ΔΚΘΔΖ. Γ. Μ. Πηθής Α. Κρακβής Ζι. Νηθοιάοσ, Πρόεδρος Μέιος Μέιος

ΔΚΘΔΖ ΣΡΗΜΔΛΟΤ ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΖ ΔΠΗΣΡΟΠΖ ΓΗΑ ΣΖ ΓΗΔΞΑΓΩΓΖ ΔΡΔΤΝΑ ΥΔΣΗΚΑ ΜΔ ΣΖΝ ΚΑΣΑΣΑΖ ΣΖΝ ΟΠΟΗΑ ΠΔΡΗΖΛΘΔ ΣΟ ΣΡΑΠΔΕΗΚΟ ΤΣΖΜΑ ΚΑΗ Ζ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΣΖ ΚΤΠΡΗΑΚΖ ΓΖΜΟΚΡΑΣΗΑ Γ. Μ. Πηθής Α. Κρακβής Ζι. Νηθοιάοσ, Πρόεδρος Μέιος Μέιος 28 επηεκβρίοσ, 2013 1

ΠΚΝΑΚΑ ΠΕΡΚΕΧΟΜΕΝΩΝ 1.0 ΕΚΑΓΩΓΗ.....06 2.0 ΑΞΚΟΛΟΓΗΗ ΚΤΠΡΚΑΚΗ ΟΚΚΟΝΟΜΚΑ ΑΠΟ ΔΚΕΙΝΕΚ ΟΚΚΟΤ ΑΞΚΟΛΟΓΗΗ. 21 3.0. Η ΜΑΡΣΤΡΚΑ...22 3.1. ΤΠΟΤΡΓΕΚΟ ΟΚΚΟΝΟΜΚΚΏΝ.......22 3.1.1 Πατςαλίδθσ X....22 3.1.2 Καλοηϊθσ Φ.. 25 3.1.3. Μιχαιλ. 29 3.1.4 Σρόκκοσ Α.29 3.1.5. Χαραλάμπουσ Α..31 3.1.6 Ποφφοσ Γ...34 3.1.7 Γεωργίου Γ. 35 3.2. ΚΑΣΑΙΕΕΚ ΠΡΩΗΝ ΤΠΟΤΡΓΩΝ..36 3.2.1. ταυράκθσ Χ. 36 3.2.2. Καηαμίασ Κ..43 3.2.3 ιαρλι Β...49 3.2.4 αρρισ Μ 51 3.3. ΓΕΝΚΚΟ ΕΛΕΓΚΣΘ......55 3.3.1 Γιωρκάτηθ Χρ. 55 3.4. ΠΡΟΕΔΡΟΚ ΚΟΚΝΟΒΟΤΛΕΤΣΚΚΩΝ ΕΠΚΣΡΟΠΩΝ 58 3.4.1. υλλοφρθσ Δ.. 58 3.4.2. Γεωργίου Γ.. 60 3.4.3. Παπαδόπουλοσ Ν.. 61 2

3.5. ΣΡΑΠΕΖΑ ΚΤΠΡΟΤ.....66 3.5.1. Διογζνουσ Α... 66 3.5.2. Πίττασ Α.69 3.5.3. Μαυρομμάτθσ Μ...71 3.5.4. Ηρακλζουσ Η...73 3.5.5. Βφρωνοσ Β..76 3.5.6 Ιωάννου Ε...79 3.5.7 Αριςτοδιμου Θ...83 3.5.8 Ξενοφϊντοσ Ε 87 3.5.9 Αρτζμθ Α..91 3.5.10 Καρυδάσ Ν..96 3.5.11 Κυπρισ Γ....99 3.5.12 Ηλιάδθσ Α.103 3.5.13 Σςολάκθσ Κ.. 109 3.6 ΛΑΚΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ. 114 3.6.1 αρρισ Μ..114 3.6.2. Φιλίππου Α..116 3.6.3 Λαηαρίδθσ Κ.......118 3.7 ΚΕΝΣΡΚΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ..121 3.7.1. Χριςτοδοφλου Χρ... 121 3.7.2 Θεοφίλου Α...124 3.7.3 Πουλλισ Κ......126 3.7.4 ταυρινάκθσ...130 3.7.5 Ορφανίδθσ Α. 134 3.7.6 Δθμθτριάδθσ Π...140 3

3.8 ΠΡΟΕΔΡΟΚ ΚΤΠΡΚΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΣΚΑ. 146 3.8.1 Χριςτόφιασ Δ.. 146 3.8.2 Αναςταςιάδθσ Ν....146 4.0 ΤΜΠΕΡΑΜΑΣΑ.. 153 5.0. ΠΟΛΚΣΚΚΕ ΕΤΙΤΝΕ.....176 4

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑΣΑ ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ. 01 Αγόρευςθ και απαντιςεισ Γενικοφ Ειςαγγελζα... ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ. 02 Απόφαςθ ςχετικά με τισ εξουςίεσ και πεδίο αρμοδιοτιτων τθσ Ερευνθτικισ Επιτροπισ. ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ. 03 Απόφαςθ (μειοψθφίασ) κ. Ηλιάνασ Νικολάου ςχετικά με τισ εξουςίεσ και πεδίο αρμοδιοτιτων τθσ Ερευνθτικισ Επιτροπισ ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ. 04 Εξουςίεσ και πεδίο αρμοδιοτιτων τθσ Ερευνθτικισ Επιτροπισ... ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ. 05 Απόφαςθ Τπουργικοφ υμβουλίου θμερ. 5 Ιουλίου 2013 αναφορικά με τισ εξουςίεσ και πεδίο αρμοδιοτιτων τθσ Ερευνθτικισ Επιτροπισ.. ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ. 06 Κατάλογοσ μαρτφρων που κατάκεςαν ςτθν Ερευνθτικι Επιτροπι για τθν οικονομία. ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ. 07 Διαχρονικι αξιολόγθςθ κυπριακισ οικονομίασ από διεκνείσ οίκουσ αξιολόγθςθσ... ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ. 08 Πρακτικά ςυνεδρίασ του Τπουργικοφ υμβουλίου, 25θσ Οκτωβρίου 2011.... ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ. 09 υνοπτικοί Πίνακεσ: υνολικι απαςχόλθςθ ςτον ευρφ δθμόςιο τομζα, 1995-2012.... 5

1.0. ΔΗΑΓΩΓΖ ηηο 28 Μαξηίνπ, 2013, δεκνζηεχζεθε ε αθφινπζε απφθαζε ηνπ Τπνπξγηθνχ πκβνπιίνπ, σο Καλνληζηηθή Γηνηθεηηθή Πξάμε, κε Αξ. 99/2013 : «Σν Τπνπξγηθφ πκβνχιην, αζθψληαο ηηο εμνπζίεο πνπ παξέρνληαη ζ απηφ απφ ηα άξζξα 2 θαη 3 ηνπ πεξί Δξεπλεηηθψλ Δπηηξνπψλ Νφκνπ, Κεθ. 44, θαη ηνπο Νφκνπο κε αξ. 37/1982, 84/1983, 119(Ι)/2011 θαη 147(Ι)/2012, κε απφθαζή ηνπ θαηά ηε ζπλεδξία ηνπ ηεο 28 εο Μαξηίνπ 2013, δηφξηζε ηνλ θ. Γεψξγην Μ. Πηθή σο Πξφεδξν θαη ηνπο θ. Παλαγηψηε Καιιή θαη θ. Γηαλλάθε Κσλζηαληηλίδε σο Μέιε ηεο ηξηκεινχο Δξεπλεηηθήο Δπηηξνπήο, κε φιεο ηηο εμνπζίεο πνπ πξνλννχλ νη Νφκνη απηνί, γηα λα εμεηάζεη ην ζέκα επζχλεο θαη/ή επζπλψλ γηα ηελ θαηάζηαζε ζηελ νπνία πεξηήιζε ην ηξαπεδηθφ ζχζηεκα θαη γεληθά ε νηθνλνκία ηεο Κππξηαθήο Γεκνθξαηίαο, κε εηδηθή αλαθνξά ζηα αθφινπζα δεηήκαηα: i. Σν ζχλνιν ησλ ελεξγεηψλ, παξαιείςεσλ, γεγνλφησλ, ζπλζεθψλ, ή ην ζπλδπαζκφ ηνπο, πνπ νδήγεζαλ ζηελ παξνχζα θαηάζηαζε ηεο νηθνλνκίαο, ηνπ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο γεληθά θαη ηνπ θάζε επί κέξνπο ηξαπεδηθνχ ηδξχκαηνο. ii. Σα γεγνλφηα θαη ηηο απνθάζεηο, βάζεη ησλ νπνίσλ έγηλαλ ζπγθεθξηκέλεο ελέξγεηεο ή παξαιείςεηο πνπ νδήγεζαλ ζηελ παξνχζα θαηάζηαζε ηεο νηθνλνκίαο. iii. Σα γεγνλφηα θαη ηηο ζπλζήθεο ππφ ηηο νπνίεο απνρψξεζε ε HSBC απφ ηε Λατθή Σξάπεδα Κχπξνπ θαη ηε δηάζεζε ηνπ κεξηδίνπ ηεο. iv. Σα γεγνλφηα θαη ηηο απνθάζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ απφθηεζε θαη δηάζεζε μέλσλ νκνιφγσλ απφ θππξηαθέο ηξάπεδεο, κε ηδηαίηεξε αλαθνξά ζηελ πεξίνδν θαηά ηελ νπνία, ελψ κεγάιεο δηεζλείο ηξάπεδεο πσινχζαλ ηα νκφινγα ηνπ ειιεληθνχ δεκνζίνπ πνπ θαηείραλ, ηελ ίδηα ψξα θππξηαθέο ηξάπεδεο αγφξαδαλ νκφινγα ηνπ ειιεληθνχ δεκνζίνπ ζηε δεπηεξνγελή αγνξά. v. Σα γεγνλφηα θαη ηηο απνθάζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ ηξαπεδηθή επέθηαζε θππξηαθψλ ηξαπεδψλ ζην εμσηεξηθφ. 6

vi. Σα γεγνλφηα θαη ηηο απνθάζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ παξαρψξεζε θηινδσξεκάησλ ή άιισλ παξνρψλ ζε κέιε δηνηθεηηθψλ ζπκβνπιίσλ ή ιεηηνπξγνχο ησλ ηξαπεδψλ, ζε πνηνπο θαη ηα πνζά πνπ παξαρσξήζεθαλ. vii. Σα γεγνλφηα θαη ηηο απνθάζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηα θέξδε πνπ δειψζεθαλ κε βάζε ηα νηθνλνκηθά απνηειέζκαηα ησλ ηξαπεδψλ ησλ ηειεπηαίσλ δέθα εηψλ θαη ηε δηαρείξηζή ηνπο. viii. Καηά πφζν αθνινπζήζεθαλ νη νδεγίεο ηεο Κεληξηθήο Σξάπεδαο γηα ηνλ νξζφ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ησλ ηξαπεδψλ ζε ζρέζε κε ηελ αλάγθε γηα ηνλ απνηειεζκαηηθφ εληνπηζκφ, δηαρείξηζε θαη αλαθνξά φισλ ησλ θηλδχλσλ ζηνπο νπνίνπο εθηίζεηαη, ή είλαη ελδερφκελν λα εθηεζεί κηα ηξάπεδα. ix. Καηά πφζν ηεξήζεθαλ νη κεραληζκνί εζσηεξηθνχ ειέγρνπ ησλ ηξαπεδψλ θαη, πην ζπγθεθξηκέλα, ηεο εζσηεξηθήο επηζεψξεζεο, δηαρείξηζεο θηλδχλσλ θαη θαλνληζηηθήο ζπκκφξθσζεο. x. Σηο ζπλζήθεο θαη ηε δηαδηθαζία επηινγήο θαη θαζνξηζκνχ ησλ φξσλ εληνιήο ηεο PIMCO γηα αμηνιφγεζε ηνπ ραξηνθπιαθίνπ θαη ησλ θεθαιαηαθψλ αλαγθψλ ησλ θππξηαθψλ ηξαπεδψλ. xi. Σα γεγνλφηα θαη ηηο απνθάζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ απφθαζε ηνπ Eurogroup θαη ηεο πλφδνπ Κνξπθήο ηνπ Ινπιίνπ θαη Οθησβξίνπ ηνπ 2011 γηα απνκείσζε ησλ ειιεληθψλ νκνιφγσλ. xii. Καηά πφζν νη ηξάπεδεο ζπκκεηείραλ ζηε ιήςε απνθάζεσλ εθ κέξνπο ηνπ IIF, πνηεο ήηαλ νη ζέζεηο ηνπο θαη αλ νη ζέζεηο απηέο έγηλαλ δεθηέο ή φρη θαη γηαηί. xiii. Σηο ζπλζήθεο θαη ηνλ ηξφπν δηαπξαγκάηεπζεο ηνπ ζέκαηνο ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ ζπζηήκαηνο θαηά ηε δηαπξαγκάηεπζε ηεο δαλεηαθήο ζχκβαζεο. xiv. Σα γεγνλφηα θαη ηηο απνθάζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ παξνρή ή δηαγξαθή ή κείσζε δαλείσλ ή δηαγξαθή εγγπήζεσλ ή παξνρή άιισλ δηεπθνιχλζεσλ απφ ηξάπεδεο ηεο Γεκνθξαηίαο, ηφζν ζηελ Κχπξν φζν θαη ζην εμσηεξηθφ, θαη, εηδηθφηεξα, αλ απηά πξαγκαηνπνηήζεθαλ κε 7

βάζε ηηο νξζέο δηαδηθαζίεο, εγγπήζεηο ή εμαζθαιίζεηο, ή κε βάζε ηα ηξαπεδηηηθά θξηηήξηα θαινχ δαλεηζκνχ, θαη θαηά πφζν ππήξμε επαξθήο έιεγρνο εθ κέξνπο ηεο Κεληξηθήο Σξάπεδαο ηεο Κχπξνπ. xv. Καηά πφζν αθνινπζήζεθαλ νη θαλφλεο ή ην επξσπατθφ πιαίζην εηαηξηθήο δηαθπβέξλεζεο απφ ηα δηνηθεηηθά ζπκβνχιηα θαη ηηο δηνηθήζεηο ησλ ηξαπεδψλ ηεο Γεκνθξαηίαο θαη αλ είραλ δηεμαρζεί νη απαηηνχκελνη εζσηεξηθνί έιεγρνη ησλ πξαθηηθψλ απηψλ. xvi. Σα γεγνλφηα θαη ηηο απνθάζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ εθ κέξνπο ηεο Κεληξηθήο Σξάπεδαο ηεο Κχπξνπ ζχλαςε δαλείσλ απφ ην Emergency Liquidity Assistance θαη ηε δηνρέηεπζή ηνπο ζε ηξάπεδεο ηεο Γεκνθξαηίαο. xvii. Σα γεγνλφηα θαη ηηο απνθάζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε δηνρέηεπζε/ρξήζε απφ ηηο ηξάπεδεο ηεο Γεκνθξαηίαο θεθαιαίσλ ηα νπνία εμαζθάιηζαλ απφ ην Emergency Liquidity Assistance. xviii. Σα γεγνλφηα θαη ηηο απνθάζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ νξζφηεηα ή/θαη ινγηθφηεηα ή/θαη επάξθεηα ησλ απνθάζεσλ ησλ δηνηθεηηθψλ ζπκβνπιίσλ θαη άιισλ αμησκαηνχρσλ ή ιεηηνπξγψλ ηξαπεδψλ ηεο Γεκνθξαηίαο θαηά ηε δηαρείξηζε ησλ ππνζέζεσλ ή ηε δηεμαγσγή ησλ εξγαζηψλ απηψλ θαη εηδηθφηεξα ηελ αγνξά ή πψιεζε νκνιφγσλ ή άιισλ αμηνγξάθσλ, ηελ παξνρή, δηαγξαθή ή κείσζε δαλείσλ ή δηαγξαθή εγγπήζεσλ ή παξνρή άιισλ δηεπθνιχλζεσλ. xix. Καηά πφζν νπνηνηδήπνηε θξαηηθνί αμησκαηνχρνη ή ππάιιεινη ζηελ θξαηηθή ππεξεζία ή ηελ Κεληξηθή Σξάπεδα Κχπξνπ ή ηνλ επξχηεξν δεκφζην ηνκέα ή δηνηθεηηθνί ζχκβνπινη ή ιεηηνπξγνί ηξαπεδψλ ηεο Γεκνθξαηίαο παξέιεηπαλ λα ζπκκνξθψλνληαη κε απνθάζεηο ή νδεγίεο αξκφδησλ νξγάλσλ πνπ ηνπο εδίδνλην θαη, αλ ε απάληεζε είλαη θαηαθαηηθή, πνηνη είλαη απηνί θαη πνηνο ν βαζκφο επζχλεο ελφο εθάζηνπ. xx. Σα γεγνλφηα θαη ηηο απνθάζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πνηφηεηα, επάξθεηα θαη πιεξφηεηα ησλ εηζεγήζεσλ, απνθάζεσλ θαη απφςεσλ πνπ ππνβάιινληαλ ή δηαηππψλνληαλ απφ θξαηηθνχο αμησκαηνχρνπο ή 8

ππαιιήινπο ζηελ θξαηηθή ππεξεζία ή ηελ Κεληξηθή Σξάπεδα Κχπξνπ ή ηνλ επξχηεξν δεκφζην ηνκέα ή δηνηθεηηθνχο ζπκβνχινπο ή ιεηηνπξγνχο ηξαπεδψλ ηεο Γεκνθξαηίαο απφ ηελ αλάιεςε ησλ θαζεθφλησλ ηνπο κέρξη ηελ 23 ε Μαξηίνπ 2013. xxi. Σελ νξζφηεηα ησλ ρεηξηζκψλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε δηαρείξηζε ηεο πεξηνπζίαο θαη ηε δηνίθεζε ησλ ηξαπεδψλ θαη ησλ απνθάζεσλ ή ελεξγεηψλ γηα ζηήξημή ηνπο απφ ην θξάηνο. xxii. Καηά πφζν νη αξκφδηνη πνιηηεηαθνί αμησκαηνχρνη απνθάζηζαλ έγθαηξα νπνηνδήπνηε ζρέδην δηάζσζεο ηνπ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο, αλ ζην πιαίζην απηφ έιαβαλ ππφςε ηηο δεκνζηνλνκηθέο επηπηψζεηο θαη αλ έδσζαλ ή φρη μεθάζαξα κελχκαηα ζηηο δηεζλείο αγνξέο. xxiii. Σελ νξζφηεηα ρεηξηζκψλ θαη απνθάζεσλ γηα ηε δηαρείξηζε ησλ δεκνζηνλνκηθψλ ζεκάησλ ηεο Γεκνθξαηίαο. xxiv. Σα γεγνλφηα θαη ηηο απνθάζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο απνθάζεηο θαη ηηο επζχλεο νπνησλδήπνηε αλεμάξηεησλ αμησκαηνχρσλ, θξαηηθψλ, πνιηηηθψλ ή πνιηηεηαθψλ αμησκαηνχρσλ, ή ππαιιήισλ ζηελ θξαηηθή ππεξεζία ή ηελ Κεληξηθή Σξάπεδα Κχπξνπ ή ηνλ επξχηεξν δεκφζην ηνκέα ή ππαιιήισλ ζηελ θξαηηθή ππεξεζία ή ηελ Κεληξηθή Σξάπεδα Κχπξνπ ή ηνλ επξχηεξν δεκφζην ηνκέα θαη ηηο επηπηψζεηο πνπ είραλ νη απνθάζεηο ηνπο ζην ρξεκαηνπηζησηηθφ ζχζηεκα θαη ηε δεκνζηνλνκηθή θαηάζηαζε ηεο Γεκνθξαηίαο. xxv. Καηά πφζν πξνθχπηνπλ νπνηεζδήπνηε επζχλεο πνιηηηθέο, αζηηθέο ή πνηληθέο - θαη, αλ ε απάληεζε είλαη θαηαθαηηθή, πνηεο είλαη απηέο πνπ απνδίδνληαη - απφ ην ζχλνιν ησλ ελεξγεηψλ, παξαιείςεσλ, γεγνλφησλ, ζπλζεθψλ, ή ην ζπλδπαζκφ ηνπο, πνπ νδήγεζαλ ζηελ παξνχζα θαηάζηαζε. xxvi. Δηζεγήζεηο γηα ηνλ ηξφπν βειηίσζεο ηεο θαηάζηαζεο, πξνο απνθπγή παξφκνησλ πεξηζηαηηθψλ ζην κέιινλ. xxvii. Οπνηεζδήπνηε άιιεο ζπλαθείο πηπρέο ή δεηήκαηα ή ζέκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηα πην πάλσ, θαηά ηελ θξίζε ηεο Δξεπλεηηθήο Δπηηξνπήο». 9

Ο πεξί Δξεπλεηηθψλ Δπηηξνπψλ Νφκνο - ΚΔΦ. 44 - παξέρεη εμνπζία ζην Τπνπξγηθφ πκβνχιην λα πξνβαίλεη ζην δηνξηζκφ εξεπλεηηθήο επηηξνπήο, απνηεινχκελεο απφ ηξεηο ή πεξηζζφηεξνπο επηηξφπνπο, κε δηάηαγκα δεκνζηεπφκελν ζηελ Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Γεκνθξαηίαο. Αμηνζεκείσηε είλαη ε πξφλνηα ηνπ λφκνπ φηη ν έλαο εθ ησλ δηνξηζζεζφκελσλ επηηξφπσλ πξέπεη λα είλαη λνκνκαζήο, θαηέρνληαο ηα πξνζφληα γηα δηνξηζκφ ζηε ζέζε δηθαζηή ηνπ Αλσηάηνπ Γηθαζηεξίνπ ή ππήξμε δηθαζηήο ηνπ Αλσηάηνπ Γηθαζηεξίνπ. ηηο 2 Απξηιίνπ 2013, ηα δηνξηζζέληα Μέιε ηεο Δπηηξνπήο έδσζαλ ην λελνκηζκέλν φξθν γηα ηελ άζθεζε ησλ θαζεθφλησλ ηνπο. Ο θ. Γηαλλάθεο Κσλζηαληηλίδεο ππέβαιε παξαίηεζε ηελ 8 ε Απξηιίνπ. Αληηθαηαζηάζεθε, κε απφθαζε ηνπ Τπνπξγηθνχ πκβνπιίνπ, ζηηο 11 Απξηιίνπ 2013, απφ ηνλ θ. Αλδξέα Κξακβή (βι. ΚΓΠ 114/2013) ν νπνίνο αλέιαβε θαζήθνληα κεηά ην λελνκηζκέλν φξθν. ηηο 19 Απξηιίνπ 2013, θαηέζεζε ν πξψηνο κάξηπξαο ελψπηνλ ηεο Δπηηξνπήο - ν θ. Υξ. Παηζαιίδεο, Γεληθφο Γηεπζπληήο ηνπ Τπνπξγείνπ Οηθνλνκηθψλ. ηηο 22 Απξηιίνπ 2013, ππέβαιε παξαίηεζε ν θ. Παλαγηψηεο Καιιήο ν νπνίνο αληηθαηαζηάζεθε ζηηο 23/04/2013 (βι. ΚΓΠ 114/2013) απφ ηελ θπξία Ζιηάλα Νηθνιάνπ. Σν Άξζξν 10(1) ηνπ πεξί Δξεπλεηηθψλ Δπηηξνπψλ Νφκνπ παξέρεη εμνπζία γηα αληηθαηάζηαζε κειψλ ηεο ηα νπνία παξαηηνχληαη γηα ιφγνπο αζζελείαο ή άιινπο ιφγνπο. Σν Άξζξν 10(2) νξίδεη φηη έξεπλεο πνπ δηελεξγήζεθαλ πξηλ ηελ αλάιεςε θαζεθφλησλ απφ λέν κέινο δελ επαλαιακβάλοληαη ή αλαθεθαιαηώλοληαη. 10

Ζ δηαρείξηζε ηεο πεξηνπζίαο ηνπο θαη, γεληθφηεξα ε δηνίθεζε ησλ ηξαπεδψλ, απνηειεί αληηθείκελν έξεπλαο. Πεξηήιζε ζε γλψζε ηεο Δξεπλεηηθήο Δπηηξνπήο φηη ε Λατθή Σξάπεδα ήγεηξε αγσγή ελαληίνλ έληεθα θπζηθψλ θαη ελφο λνκηθνχ πξνζψπνπ, αμηνχζα απνδεκηψζεηο 3,9 δηο Δπξψ, αλαθνξηθά κε δεκίεο πνπ ππέζηε θαηά ηελ πεξίνδν, αξρνκέλεο απφ ην 2006, ηεο δηαρείξηζεο ηεο Λατθήο Σξάπεδαο απφ ηνλ θχξην Βγελφπνπιν θαη, γεληθφηεξα, απφ ειιεληθά ζπκθέξνληα. πλ ησ ρξφλσ, δεηήζεθε απφ ηε Γεληθή Γηαρεηξίζηξηα ηεο Λατθήο Σξάπεδαο ε νπνία δηνξίζηεθε κεηά ηηο απνθάζεηο ηνπ Eurogroup ηνπ 2013, ελδηάκεζν δηάηαγκα γηα ηελ παγνπνίεζε ησλ ζηνηρείσλ ελεξγεηηθνχ, νξηζκέλσλ απφ ηνπο ελαγνκέλνπο ζηελ Κχπξν θαη ζην εμσηεξηθφ. Άιιν ζέκα ην νπνίν πεξηήιζε ζε γλψζε ηεο Δπηηξνπήο ζε ζρέζε κε ζέκαηα πνπ άπηνληαη ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο Σξάπεδαο Κχπξνπ, είλαη ε δηεμαγσγή, κεηά απφ νδεγίεο ηνπ Γεληθνχ Δηζαγγειέα πνηληθήο έξεπλαο απφ ηηο αζηπλνκηθέο Αξρέο, γηα ηελ εμαγνξά ηεο Uniastrum - Ρσζηθήο Σξάπεδαο - απφ ηελ Σξάπεδα Κχπξνπ θαη ηε δηαρείξηζή ηεο. Πνηληθέο έξεπλεο έρνπλ ζην κεηαμχ δηαηαρζεί θαη γηα ηελ - (α) Γηάζεζε ηξαπεδηθψλ αμηνγξάθσλ, (β) Δκπινθή ηνπ πξψελ Γηνηθεηή ηεο Κεληξηθήο Σξάπεδαο, θπξίνπ Υξηζηνδνχινπ, ζε δσξνδνθία θαη, (γ) Σε δηαρείξηζε ηεο Λατθήο Σξάπεδαο επί επνρήο Βγελφπνπινπ. Ζ δπλαηφηεηα δηεξεχλεζεο απφ ηελ Δξεπλεηηθή Δπηηξνπή ζεκάησλ ηα νπνία απνηεινχλ αληηθείκελν είηε δηθαζηηθήο δηαδηθαζίαο ή πνηληθήο έξεπλαο, απνηέιεζε αληηθείκελν ελδηάκεζεο απφθαζεο ηεο Δξεπλεηηθήο Δπηηξνπήο. Άιιν ζέκα ην νπνίν απαζρφιεζε ηελ Δπηηξνπή θαη απνηέιεζε ζέκα εμέηαζεο ζηελ πξναλαθεξζείζα απφθαζε, είλαη θαηά πφζν παξέρεηαη θαηά λφκν ε δπλαηφηεηα απφδνζεο απφ απηήλ, αζηηθψλ ή πνηληθψλ επζπλψλ ζε νπνηνδήπνηε άηνκν. 11

Πξηλ απαληήζνπκε ζηα εγεηξφκελα εξσηήκαηα, ζεσξήζακε πξέπνλ φπσο δεηήζνπκε ηηο απφςεηο ηνπ Γεληθνχ Δηζαγγειέα, ηνπ λνκηθνχ ζπκβνχινπ ηνπ Τπνπξγηθνχ πκβνπιίνπ ην νπνίν δηφξηζε ηελ Δπηηξνπή, επί ησλ εγεηξνκέλσλ ζεκάησλ ηα νπνία πξνζδηνξίζηεθαλ ζε ζεκείσκα ηεο Δπηηξνπήο ηεο Ηνπλίνπ 2013. Ο Γεληθφο Δηζαγγειέαο πξνζχκσο αληαπνθξίζεθε ζηελ πξφζθιεζε ηεο Δξεπλεηηθήο Δπηηξνπήο θαη εμέζεζε ηηο απφςεηο ηνπ επί φισλ ησλ αλαθπνκέλσλ δεηεκάησλ, πεξηιακβαλνκέλεο θαη ηεο δπλαηφηεηαο απφδνζεο αζηηθψλ θαη πνηληθψλ επζπλψλ απφ ηελ Δξεπλεηηθή Δπηηξνπή. Ζ αγφξεπζε ηνπ Γεληθνχ Δηζαγγειέα, καδί θαη νη απαληήζεηο ηνπ ζε ππνβιεζέληα απφ ηελ Δπηηξνπή εξσηήκαηα, ζπλάπηνληαη (Παράρηεκα Αρ. 1). 7 εο ηηο 25 Ηνπλίνπ 2013, ε Δξεπλεηηθή Δπηηξνπή εμέδσζε απφθαζε ζρεηηθά κε ηηο εμνπζίεο θαη ην πεδίν αξκνδηνηήησλ ηεο. Αληίγξαθν ηεο απφθαζεο (απφθαζε πιεηνςεθίαο) επηζπλάπηεηαη Παράρηεκα 2. Δπηζπλάπηεηαη επίζεο θαη ε απφθαζε κεηνςεθίαο, Παράρηεκα 3. Απνθαζίζηεθε φηη - «(α) Γελ είλαη επηηξεπηή ε εμέηαζε ζεκάησλ ηα νπνία απνηεινχλ ην αληηθείκελν δηθαζηηθήο δηαδηθαζίαο. (β) Γελ είλαη θαηά λφκν επηηξεπηή ε εμέηαζε ζεκάησλ ηα νπνία απνηεινχλ ην αληηθείκελν πνηληθήο έξεπλαο. Δπί ηνπ πξνθεηκέλνπ, πεξηήιζε ζε γλψζε ηεο Δπηηξνπήο φηη ε δηάζεζε ηξαπεδηθψλ αμηνγξάθσλ απνηειεί ην αληηθείκελν πνηληθήο έξεπλαο θαζψο θαη ηζρπξηζκνχο ή θαηεγνξίεο φηη ν θ. Υξηζηνδνχινπ, πξψελ Γηνηθεηήο ηεο Κεληξηθήο Σξάπεδαο, ρξεκαηίζηεθε ζε ζρέζε κε ηελ αγνξά ησλ κεηνρψλ ηεο 12

HSBC απφ ειιεληθά ζπκθέξνληα, πξνέρνληνο ηνπ θ. Βγελφπνπινπ, θαη ηελ επέθηαζε ηνπ κεξηδίνπ ηνπο ζηε Λατθή Σξάπεδα. (γ) Γελ είλαη θαηά λφκν παξαδεθηή ε απφδνζε αζηηθψλ ή πνηληθψλ επζπλψλ ζε νπνηνδήπνηε πξφζσπν». Σν πεδίν ηεο έξεπλαο ζπλνςίδεηαη ζηελ πξναλαθεξζείζα απφθαζε σο αθνινχζσο: i. «Γελ παξέρεηαη δηθαίσκα ζε Δξεπλεηηθή Δπηηξνπή λα απνδψζεη ζε άηνκν πνηληθέο ή άζηηθέο επζχλεο. ii. Απνθιεηζηηθφο θξηηήο ησλ δηθαησκάησλ θαη ππνρξεψζεσλ ηνπ αηφκνπ είλαη ε δηθαζηηθή εμνπζία. Απφθιηζε απφ ηε ζέζε απηή αληηκάρεηαη ηηο δηαηάμεηο ηνπ πληάγκαηνο ζηηο νπνίεο έρνπκε αλαθεξζεί. iii. Γελ είλαη επηηξεπηή ε δηεξεχλεζε απφ ηελ Δξεπλεηηθή Δπηηξνπή ζέκαηνο ην νπνίν απνηειεί ην αληηθείκελν δηθαζηηθήο δηαδηθαζίαο. iv. Γελ παξεκβάιιεηαη εκπφδην ζηε δηεξεχλεζε ηεο ιεηηνπξγίαο πνιηηεηαθψλ νξγάλσλ πξνο δηαπίζησζε θαηά πφζν αληαπνθξίλνληαη ζηηο αξρέο πνπ δηέπνπλ ηε ζχλλνκε, αθελφο, ιεηηνπξγία ηνπ θξάηνπο θαη ηελ πξνζηαζία θαη πξναγσγή ηνπ θνηλνχ ζπκθέξνληνο, αθεηέξνπ. Οχηε παξεκβάιιεηαη θψιπκα ζηελ απφδνζε πνιηηηθψλ επζπλψλ φπνπ ππάξρνπλ. v. Παξέρεηαη εμνπζία ζηελ Δξεπλεηηθή Δπηηξνπή δηεξεχλεζεο ηεο ιεηηνπξγίαο νξγαληζκψλ δεκνζίνπ δηθαίνπ πξνο ην ζθνπφ δηαπίζησζεο θαηά πφζν αληαπνθξίλνληαη ζηελ απνζηνιή ηνπο, σο πξνζδηνξίδεηαη απφ ην δίθαην θαη ηνπο ζθνπνχο δεκηνπξγίαο ηνπο. 13

vi. Παξέρεηαη ε δπλαηφηεηα ζηελ Δξεπλεηηθή Δπηηξνπή λα πξνβεί ζε έιεγρν ηεο ιεηηνπξγίαο ηξαπεδψλ, νξγαληζκψλ ζπλπθαζκέλσλ κε ηε ιεηηνπξγία θαη δηαθίλεζε ηνπ αηφκνπ ζην θνηλσληθφ ζχλνιν. Οη ηξάπεδεο ιεηηνπξγνχλ βάζεη λνκνζεζίαο θαη ηπγράλνπλ επνπηείαο απφ ηελ Κεληξηθή Σξάπεδα. vii. Οη δηαπηζηψζεηο ηεο Δπηηξνπήο κπνξεί λα έρνπλ σο αληηθείκελν ηε ιεηηνπξγία ησλ πξναλαθεξζέλησλ ζσκάησλ θαη νξγαληζκψλ πξνο ην ζθνπφ δηαπίζησζεο, πξψηνλ, ηεο θαηά λφκν ιεηηνπξγίαο ηνπο θαη, δεχηεξνλ, ηεο πξναγσγήο ηνπ ζθνπνχ πνπ είλαη ηαγκέλνη λα ππεξεηήζνπλ. Ζ θαθή δηαρείξηζε ζπληζηά αλαπφζπαζηε πηπρή ησλ ππφ δηεξεχλεζε ζεκάησλ. ηη δελ είλαη παξαδεθηφ είλαη ε πξνζσπνπνίεζε επζπλψλ είηε αζηηθψλ, είηε πνηληθψλ». Ο φξνο «ηξάπεδα» ηφζν ζηελ θαζνκηινπκέλε, φζν θαη ζηηο δηαηάμεηο ηεο ζρεηηθήο λνκνζεζίαο, δηαθξίλεηαη απφ ην «πλεξγαηηθφ Πηζησηηθφ Ίδξπκα». Σν πξννίκην ηνπ Πεξί Κεληξηθήο Σξάπεδαο Νφκνπ (2002-2013) απνθαιχπηεη φηη ν λφκνο ζεζπίζηεθε ράξηλ πξνζαξκνγήο ηνπ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο πξνο ηα ζέζκηα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζην ηξαπεδηθφ πεδίν. Ο φξνο «ηξάπεδα» δηαθξίλεηαη απφ ην «πλεξγαηηθφ Πηζησηηθφ Ίδξπκα» θαη ζηνλ Πεξί Σξαπεδηθψλ Δξγαζηψλ Νφκνλ - Άξζξνλ 2 - (1997-2013). Χο πξνο ηελ πνηληθή έξεπλα ζε ζρέζε κε ηελ Uniastrum, δηαπηζηψλεηαη φηη.. δηεξεχλεζε ζεκάησλ πνπ άπηνληαη ηεο Uniastrum ζα ζπληζηνχζε παξέκβαζε ζην αλαθξηηηθφ έξγν κε ελδερφκελν λα πιεγνχλ ηα δηθαηψκαηα πξνζψπσλ ππφ αλάθξηζε γηα ηελ δηάπξαμε εγθιεκαηηθήο πξάμεο. πλεπψο, δε ζα εμεηάζνπκε νηηδήπνηε ελδερφκελα άπηεηαη ηνπ αζηπλνκηθνχ έξγνπ.,ηη κπνξνχκε λα δηεξεπλήζνπκε είλαη ε επηκέιεηα πνπ έρεη επηδεηρζεί απφ ηα αξκφδηα φξγαλα ηεο Σξάπεδαο Κχπξνπ γηα ηελ απφθηεζε ηεο Uniastrum θαη ηηο νηθνλνκηθέο επηπηψζεηο απφ ηελ αγνξά ηεο. 14

Ζ απφθαζε ηεο Δξεπλεηηθήο Δπηηξνπήο γλσζηνπνηήζεθε κε επηζηνιή καο ζην Τπνπξγηθφ πκβνχιην ηελ επαχξην ηεο έθδνζήο ηεο (26 Ηνπλίνπ 2013). Αληίγξαθν ηεο επηζηνιήο επηζπλάπηεηαη - Παράρηεκα Αρ. 4). Ζ επηζηνιή καο θαηαιήγεη σο αθνινχζσο: «θνπφο ηεο παξνχζεο επηζηνιήο είλαη λα ζέζνπκε ελψπηνλ ηνπ αξκφδηνπ θαηά λφκν ζψκαηνο γηα ηε ζχζηαζε ηεο Δξεπλεηηθήο Δπηηξνπήο, ηνπ Τπνπξγηθνχ πκβνπιίνπ, πξνο δηεπθξίληζε θαηά πφζν ππφ ην θσο ηεο απφθαζεο ηεο πιεηνςεθίαο ην Τπνπξγηθφ πκβνχιην επηζπκεί (α) λα ζπλερίζνπκε ην έξγν καο ζηα πιαίζηα πνπ δηαγξάθνληαη ζηελ απφθαζε, ή (β) λα κεηαβάιεη ηνπο φξνπο εληνιήο θαη πάιη ππφ ην θσο ηνπ θεηκέλνπ ηεο Δξεπλεηηθήο Δπηηξνπήο». Δπαθφινπζα, ζηηο 5 Ηνπιίνπ 2013, ην Τπνπξγηθφ πκβνχιην έιαβε απφθαζε επί ηνπ ζέκαηνο θαη ν Τπνπξγφο Γηθαηνζχλεο θαη Γεκνζίαο Σάμεσο πξνέβε ζε δειψζεηο εθδνζείζεο απφ ηα αθφινπζα απνζπάζκαηα : «Γελ ππάξρεη νπνηνδήπνηε λνκηθφ θψιπκα γηα ηελ παξάιιειε έξεπλα απφ ηελ Δξεπλεηηθή Δπηηξνπή θαη αλαθξίζεσλ απφ πνηληθνχο εξεπλεηέο. Σν Τπνπξγηθφ πκβνχιην χζηεξα απφ αληαιιαγή απφςεσλ ζεσξεί φηη πέξαλ απφ ηελ απφδνζε πνηληθψλ θαη αζηηθψλ επζπλψλ, νη πιείζηνη απφ ηνπο φξνπο εληνιήο ηεο Δξεπλεηηθήο Δπηηξνπήο, φπσο απηνί θαζνξίζηεθαλ κε ηελ απφθαζε ηνπ Τπνπξγηθνχ πκβνπιίνπ, ππεξεηνχληαη απφ ηε ζπλέρηζε ηεο έξεπλαο πνπ δηεμάγεηαη απφ ηε δηνξηζζείζα Δξεπλεηηθή Δπηηξνπή θαη σο εθ ηνχηνπ απνθάζηζε φηη ε Δπηηξνπή ζα πξέπεη λα ζπλερίζεη ην έξγν ηεο». Απηή ηνχηε ε απφθαζε ηνπ Τπνπξγηθνχ πκβνπιίνπ έρεη σο αθνινχζσο : «Σν πκβνχιην, χζηεξα απφ αληαιιαγή απφςεσλ, ζεσξεί φηη, πέξαλ απφ ηελ απφδνζε πνηληθψλ θαη αζηηθψλ επζπλψλ, νη πιείζηνη απφ ηνπο φξνπο εληνιήο ηεο Δξεπλεηηθήο Δπηηξνπήο, φπσο απηνί θαζνξίζηεθαλ κε ηελ Απφθαζε ηνπ 15

Τπνπξγηθνχ πκβνπιίνπ, ππεξεηνχληαη απφ ηε ζπλέρηζε ηεο έξεπλαο πνπ δηεμάγεηαη απφ ηε δηνξηζζείζα Δξεπλεηηθή Δπηηξνπή. Χο εθ ηνχηνπ, ην πκβνχιην απνθάζηζε λα ζπλερίζεη ε Δπηηξνπή ην έξγν ηεο ζηα πιαίζηα πνπ δηαγξάθνληαη ζηελ επηζπλαπηφκελε ζην εκείσκα σο παξάξηεκα ΗΗΗ απφθαζε ηεο πιεηνςεθίαο, ιακβάλνληαο ππφςε θαη ηνπο πην θάησ ιφγνπο: α) Ο δηνξηζκφο πνηληθψλ αλαθξηηψλ απφ ηνλ Γεληθφ Δηζαγγειέα θαιχπηεη ην θελφ πνπ δεκηνπξγείηαη απφ ηελ απφθαζε ηεο Δξεπλεηηθήο Δπηηξνπήο. β) Οη εξγαζίεο ηεο Δπηηξνπήο ζα ιεηηνπξγνχλ ππνβνεζεηηθά ζηηο πνηληθέο αλαθξίζεηο, ελψ ε δεκφζηα αθξφαζε, απφ ηε κηα δηαζθαιίδεη ηε δηαθάλεηα θαη απφ ηελ άιιε επηηειεί ζεκαληηθφ βνεζεηηθφ ξφιν ζηηο αλαθξίζεηο απηέο». - Παράρηεκα Αρ. 5). O ζεζκφο Δξεπλεηηθψλ Δπηηξνπψλ είλαη δηαδεδνκέλνο ζε πνιιέο ρψξεο, κεηαμχ ησλ νπνίσλ ζην Ζλσκέλν Βαζίιεην, ηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο Ακεξηθήο θαη ζηνλ Καλαδά. Κνηλή είλαη ε ζέζε φηη ζπληζηνχλ κέζν γηα ηε δηεξεχλεζε γεγνλφησλ πνπ νδήγεζαλ ζε ηξαγσδίεο, πξνθάιεζαλ κεγάιε δεκηά ζην δεκφζην ή ζεκαληηθή εθηξνπή απφ ηα ζέζκηα. Πξσηαξρηθφο ζθνπφο εξεπλεηηθψλ επηηξνπψλ είλαη δηαπίζησζε ησλ γεγνλφησλ πνπ νδήγεζαλ ζην ζπκβάλ ή ζπκβάληα πνπ δηεξεπλνχληαη. Υξήζηκε αλαθνξά ζρεηηθά κε ηε ζθαίξα αξκνδηνηήησλ εξεπλεηηθψλ επηηξνπψλ, κπνξεί λα γίλεη ζηελ απφθαζε ηνπ Αλσηάηνπ Γηθαζηεξίνπ ηνπ Καλαδά - Canada (Attorney General) v. Canada (Commission of Inquiry on the Blood System), [1997] 3 S.C.R. 440). Σα αθφινπζα απνζπάζκαηα ξίπηνπλ θσο ζην ζέκα ρσξίο, βεβαίσο, λα ελέρνπλ δέζκεπζε γηα ηελ Δξεπλεηηθή Δπηηξνπή: «(α) The Commission of Inquiry is not a court or tribunal and has no authority to determine legal liability. 16

(β) Further, a Commissioner may make findings of misconduct based on the factual findings, provided that they are necessary to fulfil the purpose of the inquiry as it is described in the terms of reference. (γ) One of the primary functions of public inquiries is fact-finding. They are often concerned, in the way of public shock, horror, disillusionment or scepticism, in order to uncover the truth. (δ) A public inquiry into a tragedy would be quite pointless if it did not lead to identification of the causes and players for fear of harming reputations. (ε) I doubt that it would be possible to meet the need for public inquiries whose aim is to shed light on a particular incident without in some way interfering with the reputations of the individuals involved». Ζ Δξεπλεηηθή Δπηηξνπή πξνρψξεζε ζην έξγν ηεο κε θεληξηθφ άμνλα ηνπο ιφγνπο πνπ νδήγεζαλ ζηελ θαηάπησζε ηεο θππξηαθήο νηθνλνκίαο. Αθνχζακε επί ηνχηνπ καξηπξία απφ (Α) Γηεπζπληηθά ζηειέρε ηνπ Τπνπξγείνπ Οηθνλνκηθψλ, (Β) ηε Γεληθή Διέγθηξηα, (Γ) άηνκα πνπ δηεηέιεζαλ Τπνπξγνί Οηθνλνκηθψλ θαηά ηελ πεξίνδν 2008, κέρξη ηελ απφθαζε γηα ηε ζχζηαζε ηεο Δξεπλεηηθήο Δπηηξνπήο, (Γ) ηνπο πξνέδξνπο ησλ Κνηλνβνπιεπηηθψλ Δπηηξνπψλ - (η) Οηθνλνκηθψλ θαη Πξνυπνινγηζκνχ, (ηη) Θεζκψλ, Αμηψλ θαη Δπηηξφπνπ Γηνηθήζεσο, 17

(E) (η ) (Ε) (ηηη) Παξαθνινχζεζεο ρεδίσλ Αλάπηπμεο θαη Διέγρνπ Γεκνζίσλ Γαπαλψλ, πκβνχινπο θαη Μέιε ηεο Δθηειεζηηθήο Γηεχζπλζεο ηεο Σξάπεδαο Κχπξνπ, Σνλ λπλ, ηνλ ηέσο Γηνηθεηή ηεο Κεληξηθήο Σξάπεδαο θαη άιια ζηειέρε θαη Λεηηνπξγνχο ηεο θαη ηξεηο πξψελ Πξνέδξνπο ηνπ Γηνηθεηηθνχ πκβνπιίνπ ηεο Λατθήο Σξάπεδαο. πλάπηεηαη παξάξηεκα κε ηα νλφκαηα ησλ καξηχξσλ θαη ηηο εκεξνκελίεο θαηά ηηο νπνίεο θαηέζεζαλ (Παράρηεκα Αρ. 6). Ζ Δξεπλεηηθή Δπηηξνπή εμέηαζε ηε ιεθζείζα καξηπξία κε ηελ αθφινπζε ζεηξά : (Α) Τπνπξγείν Οηθνλνκηθψλ (η) Γεληθφο Γηεπζπληήο θαη δηεπζπληηθά ζηειέρε ηνπ Τπνπξγείνπ Οηθνλνκηθψλ, (ηη) Τπνπξγνί νη νπνίνη ππεξέηεζαλ θαηά ηελ πεξίνδν 2008 κέρξη ηελ εκεξνκελία ζχζηαζεο ηεο Δξεπλεηηθήο Δπηηξνπήο, (ηηη) Γεληθή Διέγθηξηα, (iv) Πξνέδξνη Κνηλνβνπιεπηηθψλ Δπηηξνπψλ. (Β) Σξάπεδα Κχπξνπ (η) Δθηειεζηηθά θαη δηεπζπληηθά ζηειέρε, (ηη) Μέιε ηνπ Γηνηθεηηθνχ πκβνπιίνπ, πεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ δηαηειεζάλησλ πξνέδξσλ ηεο Δπηηξνπήο Ακνηβψλ, θαηά ηελ ππφ εμέηαζε πεξίνδν. (Γ) (Γ) Λατθή Σξάπεδα: Πξψελ Πξφεδξνη ηνπ Γηνηθεηηθνχ πκβνπιίνπ. Κεληξηθή Σξάπεδα: 18

(Δ) (η) Γηνηθεηέο, (ηη) Γηεπζπληηθά ζηειέρε θαη (ηηη) Λεηηνπξγνί ηεο Κεληξηθήο Σξάπεδαο. Σέσο θαη λπλ Πξφεδξνο ηεο Κππξηαθήο Γεκνθξαηίαο. Πξηλ πξνρσξήζνπκε ζηελ αλάιπζε ηεο καξηπξίαο, ελδείθλπηαη ε απεηθφληζε ηεο νηθνλνκίαο κε αλαθνξά ζε θαζηεξσκέλνπο δείθηεο, απνθαιππηηθνχο ηεο επξσζηίαο ή ηεο αδπλακίαο ηεο νηθνλνκίαο, αξρήο γελφκελεο απφ ην 2007. (α) ΠΗΝΑΚΑ 1 Γεκφζην Υξένο - Πνζνζηηαία αλαινγία ηνπ δεκφζηνπ ρξένπο πξνο ην Αθαζάξηζην Δγρψξην Πξντφλ (ΑΔΠ) : Έηνο Πνζνζηηαία αλαινγία 2007 58,3% 2008 48,9% 2009 58,5% 2010 61,2% 2011 71,1% 2012 85,8% (β) ΑΔΠ Γεκνζηνλνκηθφ Έιιεηκκα ή Πιεφλαζκα: Πνζνζηηαία Αλαινγία πξνο Έηνο Πνζνζηηαία αλαινγία 2007 3,4 2008 0,9 2009-6,0 2010-5,3 2011-6,0 2012-5,2 19

(γ) Αλεξγία Έηνο Πνζνζηφ (%) 2007 3,9 2008 3,7 2009 5,3 2010 6,2 2011 7,9 2012 12,0 20

2. ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΚΤΠΡΗΑΚΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΑΠΟ ΓΗΔΘΝΔΗ ΟΗΚΟΤ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ Οη Οίθνη είλαη ηξεηο : Fitch, Standard & Poor s and, Moody s. O πίλαθαο αμηνιφγεζεο θπκαίλεηαη κεηαμχ 1 κέρξη 20. Ζ αμηνιφγεζε ζηε βαζκίδα 11 ππνδειψλεη θαηάηαμε ζηα ζθνππίδηα (junk). Πέξαλ ηνπ ζεκείνπ εθείλνπ ε αμηνιφγεζε ππνδειψλεη πεξαηηέξσ επηδείλσζε ηεο ρξεκαηνπηζησηηθήο ηθαλφηεηαο θαη γεληθά ηεο νηθνλνκίαο ηεο ρψξαο. Ο Οίθνο Standard & Poor s θαηέηαμε ηελ Κχπξν ζηα ζθνππίδηα ζηηο 13/01/2012. Ο Οίθνο Moody s ζηηο 12/03/2012 θαη ν Οίθνο Fitch ζηηο 25/06/2012. Ο πίλαθαο ησλ ππνβαζκίζεσλ ηεο Κχπξνπ απφ ηνπο δηεζλείο νίθνπο αμηνιφγεζεο γηα ηελ θξίζηκε πεξίνδν κέρξη 10/01/2013, εθηίζεηαη σο Παράρηεκα 7. 21

3.0 H ΜΑΡΣΤΡΗΑ 3.1. ΤΠΟΤΡΓΔΗΟ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΩΝ 3.1.1 ΠΑΣΑΛΗΓΖ ΥΡ. Πξψηνο κάξηπξαο θαηέζεζε ν θ. Παηζαιίδεο, Γηεπζπληήο ηνπ Τπνπξγείνπ Οηθνλνκηθψλ. ηελ θαηάζεζή ηνπ δηέγξαςε ηελ θαηεθνξηθή πνξεία ηεο θππξηαθήο νηθνλνκίαο θαη αλαθέξζεθε ζε θνκβηθά ζεκεία ησλ αμηνινγήζεσλ. Δηζεγήζεηο ηνπ Τπνπξγείνπ Οηθνλνκηθψλ γηα ζπγθξάηεζε ησλ δεκνζηνλνκηθψλ ειιεηκκάησλ παξαγλσξίζηεθαλ νιφηεια. Απφ ηνλ Ηνχιην ηνπ 2010 ε Κχπξνο θαηαηάρζεθε απφ ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή ζηε δηαδηθαζία ππεξβνιηθνχ ειιείκκαηνο, επαγφκελε ηε ιήςε κέηξσλ γηα απνθαηάζηαζε ηνπ δεκνζηνλνκηθνχ ηζνδπγίνπ. Σφζν ηνλ Ηνχλην φζν θαη ην Ννέκβξην ηνπ 2011, ν Olli Rehn, Δπίηξνπνο γηα ηηο Οηθνλνκηθέο θαη Υξεκαηνδνηηθέο Τπνζέζεηο ηεο Δπξσπατθήο Δλσζεο, πξνεηδνπνίεζε ηελ Κχπξν γηα ηνπο ειινρεχνληεο θηλδχλνπο γηα ηελ θππξηαθή νηθνλνκία κάιηζηα, ζηελ επηζηνιή ηνπ Ννεκβξίνπ ηνπ 2011 γλσζηνπνίεζε πξφζεζή ηνπ γηα ηελ επηβνιή πξνζηίκνπ ζηελ Κχπξν, ηηκσξία ηελ νπνίαλ απέζπξε ηνλ Ηαλνπάξην ηνπ 2012 ιφγσ ηεο ιήςεο νξηζκέλσλ δηνξζσηηθψλ κέηξσλ. Κπξηφηεξνο ιφγνο επηδείλσζεο ησλ δεκνζηνλνκηθψλ ππήξμε ε κεγάιε αχμεζε ησλ δαπαλψλ ζε αληζνζθέιεηα πξνο ηα έζνδα ηνπ θξάηνπο θαζψο θαη ε παξαγλψξηζε εηζεγήζεσλ ηνπ Τπνπξγείνπ Οηθνλνκηθψλ γηα ιήςε κέηξσλ πξνο αλαραίηηζε ηεο νπηζζνδξφκεζεο ηεο θππξηαθήο νηθνλνκίαο. Τπνγξάκκηζε φηη επί θπβεξλήζεσο ηνπ Σάζζνπ Παπαδφπνπινπ, ππήξμαλ άξηζηνη νηθνλνκηθνί δείθηεο πνπ επέηξεςαλ ζηελ Κχπξν λα εληαρζεί ζηελ Δπξσδψλε ηελ 1 ε Ηαλνπαξίνπ 2008. Δθαλε εηδηθή αλαθνξά ζηελ αληίδξαζε ηνπ ηέσο Πξνέδξνπ ηεο Γεκνθξαηίαο, θπξίνπ Γεκήηξε Υξηζηφθηα, δχν ρξφληα 22

κεηά ηελ αλάιεςε ηεο πξνεδξίαο ζε εξψηεκα γηα ηελ απφξξηςε κέηξσλ πνπ ππέβαιε ην Τπνπξγείν Οηθνλνκηθψλ γηα ηελ αληηκεηψπηζε πξνβιεκάησλ ηεο νηθνλνκίαο. Ζ απάληεζε ηνπ θπξίνπ Υξηζηφθηα ήηαλ : «Σα απέξξηςα γηαηί ηα εηνίκαζαλ νη ηερλνθξάηεο». Αλαθέξζεθε θαη ζηνπο δείθηεο πνπ θαηαγξάθνπλ ηελ θαηηνχζα ηεο θππξηαθήο νηθνλνκίαο. ρεηηθά κε ηε Λατθή Σξάπεδα, θαηέζεζε φηη απφ ην Ννέκβξην ηνπ 2011 δηαπηζηψζεθε φηη είρε κεγάιεο θεθαιαηνπρηθέο αλάγθεο. Άιιαμε ε Γηνίθεζή ηεο, έθπγε ν θ. Βγελφπνπινο θαη αλέιαβε λέα δηνίθεζε. Σν θξάηνο ήηαλ ελήκεξν φηη ε Λατθή είρε απνηαζεί ζηελ Κεληξηθή Σξάπεδα γηα ηελ παξνρή ELA (Emergency Liquidity Assistance). Έθακε εηδηθή αλαθνξά ζηελ απνκείσζε ησλ ειιεληθψλ νκνιφγσλ πνπ θαηείραλ ε Σξάπεδα Κχπξνπ, ε Λατθή Σξάπεδα θαη ζε κηθξφηεξν βαζκφ ε Διιεληθή Σξάπεδα. Ζ ζπκκεηνρή ζηηο απνκεηψζεηο ήηαλ εζεινχζηα πιελ, σο αλέθεξε, ζχκθσλα κε ηελ ειιεληθή λνκνζεζία, εάλ ζπκκεηείρε ζηελ απνκείσζε πέξαλ ηνπ 50% ησλ θαηφρσλ ειιεληθψλ νκνιφγσλ, ε απνκείσζε ήηαλ ππνρξεσηηθή γηα φινπο. Χο απνηέιεζκα ηεο απνκείσζεο, νη Σξάπεδεο ππέζηεζαλ δεκίαλ 4,5 δηο Δπξψ πνπ αληηζηνηρεί κε ην 25% ηνπ ΑΔΠ. Ο απνθιεηζκφο ηεο Κχπξνπ απφ ηηο δηεζλείο αγνξέο ηελ 31/05/2011 πνπ θαηέζηεζε νπζηαζηηθά αλέθηθηε ηε ζχλαςε δαλείσλ απφ ηελ Κππξηαθή Γεκνθξαηία γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ αλαγθψλ ηεο νηθνλνκίαο, επηδείλσζε νπζηαζηηθά ηελ θαηάζηαζε. Σν γεγνλφο απηφ, ζπλ ε δεκία απφ ηελ απψιεηα ησλ ειιεληθψλ νκνιφγσλ, επέθεξαλ κεγάιε δεκηά, θαζηζηψληαο κέρξη θαη πξνβιεκαηηθή ηελ αληαπφθξηζε ηεο Κππξηαθήο Γεκνθξαηίαο ζηηο ππνρξεψζεηο ηεο γηα ηελ θαηαβνιή κηζζψλ ζηνπο δεκφζηνπο ππαιιήινπο. Ζ ζχλαςε ηνπ Ρσζηθνχ δαλείνπ ζηηο 26/08/2011, κε ηφθνλ 4,5%, ζθνπνχζε ζηελ θάιπςε ηξερνπζψλ αλαγθψλ ηνπ θξάηνπο θαη απνθπγή ηνπ ελδερνκέλνπ ζηάζεο πιεξσκψλ. Απαληψληαο ζε εξσηήζεηο ηεο Δπηηξνπήο ν θχξηνο Παηζαιίδεο, αλαθέξζεθε θαη ζηε δηαρξνληθή αχμεζε ηνπ πξνζσπηθνχ ηεο Γεκφζηαο Τπεξεζίαο. Εεηήζεθε απφ ηελ Δπηηξνπή φπσο ηε δηαθσηίζεη σο 23

πξνο ηνλ αξηζκφ ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ ην 1974, ην 2002 θαη ην 2011. Μαο πιεξνθφξεζε φηη νη αληηζηνηρνχληεο αξηζκνί είλαη, 22,728, 43,978 θαη 52,198. Σν 2012 ν αξηζκφο κεηψζεθε θαηά 1,000 άηνκα. Καηέζεζε φηη θηινζνθία ηνπ Τπνπξγείνπ Οηθνλνκηθψλ ήηαλ πάληνηε ελαληίνλ ηεο δεκηνπξγίαο πξφζζεησλ ζέζεσλ ζηε Γεκφζηα Τπεξεζία. ηηο 25/06/2012 ππνβιήζεθε αίηεκα γηα ζηήξημε απφ ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή, ηνπηέζηηλ απφ ηηο ρψξεο ηεο Δπξσδψλεο. Σν αίηεκα ζηεξίρζεθε κε αλαθνξά ζηα αθφινπζα ζηνηρεία : «Μή πξφζβαζε ζηηο δηεζλείο αγνξέο νκνιφγσλ θαη δπζθνιία αλαρξεκαηνδφηεζεο πθηζηακέλσλ δαλείσλ πνπ έιεγαλ εθείλε ηελ πεξίνδν, θαζψο θαη δπζθνιία ρξεκαηνδφηεζεο ηνπ ειιείκκαηνο. Η άζρεκε θαηάζηαζε ηνπ ηξαπεδηθνχ ηνκέα θαζψο θαη ε αλάγθε γηα ελίζρπζε ηεο θεθαιαηνπρηθήο ηνπ επάξθεηαο». Αθνινχζεζαλ δηαπξαγκαηεχζεηο ζηελ Κχπξν κεηαμχ ηεο Σξφηθαο θαη ηεο θππξηαθήο θπβέξλεζεο. Οη δηαπξαγκαηεχζεηο δελ θαξπνθφξεζαλ. Μεηαμχ άιισλ, ε Σξφηθα επέκελε φηη ε Κχπξνο έπξεπε λα πξνβεί ζε πεξηθνπέο δαπαλψλ 975 εθαηνκκπξίσλ Δπξψ ην ρξφλν, γεγνλφο απαξάδεθην γηα ηελ θππξηαθή θπβέξλεζε. Οη δηαπξαγκαηεχζεηο ζπλερίζηεθαλ κέρξη ηηο 29 Ννεκβξίνπ ηνπ 2012, νπφηε ππεγξάθε Μλεκφλην πλαληίιεςεο. Γηαθαίλεηαη φηη νη ηεζέληεο φξνη γηα εμπγίαλζε ηεο θππξηαθήο νηθνλνκίαο ήηαλ ζθιεξφηεξνη απφ εθείλνπο πνπ απαηηνχζε ε Σξφηθα ηνλ Ηνχιην ηνπ 2012. πλάγεηαη φηη θάζε θαζπζηέξεζε ζηελ ππνγξαθή Μλεκνλίνπ, είρε σο επαθφινπζν ηελ επηβνιή απζηεξφηεξσλ φξσλ απφ ηελ Σξφηθα θαη ζπλαθφινπζα ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή, γηα ηε δηάζσζε ηεο θππξηαθήο νηθνλνκίαο. Υαξαθηεξηζηηθή είλαη ε δήισζε ηεο 15 εο επηεκβξίνπ 2012, ηνπ Πξνέδξνπ ηνπ Eurogroup, Πξσζππνπξγνχ ηνπ Λνπμεκβνχξγνπ, ν νπνίνο «θάιεζε ηελ Κχπξν φπσο ηάρηζηα ππνγξάςεη Μλεκφλην γηα λα είλαη ζην επφκελν παθέην δηάζσζεο καδί κε ηηο ππφινηπεο ρψξεο πνπ απνηάζεθαλ γηα ζηήξημε ηελ 1 ε Ννεκβξίνπ 2012». Οη φξνη, φπσο θαηέζεζε ν θχξηνο Παηζαιίδεο, ήηαλ αθφκα πην νδπλεξνί ηνλ Μάξηην ηνπ 2013 φηαλ ζπλνκνινγήζεθε ζπκθσλία. 24

Απαίηεζε ηεο Κχπξνπ γηα αληηκεηψπηζε ησλ αλαγθψλ ηεο, ήηαλ ε ρνξήγεζε δαλείνπ 17,5 δηο Δπξψ. Ζ Γεξκαλία θαη ην Γηεζλέο Ννκηζκαηηθφ Σακείν ήηαλ ακεηαθίλεηνη απφ ηε ζέζε φηη ην δάλεην δελ έπξεπε λα ππεξβαίλεη ηα 10 δηο Δπξψ, αθήλνληαο θαη νπζίαλ ηελ αλαθεθαιαίσζε ησλ Σξαπεδψλ κε ίδηα κέζα. Σέινο, απαληψληαο ζε εξψηεζε ηεο Δπηηξνπήο θαηά πφζν ππήξμε εγξήγνξζε ζηελ αληηκεηψπηζε ηεο επηδεηλνχκελεο νηθνλνκηθήο θαηάζηαζεο ζηελ Κχπξν, απάληεζε : «Θα είκαη ζαθής, θύρηε Πρόεδρε, όπφς ήηαλ ζαθής θαη ε ερώηεζή ζας. Εθ ηοσ αποηειέζκαηος θαίλεηαη όηη δελ είκαζηε, όζο ζα έπρεπε, ελ εγρεγόρζεη, είλαη θαζαρό ηο αποηέιεζκα, ηο αποηέιεζκα δε δίλεη ζε θαλέλα θακηά δηθαηοιογία όηη θάλακε ζηο βαζκό ποσ έπρεπε εθείλα ποσ έπρεπε λα θάλοσκε γηα ηε ζφηερία ηοσ ηόποσ. Το λα αποποηούκαζηε εσζσλώλ θαη λα ιέκε όηη ήηαλ όια ηέιεηα, ότη, δε ζα ηο αθούζεηε από εκέλα. Σε ηετλοθραηηθό επίπεδο, ποιιές επαλεηιεκκέλες θορές θρούακε ηολ θώδφλα ηοσ θηλδύλοσ γηα ιήυε κέηρφλ». Ο θχξηνο Παηζαιίδεο αλάθεξε, επίζεο, φηη νη ζρέζεηο κεηαμχ Πξνέδξνπ θαη Τπνπξγνχ Οηθνλνκηθψλ κε ηνλ Γηνηθεηή ηεο Κεληξηθήο Σξάπεδαο, ήηαλ αλχπαξθηεο. 3.1.2. ΚΑΛΟΕΩΖ Φ. To 2008, ε θπβέξλεζε έδσζε εηδνπνίεζε γηα ηε κεηαθνξά ηνπ ειέγρνπ ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο απφ ηελ Κεληξηθή Σξάπεδα ζην Τπνπξγείν Οηθνλνκηθψλ απφ ην 2010. Απφ ηνλ Αχγνπζην ηνπ 2010 ν έιεγρνο πεξηήιζε ζην Τπνπξγείν Οηθνλνκηθψλ. Γηνξίζηεθε πξνο ηνχην ηξηκειήο επηηξνπή ππφ ηε δηεχζπλζε ηνπ αμησκαηνχρνπ ηνπ Τπνπξγείνπ, ηνπ θπξίνπ Καινδψε. Ζ κεηάζεζε ηνπ ειέγρνπ ηνπ δεκφζηνπ ρξένπο απφ ηελ Κεληξηθή Σξάπεδα ζην Τπνπξγείν Οηθνλνκηθψλ, είλαη επηηξεπηή βάζεη ηνπ πεξί Κεληξηθήο Σξάπεδαο Νφκνπ. 25

Αμηνπξφζεθην είλαη φηη ε ζπζηαζείζα επηηξνπή δελ ήηαλ αλεμάξηεηε απφ ηελ επίβιεςε ηνπ Τπνπξγνχ Οηθνλνκηθψλ νχηε είρε απηνηειή ππφζηαζε. Πξφλνηα πεξί ηνχηνπ έγηλε ζηε λνκνζεζία ηνπ 2012. Ζ θππξηαθή νηθνλνκία ππνβαζκίζηεθε ηελ 16 ε Ννεκβξίνπ 2010, απφ ηνλ Οίθν Αμηνιφγεζεο Standard & Poor s. Τπνβάζκηζε ηελ Κχπξν απφ ηελ θαηεγνξία 5 ζηελ θαηεγνξία 6, ππνδεηθλχνληαο φπσο ε Κχπξνο πξνβεί ζε καθξνπξφζεζκν δαλεηζκφ πξνο αληηκεηψπηζε ησλ αλαγθψλ ηεο. Πξνεηδνπνίεζε πεξί ηνχηνπ ηνλ Τπνπξγφ Οηθνλνκηθψλ επαλεηιεκκέλα σο θαη γεληθφηεξα γηα ηε θζίλνπζα θαηάζηαζε ηεο θππξηαθήο νηθνλνκίαο. ηα επαλεηιεκκέλα πξνθνξηθά θαη γξαπηά ππνκλήκαηα, ν Τπνπξγφο, θχξηνο ηαπξάθεο, ηνπο αλέθεξε : «Γελ ρξεηάδεηαη λα αζρνιείζηε. Η πνιηηηθή είλαη δηθφ κνπ ζέκα θαη εγψ ζα απνθαζίδσ». Απνπζίαδε, σο θαηέζεζε ν θ. Καινδψεο, καθξνπξφζεζκε πνιηηηθή γηα ηελ νηθνλνκία εγεηξφκελα πξνβιήκαηα αληηκεησπίδνλην επθαηξηαθά. Ζ αληζνζθέιεηα κεηαμχ δαπαλψλ θαη εζφδσλ νδεγνχζε ηελ νηθνλνκία ζε πηψζε. Δγηλαλ πξνο ηνχην εηζεγήζεηο είηε γηα ηε κείσζε ησλ δαπαλψλ είηε γηα ηελ αχμεζε ησλ εζφδσλ. Δπίζεο ππέδεημε φηη νη δαπάλεο έπξεπε λα ζηξέθνληαη πξνο παξαγσγηθνχο ηνκείο ε απφδνζε ησλ νπνίσλ ζα είλαη κεγαιχηεξε απφ ην θφζηνο δαλεηζκνχ. ηελ επηζηνιή ηνπ ηεο 11 εο Ηνπιίνπ πξνο ην Γεληθφ Γηεπζπληή, επηζεκαίλνληαη νη αηέιεηεο ζηε δηαρείξηζε ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο. ηάιεθε ην κήλπκα ζηνλ Τπνπξγφ φηη αλ ζέιεη ε θπβέξλεζε λα βειηηψζεη ηε δεκνζηνλνκηθή ζέζε ηνπ Κξάηνπο, ζα πξέπεη λα πάξεη δεκνζηνλνκηθά κέηξα θαη φρη λα ρξεζηκνπνηεί ηε δηαρείξηζε ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο θαηά ην δνθνχλ. ηελ επηζηνιή ηνπ, ηέινο, ν θχξηνο Καινδψεο ππέβαιε ηελ παξαίηεζή ηνπ απφ ηε Γηεχζπλζε Διέγρνπ ηνπ Γεκνζίνπ Υξένπο, αίηεκα ην νπνίν κεηά απφ δηαβνχιεπζε κεηαμχ ηνπ Γεληθνχ Γηεπζπληή θαη ηνπ Τπνπξγνχ Οηθνλνκηθψλ, απεξξίθζε. Μεγάιε, σο ζπλάγεηαη, ήηαλ ε αλεζπρία ηνπ θπξίνπ Καινδψε γηα ηε δηαρείξηζε ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο θαη ηηο επηπηψζεηο ζηελ νηθνλνκία. Με επηζηνιή ηνπ ηεο 11 εο Ηνπιίνπ 2007, πξνο ηε Γηεχζπλζε ηνπ Τπνπξγείνπ, ν 26

θχξηνο Καινδψεο πξαγκαηεχεηαη ηνπο θηλδχλνπο πνπ αληηκεηψπηδε ε Κχπξνο κε ηελ επθαηξηαθή ιχζε πξνβιεκάησλ θαη φρη κε ηελ πξνγξακκαηηζκέλε αληηκεηψπηζή ηνπο. ηηο ππνδείμεηο ηνπ δελ ππήξμε ε πξέπνπζα αληαπφθξηζε. Ζ επηζηνιή ζηάιεθε κεηά ηνλ απνθιεηζκφ ηεο Κχπξνπ απφ ηηο δηεζλείο αγνξέο. Οδεγίεο ηνπ Τπνπξγνχ γηα καθξνπξφζεζκν δαλεηζκφ απέβεζαλ εηο κάηελ. Ζ απνζηνιή πνπ κεηέβε πξνο ηνχην ζην εμσηεξηθφ, επέζηξεςε κε ηε δηαπίζησζε φηη δελ ππήξρε θαλέλα απνιχησο ελδηαθέξνλ γηα παξνρή δαλείσλ ζηελ Κχπξν. πλαθφινπζν ηνπ απνθιεηζκνχ ηεο Κχπξνπ απφ ηηο δηεζλείο αγνξέο ήηαλ θαη ε ππνβάζκηζε ηεο θππξηαθήο νηθνλνκίαο απφ ηνλ Οίθν Fitch θαηά ηξεηο βαζκίδεο. Χο θχξηνο ιφγνο γηα ηελ ππνβάζκηζε ηεο Κχπξνπ, αλαθέξεηαη ε αλαπνθαζηζηηθφηεηα ηεο θπβέξλεζεο γηα ηε ιήςε απνηειεζκαηηθψλ απνθάζεσλ γηα ηε δηαρείξηζε ηνπ ρξένπο ζηελ Δπξψπε. Χο απνηέιεζκα, θαηέζεζε ν θχξηνο Καινδψεο, «παξαθνινπζνχζακε ζε θαζεκεξηλή βάζε ηα κεηξεηά πνπ δηέζεηε ην Κξάηνο, ηα νπνία δηαξθψο ιηγφζηεπαλ θαη κε ιίγα ιφγηα είρε αξρίζεη ε αληίζηξνθε κέηξεζε γηα πηζαλή ζηάζε πιεξσκψλ». Γαλεηζκφο έγηλε απφ ηηο εγρψξηεο ηξάπεδεο πνπ είραλ, σο ιέρζεθε, ηα δηθά ηνπο πξνβιήκαηα. Οη πξνβιεκαηηζκνί ηεο ππεξεζίαο ηνπ θπξίνπ Καινδψε γηα ηα ηεθηαηλφκελα ζηελ νηθνλνκία, δηαβηβάζηεθαλ θαη γξαπηψο ζηε Γηεχζπλζε ηνπ Τπνπξγείνπ κε επηζηνιή ηεο 11 εο Ηνπιίνπ 2011. ηηο 25/07/2011 ππνβιήζεθε απφ ηνλ θχξην Καινδψε ππφκλεκα ζην Τπνπξγηθφ πκβνχιην κε εηζήγεζε φπσο ε Κχπξνο πξνζθχγεη ζην κεραληζκφ ζηήξημεο. Ζ θππξηαθή νηθνλνκία είρε εηζέιζεη ζε κηα δηαδηθαζία αλεμέιεγθηεο ρξεσθνπίαο. 27

Πξφζζεηα ζηνηρεία πξνο ππνζηήξημε ηεο εηζήγεζεο γηα πξνζθπγή ζην κεραληζκφ ζηήξημεο, ππνβιήζεθαλ ζηηο 03/08/2011. Ζ απάληεζε πνπ δφζεθε απφ ηηο θπβεξλεηηθέο Αξρέο είλαη φηη δελ πξνιάκβαλε ε Κχπξνο ηελ πξνζθπγή ζην κεραληζκφ ζηήξημεο γηα ηελ επίιπζε ησλ πξνβιεκάησλ. Χο εθ ηνχηνπ, ε θπβέξλεζε θαηέθπγε ζε δαλεηζκφ 2,5 δηο Δπξψ απφ ηε Ρσζηθή Οκνζπνλδία. Τπνγξάκκηζε ζηε καξηπξία ηνπ ν θχξηνο Καινδψεο φηη ζηελ πεξίπησζε άιισλ ρσξψλ πνπ πξνζέθπγαλ ζην κεραληζκφ - φπσο ε Διιάδα, ε Πνξηνγαιία θαη ε Ηξιαλδία - ην αίηεκα αληηκεησπίζηεθε κε απφθαζε ιεθζείζα κέζα ζε ηξεηο εβδνκάδεο. Ο θχξηνο Καινδψεο παξέπεκςε ζε άξζξν ηεο Γεξκαληθήο Commercial Bank ηνπ Λνλδίλνπ ηνλ Ηνχλην ηνπ 2011 φπνπ γηλφηαλ ε πξφβιεςε, έρνληαο ππφςε ηα νηθνλνκηθά δεδνκέλα, φηη ε Κχπξνο ζα ήηαλ ε πξψηε ρψξα πνπ ζα πξνζέθεπγε ζην κεραληζκφ ζηήξημεο. Ο κάξηπξαο ππέδεημε φηη ν βξαρππξφζεζκνο δαλεηζκφο ηεο Κππξηαθήο Γεκνθξαηίαο, κε ηνπο θηλδχλνπο πνπ είρε, απμήζεθε απφ ην 2010 κέρξη ηα κέζα ηνπ 2011, απφ 19% ζε 46%. εκαίλνπζα είλαη ε γλσκάηεπζε ηεο Δπξσπατθήο Κεληξηθήο Σξάπεδαο, ηεο 14 εο Μαΐνπ 2010, ζηελ νπνία αλαθέξζεθε ν θχξηνο Καινδψεο θαη ζηελ νπνία ππνγξακκίδεηαη φηη δελ πξέπεη λα ππάξμεη δηαζχλδεζε ηεο πνιηηηθήο δηαρείξηζεο ηνπ δεκφζηνπ ρξένπο κε ηε δεκνζηνλνκηθή πνιηηηθή. Σέινο, ν θχξηνο Καινδψεο έθακε αλαθνξά ζην δεκφζην έιιεηκκα θαη ζην ζπζρεηηζκφ ηνπ πξνο ην ΑΔΠ πνπ απνθαιχπηεη ηελ θαηεθφξα ηεο θππξηαθήο νηθνλνκίαο. ηηο 5 Απγνχζηνπ έγηλε αλαζρεκαηηζκφο ηεο Κπβέξλεζεο. Ο Τπνπξγφο Οηθνλνκηθψλ, θχξηνο Υαξίιανο ηαπξάθεο, αληηθαηαζηάζεθε απφ ηνλ θχξην Κίθε Καδακία ν νπνίνο επίζεο θαηέζεζε, σο ζα αλαθέξνπκε αξγφηεξα, φηη ε θαηάζηαζε ηελ νπνία αληηκεηψπηζε επί ηε αλαιήςεη ησλ θαζεθφλησλ ηνπ, ήηαλ φλησο πξνβιεκαηηθή. 28

3.1.3 ΜΗΥΑΖΛ Σ. Ο θχξηνο Μηραήι, Οηθνλνκηθφο Γηεπζπληήο ηεο Γηεχζπλζεο Πξνυπνινγηζκνχ θαη Γεκνζηνλνκηθνχ Διέγρνπ, θαηέζεζε φηη ην 2008 ε νηθνλνκία ηεο Κχπξνπ ήηαλ απφ ηηο θαιχηεξεο ηεο Δπξσδψλεο, γεγνλφο άιισζηε πνπ επηκαξηπξείηαη θαη απφ ηελ έληαμε ηεο Κχπξνπ ζηελ Δπξσπατθή Ννκηζκαηηθή Δλσζε. Τπήξμαλ ζπλερείο κεηψζεηο ηνπ δεκφζηνπ ρξένπο ηα έηε 2006, 2007 θαη 2008. Σν 2007, φπσο ππέδεημε, ε θππξηαθή νηθνλνκία είρε ππεξζεξκαλζεί ιφγσ ηεο κεγάιεο δήηεζεο γηα αθίλεηε ηδηνθηεζία θαη ηα θαηαζθεπαζηηθά έξγα. Σν 2009 άξρηζε νηθνλνκηθή αληζνξξνπία θαη αχμεζε ηνπ δεκφζηνπ ρξένπο. Ο Πξνυπνινγηζκφο ν νπνίνο εηνηκαδφηαλ απφ ηε Γηεχζπλζε ηεο νπνίαο πξνΐζηαην, ηελ Άλνημε ηνπ θάζε ρξφλνπ άιιαδε νπζησδψο κέρξη ηελ θαηάζεζή ηνπ ζηε Βνπιή θαηά ηε βνχιεζε ηεο πνιηηηθήο Δμνπζίαο. Ζ επηκνλή καο, αλέθεξε, φηη νη δαπάλεο έπξεπε λα πεξηνξηζηνχλ, δελ είρε αληαπφθξηζε, ελψ ε ξνή ησλ εζφδσλ ζπλερψο κεησλφηαλ. Δθακε αλαθνξά ζηε ζπλερφκελε ζεκαληηθή αχμεζε ηνπ δεκφζηνπ ρξένπο. Δπεζήκαλε φηη νη Οίθνη Αμηνιφγεζεο ππνγξάκκηδαλ ηε δεκνζηνλνκηθή αληζνξξνπία θαη ηελ αλάγθε ιήςεο ησλ αλαγθαίσλ κέηξσλ απφ ηηο θπβεξλεηηθέο Αξρέο, πιελ νπδέλ επί ηνχηνπ. Ο απνθιεηζκφο ηεο Κχπξνπ ην 2011 απφ ηηο δηεζλείο αγνξέο επεξέαζε ηφζν ηελ πξαγκαηηθή νηθνλνκία, φζν θαη ηα δεκφζηα νηθνλνκηθά. 3.1.4 ΣΡΟΚΚΟ Α. Ο θχξηνο Σξφθθνο, Οηθνλνκηθφο Γηεπζπληήο ηεο Γηεχζπλζεο Υξεκαηνδνηήζεσλ θαη Δπελδχζεσλ απφ ην 2005, είλαη άιιν αλψηεξν ζηέιερνο ηνπ Τπνπξγείνπ Οηθνλνκηθψλ πνπ θαηέζεζε ελψπηνλ ηεο Δξεπλεηηθήο Δπηηξνπήο. Καη αξρήλ, αλαθέξζεθε ζηα θξηηήξηα γηα έληαμε ζηελ Δπξσδψλε πνπ πεξηζηξέθνληαλ γχξσ απφ ην χςνο - (α) ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο, (β) ηνπ δεκνζηνλνκηθνχ ειιείκκαηνο θαη (γ) ηεο κέγηζηεο απφθιηζεο 29

ηνπ ξπζκνχ πιεζσξηζκνχ απφ ηνλ κέζν φξν ησλ ηξηψλ ρσξψλ κε ηηο θαιχηεξεο επηδφζεηο ζε ζέκαηα πιεζσξηζκνχ. Έθακε αλαθνξά, φπσο θαη άιινη κάξηπξεο, ζηελ ππέξκεηξε αχμεζε ησλ δαπαλψλ, αξρήο γελνκέλεο απφ ην 2008 θαη ζηε κείσζε ησλ εζφδσλ. Τπνβιήζεθαλ, σο θαηέζεζε, πνιιά ζεκεηψκαηα γηα ηνπο θηλδχλνπο πνπ εγθπκνλνχζαλ. Οη δαπάλεο, σο είπε, ήηαλ ππέξκεηξεο, αληηπαξαβαιιφκελεο πξνο ηηο δπλαηφηεηεο ηεο θππξηαθήο νηθνλνκίαο. Έγηλαλ εηζεγήζεηο, κεηαμχ άιισλ, γηα κεηαξξχζκηζε ηνπ ζρεδίνπ πληάμεσλ, ηνπ ζρεδίνπ Ηαηξνθαξκαθεπηηθήο Πεξίζαιςεο θαη γηα δηαθνξνπνηήζεηο ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Κακηά φκσο απφ ηηο εηζεγήζεηο δελ έγηλε δεθηή απφ ηελ πνιηηηθή Δμνπζία. Ζ απνκείσζε ησλ ειιεληθψλ νκνιφγσλ ηα νπνία θαηείραλ νη θππξηαθέο ηξάπεδεο ηνλ Ηνχιην θαη Οθηψβξην ηνπ 2011, επέθεξε δεκίαλ ίζε κε ην 75% κέρξηο 80% ηεο αμίαο ηνπο. Γελ δεηήζεθε ε γλψκε ηνπ Τπνπξγείνπ Οηθνλνκηθψλ γηα ηηο επηπηψζεηο θαη ηηο ζπλέπεηεο πνπ ζα είρε ε απνκείσζε ησλ ειιεληθψλ νκνιφγσλ ζην ηξαπεδηθφ ζχζηεκα. Ζ κνλαδηθή πεξίπησζε θαηά ηελ νπνία δεηήζεθε ε γλψκε ηνπ Τπνπξγείνπ Οηθνλνκηθψλ γηα ηηο επηπηψζεηο ηεο απνκείσζεο, ήηαλ ηνλ Αχγνπζην ηνπ 2011, κεηά ην πξψην θνχξεκα (hair-cut) ηεο 21 εο Ηνπιίνπ 2011. Ζ θπβέξλεζε δελ είρε, φπσο είπε, ηε δπλαηφηεηα λα ππνζηπιψζεη θεθαιαηνπρηθά ηηο ηξάπεδεο. Μεηά ηε δεχηεξε απνκείσζε - 26 κε 27 Οθησβξίνπ 2011 - ζεζπίζηεθε ν πεξί Υξεκαηννηθνλνκηθψλ Κξίζεσλ Νφκνο ν νπνίνο δηέγξαςε πιαίζην γηα ηε ζηήξημε ησλ ηξαπεδψλ απφ ην θξάηνο. Μεηά ηελ απνρψξεζε ηνπ θ. Α. Βγελφπνπινπ, ν θ. Σξφθθνο δηνξίζηεθε σο κέινο ηνπ Γηνηθεηηθνχ πκβνπιίνπ ηεο Λατθήο Σξάπεδαο. Αλέθεξε φηη αλ ε Λατθή αθελφηαλ λα θιείζεη θαη δελ ηχγραλε ζηήξημεο, «ζα ελεξγνπνηείην ην 30

Σακείν Πξνζηαζίαο Καηαζέζεσλ θαη ζα δηαθαηλφηαλ ε αδπλακία θάιπςεο ησλ απαηηνχκελσλ πνζψλ απφ ηνπο θαηαζέηεο...». ε δειψζεηο ζην Stock Watch ζηηο 03/07/2012 ν θ. Σξφθθνο εμέθξαζε ηελ πξνζδνθία φηη ζα ππήξρε θαηάιεμε γηα ζηήξημε απφ ην κεραληζκφ κέρξη ην ηέινο Ηνπιίνπ. Ζ Κχπξνο έπξεπε, ζχκθσλα κε ηνλ θ. Σξφθθν, λα απνηαζεί ρσξίο θαζπζηέξεζε γηα ζηήξημε απφ ην κεραληζκφ επζχο κεηά ηνλ απνθιεηζκφ ηεο απφ ηηο δηεζλείο αγνξέο. ρη κφλν δελ ππνβιήζεθε ηέηνην αίηεκα ηφηε, αιιά θαη κεηαγελέζηεξα ππήξμε κεγάιε θαζπζηέξεζε ζηε ζπκθσλία, έζησ, γηα Μλεκφλην πλαληίιεςεο. Δμήγεζε ζηε καξηπξία ηνπ ηη ζπλεπάγεηαη ην bail-in banking ηδξχκαηνο, ήηνη δηάζσζε κε ίδηα κέζα επαγφκελε ηνλ επηκεξηζκφ ηεο δεκίαο ηξάπεδαο, θαηά πξψηνλ, απφ ηνπο κεηφρνπο, θαηά δεχηεξνλ, απφ ηνπο πηζησηέο θαη, ηξίηνλ, απφ ηνπο θαηαζέηεο. εκεησηένλ φηη ζε ζρέζε κε ην ελδερφκελν δηάζσζεο ηξαπεδηθνχ νξγαληζκνχ κε ίδηα κέζα, γίλεηαη πξφλνηα ζηελ παξάγξαθν 1,19 ηνπ Μλεκνλίνπ πλαληίιεςεο ηεο 29 εο Ννεκβξίνπ 2012. Καηά ηε ζχλαςε ηνπ Μλεκνλίνπ, αλέθεξε ν θ. Σξφθθνο, απαληψληαο ζε εξψηεζε ηεο Δπηηξνπήο, ζε ηερλνθξαηηθφ επίπεδν, δελ έγηλε θακηά αλαθνξά ζην αλζξψπηλν δηθαίσκα ηεο πεξηνπζίαο ην νπνίν δηαγξάθεηαη ζην Άξζξν 17 ηνπ Υάξηε Γηθαησκάησλ ηεο Δπξσπατθήο Δλσζεο. πκπεξαζκαηηθά, αλέθεξε φηη νη θχξηνη ιφγνη πνπ νδήγεζαλ ζηελ εμνπζέλσζε ηεο θππξηαθήο νηθνλνκίαο ήηαλ ε θνηλσληθή πνιηηηθή ηεο θπβέξλεζεο θαη ε πξνψζεζή ηεο έλαληη παληφο θφζηνπο. 3.1.5. ΥΑΡΑΛΑΜΠΟΤ Α. Ο Οηθνλνκηθφο Γηεπζπληήο ηεο Γηεχζπλζεο Οηθνλνκηθψλ Μειεηψλ θαη Δπξσπατθήο Δλσζεο, θχξηνο Υαξαιάκπνπο, ζηελ θαηάζεζή ηνπ ππνγξάκκηζε φηη ε έληαμε ηεο Κχπξνπ ζηελ Δπξσδψλε ήηαλ ζεηηθφ ζηνηρείν, 31

εμππεξεηνχζα ηελ καθξννηθνλνκηθή ζηαζεξφηεηα θαζψο θαη ηε ζηαζεξφηεηα ηεο ζπλαιιαγκαηηθήο ηζνηηκίαο. Αλαθέξζεθε, φπσο θαη πξνεγνχκελνη κάξηπξεο, ζηα θξηηήξηα ηα νπνία ηθαλνπνίεζε ε Κχπξνο γηα λα γίλεη δεθηή σο κέινο ηεο Δπξσδψλεο. Ζ νηθνλνκία, σο είπε, εληζρχεηαη φηαλ ππάξρεη εκπηζηνζχλε ζηε ιεηηνπξγία ησλ ζεζκψλ. Αξρέο ηνπ 2008 ε Κχπξνο είρε, σο αλέθεξε - (α) ηθαλνπνηεηηθή αλάπηπμε, (β) δεκνζηνλνκηθά πιενλάζκαηα θ α η, (γ) δεκφζην ρξένο ζε ειεγρφκελα επίπεδα. Σν 2008 κεηψζεθε ην πιεφλαζκα απφ 3,5% ζε 0,9%. Οη δαπάλεο απμάλνληαλ κε ξπζκνχο πέξαλ ησλ δπλαηνηήησλ ηεο νηθνλνκίαο. Απφ ην 2008 ε Δπξσπατθή Έλσζε πξνεηδνπνηνχζε ηελ Κχπξν φηη νη θξαηηθέο δαπάλεο απμάλνληαλ ππέξκεηξα, δειαδή πέξαλ ησλ δπλαηνηήησλ ηεο θππξηαθήο νηθνλνκίαο θαη, εηζεγήζεθε κείσζή ηνπο. πσο θαη άιινη κάξηπξεο, θαηέζεζε φηη ην 2010 ππνβιήζεθαλ πνιιά ζεκεηψκαηα απφ ηηο ππεξεζίεο ηνπ Τπνπξγείνπ Οηθνλνκηθψλ γηα ηε ιήςε κέηξσλ δεκνζηνλνκηθνχ θαη δηαξζξσηηθνχ ραξαθηήξα πξνο αλαραίηηζε ηεο θαηηνχζαο ηεο θππξηαθήο νηθνλνκίαο, πιελ φκσο δελ πηνζεηήζεθαλ απφ ηελ πνιηηηθή Δμνπζία. Γηεξσηάην ε πνιηηηθή Δμνπζία: «Γηαηί λα έρνπκε έιιεηκκα θάησ ηνπ 3%»; ηνλίδνληαο φηη πεξηθνπή ζηηο δαπάλεο ζα είρε πνιηηηθφ θφζηνο. Ζ πησηηθή πνξεία ηεο θππξηαθήο νηθνλνκίαο είρε σο ιφγν ηελ αχμεζε ησλ δαπαλψλ. πσο θαη άιινη, ν θ. Υαξαιάκπνπο αλέθεξε φηη ην 2010 ε Δπξσδψλε θαηέηαμε ηελ Κχπξν ζηε δηαδηθαζία ππεξβνιηθνχ δεκνζηνλνκηθνχ ειιείκκαηνο. ε δειψζεηο ηνπ ηεο 16 εο Οθησβξίνπ 2009 ζην Stock Watch, ν κάξηπο είπε φηη πξέπεη λα δηαηεξνχκε ηε δεκνζηνλνκηθή καο θαηάζηαζε φπσο ήηαλ ην 2008 - ρσξίο, δειαδή, ειιείκκαηα θαη ρσξίο άιιεο πξφζζεηεο δαπάλεο πνπ ζα επαχμαλαλ ην δεκφζην ρξένο. Δμεγψληαο ηε δήισζή ηνπ απηή, είπε φηη ηνλ αλεζπρνχζε ην ζπλερψο απμαλφκελν έιιεηκκα ιέγνληαο, κεηαμχ άιισλ, φηη «αλ αθήλακε ηα πξάγκαηα λα εμειηρζνχλ, νη κειινληηθέο γεληέο δελ ζα είραλ 32

ζπληάμεηο». Τπνγξάκκηζε φηη ην 2012 ην δεκφζην ρξένο αλήιζε ζην 85,8% ηνπ ΑΔΠ. Δθηφο απφ ηε κεγάιε αχμεζε ησλ δαπαλψλ ππήξραλ, σο είπε, κεγάιεο ζπαηάιεο ζην δεκφζην ηνκέα, σο ε πξφζιεςε πξνζσξηλνχ πξνζσπηθνχ, ελνηθίαζε αθηλήησλ απφ ην θξάηνο, κειέηεο, νη νπνίεο νπδέπνηε πινπνηήζεθαλ, θαζψο θαη βαζκφο αζπδνζίαο. Δμέθξαζε ηελ απφιπηε ζπκθσλία ηνπ κε ηηο Δθζέζεηο ηνπ Γεληθνχ Διεγθηή ζε ζρέζε κε ηε ιεηηνπξγία ησλ ζεζκψλ ζην δεκφζην ηνκέα. Μεηά ηνλ απνθιεηζκφ ηεο Κχπξνπ απφ ηηο δηεζλείο αγνξέο ην ηέινο Μαΐνπ 2011, επηβαιιφηαλ κε καζεκαηηθή αθξίβεηα ε ππνβνιή αηηήκαηνο γηα ζηήξημε απφ ην κεραληζκφ. Ζ παξάιεηςε ππνβνιήο αηηήκαηνο γηα ην ζθνπφ απηφ νθεηιφηαλ, θαηά ηελ εθηίκεζή ηνπ, ζηα νδπλεξά κέηξα πνπ ζα εθαιείην ε θπβέξλεζε λα ιάβεη. Ζ θπβέξλεζε ζεσξνχζε ηηο ζπληαγέο πηζαλνχ κλεκνλίνπ σο πνιηηηθά απαξάδεθηεο. Πξηλ ηε πξψηε απφθαζε γηα απνκείσζε ησλ ειιεληθψλ νκνιφγσλ πνπ θαηείραλ νη ηξάπεδεο, δεηήζεθε ε γλψκε ηνπ Σκήκαηνο ηνπ θπξίνπ Υαξαιάκπνπο σο πξνο ηηο πηζαλέο επηπηψζεηο πνπ ζα είρε ηέηνην θνχξεκα γηα ηηο ηξάπεδεο. Ξεθαζαξίζακε ζην ζεκείσκά καο, είπε ν θχξηνο Υαξαιάκπνπο, φηη ην θνχξεκα ησλ ειιεληθψλ νκνιφγσλ ζα είρε δπζκελείο επηπηψζεηο γηα ηηο ηξάπεδεο, αλεξρφκελν ζε δεκίαλ ελφο δηζεθαηνκκπξίνπ Δπξψ. Σν ζεκείσκα ηέζεθε ελψπηνλ ηνπ Τπνπξγνχ Οηθνλνκηθψλ θαη νη επηπηψζεηο απφ ηελ απνκείσζε ήηαλ γλσζηέο ζηελ θπβέξλεζε. Απφ ηε καξηπξία ηνπ ζπλάγεηαη φηη δελ δεηήζεθε ε γλψκε ηνπ Τπνπξγείνπ γηα ηε δεχηεξε απφθαζε γηα απνκείσζε ησλ ειιεληθψλ νκνιφγσλ πνπ ιήθζεθε ζηηο 26 θαη 27 Οθησβξίνπ 2011. Καηά ηελ άπνςή ηνπ, ε Κχπξνο έπξεπε λα απνηαζεί ακέζσο κεηά ην θνχξεκα ησλ ειιεληθψλ νκνιφγσλ ζην κεραληζκφ ζηήξημεο κε ηε βάζηκε πξνζδνθία φηη ζα επηδεηθλπφηαλ ειαζηηθφηεηα ζηελ επηβνιή φξσλ, ιακβάλνληαο ππφςε ην κεγάιν κέγεζνο ηεο δεκίαο πνπ ππέζηεζαλ νη ηξάπεδεο απφ ηε κείσζε ησλ ειιεληθψλ νκνιφγσλ, αλεξρφκελν ζε 4,6 δηο Δπξψ. 33

Χο πξνο ηε ζηήξημε ηεο Λατθήο Σξάπεδαο απφ ην θξάηνο κε ηελ παξνρή νκνιφγσλ χςνπο 1,8 δηο Δπξψ θαη ηνπο ζθνπνχο ηνπ εγρεηξήκαηνο, ν κάξηπο θαηέζεζε: «ηελ πξαγκαηηθφηεηα αγνξάζακε ρξφλν. Απηφ θάλακε δηφηη κε έγθαηξε ιήςε απνθάζεσλ θαη δηαξζξσηηθψλ κέηξσλ νδεγνχζε απφ ηε κηα ζηελ επφκελε». Δπαλέιαβε κε έκθαζε φηη θάζε θαζπζηέξεζε ζηε ζπλνκνιφγεζε ζπκθσλίαο γηα ζηήξημε, είρε σο απνηέιεζκα απαίηεζε ησλ Αξρψλ ηεο Δπξσδψλεο δπζαλάινγα απζηεξψλ κέηξσλ γηα ηε ζηήξημε ηεο θππξηαθήο νηθνλνκίαο. Ήηαλ, θαηά ηνλ θχξην Υαξαιάκπνπο, ζθάικα πνπ δελ έθιεηζε ζπκθσλία ηνλ Ηνχιην ηνπ 2012. Ο κάξηπο ζπκθψλεζε φηη κε ην Μλεκφλην πλαληίιεςεο ηεο 29 εο Ννεκβξίνπ 2012 γηλφηαλ ξεηή πξφλνηα γηα θνχξεκα θαηαζέζεσλ σο έλα ελδερφκελν γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ αλαγθψλ ηεο Κχπξνπ. ηηο 11/01/2013 δεηήζεθε ε γλψκε ηεο Δπξσπατθήο Κεληξηθήο Σξάπεδαο αλαθνξηθά κε ηελ εμπγίαλζε ησλ θππξηαθψλ ηξαπεδψλ. Ζ γλψκε δφζεθε ηελ 01/02/2013. απηήλ γίλεηαη ξεηή πξφλνηα ζε απνκείσζε θαηαζέζεσλ σο έλα απφ ηα κέηξα πνπ κπνξεί λα ιεθζνχλ γηα εμπγίαλζε ησλ θππξηαθψλ ηξαπεδψλ. 3.1.6. ΠΟΤΦΟ Γ. Άιιν εγεηηθφ ζηέιερνο Τπεξεζίαο ηνπ Τπνπξγείνπ Οηθνλνκηθψλ πνπ θαηέζεζε, είλαη ν θχξηνο Πνχθνο, Γηεπζπληήο ηνπ Σκήκαηνο Φφξνπ Δηζνδήκαηνο. Ο κάξηπο αλαθέξζεθε ζηα εηζπξαθηέα πνζά απφ θφξνπο θαηά ηε δεθαεηία κεηαμχ ηνπ 2002 θαη 2011, ηα νπνία απμήζεθαλ θαηά 300%. Έδσζε ιεπηνκέξεηεο γηα αλείζπξαθηνπο θφξνπο πνπ επίζεο απμάλνληαλ απφ ρξφλν ζε ρξφλν. ην ηέινο ηνπ 2002 νη αλείζπξαθηνη θφξνη αλέξρνληαλ ζε 387,6 εθαηνκκχξηα Δπξψ. Σν 2012 απμήζεθαλ ζε 603 εθαηνκκχξηα Δπξψ. ηα πξναλαθεξζέληα πνζά δελ πξνζηέζεθαλ νη νθεηιφκελνη ηφθνη. Οη 34

επηζθαιείο νθεηιέο δελ ππεξβαίλνπλ, σο είπε, ην 1%. Καηά θαλφλα, πξφζσπα ηα νπνία δελ εθπιεξψλνπλ ηηο θνξνινγηθέο ηνπο ππνρξεψζεηο, πξνζάγνληαη ελψπηνλ δηθαζηεξίνπ, αλεξρφκελνη ζε 10 πεξίπνπ ρηιηάδεο ην ρξφλν. Σελ 31/03/2013 εθθξεκνχζαλ 396 ππνζέζεηο ζηηο νπνίεο ε θνξνινγηθή νθεηιή ππεξέβαηλε ηηο 100 ρηιηάδεο Δπξψ. Απφ απηέο, 10% αθνξνχζαλ πνδνζθαηξηθά ζσκαηεία ηα νπνία είραλ ζπλάςεη εηδηθή ζπκθσλία κε ηελ θπβέξλεζε αλαθνξηθά κε ηελ πιεξσκή ησλ θνξνινγηθψλ ηνπο ππνρξεψζεσλ. Γηεξσηάηαη έλαο, πψο, γηαηί θαη κε πνίνλ λνκηθφ έξεηζκα έγηλε εηδηθή ξχζκηζε γηα πνδνζθαηξηθά ζσκαηεία, πξάγκα πνπ ζπληζηά ηδηαίηεξε κεηαρείξηζε σο πξνο ηελ εθπιήξσζε ησλ θνξνινγηθψλ ηνπο ππνρξεψζεσλ. Ζ δηεπζέηεζε γηα πνδνζθαηξηθά ζσκαηεία έγηλε πξν πνιινχ ρξφλνπ. Πφηε, αθξηβψο, δελ καο αλέθεξε ν κάξηπο. Χο απνηέιεζκα ηεο επειζνχζαο ζπκθσλίαο, ηα πνδνζθαηξηθά ζσκαηεία δελ δηψθνληαη ελψπηνλ δηθαζηεξίνπ γηα ηε κε εθπιήξσζε ησλ θνξνινγηθψλ ηνπο ππνρξεψζεσλ. Πεξαηηέξσ, γλσζηνπνίεζε ν κάξηπο φηη ε ειηθία ηνπ θαζαξνχ εηζπξαθηένπ ρξένπο απφ ην Σκήκα, είλαη ηξία έηε. Δμέθξαζε ζθνδξά παξάπνλα φηη παξά ηε κεγάιε αχμεζε ησλ εξγαζηψλ ηνπ Σκήκαηφο ηνπ, ην πξνζσπηθφ έρεη κεησζεί ζεκαληηθά, παξεκβάιινληαο θσιχκαηα ζηελ ηαρεία εθπιήξσζε ηνπ έξγνπ ηνπ. Υαξαθηεξηζηηθά, σο ν κάξηπο αλέθεξε, νη Λεηηνπξγνί ήηαλ 62 ην 2002 θαη κφλν 35 ην 2013. 3.1.7. ΓΔΩΡΓΗΟΤ Γ. Μεηαμχ ησλ άιισλ αμησκαηνχρσλ ηνπ Τπνπξγείνπ Οηθνλνκηθψλ, θιήζεθε θαη θαηέζεζε θαη ν θχξηνο Γεσξγίνπ, Γηεπζπληήο ηεο Τπεξεζίαο ηαηηζηηθήο. Καηά θχξηνλ ιφγν, ηνπ δεηήζεθε θαη καο παξείρε ζηαηηζηηθά ζηνηρεία γηα ηνλ αξηζκφ ηνπ πξνζσπηθνχ ην νπνίν αζρνιείην ζηνλ επξχηεξν δεκφζην ηνκέα, πεξηιακβαλνκέλσλ θαη νξγαληζκψλ δεκνζίνπ δηθαίνπ. Γηα ην 1995 θαη ην 2012 νη αληίζηνηρνη αξηζκνί είλαη, 51,123 θαη 70,268. Σνλ πξνεγνχκελν ρξφλν 35

- ην 2011 - ν αξηζκφο έθζαλε ηηο 71,553. Σν 1985, ην ζχλνιν ησλ εξγνδνηνπκέλσλ ζην δεκφζην ηνκέα ήηαλ 29,215. Σν πνζνζηφ ησλ εξγνδνηνπκέλσλ ζην δεκφζην ηνκέα αλεξρφηαλ ην 2011 ζε 18,9% ηνπ ζπλφινπ ηνπ επηθεξδψο απαζρνινχκελνπ πιεζπζκνχ θαη ην 2012 ζε 19,2%. Λεπηνκεξή ζηνηρεία γηα ηελ απαζρφιεζε ζηνλ επξχ δεκφζην ηνκέα πεξηέρνληαη ζην Σεθκήξην 25, ππνδηαηξνχκελν ζε έμη Παξαξηήκαηα. 3.2. ΚΑΣΑΘΔΔΗ ΠΡΩΖΝ ΤΠΟΤΡΓΩΝ 3.2.1. ΣΑΤΡΑΚΖ Υ. Ο θχξηνο ηαπξάθεο δηνξίζηεθε Τπνπξγφο Οηθνλνκηθψλ ζην πξψην Τπνπξγηθφ πκβνχιην ηνπ θπξίνπ Γεκήηξε Υξηζηφθηα, αλαιακβάλνληαο θαζήθνληα ηελ 1 ε Μαξηίνπ 2008. Ζ εληνιή πνπ πήξε απφ ηνλ Πξφεδξν ήηαλ λα πξνάγεη ην πξφγξακκα γηα δηθαηφηεξε θαηαλνκή ηνπ εζληθνχ πινχηνπ, απφ ηε κηα θαη, αλάπηπμε απφ ηελ άιιε. Γηεηέιεζε Τπνπξγφο γηα 3,5 ρξφληα. Καηά ηελ έλαξμε ηεο θαηάζεζήο ηνπ, αμηνιφγεζε ην έξγν ηνπ κε ηα αθφινπζα ιφγηα: «.. Καη εγψ, σο Τπνπξγφο Οηθνλνκηθψλ, θαηάθεξα θαη έβαια ζηνπο φξνπο δηαθπβέξλεζεο, πξνρσξψληαο ηελ πεληαεηία, ηα 3,5 ρξφληα πνπ ήκνπλ Τπνπξγφο, θαη εχξσζηα δεκφζηα νηθνλνκηθά, γηαηί έλνησζα φηη εάλ δελ ππάξρνπλ ζρεηηθά εχξσζηα δεκφζηα νηθνλνκηθά, νη άιινη ζηφρνη κπνξεί λα κελ είλαη εθηθηνί.». Ο θχξηνο ηαπξάθεο απέδσζε ηελ θαηάξξεπζε ηεο νηθνλνκίαο ζηηο δεκίεο ησλ ηξαπεδψλ ηηο νπνίεο αλαβίβαζε ζε 10 δηο Δπξψ. Αλαθέξζεθε, παξάιιεια, ζε εηζεγήζεηο ηνπ ζην Τπνπξγηθφ πκβνχιην νη νπνίεο απνξξίθζεθαλ, σο ε δηαθσλία γηα ηελ θαηαζθεπή ηνπ δξφκνπ Πφιεο Υξπζνρνχο θαη Πάθνπ, θαζψο θαη ηε δηαθσλία ηνπ γηα ην Μέγαξν Πνιηηηζκνχ. ηε ζπλέρεηα είπε φηη ηα απνηειέζκαηα ηεο δηεζλνχο νηθνλνκηθήο θξίζεο ήηαλ δπζκελέζηεξα απ φ,ηη 36

κπνξνχζε λα ππνινγίζεη θαλείο, φπσο θαη άιια, αλαθεξφκελνο πξνο ηνχην ζηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή θαη ην Γηεζλέο Ννκηζκαηηθφ Σακείν. Απέδσζε ηα εχζεκα ζηελ θπβέξλεζε Παπαδφπνπινπ γηα ηνπο ρεηξηζκνχο ηεο ζηελ θππξηαθή νηθνλνκία, πεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ δχν κελψλ πνπ ν θχξηνο Παπαδφπνπινο δηεηέιεζε Πξφεδξνο ην 2008. Καηά ηε ζεηεία ηνπ ε θπβέξλεζε ηφικεζε, σο αλέθεξε, λα θνξνινγήζεη ηηο ηξάπεδεο κε έλα ηέινο 9,5 ηνηο ρηιίνηο ζηηο θαηαζέζεηο, θάηη πνπ απέθεξε 70 εθαηνκκχξηα Δπξψ. Έθακε αλαθνξά ζηελ αλαραίηηζε ηνπ αξηζκνχ αχμεζεο ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ πνπ αλήιζαλ απφ 40 ρηιηάδεο ζε 60 ρηιηάδεο ζε δέθα ρξφληα. Δδψ πξέπεη λα επηζεκάλνπκε φηη θαη επί ππνπξγίαο ηνπ ζπλέρηζε ε αχμεζε ηνπ πξνζσπηθνχ ζηε Γεκφζηα Τπεξεζία θαη ζε ηνκείο δεκνζίνπ δηθαίνπ. Σν 2007 ν αξηζκφο ήηαλ 66 ρηιηάδεο ελψ θαηά ην ρξφλν πνπ απνρψξεζε - ην 2011 - ν αξηζκφο αλήιζε ζηηο 71,553 ρηιηάδεο. Γηεπθξίληζε φηη σο Τπνπξγφο Οηθνλνκηθψλ δελ είρε ηελ πξέπνπζα αληαπφθξηζε απφ ηνλ Πξφεδξν θαη ην Τπνπξγηθφ πκβνχιην ζε κέηξα πνπ εηζεγήζεθε γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο θξίζεο. Δπεζήκαλε φηη ην κέγεζνο ηνπ ηξαπεδηθνχ ηνκέα ήηαλ ππέξκεηξα κεγάιν - νθηψ θνξέο κεγαιχηεξν απφ ην ΑΔΠ. Γηεκήλπζε ηελ έληνλε αληίζεζή ηνπ ζηελ αγνξά ηεο Ρσζηθήο Σξάπεδαο Uniastrum απφ ηελ Σξάπεδα Κχπξνπ κεηαμχ άιισλ, θαη γηα ην ιφγν φηη αγνξάζηεθε ζε εμσθξεληθά ςειή ηηκή. Αλαγλψξηζε φηη απφ ηνλ Ηνχλην ηνπ 2011, κεηά ηνλ απνθιεηζκφ ηεο Κχπξνπ απφ ηηο δηεζλείο αγνξέο, ε Κχπξνο κπήθε ζην κεραληζκφ ζηαζεξφηεηαο κε εηζήγεζε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, γεγνλφο ελδεηθηηθφ ηεο πηψζεο θαη ππνβάζκηζεο ηεο θππξηαθήο νηθνλνκίαο. ε εξψηεζε ηεο Δπηηξνπήο εάλ ππήξμε εγξήγνξζε ζηελ αληηκεηψπηζε ηεο εθδεισζείζαο νηθνλνκηθήο θξίζεο, απάληεζε φηη θξίλνληαο εθ ησλ πζηέξσλ, ηα κέηξα ην νπνία ιήθζεθαλ δελ ήηαλ αξθεηά, πξνζζέηνληαο φηη ζηελ επηδείλσζε ηεο νηθνλνκίαο επέδξαζε θαη ε επειζνχζα δεκία απφ ηελ έθξεμε ζην Μαξί. Παξά ηελ απφδνζε ηεο θξίζεο ηεο νηθνλνκίαο ζηε δεκηνγφλν ιεηηνπξγία ησλ ηξαπεδψλ, ζε ζεηξά δειψζεσλ ηνπ θπξίνπ ηαπξάθε θαηά ηελ ππνπξγία ηνπ, εμήξε ην ηξαπεδηθφ θαη ζπλαιιαγκαηηθφ ζχζηεκα. Πξνέβε επί ηνχηνπ ζε ζεηξά 37