ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ Ι ΡΥΣΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΑ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΣΕΡΡΩΝ

ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ Ι ΡΥΣΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΑ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΣΕΡΡΩΝ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ : ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ 1. ΣΚΟΠΟΣ Η µελέτη αυτή έρχεται συνέχεια της προηγούµενης προµελέτης σκοπιµότητας που συντάχθηκε το Μάιο του 2005. Το αντικείµενο της παρούσας εργασίας είναι οικονοµοτεχνική µελέτη, ενώ το αντικείµενο της προηγούµενης εργασίας ήταν προµελέτη σκοπιµότητας. Η διαφορά των δύο παραπάνω εργασιών πέρα της επιστηµονικής διαφοροποίησης είναι: 1) Υποδεικνύεται ο τόπος εγκατάστασης της Σχολής. 2) Προσδιορίζεται η χωροταξικά η έκταση των εγκαταστάσεων. 3) Προσδιορίζονται οι χώροι εκπαιδευτικών αναγκών και οι χώροι ιοίκησης της σχολής. 4) Επαναπροσδιορίζονται οι επενδυτικές δαπάνες. 5) Γίνεται ουσιαστική πρόταση για τους λειτουργικούς πόρους της σχολής. 6) Προσδιορίζονται τα λειτουργικά έσοδα, έξοδα της σχολής. 7) Προσδιορίζονται τα οικονοµικά αποτελέσµατα και αξιολογείται η επένδυση Έτσι µε την εισαγωγή των παραπάνω παραµέτρων, η παρούσα µελέτη αποκτά όλα τα στοιχεία µιας οικονοµοτεχνικής µελέτης και απαντά στο ερώτηµα της βιωσιµότητας της σχολής ως αυτόνοµου φορέα. Η αναλυτική παρουσίαση της µελέτης σε συνδυασµό µε την πρόταση του θεσµικού πλαισίου πιστεύουµε ότι αποτελεί µια σηµαντική 1

πρόταση του Εµπορικού και Βιοµηχανικού Επιµελητηρίου Σερρών προς την πολιτεία, η οποία θα εξετάσει το όλο θέµα µε ανάλογο ενδιαφέρον. Ο σκοπός της ίδρυσης και λειτουργίας της Σχολής επιχειρηµατία στην πόλη των Σερρών εντάσσεται µέσα στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την βελτίωση του επιπέδου της επιχειρηµατικότητας. Η επιλογή δε του τόπου εγκατάστασης γίνεται µέσα στα πλαίσια της περιφερειακής πολιτικής της χώρας µας. 2

2. ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Όπως ήδη έχουµε αναφέρει στην εισαγωγική παράγραφο του παρόντος µέρους, η παρούσα µελέτη έχει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά µιας πλήρους οικονοµοτεχνικής µελέτης και κατά συνέπεια σε ότι αφορά την δοµή και το περιεχόµενο, δεν µπορεί να αποκλίνει βασικά από το περιεχόµενο που θα πρέπει να έχει µια οικονοµοτεχνική µελέτη. Έτσι µε βάση αυτό το δεδοµένο, η παρούσα οικονοµοτεχνική µελέτη αποτελείται από έξι (6) µέρη µε αυτοτελές περιεχόµενο του κάθε µέρους. Πιο συγκεκριµένα: ΣΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ αναφερόµαστε στο σκοπό σύνταξης της οικονοµοτεχνικής µελέτης σε συνδυασµό µε την προµελέτη σκοπιµότητας που προηγήθηκε, στην µεθοδολογία παρουσίασης που θα ακολουθήσουµε ως και στο χρονοδιάγραµµα υλοποίησης το οποίο βασίζεται σε µια σειρά από παραδοχές και υποθέσεις. ΣΤΟ ΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ παρουσιάζουµε την σκοπιµότητα και την αναγκαιότητα της σχολής που αποτελεί και το σηµείο αναφοράς και αφετηρίας του εγχειρήµατος αυτού. Βασικά στοιχεία που εξετάζονται στα πλαίσια της σκοπιµότητας της επένδυσης είναι η πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η επιχειρηµατικότητα, η επιχειρηµατική κατάρτιση, το επιχειρηµατικό περιβάλλον και η επιχειρηµατικότητα στην Ελλάδα. Όλα αυτά τα στοιχεία που παρουσιάζονται µας οδηγούν αβίαστα στο συµπέρασµα για την αναγκαιότητα της ίδρυσης Σχολής Επιχειρηµατία. ΤΟ ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ αποτελεί ουσιαστικά την έρευνα αγοράς στα πλαίσια µιας οικονοµοτεχνικής µελέτης. Ειδικά για την περίπτωση της παρούσας µελέτης, η έρευνα αγοράς περιλαµβάνει µια ευρεία ανασκόπηση σε ότι αφορά την επιχειρηµατική εκπαίδευση στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και σε άλλες χώρες του κόσµου. ΣΤΟ ΤΕΤΑΡΤΟ ΜΕΡΟΣ παρουσιάζεται το οργανωτικό σχήµα της Σχολής Επιχειρηµατία το οποίο µεταξύ των άλλων περιλαµβάνει το θεσµικό πλαίσιο, τα όργανα ιοίκησης, το προσωπικό της σχολής, πρόγραµµα σπουδών και τους τίτλους σπουδών. Επίσης, στο τέταρτο µέρος αναφερόµαστε σε θέµατα χωροταξίας της Σχολής, στο επενδυτικό κόστος και εγκαταστάσεις ως και στο χρηµατοδοτικό σχήµα. 3

ΤΟ ΠΕΜΠΤΟ ΜΕΡΟΣ και τελευταίο παρουσιάζει την βιωσιµότητα της Σχολής Επιχειρηµατία όπως αυτή εκφράζεται µέσα από ένα σύστηµα ολοκληρωµένου χρηµατοοικονοµικού προγραµµατισµού, ο οποίος αποτελείται από µια σειρά επιµέρους προϋπολογισµών όπως: Προϋπολογισµός εσόδων Προϋπολογισµός λειτουργικών εξόδων Προϋπολογισµός οικονοµικών αποτελεσµάτων ιάφοροι άλλοι προϋπολογισµοί Στο ΕΚΤΟ ΜΕΡΟΣ προχωρούµε στην αξιολόγηση της επένδυσης, µε τις πλέον αποδεκτές µεθόδους αξιολόγησης επενδύσεων. Μετά το τέλος του έκτου µέρους, ακολουθούν τα γενικά συµπεράσµατα της µελέτης. 3. ΧΡΟΝΟ ΙΑΓΡΑΜΜΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ Η µελέτη αυτή προβλέπεται να κατατεθεί στο Εµπορικό και Βιοµηχανικό Επιµελητήριο Σερρών στο α τρίµηνο του έτους 2009. Μετά την κατάθεση στο ΕΒΕΣ, θα γίνει ειδική παρουσίαση της µελέτης στα µέλη του ιοικητικού Συµβουλίου. Η µελέτη αυτή, µετά την παρουσίαση στο ιοικητικό Συµβούλιο του ΕΒΕΣ, θα υποβληθεί στο Υπουργείο Ανάπτυξης- Γενική Γραµµατεία Έρευνας και Τεχνολογίας. Θέλουµε να πιστεύουµε ότι στο Α εξάµηνο του έτους θα έχουµε την έγκριση από το Υπουργείο Ανάπτυξης και την ένταξη της παρούσας µελέτης στα χρηµατοδοτικά προγράµµατα της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως π.χ. στο ΕΣΠΑ. Με το σκεπτικό ότι µέχρι το τέλος του Α εξαµήνου θα έχουµε την έγκριση από το Υπουργείο Ανάπτυξης, τότε είναι βέβαιο ότι µέσα στο 2010 η ίδρυση και λειτουργία της Σχολής Επιχειρηµατία στην πόλη των Σερρών θα είναι γεγονός. 4

ΜΕΡΟΣ ΕΥΤΕΡΟ: Η ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΠΕΝ ΥΣΗΣ 1) ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ Το εύτερο µέρος της µελέτης απαντά στο καίριο ερώτηµα για την σκοπιµότητα της επένδυσης η οποία στην προκειµένη περίπτωση αφορά την ίδρυση και λειτουργία της Σχολής Επιχειρηµατία στην πόλη των Σερρών. Με βάση τον ορισµό της επιχειρηµατικότητας που έχει δώσει η Ευρωπαϊκή Ένωση ως επιχειρηµατικότητα θεωρεί την ικανότητα ενός ατόµου να µετατρέπει τις ιδέες σε δράση. Περιλαµβάνει τη δηµιουργικότητα, την καινοτοµία και την ανάληψη των κινδύνων, καθώς και την ικανότητα κατάρτισης και διαχείρισης σχεδίων για την επίτευξη στόχων. Ο ορισµός αυτός θέτει την βασική προϋπόθεση ο επιχειρηµατίας να αναπτύξει συστηµατικούς και µεθοδικούς µηχανισµούς διοίκησης και οργάνωσης. Η απόκτηση αυτών των ικανοτήτων µας παραπέµπει στην έννοια της διαχείρισης της γνώσης. Η διαχείριση της γνώσης είναι ένας νέος κλάδος της ιοικητικής επιστήµης (Management Discipline) που αφορά την συστηµατική και συλλογική δηµιουργία, διάχυση και χρήση της επιχειρηµατικής γνώσης µε σκοπό την ριζική βελτίωση της οργανωτικής αποδοτικότητας, την βελτίωση της επιχειρηµατικής ανταγωνιστικότητας και της καινοτοµίας. Τις ανάγκες αυτές του επιχειρηµατικού κόσµου θα αναλύσουµε στη συνέχεια, ανάγκες που συνηγορούν και δικαιολογούν την ίδρυση και λειτουργία της Σχολής Επιχειρηµατία. Έτσι, στα πλαίσια αυτού του µέρους µεταξύ των θεµάτων που εξετάζονται και τα οποία είναι άµεσα συνδεδεµένα µε την ίδρυση της Σχολής Επιχειρηµατία είναι: Η πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τοµέα εκπαίδευσης και κατάρτισης σύµφωνα µε την Συνθήκη της Λισσαβόνας. Ο ρόλος του επιχειρηµατία στην σύγχρονη επιχείρηση. 5

Επιχειρηµατικότητα και καινοτοµία. Τα χαρακτηριστικά του Έλληνα επιχειρηµατία και το επίπεδο εκπαίδευσης. Η επιχειρηµατική εκπαίδευση στην Ελλάδα. Η σηµασία της Σχολής Επιχειρηµατία. Η ανάλυση των παραπάνω θεµάτων και η σύνδεση αυτών µε την εκπαίδευση του επιχειρηµατία, όπως θα δούµε στην συνέχεια, συνηγορούν και δικαιολογούν την ίδρυση και λειτουργία της Σχολής Επιχειρηµατία. 6

2. Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΚΑΙ Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Η επιχειρηµατικότητα αποτελεί την βασικότερη κινητήρια δύναµη της ανταγωνιστικότητας και της ανάπτυξης της κοινωνίας. Είναι το στοιχείο κλειδί για την οικονοµική µεγέθυνση, την καινοτοµία, τη δηµιουργία νέων θέσεων εργασίας, την αύξηση της παραγωγικότητας, αλλά και γενικότερα για την ευηµερία µιας χώρας. Το σηµαντικότερο όµως, είναι ότι η επιχειρηµατικότητα αποτελεί µέσο προσωπικής ανάπτυξης και κύριο παράγοντα της κοινωνικής συνοχής. Το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο έθεσε το 2000 στην Λισσαβόνα ως στόχο της Ευρωπαϊκής Ένωσης "Την µετατροπή της Ένωση έως το 2010 στην πλέον ανταγωνιστική, δυναµική και στηριγµένη στην γνώση οικονοµία στον κόσµο, ικανή για βιώσιµη οικονοµική ανάπτυξη µε περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίες και µεγαλύτερη κοινωνική συνοχή". Για την επίτευξη του στόχου και για να σηµειωθεί πρόοδος στον τοµέα της επιχειρηµατικότητας η Επιτροπή εξέδωσε την Πράσινη Βίβλο για την Επιχειρηµατικότητα στην Ευρώπη η οποία αποτέλεσε αντικείµενο δηµόσιων συζητήσεων επιχειρηµατικών οργανώσεων, πανεπιστηµίων, εθνικών και περιφερειακών αρχών. Τα αποτελέσµατα των δηµόσιων διαβουλεύσεων συνέβαλαν στην διαµόρφωση της Ευρωπαϊκής ατζέντας για την επιχειρηµατικότητα η οποία προβλέπει πέντε στρατηγικούς τοµείς πολιτικής για την τόνωση του επιχειρηµατικού δυναµισµού. Καλλιέργεια επιχειρηµατικής νοοτροπίας Παρότρυνση περισσότερων ατόµων να γίνουν επιχειρηµατίες Προετοιµασία των επιχειρηµατιών για την ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα Βελτίωση της ροής της χρηµατοδότησης ηµιουργία φιλικότερου κανονιστικού & διοικητικού πλαισίου Ο ένας λοιπόν από τους πέντε βασικούς άξονες που υιοθετεί η Ευρωπαϊκή Ένωση για την τόνωση της επιχειρηµατικότητας είναι η καλλιέργεια της επιχειρηµατικής νοοτροπίας κυρίως µέσα από την Παιδεία, καθώς πολλοί νέοι θα ήθελαν να γίνουν επιχειρηµατίες αλλά δεν έχουν αρκετή 7

εµπιστοσύνη στον εαυτό τους και στις δεξιότητές τους προκειµένου να µετατρέψουν τα όνειρά τους σε πράξη. Η Αµερική έχει συνειδητοποιήσει πολύ νωρίτερα απ ότι η Ευρώπη την σπουδαιότητα της επιχειρηµατικής εκπαίδευσης. Εισάγει µαθήµατα επιχειρηµατικότητας στα Πανεπιστήµιά της αρκετά χρόνια πριν, ενώ παράλληλα προάγει την επιχειρηµατική εκπαίδευση και στα κατώτερα επίπεδα του εκπαιδευτικού της συστήµατος. Σύµφωνα µε στοιχεία έρευνας, αν και το 45% των Ευρωπαίων δηλώνει ότι προτιµά να αυτοαπασχολείται, µόνο το 17% υλοποιεί τις φιλοδοξίες του. Αναφορικά µε την ανάληψη νέας επιχειρηµατικής πρωτοβουλίας, µόνο το 4% των Ευρωπαίων δηλώνει ότι έχει ιδρύσει επιχείρηση ή ότι είναι ήδη επιχειρηµατίας για περίοδο µικρότερη των τριών ετών, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στις Ηνωµένες Πολιτείες της Αµερικής ανέρχεται σε 11%. Γενικά, το ποσοστό των επιχειρηµατιών, στους οποίους περιλαµβάνονται αυτοαπασχολούµενοι και ιδιοκτήτες επιχειρήσεων, ποικίλλει σε µεγάλο βαθµό µέσα στην Ευρώπη, καθώς κυµαίνεται από 6% στη ανία και στο Λουξεµβούργο, σε 13% στην Ισπανία, 15% στην Πορτογαλία και πάνω από 18% στη Ελλάδα και στην Ιταλία. Στην Ελλάδα όµως παρατηρούνται και πολλές αποτυχηµένες προσπάθειες ίδρυσης νέων επιχειρήσεων κυρίως από έλλειψη κεφαλαίου κίνησης, λάθος επιλογές αλλά και από αδυναµία να προβλέψουν τις απαιτήσεις της αγοράς και να αντιµετωπίσουν τις στρατηγικές κινήσεις του ανταγωνισµού. Σύµφωνα µε τα στατιστικά στοιχεία του Υπουργείου Οικονοµικών οι τρεις στις τέσσερις επιχειρήσεις διακόπτουν την λειτουργία τους εντός των τριών πρώτων ετών λειτουργίας τους. Είναι φανερό ότι ένας βασικός λόγος του υψηλού ποσοστού αποτυχιών είναι η ανεπαρκής προετοιµασία και ενηµέρωση των νέων επιχειρηµατιών. Η εκπαίδευση στην επιχειρηµατικότητα θα πρέπει να είναι διαθέσιµη σε όλα τα νέα άτοµα, σε όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης. Μέσα στο ασφαλές περιβάλλον του εκπαιδευτικού συστήµατος να αποκτήσουν τις απαραίτητες επιχειρηµατικές ικανότητες και γνώσεις, για να αντιµετωπίσουν τον δύσκολο κόσµο των επιχειρήσεων. 8

Προωθώντας επιχειρηµατικές δεξιότητες και συµπεριφορές προάγονται και άλλα οφέλη στην κοινωνία πέρα από τις επιδιώξεις για νέα επαγγέλµατα και νέες εργασίες. Υπό την ευρύτερη έννοια, η επιχειρηµατικότητα µπορεί να θεωρηθεί ως µια γενική στάση η οποία µπορεί να χειρισθεί όλες τις µορφές εργασίας και ζωής, καθώς επιχειρηµατικότητα σηµαίνει αλλαγή. Και είναι σηµαντικό οι νέοι άνθρωποι να ευνοούν την αλλαγή και όχι να τη φοβούνται. Για το λόγο αυτόν, µέσω της εκπαίδευσης θα πρέπει να αναπτύσσονται οι ικανότητες που διαµορφώνουν την βάση της επιχειρηµατικότητας (δηµιουργική δράση, πρωτοβουλία, υπευθυνότητα, δυναµισµός για την ανάληψη λελογισµένου ρίσκου, ανεξαρτησία). Η επιχειρηµατικότητα είναι νοοτροπία και ως νοοτροπία µπορεί να καλλιεργηθεί. Ο νέος που γνωρίζει τον τρόπο µε τον οποίο µπορεί να ξεκινήσει και να λειτουργήσει µια επιχείρηση αυξάνει την πιθανότητα να εξελιχθεί σε ένα επιτυχηµένο επιχειρηµατία. Επίσης, όσοι έχουν εµπιστοσύνη στις δεξιότητες και στην εµπειρία τους είναι από 2 έως 7 φορές πιθανότερο να συµµετάσχουν στη διαδικασία ίδρυσης ή λειτουργίας µιας επιχείρησης. Είναι γεγονός ότι η εκπαίδευση της Επιχειρηµατικότητας στην Ευρώπη έχει αυξηθεί πάρα πολύ τα τελευταία πέντε χρόνια και αναµένεται να αυξηθεί περισσότερο. Για παράδειγµα στην Ολλανδία έχει συνταχθεί η Επιτροπή Επιχειρηµατικότητας και Εκπαίδευσης, η οποία έχει ως κύριο στόχο την εισαγωγή προγραµµάτων επιχειρηµατικότητας σε όλες τις βαθµίδες της εκπαίδευσης, από το δηµοτικό µέχρι το Πανεπιστήµιο. Στην Ιρλανδία, το Πανεπιστήµιο του ουβλίνου, παρέχει βοήθεια και υποστήριξη για την υλοποίηση επιχειρηµατικών ιδεών νέων ατόµων. Η Ιταλία, η Ισπανία αλλά και τα υπόλοιπα κράτη µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης φροντίζουν να αναβαθµίσουν την έννοια της επιχειρηµατικότητας και να µεταδώσουν στους νέους τις απαιτούµενες γνώσεις και νοοτροπία. Έτσι, λοιπόν, η σκέψη για την ίδρυση Σχολής Επιχειρηµατία στην χώρα µας είναι σύµφωνη µε την στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης και θα καλύψει συγκεκριµένες ανάγκες της επιχειρηµατικότητας. 9

3. Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΕΠΙΠΕ Ο ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ Το µορφωτικό επίπεδο των επιχειρηµατιών αποτελεί σηµαντικό παράγοντα που επηρεάζει τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της επιχειρηµατικής δραστηριότητας. Η ανακάλυψη µιας επιχειρηµατικής ευκαιρίας βασίζεται και στη συσσωρευµένη γνώση και εµπειρία του ατόµου, κάτι που σηµαίνει ότι το µορφωτικό επίπεδό του δεν καθορίζει πάντα απόλυτα το αν κάποιος είναι σε θέση να «εντοπίσει» στην αγορά κάποιες καλές επιχειρηµατικές ευκαιρίες. Άλλωστε η ανακάλυψη µόνο δεν αρκεί, καθώς ακόµα και αν εντοπίσει κάποιες ευκαιρίες, θα είναι πιθανόν σε καλύτερη θέση να τις αξιοποιήσει, εφόσον κατέχει ένα επίπεδο γνώσεων που του επιτρέπει να σχεδιάσει καλύτερα ένα πρόγραµµα δράσης. Όπως φαίνεται από τον παρακάτω πίνακα που συνοψίζει την ποσοστιαία διάρθρωση της επιχειρηµατικότητας ανά εκπαιδευτικό επίπεδο, η εικόνα δεν διαφοροποιείται κατά το 2006. Εκπαιδευτικό επίπεδο 2006 Μέσος όρος 2003-2006 Μερική δευτεροβάθµια 9,2% 8,9% ευτεροβάθµια εκπαίδευση 54,2% 50,2% Τριτοβάθµια 18,3% 22,1% Μεταπτυχιακό/ ιδακτορικό 18,3% 18,9% Σύνολο 100% 100% Η πλειονότητα αυτών (54%) προέρχεται από τη δευτεροβάθµια εκπαίδευση, ενώ ένα 9% έχει απλώς παρακολουθήσει κάποιες τάξεις αυτής της βαθµίδας. Έτσι συνολικά οι µισοί νέοι / επίδοξοι επιχειρηµατίες που έχουν εντοπιστεί σε έρευνα του GEM την περίοδο 2003-2006 διαθέτουν απλώς ένα Απολυτήριο Λυκείου. 10

Από την άλλη πλευρά, το 18% έχει πανεπιστηµιακή εκπαίδευση, ενώ ισόποσο τµήµα των νέων / επίδοξων επιχειρηµατιών έχει ακόµα υψηλότερη εκπαίδευση (µεταπτυχιακά / διδακτορικό). Η κατηγορία στην οποία οι ειδικοί (σύµφωνα µε έρευνα της ΙΟ Ε, επεξεργασία στοιχείων GEM) επισηµαίνουν τα περισσότερα προβλήµατα, είναι η ευρύτερη περιοχή της εκπαίδευσης, που περιλαµβάνει µάλιστα όλες τις βαθµίδες. Πιο συγκεκριµένα στην Πρωτοβάθµια και ευτεροβάθµια Εκπαίδευση η Ελλάδα καταλαµβάνει την 34η θέση στο σύνολο των χωρών που συµµετέχουν στο GEM, και στην περιοχή της Τριτοβάθµιας και Επαγγελµατικής Εκπαίδευσης την 35η θέση. Αναλυτικότερα: Σύµφωνα µε τους ειδικούς, οι µαθητές δεν φαίνεται να εξοικειώνονται σε σηµαντικό βαθµό στο ηµοτικό/ Γυµνάσιο / Λύκειο µε τη λειτουργία της οικονοµίας της αγοράς (30η), ενώ απουσιάζουν µαθήµατα που σχετίζονται µε την επιχειρηµατικότητα και την ίδια την ιδέα ίδρυσης µιας επιχείρησης ή άσκησης επιχειρηµατικής δραστηριότητας (33η). Άλλωστε σε έκθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, επισηµαίνεται ότι στις εκπαιδευτικές αυτές βαθµίδες υπάρχουν ελάχιστα προγράµµατα για την επιχειρηµατικότητα, καθώς φαίνεται να µετατίθεται το σχετικό βάρος στην τριτοβάθµια εκπαίδευση. Οι ειδικοί επίσης βρίσκουν µάλλον περιορισµένο το βαθµό στον οποίο ενθαρρύνεται η ατοµική πρωτοβουλία, η δηµιουργικότητα και η αυτάρκεια (32η) σε αυτές τις βαθµίδες εκπαίδευσης. Σε ότι αφορά την Τριτοβάθµια και Επαγγελµατική Εκπαίδευση οι ειδικοί κρίνουν κάτω του µετρίου τις σχολές διοίκησης επιχειρήσεων (27η), ενώ είναι δυσαρεστηµένοι από τα προγράµµατα επιχειρηµατικότητας και την προετοιµασία που τα πανεπιστήµια παρέχουν στους φοιτητές τους για την ίδρυση και ανάπτυξη νέων επιχειρήσεων (35η). Ανεπαρκείς κρίνονται και οι δράσεις κατάρτισης ή δια βίου εκπαίδευσης (37η). Η κατάταξη της Ελλάδας τόσο χαµηλά δείχνει την έντονη αδυναµία του συστήµατος στην ανάπτυξη κατάλληλων δεξιοτήτων για τους φοιτητές έτσι ώστε να είναι σε θέση να υιοθετήσουν µετέπειτα πιθανόν µία επιχειρηµατική καριέρα. 11

Οι ειδικοί εµπειρογνώµονες επισηµαίνουν ότι σε επίπεδο δηµόσιας πολιτικής και µε τη βοήθεια των κοινοτικών κονδυλίων υπάρχει επάρκεια επιδοτούµενων προγραµµάτων και χρηµατοδότησης δράσεων για την προώθηση της επιχειρηµατικότητας. ωστόσο, η αναποτελεσµατικότητα των διαδικασιών, οι αγκυλώσεις των υπηρεσιών και των δηµόσιων λειτουργών της δρουν ανασταλτικά και υπερακοντίζουν τις θετικές επιδράσεις αυτών των πολιτικών. Οι ειδικοί θεωρούν δηλαδή ότι η διοχέτευση περισσότερων πόρων για την προώθηση της επιχειρηµατικότητας δεν οδηγεί αυτόµατα σε βελτίωση του επιχειρηµατικού περιβάλλοντος, καθώς απαιτούνται ενδεχοµένως καταλληλότερα εκπαιδευµένοι υπάλληλοι και απλοποίηση των σχετικών διαδικασιών. Στην Ελλάδα, σε Πανεπιστήµια αλλά και σχολεία, έχουν ήδη αρχίσει να λειτουργούν πιλοτικά προγράµµατα που αφορούν την επιχειρηµατικότητα. Κύριος στόχος των προγραµµάτων αυτών είναι να ευαισθητοποιήσουν τους νέους και να τους βοηθήσουν να ανακαλύψουν νέες ευκαιρίες σταδιοδροµίας στον συνεχώς µεταβαλλόµενο οικονοµικά και κοινωνικά κόσµο µας. Παρ όλα αυτά χρειάζονται ακόµη περισσότερα εκπαιδευτικά προγράµµατα σχετικά µε την επιχειρηµατικότητα. Μαθητές και σπουδαστές θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα και την ευκαιρία να αποκτήσουνε µία ολοκληρωµένη άποψη σχετικά µε όλες τις φάσεις ανάπτυξης της επιχειρηµατικότητας. εν χωράει, λοιπόν, αµφιβολία ότι η ίδρυση της Σχολής Επιχειρηµατία είναι πλέον µια αναγκαιότητα και ότι η εκπαίδευση του επιχειρηµατία συµβάλλει ουσιαστικά στο να αντιµετωπίζει καθηµερινά µια σειρά θεµάτων και προβληµάτων και βελτιώνει σηµαντικά την ικανότητα του για την αποτελεσµατική διαχείριση των περιορισµένων πόρων. 12

4. Η ΑΤΥΠΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ Μέχρι σήµερα υλοποιήθηκαν και υλοποιούνται διάφορες δράσεις που αφορούν άµεσα ή έµµεσα την επιχειρηµατικότητα των νέων στις διάφορες βαθµίδες της εκπαίδευσης: Οι θυρίδες επιχειρηµατικότητας της Γενικής Γραµµατείας Νέας Γενιάς, που έχουν στόχο την πληροφόρηση των νέων και την στήριξη τους για την ανάπτυξη επιχειρηµατικών σχεδίων Το πιλοτικό πρόγραµµα «επιχειρηµατικότητα νέων» που χρηµατοδοτείται από το ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ και εφαρµόζεται από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο σε συνεργασία µε τον ΣΕΒ και που στοχεύει στη υποστήριξη των νέων ώστε να εισέρχονται στην αγορά εργασίας µε περισσότερα εφόδια, ειδικότερα στα σχετικά µε τις επιχειρήσεις και την λειτουργία τους θέµατα. Ο διαγωνισµός «επιχειρηµατικής ιδέας» και «επιχειρηµατικού πλάνου» που υλοποιούν από κοινού η Ελληνική Ένωση Επιχειρηµατιών (Ε.ΕΝ.Ε), το Κοινό Πρόγραµµα Μεταπτυχιακών Σπουδών του Πολυτεχνείου, του Πανεπιστηµίου Αθηνών και του Πανεπιστηµίου Πειραιώς, η εταιρεία συµβούλων McKinsey & Co και ο Σύνδεσµος Ελληνικών Βιοµηχανιών (ΣΕΒ). Η εισαγωγή στη ευτεροβάθµια Εκπαίδευση Γυµνάσιο και Λύκειο µαθηµάτων - Τεχνολογίας, Οργάνωσης και ιοίκησης Επιχειρήσεων και Υπηρεσιών κλπ - τα οποία συµβάλλουν στην εξοικείωση των µαθητών µε την έννοια και το περιεχόµενο της επιχείρησης και τη λειτουργία της οικονοµίας. Η δηµιουργία των 68 Κέντρων Συµβουλευτικής και Επαγγελµατικού Προσανατολισµού (ΚΕΣΥΠ), στο πλαίσιο του ΕΠΕΑΕΚ Ι, και η εισαγωγή της συµβουλευτικής ως υποστηρικτικής υπηρεσίας, όπου εξειδικευµένος Σύµβουλος Επαγγελµατικού Προσανατολισµού έχει τη δυνατότητα 13

εξατοµικευµένης προσέγγισης του µαθητή και στήριξης του ανάλογα µε τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα και τις αναζητήσεις του. Στη Τριτοβάθµια Εκπαίδευση ορισµένα τµήµατα/σχολές, κυρίως τα οικονοµικά και πολυτεχνικά τµήµατα, παρέχουν γνώσεις σε επιµέρους πτυχές της επιχειρηµατικότητας και σε συνάφεια µε το αντικείµενο σπουδών τους (π.χ. πάνω στον τρόπο εκπόνησης ενός επιχειρηµατικού σχεδίου). Η λειτουργία 33 Γραφείων ιασύνδεσης στα ΑΕΙ και ΤΕΙ της χώρας, µε στόχο την παροχή πληροφοριών και ενηµέρωσης στους φοιτητές και σπουδαστές για τις δυνατότητες απασχόλησης, τις πιθανές εναλλακτικές πορείες που µπορούν να ακολουθήσουν µετά το πέρας των σπουδών τους. Μεταξύ των φορέων θα µπορούσαµε να αναφέρουµε και τους ΕΛΚΕΠΑ, ΕΕ Ε, ΕΟΜΜΕΧ, ΟΑΕ, ΙΕΚ, ΚΕΚ. Οι φορείς αυτοί συνήθως προσφέρουν µία σειρά προγραµµάτων (σεµιναρίων), χωρίς ωστόσο όµως να καλύπτουν συγκεκριµένες ανάγκες του επιχειρηµατία που ξεκινούν από την έναρξη της δραστηριότητας µέχρι την πλήρη λειτουργία της επιχείρησης. Η διάθεση αυτή των πόρων κατά την προσωπική µας άποψη δεν είναι αποτελεσµατική. Οι πόροι αυτοί σε σηµαντικό ποσοστό θα µπορούσαν να διατεθούν στην ανάπτυξη της επιχειρηµατικότητας και στην παροχή κινήτρων νέων επιχειρηµατιών που θα δηµιουργήσουν µια ισχυρή επιχειρηµατική βάση, ικανή να δηµιουργήσει νέες βιώσιµες και αποδοτικές επιχειρήσεις. 14

5.Ο ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΑΣ ΚΑΙ Η ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ Η επιχειρηµατική δραστηριότητα σηµαίνει τη δηµιουργία µιας νέας κατάστασης, η οποία δεν υπήρχε πριν από την απόφαση ενός ατόµου ή µιας οµάδας ατόµων να λειτουργήσουν επιχειρηµατικά. Άρα, ένα σηµαντικό χαρακτηριστικό της ποιοτικής διάστασης της επιχειρηµατικότητας είναι ο βαθµός στον οποίο κατορθώνει να αλλάξει τα δεδοµένα, να δηµιουργήσει δηλαδή νέες καταστάσεις: νέους παραγωγικούς οργανισµούς, νέα προϊόντα, νέες διεργασίες παραγωγής, νέες µορφές οργάνωσης, νέες αγορές, κλπ. Άλλωστε, είναι ακριβώς σε αυτά τα κριτήρια που η έρευνα του GEM καταγράφει το ποιοτικό έλλειµµα της επιχειρηµατικότητας στην Ελλάδα. Με εξαίρεση την εισαγωγή νέων τεχνολογιών, σε όλα τα υπόλοιπα κριτήρια η Ελλάδα υστερεί σε σύγκριση µε τους µέσους όρους των άλλων χωρών που έλαβαν µέρος στην έρευνα του GEM και ιδίως µε τους µέσους όρους των χωρών της Ευρώπης. Επιπλέον ίσως το πιο ανησυχητικό εύρηµα είναι ότι η επιχειρηµατικότητα αρχικών σταδίων στην Ελλάδα φαίνεται απλώς να αναπαράγει τα χαρακτηριστικά της καθιερωµένης επιχειρηµατικότητας, αντί να τα µεταβάλλει. Ο βασικός δείκτης που καταγράφει το ποιοτικό έλλειµµα της επιχειρηµατικότητας στην Ελλάδα είναι εκείνος που αφορά την καινοτοµία προϊόντος. Βεβαίως, οι χαµηλές επιδόσεις της χώρας στην καινοτοµία καταγράφονται συστηµατικά σε όλες τις σχετικές έρευνες που διεξάγονται ανάµεσα στις ευρωπαϊκές χώρες. ωστόσο, τα δεδοµένα του GEM είναι εξαιρετικά σηµαντικά επειδή δεν αφορούν αντικειµενικές µετρήσεις της νεωτερικότητας των προϊόντων των ελληνικών επιχειρήσεων, αλλά τις εκτιµήσεις των ίδιων των νέων επιχειρηµατιών για το κατά πόσον το προϊόν ή η υπηρεσία που θα προσφέρουν θα θεωρηθούν νεωτερικά από τους πελάτες τους. Το ανησυχητικό εύρηµα εδώ είναι ότι η πλειονότητα των επιχειρηµατιών δεν θεωρούν ότι ισχύει κάτι τέτοιο, γεγονός που µάλλον σηµαίνει επίσης ότι δεν το επιδιώκουν. Οι επισηµάνσεις αυτές αναδεικνύουν 15

λοιπόν την κεντρική σηµασία της συνιστώσας της καινοτοµίας για την προώθηση της ποιοτικής επιχειρηµατικότητας στην Ελλάδα. Η προώθηση της καινοτοµίας συνιστά ένα ζήτηµα στο οποίο έχει αφιερωθεί ένα µεγάλο µέρος της διεθνούς οικονοµικής βιβλιογραφίας τα τελευταία χρόνια. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αφιερώσει σειρά Εκθέσεων και προγραµµάτων στην καινοτοµία, την οποία άλλωστε αναγνωρίζει ως βασική συνιστώσα της επιχειρηµατικότητας. Ακολουθώντας αυτή την προσέγγιση, οι ελληνικές κυβερνήσεις έχουν αναγάγει την προώθηση της καινοτοµίας σε βασικό στόχο των διαρθρωτικών τους πολιτικών κατά την τελευταία δεκαετία, όπως µαρτυρούν τα δύο βασικά διαρθρωτικά Επιχειρησιακά Προγράµµατα του Υπουργείου Ανάπτυξης, το ΕΠΑΝ (2000-6) και το ΕΠΑΕ (2007-13). Οι πολιτικές για την προώθηση της καινοτοµίας βρίσκονται λοιπόν στο προσκήνιο τόσο των ευρωπαϊκών, όσο και των ελληνικών προγραµµάτων για την ενίσχυση της επιχειρηµατικότητας. Το ερώτηµα όµως είναι κατά πόσον οι πολιτικές που έχουν ως άµεσο στόχο την ενίσχυση της καινοτοµικότητας είναι σε θέση να προσεγγίσουν και να επηρεάσουν όλες τις προϋποθέσεις που είναι αναγκαίες για την επιτυχία αυτού του σκοπού. Φαίνεται λοιπόν ότι προκειµένου να έχουµε την καινοτοµία στις επιχειρήσεις πρέπει να φέρουµε την καινοτοµία στην εκπαίδευση και συγκεκριµένα στον επιχειρηµατία. Η ανάληψη των καινοτόµων πρωτοβουλιών από τον επιχειρηµατία καθίσταται εφικτή µέσω της δηµιουργίας συστηµάτων εκπαίδευσης προσανατολισµένα στις σύγχρονες απαιτήσεις µιας ανταγωνιστικής οικονοµίας. Πιστεύουµε λοιπόν όπως θα αναφερθούµε αναλυτικά σε επόµενο µέρος της µελέτης- ότι η υπό ίδρυση Σχολή του Επιχειρηµατία θα προωθήσει καινοτόµες επιχειρηµατικές ιδέες και την βελτίωση του επιπέδου του επιχειρηµατία. 16

6.ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΕΜΠΟ ΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α Από τη διεξαγωγή έρευνας στους «ειδικούς» εµπειρογνώµονες της επιχειρηµατικότητας, προκύπτει µια µάλλον µέτρια εικόνα. Οι επιδόσεις της Ελλάδας σε 18 επιµέρους περιοχές που χαρακτηρίζουν το εθνικό επιχειρηµατικό περιβάλλον δεν είναι ικανοποιητικές και παρά την άνοδο της επιχειρηµατικότητας τα προηγούµενα έτη, οι ειδικοί παραµένουν το ίδιο απαισιόδοξοι για την κατάσταση στην Ελλάδα. Συνοπτικά, οι Έλληνες ειδικοί φαίνεται να πιστεύουν στις επιχειρηµατικές ικανότητες του πληθυσµού και θεωρούν ότι υπάρχει κουλτούρα που υποστηρίζει την επιχειρηµατικότητα. Ταυτόχρονα οι βασικές υποδοµές της χώρας διευκολύνουν την εκδήλωση επιχειρηµατικότητας, ενώ τα εµπόδια εισόδου στις αγορές είναι σχετικά περιορισµένα. Από την άλλη πλευρά, η Ελλάδα εµφανίζει φτωχές επιδόσεις στις υπόλοιπες κατηγορίες, µε χειρότερη την περιοχή της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης-κατάρτισης, όπου κατατάσσεται στις τελευταίες θέσεις παγκοσµίως. Επίσης οι ειδικοί φαίνεται να επισηµαίνουν τη δύσκαµπτη λειτουργία της ηµόσιας ιοίκησης, ενώ συγκλίνουν µε την άποψη του πληθυσµού για περιορισµένες επιχειρηµατικές ευκαιρίες στο ελληνικό περιβάλλον. Από τη συνθετική ανάλυση των απόψεων των ειδικών εµπειρογνωµόνων µπορούν να αναφερθούν τρία βασικά συµπεράσµατα: 1ον) Τα γραφειοκρατικά εµπόδια που αντιµετωπίζουν οι νεοσύστατες επιχειρήσεις αποτελούν βασικό ανασταλτικό παράγοντα στην εκδήλωση επιχειρηµατικής δραστηριοποίησης. Οι χρονοβόρες και κοστοβόρες διαδικασίες που απαιτούνται, το πλήθος των υπηρεσιών που εµπλέκονται, η αδειοδότηση κτλ δρουν αποτρεπτικά στην επιχειρηµατική προσπάθεια. Η απλούστευση και επίσπευση των διαδικασιών αποτελεί εποµένως ένα σηµαντικό βήµα που πρέπει βελτιωθεί ώστε να τονωθεί περισσότερο η άνθηση της επιχειρηµατικότητας. 2ον ) Σε επίπεδο δηµόσιας πολιτικής, υπάρχει µεν επάρκεια προγραµµάτων και δράσεων προώθησης της επιχειρηµατικότητας, ωστόσο η 17

αναποτελεσµατικότητα των διαδικασιών και οι αγκυλώσεις των υπηρεσιών υπερακοντίζουν τις θετικές επιδράσεις αυτών των πολιτικών. Η διοχέτευση εποµένως περισσότερων πόρων στην προώθηση της επιχειρηµατικότητας δεν οδηγεί αυτόµατα σε βελτίωση του επιχειρηµατικού περιβάλλοντος, αλλά απαιτούνται και πρακτικές διευκολύνσεις στη διεκπεραίωση των απαραίτητων διαδικασιών. 3ον ) Η σχέση του εκπαιδευτικού συστήµατος µε την επιχειρηµατικότητα απαιτεί σηµαντική βελτίωση σε όλες τις βαθµίδες του. Η παθητική εκµάθηση και η περιορισµένη προσπάθεια για έκφραση µεγαλύτερης δηµιουργικότητας, αδυνατίζει την ανάπτυξη δεξιοτήτων που είναι απαραίτητες για την επιχειρηµατικότητα. Η µικρή διάθεση ανάληψης ρίσκου σε συνδυασµό µε την κακή εικόνα που προβάλλουν τα ΜΜΕ για τους επιχειρηµατίες και µια κοινωνία που δείχνει να φθονεί την επιτυχία, απωθεί τους νέους από την επιχειρηµατικότητα. Αλλά και στην τριτοβάθµια εκπαίδευση, οι προσπάθειες εκπαίδευσης στην επιχειρηµατικότητα είναι ακόµα περιορισµένες. 18

7. ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Με το άνοιγµα των αγορών, την Οικονοµική και Νοµισµατική Ένωση και την παγκοσµιοποίηση, το περιβάλλον της Ελληνικής επιχείρησης καθίσταται ένα «διεθνοποιηµένο» περιβάλλον, αφού η ελληνική επιχείρηση είναι αναγκασµένη να ακολουθήσει και να προσαρµοσθεί στα νέα διεθνή δεδοµένα και στις παγκόσµιες τάσεις που επικρατούν. Ποιο είναι όµως το νέο αυτό περιβάλλον της επιχείρησης ή καλύτερα ποιο είναι το νέο πρόσωπο και τα χαρακτηριστικά της ελληνικής επιχείρησης σε ένα έντονα διεθνοποιηµένο περιβάλλον; Αν µπορούσαµε να αποτυπώσουµε ή να καταγράψουµε τα χαρακτηριστικά αυτά, θα καταλήγαµε στις παρακάτω διαπιστώσεις: 1) Οι εξαγορές και συγχωνεύσεις θα λέγαµε ότι είναι ένα από τα πρώτα χαρακτηριστικά του νέου αυτού περιβάλλοντος. Η απόκτηση όσο το δυνατόν µεγαλύτερου µεριδίου αγοράς και η δηµιουργία οικονοµιών κλίµακος είναι οι βασικοί λόγοι που υπαγορεύουν τις εξαγορές και συγχωνεύσεις. 2) Οι σηµαντικές επενδύσεις από πλευράς επιχειρήσεων σε εξοπλισµό για αύξηση της παραγωγικότητας, της ανταγωνιστικότητας και της ποιότητας δηµιουργούν την ανάγκη εύρεσης νέων πηγών χρηµατοδότησης. Η έννοια της επένδυσης διευρύνεται και αποκτά νέο περιεχόµενο αφού έχει οριστικά καταγραφεί στο σκέλος των επενδύσεων το ανθρώπινο δυναµικό (παιδεία και εφαρµοσµένη γνώση) ως και η εφαρµογή νέων µεθόδων ιοίκησης. 3) Ο παράγων κόστος και γενικά η πολιτική ελαχιστοποίησης του κόστους αποκτά νέα διάσταση στα πλαίσια του ανταγωνισµού και της ενιαίας έκφρασης των τιµών 19

4) Οι επιχειρήσεις σε µια προσπάθεια να περιορίσουν τα διάφορα στοιχεία κόστους προσφεύγουν σε εκτεταµένη χρήση του outsourcing (υπεργολαβιών) σε όλα τα επίπεδα της λειτουργίας της επιχείρησης. 5) Μέσα στην κοσµογονία αυτή των αλλαγών και µεταβολών, η σηµερινή επιχείρηση βρίσκεται σε µια διαρκή διαδικασία αναδιάρθρωσης. Έτσι, βρίσκεται πάντα µεταξύ του χθες και του σήµερα, του παλαιού και του καινούριου. 6) Ο κύκλος ζωής των προϊόντων των επιχειρήσεων γίνεται ολοένα πιο σύντοµος, γεγονός που δηµιουργεί την ανάγκη για σχεδιασµό νέων προϊόντων. 7) εν είναι λίγες οι φορές που η σύναψη συµµαχιών κρίνεται τώρα επιτακτική και αναγκαία σε µια προσπάθεια να επιτύχουν εξωτερικές οικονοµίες κλίµακος. Τέτοιες περιπτώσεις θα µπορούσαµε να αναφέρουµε κοινά δίκτυα διανοµής, έρευνα-ανάπτυξη κλπ. 8) Η ανάπτυξη της τεχνολογίας έχει επιφέρει επανάσταση στο νέο επιχειρηµατικό περιβάλλον της επιχείρησης. Η Ε.Ε. προβλέπει ότι το 2010 οι µισές θέσεις εργασίας στην Ενωµένη Ευρώπη θα αφορούν την «Κοινωνία της Πληροφορίας» είτε δηλ. τις εταιρείες που θα είναι οι παραγωγοί της πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών είτε θέσεις εργασίας σε άλλες επιχειρήσεις για τους ανθρώπους που θα χειρίζονται τα πληροφοριακά συστήµατα των εταιρειών τους. Η χώρα µας δε δείχνει να προσαρµόζεται µε γρήγορους ρυθµούς στις νέες τεχνολογίες παρά την προσπάθεια µερικών επιχειρήσεων. Η πρόκληση είναι σαφώς µεγάλη και η Ελλάδα δε µπορεί να απέχει από τις εξελίξεις όπως υποστηρίζεται από το σύνολο του πολιτικού κόσµου. 9) Τα τελευταία χρόνια έχουµε µία στροφή των επιχειρήσεων της χώρας µας προς τις γειτονικές βαλκανικές χώρες. Η στροφή (κατεύθυνση) αυτή δεν αφορά µόνο τις κλωστοϋφαντουργικές επιχειρήσεις που δεν µπορούν 20

να αντέξουν το κόστος της παραγωγής, αλλά και µία σειρά άλλων επιχειρήσεων. Οι βαλκανικές χώρες τα τελευταία χρόνια παρουσιάζουν υψηλούς ρυθµούς ανάπτυξης µε αυξανόµενη κατανάλωση, χαµηλό παραγωγικό κόστος και χαµηλούς συντελεστές φορολογίας. Ειδικότερα, ο παράγων κόστος παραγωγής αποτελεί ουσιαστική πρόκληση και πρόσκληση για τις ελληνικές επιχειρήσεις. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις µε παραγωγική παρουσία στις βαλκανικές χώρες αποτελούν οι εταιρείες Γερµανός, Μαϊλης, Chipita, Frigoglass, Νίκας, Λούλης, Υφαντής, Κατσέλης, Τυράς, Πλαστικά Θράκης, Γιούλα, Πλαστικά Κρήτης, Νεοχηµικά κλπ. Η φυγή αυτή προς τις βαλκανικές χώρες θα µπορούσε να µην έχει την ένταση αυτή, αν οι επιχειρήσεις είχαν προσπαθήσει να δοκιµάσουν νέες µεθόδους και διαδικασίες προς την κατεύθυνση µείωσης του εγχωρίου κόστους παραγωγής. 10) Στους παράγοντες που διαµορφώνουν το νέο επιχειρηµατικό περιβάλλον και συνδέονται άµεσα µε τους σκοπούς και τους στόχους της παρούσας µελέτης θα πρέπει να προσθέσουµε τον παράγοντα γνώση. Ο παράγων γνώση και η διαχείριση της γνώσης, θέµα που θα αναφερθούµε αναλυτικά στην συνέχεια του µέρους αυτού, τοποθετείται στο επιχειρηµατικό περιβάλλον (εταιρική γνώση) και δηλώνει την ύπαρξη αποθέµατος συγκεκριµένων εµπειριών, τεχνικών και πληροφοριών που µπορεί να έχει στην διάθεση του ο επιχειρηµατίας. Όπως φαίνεται στον παρακάτω πίνακα, οι 18 διαστάσεις περιοχές κατατάσσονται σε φθίνουσα σειρά, µε βάση τη θέση της Ελλάδας στην παγκόσµια κατάταξη, µόλις σε τέσσερις η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη 20άδα των εξεταζόµενων 21

Η ΓΝΩΜΗ ΤΩΝ ΕΙ ΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α 22

8. ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΑ Σύµφωνα µε έρευνα της Ι.Ο.Β.Ε σε συνεργασία µε το πρόγραµµα Global Enterpreneurship Monitor (G.E.M) η άνοδος της επιχειρηµατικότητας στην Ελλάδα φαίνεται να αγγίζει το 2006 και τις γυναίκες. Έτσι η γυναικεία επιχειρηµατικότητα αυξάνεται, ταχύτερα µάλιστα από την ανδρική, για 2η συνεχή χρονιά. Τρία στα δέκα εγχειρήµατα (έναντι ενός στα τέσσερα το 2005) υλοποιείται από κάποια Ελληνίδα, ενώ συνολικά το 4,69% του ενεργού γυναικείου πληθυσµού (περίπου 160000 γυναίκες) βρίσκεται το 2006 στη φάση της έναρξης µιας επιχείρησης. Έτσι, η Ελλάδα για πρώτη φορά αποµακρύνεται από τις χώρες µε τη χαµηλότερη γυναικεία επιχειρηµατικότητα, υπερτερώντας µάλιστα του ευρωπαϊκού µέσου όρου. Από την άλλη πλευρά, η ανάγκη εξακολουθεί να κινητοποιεί περισσότερο τις γυναίκες σε σχέση µε τους άνδρες: οι γυναίκες εµφανίζουν σταθερά υψηλότερη επιχειρηµατικότητα ανάγκης από τους άνδρες. Ηλικιακά, δεν παρατηρούνται ιδιαίτερες µεταβολές σε σχέση µε το 2005. Πάνω από το 60% των νέων /επίδοξων επιχειρηµατιών που εντοπίστηκαν στην έρευνα είναι ηλικίας 25-44 ετών, βρίσκονται δηλαδή σε φάση επαγγελµατικής στοχοθέτησης και δηµιουργικής ανέλιξης. Η µέση ηλικία του νέου / επίδοξου επιχειρηµατία ενισχύεται ελαφρά στα 38 έτη (από 36,5 ετών το 2005), ενώ γενικά στην Ελλάδα η συµµετοχή στην επιχειρηµατικότητα από τις µικρότερες ηλικίες είναι πιο περιορισµένη σε σχέση µε την υπόλοιπη Ευρώπη. Σηµειώνεται ωστόσο ότι χαµηλό µέσο όρο ηλικίας εµφανίζουν χώρες µε χαµηλότερο βιοτικό επίπεδο και ανάπτυξη από την Ελλάδα. Το προφίλ του νέου / επίδοξου επιχειρηµατία δεν διαφοροποιείται σηµαντικά, ούτε ως προς το µορφωτικό επίπεδο. Ελαφρά υποχωρεί η συµµετοχή των αποφοίτων τριτοβάθµιας εκπαίδευσης στο 36% (από 40% το 2005), ενώ η πλειονότητα (54%) διαθέτει απλώς απολυτήριο Λυκείου. Η συµµετοχή αυτής της κατηγορίας των αποφοίτων (δευτεροβάθµια εκπαίδευση) είναι άλλωστε σταθερά από τις υψηλότερες στην Ευρώπη (3η θέση). 23

Ενδιαφέρον παρουσιάζει να δούµε την επιχειρηµατικότητα ανά ηλικιακό κλιµάκιο στην Ελλάδα (2006) και το ποσοστό των επιχειρηµατιών ανά ηλικιακό κλιµάκιο στις ευρωπαικές χώρες : Πηγή : IOBE, επεξεργασία στοιχείων GEM Από την έρευνα του GEM στον ενεργό ελληνικό πληθυσµό ηλικίας 18-64 ετών, προκύπτουν τα εξης: 24