Η Διδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας

Η Διδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Κώστας Δ. Ντίνας Πανεπιστήµιο Δυτικής Μακεδονίας 1

Το διάγραµµα της παρουσίασης Πώς φτάσαµε εδώ; Η φιλοσοφία του (Δ)ΕΠΠΣ - ΑΠΣ της γλώσσας. Το (Δ)ΕΠΠΣ για το Νηπιαγωγείο Η µετάβαση: συνέχεια ή ασυνέχεια στις δύο βαθµίδες (προσχολική- δηµοτική) Το (Δ)ΕΠΠΣ για το Δηµοτικό Σχολείο Προβλήµατα και προβληµατισµοί 2

µικρή ιστορική παρέκβαση στο διεθνές περιβάλλον µέρος του οποίου (πρέπει να) αποτελούµε 3

Παραδοσιακά και υπό την επίδραση της διδασκαλίας των νεκρών γλωσσών βασικό άξονα στη διδασκαλία της γλώσσας αποτελούσε η Γραµµατική και το Λεξιλόγιο. 4

υπό την επίδραση του δοµισµού (στη Γλωσσολογία) και του συµπεριφορισµού (στην Ψυχολογία) η έµφαση δινόταν: στη διδασκαλία των γλωσσικών δοµών (στόχος), µε τη συνεχή άσκηση και επανάληψη (µέθοδος). 5

Σταδιακά, από τη δεκαετία του 1960, παρατηρείται η µετακίνηση από την αντιµετώπιση της γλώσσας ως αντικείµενο, όπου η έµφαση δινόταν σε στοιχεία της Γραµµατικής και στο Λεξιλόγιο, στην επικοινωνιακή διάσταση και αργότερα στην κοινωνική χρήση της γλώσσας. 6

Οι συνέπειες της µετακίνησης αυτής καθοριστικές για το πώς αντιµετωπίζεται σήµερα η διδασκαλία της γλώσσας. 7

Ενδεικτικά: Η έµφαση στην εκγύµναση των παιδιών, ώστε να κατανοούν/ κρίνουν αλλά και να συµµετέχουν σε ποικιλία κοινωνικών πρακτικών και συµβάντων, όπου η γλώσσα παίζει καθοριστικό ρόλο. Διδακτικά η έµφαση µεταφέρεται στο κείµενο και εποµένως στην κειµενική ποικιλία που συνδέεται µε την ποικιλία των κοινωνικών πρακτικών και συµβάντων. 8

η κειµενική/ κοινωνική ποικιλότητα δεν έχει σχέση µε µια φορµαλιστική κατοχή κάποιων επιφανειακών χαρακτηριστικών των κειµένων, αλλά µε την ιδιαιτερότητα των κοινωνικών συµβάντων και πρακτικών, η οποία υπαγορεύει συγκεκριµένου τύπου κειµενικές πραγµατώσεις. Στο πλαίσιο αυτό, της ανάδειξης της στενής σχέσης του κειµένου µε το συγκείµενό του (context), µελετάται και ο σηµαντικός ρόλος του Λεξιλογίου και της Γραµµατικής. Η εξέλιξη αυτή είναι σηµαντική, γιατί συνδέει τη διδασκαλία της Γραµµατικής µε το κείµενο και τις κοινωνικές του συνιστώσες. 9

επειδή µεγάλο µέρος των κοινωνικών πρακτικών/ συµβάντων απαιτεί ηλεκτρονικού τύπου κείµενα (π.χ. κείµενα σε ΠΠ, διαδικτυακά κείµενα κλπ.) ή πρακτικές που εµπεριέχουν γράψιµο και διάβασµα σε υπολογιστή (π.χ. Google, ΠΕΚ), η γλωσσική εκπαίδευση ενσωµατώνει όλο και περισσότερο και τη χρήση των ΤΠΕ. για τη γλωσσική διδασκαλία οι ΤΠΕ δεν είναι απλώς ένα µέσο για καλύτερη διδασκαλία της ύλης, είναι µέρος της ίδιας της ύλης. 10

Τέλος, από το 1960 και ύστερα σηµαντική στροφή στον ρόλο του µαθητή κατά τη διαδικασία της µάθησης. παλαιότερα το παιδί παθητικός αποδέκτης και αναπαραγωγός της γνώσης που µετέδιδε ο δάσκαλος, σταδιακά θεωρίες που δίνουν ρόλο και πρωτοβουλία για συνεργασία και για ανάπτυξη κριτικής άποψης στα παιδιά. 11

Στο πλαίσιο αυτό είναι προφανές ότι θεωρούνται ξεπερασµένες παλαιότερες απόψεις που αντιµετώπιζαν τον ηλεκτρονικό υπολογιστή ως δάσκαλο ή ως δοµηµένο περιβάλλον για την κατάτµηση και γραµµική διεκπεραίωση της ύλης. 12

Οι επιστηµονικές αυτές εξελίξεις οδήγησαν κατά τις τελευταίες δύο δεκαετίες σε δραµατικές αλλαγές τόσο στο περιεχόµενο της γλωσσικής εκπαίδευσης όσο και στη µεθοδολογία της. 13

Μεταξύ άλλων εγκαταλείπεται η χρήση των σχολικών βιβλίων, όπως τα γνωρίζαµε ως τώρα, δίνεται µεγάλη βαρύτητα στη χρήση (έντυπου και ψηφιακού) γλωσσικού υλικού, ανάλογα µε τις πρακτικές στις οποίες εµπλέκονται τα παιδιά, εγκαταλείπεται η γραµµικού τύπου διδασκαλία, η οποία διεκπεραίωνε µια προϋπάρχουσα στα ύλη, και δίνεται έµφαση στη συνεργατική µάθηση και στη διερεύνηση της γνώσης. 14

Όλα αυτά αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για την ανάδειξη ενός γλωσσικού µαθήµατος που θα συνεισφέρει σηµαντικά στην ανάδειξη ενός ψηφιακού σχολείου. Ψηφιακό σχολείο µε βάση την επιστηµονική αυτή λογική δε σηµαίνει απλώς το σχολείο που χρησιµοποιεί τα ψηφιακά µέσα, αλλά το σχολείο που ακολουθεί διδακτικές πρακτικές που έχουν σχέση µε την κοινωνία της γνώσης, της έρευνας, της αναζήτησης και της κριτικής σκέψης. 15

Στο σχολείο αυτό είναι προτιµότερο να µιλάµε για τη χρήση µαθησιακών πόρων (έντυπων και ηλεκτρονικών) και όχι για τη χρήση του ενός εγχειριδίου, όπως µας είναι γνωστό ως τώρα. 16

Κατά συνέπεια, η ανάλυση στην περίπτωση της διδασκαλίας των γλωσσικών µαθηµάτων θα πρέπει να πάει στο είδος των πρακτικών γραµµατισµού (εποµένως και το είδος των κειµένων), στις οποίες µε βάση το Πρόγραµµα Σπουδών, καλούνται τα παιδιά να εµπλακούν. 17

Βασικός στόχος της γλωσσικής διδασκαλίας ο επαρκής οµιλητής (δοµή + χρήση) απώτερος στόχος: δεξιότητες για επίτευξη επικοινωνιακών στόχων αλλά: ποιες και πόσες δεξιότητες- στόχοι; γραµµατισµός απάντηση στο ζήτηµα στην Ελλάδα έρχεται να δώσει: 18

Το Αναλυτικό Πρόγραµµα [(Δ)ΕΠΠΣ] ΕΠΠΣ - ΔΕΠΠΣ Το ΕΠΠΣ: Ενιαίο Πλαίσιο Προγραµµάτων Σπουδών Βασικό στοιχείο: η ενιαία αντιµετώπιση κάθε µαθήµατος από το νηπιαγωγείο ως το λύκειο, κάθετη σχέση Το ΔΕΠΠΣ: Διαθεµατικό ΕΠΠΣ Βασικό στοιχείο: η οριζόντια σύνδεση όλων των µαθηµάτων 19

Στη συνέχεια επιγραµµατικά τις βασικές αρχές και προβλέψεις του ΔΕΠΠΣ για το Νηπιαγωγείο, και τις βασικές αρχές και προβλέψεις του ΔΕΠΠΣ για το Δηµοτικό Σχολείο επισηµαίνοντας τα κοινά τους χαρακτηριστικά, για να φανεί και η συνέχεια στη µετάβαση αποφεύγοντας την επανάληψή τους 20

ΔΕΠΠΣ-ΑΠΣ Nηπιαγωγείου / Δηµοτικού Παρατήρηση: ό,τι λέµε για το Νηπιαγωγείο ισχύει (σχεδόν) απολύτως και για την Α και Β Δηµοτικού ηλικία του γραµµατισµού: 5-8 χρονών Το Πρόγραµµα της ΝΕ γλώσσας στο νηπιαγωγείο εντάσσεται στο ΕΠΣ της ΝΕ γλώσσας (άρα αναµένεται να έχει την ίδια δοµή ως το Λύκειο) και στηρίζεται στη δοµητική προσέγγιση 21

δοµητική προσέγγιση η γνώση και η γλώσσα οικοδοµούνται εξελικτικά µέσα από επικοινωνιακές σχέσεις υποστηρικτικού χαρακτήρα 22

Γενικές αρχές δοµητικής Αφορά µικρές ηλικίες (5-8 ετών). Ονοµάζεται «δοµητική», γιατί στηρίζεται στην άποψη του Piaget περί δόµησης της γνώσης. Σκοπός είναι η εισαγωγή των παιδιών στο γραπτό λόγο. Δίνεται έµφαση στην έννοια του γραµµατισµού (literacy). Αξιοποιείται διδακτικά η θεωρία των ειδών λόγου (genres). 23

Γενικές αρχές δοµητικής 2 Το λάθος δε θεωρείται κολάσιµο αλλά σηµείο εκκίνησης για το σχεδιασµό της µαθησιακής διαδικασίας Δίνεται η ευκαιρία στο σχολείο να γίνει «ανάδυση του γραµµατισµού» των µαθητών. Βάση της διδασκαλίας αποτελούν κειµενικές ενότητες µε νόηµα. Δεν υπάρχει βιβλίο του µαθητή, αλλά υλικό πάνω στο οποίο στηρίζεται η διδασκαλία. 24

Γενικές αρχές δοµητικής 3 Ο διδάσκων είναι ο «συνοµιλητής» στα πλαίσια της επικοινωνίας και όχι η αυθεντία. Δηµιουργείται στην τάξη ένα «εγγράµµατο» περιβάλλον. Διαδικασία επεξεργασίας του γραπτού λόγου για τη βελτίωσή του. Δηµιουργία µέσα στην τάξη πραγµατικών ει δυνατόν συνθηκών επικοινωνίας. 25

Σχολιασµός βασικών πλευρών του προγράµµατος πριν απ αυτό όµως µια αναφορά στο γραµµατισµό, µια αντίληψη που διαπερνά όλο το ΔΕΠΠΣ, από το Νηπιαγωγείο ως το Λύκειο 26

γραµµατισµός (literacy) όρος εννοιολογικά αρκετά ευρύς δύσκολα οριοθετούµενος ο γραµµατισµός και παλιότερα τον κύριο σκοπό του σχολείου ως αλφαβητισµός γραφή και ανάγνωση + µια γραµµατική µεταγλώσσα 27

σήµερα: ό,τι ο αλφαβητισµός αλλά επίσης και κατανόηση, ερµηνεία και κριτική αντιµετώπιση των διάφορων τύπων λόγου + παραγωγή µιας γκάµας ειδών λόγου τελικώς, ο έλεγχος της ζωής και του περιβάλλοντος διά του γραπτού λόγου 28

γραµµατισµός κοινωνικός θεσµός, περίπλοκο φαινόµενο, συνδυάζει πολλαπλές πολιτισµικές, κοινωνικές, ιστορικές και γνωστικές πλευρές ακόµη διακρίσεις σε: γλωσσικό, πολιτισµικό, ηθικό γραµµατισµό, κ.λπ. 29

γλωσσικός γραµµατισµός α) η ικανότητα κατανόησης του νοήµατος των λέξεων, και β) η ικανότητα κατανόησης του νοήµατος των κειµένων, και γ) η ικανότητα κατανόησης των νοηµάτων που βρίσκονται δίπλα και πέρα από τις λέξεις των κειµένων, και δ) η γνώση της κοινωνικής πρακτικής που αντιπροσωπεύει κάθε κείµενο, και 30

γλωσσικός γραµµατισµός (2) ε) η ικανότητα διαισθητικής (ή και συνειδητής) αναγνώρισης του είδους λόγου, στο οποίο ανήκει ένα κείµενο, και στ) η ικανότητα διαισθητικής (ή και συνειδητής) ένταξης του κειµένου στο κοινωνικό πλαίσιο, µέσα στο οποίο παράγεται, και ζ) η ικανότητα αντίδρασης στα νοήµατα του κειµένου, και η) η ικανότητα παραγωγής κειµένων που χρειάζονται για τη διεκπεραίωση καθηµερινών (επαγγελµατικών και µη) αναγκών. 31

πολυγραµµατισµοί (multiliteracies) ένα βήµα πέρα από την έννοια του γραµµατισµού ποικιλία των µορφών κειµένου που έχουν σχέση µε τις τεχνολογίες της πληροφορίας και των πολυµέσων αλλά και ποικιλία των µορφών κειµένου που παράγονται µέσα σε µια πολύγλωσση και πολυπολιτισµική κοινωνία. 32

πολυγραµµατισµοί 2 πολυµορφία τόσο σε γεωγραφικό όσο και σε κοινωνικό µε την ευρύτερη έννοια επίπεδο. α. παρά τη γλωσσική παγκοσµιοποίηση µέσω της αγγλοαµερικανικής, οι διάφορες γλώσσες εµφανή την παρουσία τους στα κοινωνικο-πολιτισµικά δρώµενα σε παγκόσµιο επίπεδο, β. οι νέες τεχνολογίες ως παραγωγοί πολυµεσικών προϊόντων παράγουν πολυτροπικά νοήµατα µέσα από γλωσσικές µορφές, φόρµες και στιλ. 33

Παρενθετικά: πολυτροπικό κείµενο κείµενο που χρησιµοποιεί όχι µόνο γλώσσα αλλά και εικόνες, χάρτες, διαγράµµατα σήµερα µε τα πολυµέσα και ήχο, εικόνα, κινούµενη εικόνα κ.λπ. 34

Η προβληµατική γύρω από την έννοια του γραµµατισµού δηµιούργησε το πλαίσιο αρχών της ονοµαζόµενης παιδαγωγικής του γραµµατισµού (literacy education): 35

παιδαγωγική του γραµµατισµού κι έτσι επανέρχοµαι στο σχολιασµό των βασικών αρχών του προγράµµατος γλωσσικής διδασκαλίας για το Νηπιαγωγείο/ Δηµοτικό κείµενα προς διδασκαλία όσα έχουν σχέση µε τη ζωή και ενδιαφέρουν τους µαθητές, που έχουν νόηµα για τους µαθητές η γλώσσα νοηµατοδοτείται σύµφωνα µε αυτά που πιστεύει το παιδί 36

παιδαγωγική του γραµµατισµού 2 οι µαθητές να µη µαθαίνουν τη γλώσσα ως ένα στατικό προϊόν που κατασκευάζεται πάνω σε δεδοµένους γραµµατικο-συντακτικούς κανόνες, αλλά ως ένα σηµειωτικό σύστηµα που η αποτελεσµατική του χρήση προϋποθέτει προσαρµογή στις περιστάσεις επικοινωνίας. 37

Από τη σκοπιά αυτή ένα κρίσιµο ζήτηµα για τα παιδιά της προσχολικής και της πρώτης σχολικής ηλικίας είναι η ανάδυση του γραµµατισµού τους, εξωτερίκευση των γνώσεων που έχουν για τη γραφή. τα παιδιά που ζουν σε εγγράµµατο περιβάλλον έχουν απόψεις για τη γραφή, που 38

ανάδυση του γραµµατισµού µε κατάλληλο χειρισµό στο σχολείο µπορούµε να τις ανιχνεύσουµε, να τις βοηθήσουµε να βγουν στην επιφάνεια (ανάδυση) και να δοµήσουµε τις νέες γνώσεις για τη γραφή πάνω σε αυτές, καθώς το παιδί που ζει σε εγγράµµατο περιβάλλον εισάγει δοµές γραπτού όπως και τις δοµές του προφορικού λόγου. 39

αναλυτικότερα Η έννοια της ανάδυσης του γραµµατισµού 40

Παλιότερα: θεωρία αναγνωστικής ετοιµότητας υπάρχει ένα στάδιο στη ζωή του παιδιού, κατά το οποίο είναι ώριµο από φυσιολογική, συναισθηµατική και νοητική άποψη και άρα έτοιµο να διδαχθεί και να κατακτήσει τις δεξιότητες της ανάγνωσης και της γραφής. Πριν από την ηλικία αυτή κάθε διδασκαλία ανάγνωσης και γραφής αναποτελεσµατική, επειδή τα παιδιά δεν είναι «έτοιµα». Έτσι: προαναγνωστικές και προγραφικές δραστηριότητες και παιχνίδια, ηλικία: 5,5-6,5 χρόνια. 41

Την τελευταία δεκαετία: «ανάδυση του γραµµατισµού» έρευνες δείχνουν ότι τα περισσότερα παιδιά πηγαίνουν στο σχολείο έχοντας αποκτήσει πολλές δεξιότητες ανάγνωσης και γραφής, επειδή µεγαλώνουν σε µια «εγγράµµατη» κοινωνία. 42

Τι γνωρίζουν τα παιδιά 43

Γραφή: π.χ. δείγµατα "επιστολών" από µικρούς µαθητές: α) η επιστολή δείχνει ότι στόχος είναι η επικοινωνία, ο πιο κατάλληλος τρόπος για να πετύχεις κάτι είναι να γράψεις κάτι σε ένα χαρτί β) ό,τι είναι γραµµένο αντιστοιχεί σε ένα προφορικό µήνυµα και δε διστάζουν να το διαβάσουν, όταν τους το ζητούν όταν το "διαβάζουν" δείχνουν ότι γνωρίζουν τα χαρακτηριστικά του συγκεκριµένου είδους κειµένου, π.χ. χαιρετισµός, µήνυµα, κλείσιµο, υπογραφή. 44

Γραφή 2: γ) έχουν συνείδηση ότι το γράψιµο απαιτεί οργάνωση, την οποία από κάπου απέκτησαν: γράφουν από πάνω προς τα κάτω κι από αριστερά προς τα δεξιά, ειδικά πολιτιστικά χαρακτηριστικά της ελληνικής κοινωνίας (πβ. Άραβες) δ) Τα χαρακτηριστικά αυτά επισηµαίνονται σε όλα σχεδόν τα «γραπτά» των παιδιών αυτής της ηλικίας και δείχνουν ότι ίσως ξέρουν για τη γραφή περισσότερα από ό,τι µένει να µάθουν στην πραγµατικότητα να συστηµατοποιήσουν όσα ήδη πέτυχαν. 45

Ανάγνωση Στην εποχή µας όλοι πρέπει να µάθουν να διαβάζουν όλα τα παιδιά θέλουν να µάθουν να διαβάζουν πολλά παιδιά δυσκολεύονται γιατί; όχι εύκολη απάντηση πολλές συζητήσεις 46

Όταν το παιδί έρχεται στο σχολείο γνωρίζει: την µπροστινή όψη του βιβλίου, τη φορά ανάγνωσης (αριστερά > δεξιά, πάνω > κάτω), το µήνυµα το έχουν τα γράµµατα κι όχι οι εικόνες, ξεχωρίζει µια-δυο λέξεις, ξεχωρίζει µικρά-µεγάλα γράµµατα, κόµµατα, τελείες κ.λπ. 47

Συµπερασµατικά, όταν το παιδί έρχεται σχολείο δεν αγνοεί ολοκληρωτικά τη µορφή και τις λειτουργίες της γραπτής γλώσσας, αλλά αρκετή γνώση για τη γραφή και την ανάγνωση. Αν οι δάσκαλοι θέλουν να χτίσουν εποικοδοµητικά, χρήσιµο να γνωρίζουν τη φύση αυτής της γνώσης αλλά και κάποιες διαδικασίες µε τις οποίες τα παιδιά την αποκτούν. 48

ένα ακόµα χαρακτηριστικό του ΔΕΠΠΣ που θα ήθελα να σχολιάσω: η θεωρία των ειδών λόγου 49

Ορισµός της έννοιας Τα είδη* είναι κατηγορίες, οι οποίες παράγονται µέσα από την αλληλεπίδραση των χαρακτηριστικών του κειµένου και των αναγνωστικών συνηθειών. *πβ. επιστολή, κωµωδία, αστυνοµικό µυθιστόρηµα, παραµύθι Τα είδη διαµορφώνουν αλλά και περιορίζουν τα µηνύµατα που δέχεται ο αναγνώστης από το κείµενο. 50

H διάκριση των ειδών λόγου, όµως δε γίνεται (µόνο) µε βάση τα χαρακτηριστικά τους αλλά µε βάση και τους κανόνες για την ανάγνωσή τους που είναι κοινοί για τα µέλη µιας «αναγνωστικής» κοινωνίας. 51

Οι τρόποι ανάγνωσης που επικρατούν σε µια κοινωνία προσφέρουν µια γκάµα από ειδολογικές κατηγορίες µέσα από τις οποίες µπορούν να διαβαστούν τα κείµενα, π.χ. µια κινηµατογραφική ταινία µπορεί να την «αναγνώσει» κάποιος ως κωµωδία και κάποιος ως δράµα, ένα απόσπασµα της Βίβλου ένας ιστορικός να το «αναγνώσει» ως ιστορία, ενώ ένας πιστός ως προφητικό λόγο 52

πβ. επίσης, το παράδειγµα της αγελάδας, την οποία οι Iνδοί τη θεωρούν ιερό ζώο και δεν την ενοχλούν, ενώ άλλοι τη σφάζουν και την τρώνε ή τη ντοµάτα, που άλλοι τη θεωρούν φρούτο, άλλοι λαχανικό και άλλοι ότι περιέχει δηλητήριο 53

Tα είδη γραφής είναι κανόνες οι οποίοι περιορίζουν τον τρόπο µε τον οποίο ο συγγραφέας και ο αναγνώστης κατασκευάζουν το νόηµα στα κείµενα, αλλά ταυτόχρονα είναι απαραίτητα, αφού µας καθιστούν ικανούς να τα διαβάζουµε 54

H χρησιµότητα της θεωρίας H θεωρία των ειδών λόγου βοηθά στην αποκάλυψη των κοινωνικών συµβάσεων που κρύβονται πίσω από κάθε είδος λόγου. 55

π.χ. η φράση «ανεβαίνει το θερµόµετρο στη Σοφοκλέους» έχει διαφορετική σηµασία σε έναν τίτλο εφηµερίδας, σε µια διαφήµιση, και σε ένα τοιχογράφηµα που υπογράφεται από µια οµάδα αναρχικών. 56

Τα κείµενα διαβάζονται και κατανοούνται µέσω του είδους στο οποίο ανήκουν, π.χ. ο «Ύµνος εις την Eλευθερίαν» του Δ. Σολωµού έχει διαφορετική σηµασία ως εθνικός ύµνος και διαφορετική ως λογοτέχνηµα. 57

Εφαρµογή Tο γνωστό παραµύθι της Kοκκινοσκουφίτσας θα µπορούσε να είναι έργο α) τρόµου, αν δινόταν έµφαση στο φόνο της γιαγιάς. β) ερωτικό, αν δινόταν έµφαση στη διάσωση από τον ξυλοκόπο, γ) ηθοπλαστικό, αν δινόταν έµφαση στον κίνδυνο που ενεδρεύει σε όσους βγαίνουν έξω από το σπίτι, 58

Επανερχόµενοι στο ΔΕΠΠΣ και ανακεφαλαιώνοντας για τον προφορικό και γραπτό λόγο στο Νηπιαγωγείο και στο Δηµοτικό η διάκριση των δύο µορφών λόγου είναι αναγκαία παιδαγωγικές οι συνέπειες της διαφοράς τους 59

προφορική και γραπτή γλώσσα η γλώσσα σε "αναπτυγµένες" κοινωνίες διαφοροποιείται σε προφορική και γραπτή δυο βασικές µορφές γλωσσικής επικοινωνίας η σύγχυση σχετικά µε τη συνύπαρξη και την επικοινωνιακή λειτουργία των δύο µορφών της γλώσσας επηρεάζει τη στάση κατά τη διδασκαλία λανθασµένες διδακτικές επιλογές 60

προφορική και γραπτή γλώσσα διαφέρουν και στη φύση και στη λειτουργία τους, επειδή διαφορετικές οι συνθήκες µέσα στις οποίες ασκούνται. Το γράψιµο δεν είναι µια αυτόµατη µετατροπή του προφορικού λόγου σε γραπτό, αλλά τη δική του λογική και τις δικές του προδιαγραφές 61

διδασκαλία της γραφής και του γραπτού λόγου κατά το ΔΕΠΠΣ α) σκοπός της διδασκαλίας η σταδιακή εισαγωγή των νηπίων στο γραπτό λόγο, το καθένα σύµφωνα µε τις προσωπικές του δυνατότητες, β) έµφαση στην απόκτηση από τα παιδιά δεξιοτήτων γραµµατισµού, γ) οι κειµενικές ενότητες θα πρέπει να είναι ενότητες µε νόηµα και να ανήκουν σε διάφορα είδη λόγου, 62

διδασκαλία της γραφής και του γραπτού λόγου 2 δ) να δίνονται ευκαιρίες στο σχολείο να γίνεται «ανάδυση του γραµµατισµού» των µαθητών, ε) το λάθος που πιθανόν κάνουν τα νήπια κατά την παραγωγή γραπτού λόγου δε θα πρέπει να θεωρείται κολάσιµο, στ) το περιβάλλον της τάξης και του Νηπιαγωγείου θα πρέπει να είναι ένα περιβάλλον πλούσιο σε γραπτά ερεθίσµατα, 63

διδασκαλία της γραφής και του γραπτού λόγου 3 ζ) θα πρέπει να δηµιουργούνται κατά τη διδασκαλία, ει δυνατόν, πραγµατικές συνθήκες επικοινωνίας, η) τα νήπια θα πρέπει να ασχολούνται και µε πολυτροπικά κείµενα, ώστε να εξοικειωθούν µε τους νέους τρόπους παρουσίασης του γραπτού λόγου πβ. πολυµέσα, τηλεόραση, διαφήµιση κ.λπ. 64

Κλείνω µε µια ανακεφαλαιωτική αναφορά στο ΔΕΠΠΣ γλώσσας του Δηµοτικού Σχολείου 65

Γενικές αρχές του: Επίκεντρο της διδασκαλίας το πλήρες κείµενο Έµφαση στην επαφή των µαθητών µε διάφορες µορφές λόγου (π.χ. διαφηµιστικός, διοικητικός, δηµοσιογραφικός κ.λπ.) Δυνατότητα οι διδάσκοντες να χρησιµοποιούν πρόσθετα "αυθεντικά κείµενα" 66

Ενθαρρύνεται η λήψη πρωτοβουλιών από τους διδάσκοντες Δε γίνεται µνεία στην Πρώτη Γραφή και Ανάγνωση (αντιµετωπίζεται στο πλαίσιο της γενικότερης φιλοσοφίας του Π.Σ.) Έµφαση τόσο στον προφορικό όσο και στον γραπτό λόγο. 67

Αποσυνδέεται η διδασκαλία της λογοτεχνίας από τη διδασκαλία της γλώσσας. Έµφαση στη διδασκαλία του συστήµατος της γλώσσας (φωνολογία - µορφολογία - σύνταξη) Εισάγεται η πληροφορική στη διδασκαλία της γλώσσας 68

Λαµβάνονται υπόψη οι ξένοι µαθητές που φοιτούν στα σχολεία Προβλέπονται βιβλία του µαθητή και του δασκάλου Προβλέπεται αξιολόγηση του Προγράµµατος Προβλέπεται αξιολόγηση των µαθητών µε διάφορων ειδών δοκιµασίες 69

τέλος 70