ζηελ αγνξά. γ) ηξαηεγηθή θαηλνηνκία Δίλαη απηή πνπ δεκηνπξγεί λέεο ζεκαληηθέο αιιαγέο ζηηο ζηξαηεγηθέο, νη νπνίεο αιιάδνπλ ηφζν ηνπο θαλφλεο ηνπ αληαγσληζκνχ, φζν θαη ηηο ζρέζεηο κε απηφλ, πνπ ηζρχνπλ ζε θάζε θιάδν θαη δεκηνπξγνχλ ηε δπλακηθή ηνπ θιάδνπ. πλήζσο εκθαλίδνληαη κέζα απφ ηελ πξνζπάζεηα λα δεκηνπξγεζεί έλα πξντφλ ή κηα ππεξεζία γηα λα ηθαλνπνηήζεη κηα αλάγθε, ε νπνία <<αλαθαιχπηεηαη>> ζηελ αγνξά. δ) Πνιχηηκε θαηλνηνκία Δίλαη εθείλε πνπ δηαθέξεη απφ ηελ παξαδνζηαθή ινγηθή ηεο ζηξαηεγηθήο. Γελ ζεσξεί ηίπνηα σο δεδνκέλν. Αληί λα εζηηάδεη ζηνλ αληαγσληζκφ, ζπγθεληξψλεη ηελ πξνζνρή ηεο ζηηο αλάγθεο ησλ πειαηψλ θαη ζρεδηάδεη ηηο ιχζεηο γηα ηελ ηθαλνπνίεζή ηνπο. Σα απνηειέζκαηα είλαη, ζπλήζσο ζεακαηηθά. (Leifer, 2000). 3.2) ΥΔΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΗΑ ΚΑΗ ΔΠΗΥΔΗΡΖΜΑΣΗΚΟΣΖΣΑ Ζ θαηλνηνκία είλαη κηα εηδηθή ζπλάξηεζε ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο, ππφ ηελ έλλνηα φηη ζπλεηζθέξεη κελ ζε απηή, δελ απνηειεί φκσο απαξαίηεην ζηνηρείν ηεο. Θεκέιην ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο είλαη ε ηθαλφηεηα ηεο πξαθηηθήο εθαξκνγήο ησλ θαηλνηνκηψλ. Δάλ κηα θαηλνηνκηθή ηδέα δελ πινπνηεζεί απφ ηελ επηρεηξεκαηηθή θνηλφηεηα δελ έρεη πξαθηηθή αμία. Πνιιέο θνξέο ε θαηλνηνκία εληάζζεηαη είηε κεηαθξάδεηαη ζε θάπνην είδνο επηρεηξεκαηηθνχ κεηαζρεκαηηζκνχ ή θάπνηαο δηαδηθαζίαο πνπ ζπρλά ζπλίζηαηαη ζε κηθξέο βειηηψζεηο ησλ θαζεκεξηλψλ δηαδηθαζηψλ ή πξαθηηθψλ. Ζ επηρεηξεκαηηθφηεηα απνηειεί βάζε γηα ηελ εζληθή αληαγσληζηηθφηεηα, θαη σο εθ ηνχηνπ, είλαη ζεκαληηθή. Ζ αληαγσληζηηθφηεηα έρεη ηξεηο πεξηνρέο φπνπ αλαπηχζζνληαη νη παξάκεηξνη, πνπ ηελ επεξεάδνπλ: ηελ παξαγσγηθφηεηα, ην θφζηνο ησλ επηρεηξήζεσλ(κε θχξην ζπληειεζηή ηνπο κηζζνχο) θαη ηηο ηηκέο. Οη πεξηνρέο απηέο δηακνξθψλνληαη ππφ ηελ επίδξαζε πέληε παξαγφλησλ: 26