Η οικονομία της γνώσης και η απόδοση της καινοτομίας στην Ελλάδα Δρ. Ιωάννης Χατζηκιάν, Επιστημονικός Συνεργάτης Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων, ΣΔΟ, ΤΕΙ Αθηνών, Εισήγηση στην ημερίδα του Γραφείου Διαμεσολάβησης του ΤΕΙ Αθήνας με τον τίτλο : «Η εκπαίδευση στην Κοινωνία της Γνώσης», 4 Μαΐου 27, Δημαρχείο Μεγάρων.. Εισαγωγή : Ο στόχος της Λισσαβόνας Η Ευρωπαϊκή Ένωση ανταποκρινόμενη στις προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης, έθεσε τον παρακάτω στρατηγικό στόχο: «να καταστεί μέχρι το 2 η πιο ανταγωνιστική και δυναμική οικονομία σε παγκόσμιο επίπεδο, βασισμένη στη γνώση, ικανή για βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη, με περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας και μεγαλύτερη κοινωνική συνοχή» Σύνοδος Κορυφής Λισσαβόνας-Μάρτιος 2). Πίνακας : Προτεινόμενοι στόχοι Δείκτης Χρόνος Μέσος όρος Ε.Ε. Ελλάδα Ακαθάριστη Εγχώρια Δαπάνη για Έρευνα και Τεχνολογική Ανάπτυξη ως προς το ΑΕΠ Σήμερα 2,9% 3,%,68%,5% Συμμετοχή επιχειρήσεων Ακαθάριστη Δαπάνη για ΕΤΑ των στην Εγχώρια Σήμερα 2 5% 66,7% 24% 4% Πηγή : Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ) Παράγοντες κλειδιά για την επίτευξη του παραπάνω στόχου είναι η ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών και της καινοτομίας και η προώθηση του επιχειρηματικού πνεύματος.
Η εμπειρία έως σήμερα έχει δείξει, ότι η καινοτομία που βασίζεται στη Γνώση, είναι εκείνη που δημιουργεί τα πιο ανταγωνιστικά προϊόντα, υπηρεσίες ή διαδικασίες και παρέχει στην επιχείρηση ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Η Νέα Οικονομία δηλαδή η Οικονομία ή Κοινωνία της Γνώσης χαρακτηρίζεται από τη μεταστροφή του ανταγωνισμού που στηρίζεται στις τιμές, στον ανταγωνισμό που βασίζεται στις νέες ιδέες, δηλαδή στη διαφοροποίηση και βελτίωση των προϊόντων ή υπηρεσιών. Κρίσιμος παράγοντας της Νέας Οικονομίας είναι η «Γνώση». Η καινοτομική δραστηριότητα στρέφεται ολοένα και περισσότερο σε τομείς «έντασης γνώσης» όπως είναι η πληροφορική και το λογισμικό, η βιοτεχνολογία, κ.ά. 2. Η Ε&Τ δαπάνη στην Ελλάδα και στην Ε.Ε.,7,68,6,5,4,3,2,,36,47,49,5 99 993 995 997 24 Σχήμα : Η Ε&Τ δαπάνη στην Ελλάδα ως ποσοστό (%) του ΑΕΠ- πηγή : ΓΓΕΤ,9,8,7,6,5,4,3,2, EU A B D DK E EL F FIN I IRL NL P S UK US Σχήμα 2 : Η δημόσια δαπάνη σε Ε&Τ- πηγή : Εuropean scoreboard for innovation 22 2
3 2,5 2,5,5 EU A B D DK E EL F FIN I IRL NL P S UK US Σχήμα 3 : Η ιδιωτική δαπάνη σε Ε&Τ- πηγή : Εuropean scoreboard for innovation 22 Πίνακας 2 : Δαπάνες ΕΤΑ ως ποσοστό (%) του ΑΕΠ, 99 2 Χώρα 99 993 995 997 2 ΕΕ,94,92,84,82,93 Βέλγιο,62,58,58,58,96 Δανία,64,74,83,89 2,9 Γερμανία 2,54 2,42 2,3 2,3 2,44 Ελλάδα,36,47,49,5,68 Ισπανία,84,9,85,86,88 Γαλλία 2,37 2,45 2,34 2,24 2,8 Ιρλανδία,93,2,36,43,2 Ιταλία,23,4,,,4 Ολλανδία,97 2, 2,7 2,2 2,2 Αυστρία,47,49,59,82,83 Πορτογαλία,5,62,58,65,76 Φινλανδία 2,4 2,2 2,35 2,78 3,22 Σουηδία 2,79 3,39 3,59 3,85 3,78 Μ. Βρετανία 2,7 2,5 2,2,87,85 ΗΠΑ - - 2,53* 2,56 2,64 Ιαπωνία - - 2,77* 2,83 2,94 Πηγές: α) ΓΓΕΤ, Τμήμα Τεκμηρίωσης Επιστημονικών και Τεχνολογικών Δεικτών, β) Science and Technology Indicators for the European Research Area(STI-ERA) Σημείωση : *αφορά το έτος 996 3
3. Καινοτομικές συνεργασίες ΜΟΝΟ ΤΟ 23,% των ελληνικών επιχειρήσεων συνεργάζεται με άλλες επιχειρήσεις ή οργανισμούς Πηγή : Κίτσος κ.ά. (26), Η συμβολή της Ελληνίδας στην Καινοτομία : 2-23, ΕΠΕΑΕΚ Αρχιμήδης, ΤΕΙ Αθήνας. Πίνακας 3 : Καινοτομικές συνεργασίες μεταξύ 2-23, Κίτσος κ.ά (26) Τύπος συνεργαζόμενου Εθνικός ΕΕ ΗΠΑ Ιαπωνία Λοποί φορέα Ν % Ν % Ν % Ν % Ν % Άλλες επιχειρήσεις του ίδιου ομίλου 54 4,5 26 7, 7 4,6 6 4,3 22 5,9 Προμηθευτές εξοπλισμού, 57 5,3 3 8, 9 5, 4 3,8 9 5, υλικών ή λογισμικού Πελάτες 54 4,5 28 7,5 6 4,3 4 3,8 27 7,3 Ανταγωνιστές και άλλες επιχειρήσεις του ίδιου κλάδου Σύμβουλοι, εμπειρογνώμονες Επιστημονικά εργαστήρια / επιχειρήσεις ΕΤΑ Πανεπιστήμια ή άλλα ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης Κρατικά ή ιδιωτικά μη κερδοσκοπικά ερευνητικά ινστιτούτα 49 3,2 22 5,9 3 3,5 3 3,5 8 4,8 53 4,2 22 5,9 3 3,5 3 3,5 5 4, 3 8, 7 4,6 4 3,8 2 3,2 4 3,8 36 9,7 6 4,3 2 3,2 2,7 3, 29 7,8 3 3,5 3, 2,7 3 3,5 Η Ελλάδα καταλαμβάνει την 3η θέση μαζί με την Ισπανία, με το ποσοστό του ανθρώπινου δυναμικού που σχετίζεται με την επιστήμη και την τεχνολογία να ανέρχεται στο 7,5%, ενώ ο αντίστοιχος μέσος όρος της Ε.Ε. είναι υπερδιπλάσιος της Ελλάδας (37,4%). Σύμφωνα με τα στοιχεία της Γενικής Διεύθυνσης Έρευνας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο αριθμός των ερευνητών (ανά εργαζομένους) στην Ελλάδα ανέρχεται στο 2,57% του συνόλου του εργατικού δυναμικού, όταν ο αντίστοιχος μέσος όρος της ΕΕ είναι 5,28%, της Ιαπωνίας 9,26% και των ΗΠΑ 8,8%. 4
4. Συμπεράσματα Οι Ελληνικές επιχειρήσεις προτιμούν να συνεργάζονται κυρίως με προμηθευτές εξοπλισμού (5,3%), και με άλλες επιχειρήσεις του ίδιου ομίλου ή με πελάτες ή με συμβούλους (4,5%). Οι Ελληνικές επιχειρήσεις δείχνουν μικρή διάθεση συνεργασίας με τα πανεπιστήμια (ΑΕΙ-ΤΕΙ) ή τα ερευνητικά ιδρύματα, (9,7% και 7,8% αντίστοιχα). Τα πανεπιστημιακά ιδρύματα της χώρας μας μπορούν να υποστηρίζουν αποτελεσματικά και αποδοτικά την αφομοίωση και την προσαρμογή της υπάρχουσας τεχνολογίας και τη δημιουργία νέας γνώσης, μέσω της αποτελεσματικής αξιοποίησης των πτυχιούχων στην αγορά εργασίας και μέσω της υποστήριξης των ελληνικών επιχειρήσεων και οργανισμών με κατάλληλη τεχνογνωσία για την βελτίωση της ανταγωνιστικότητάς τους Από την άποψη αυτή, διαμεσολαβητικοί φορείς, όπως τα Γραφεία Διαμεσολάβησης, όπως το ΓΔΜ του ΤΕΙ Αθήνας, τα Κέντρα Αναδιανομής Καινοτομίας, τα Κέντρα Τεχνομεσιτείας κλπ, έχουν να παίξουν σημαντικό ρόλο διότι λειτουργούν ως ενδιάμεσοι ανάμεσα σε «παραγωγούς» γνώσης και «χρήστες» καινοτομίας (κυρίως μικρο-μεσαίες επιχειρήσεις). Bιβλιογραφία Chatzikian Y., and Prelorentzos A. (25/26). Female Participation in Innovation Activities in Greece: A Statistical and Empirical Approach. International Journal of Knowledge, Culture and Change Management Volume 5, Number. GSRT (24). National Innovation Survey (CIS III) in Greek Enterprises 998-2, Athens: GSRT - General Secretariat for Research and Technology - Ministry of Development, 24. Kitsos, C. P., Korres, G., Hatzikian, Y. (26). Innovation Management and Greek Entrepreneurship, 7th ISPIM Annual Conference, Athnes, Greece, -4 June 26. Kitsos, C. P., Korres, G., Hatzikian, Y. (25). Innovation activities in Greece: A statistical and empirical approach, Hellenic Statistical Institute Conference, Rhodes, Greece, 4-7 May 25. Kitsos, C. P., Korres, G., Hadjidema, S. (25). A study for the determinant factors and the role of female entrepreneurship in Greek enterprises, Hellenic Statistical Institute Conference, Rhodes, Greece, 4-7 May 25. Kitsos, C. P., Hatzikian, J. (25). Sequential techniques for innovation indexes, 6th ISPIM Annual Conference, Porto, Portugal, 9-22 June 25. Kitsos, C. P., Korres, G., Hadjidema, S. (25). Inside the Knowledge based economy : Looking for the effects of innovation and entrepreneurship activities on regional growth, in 5th International Conference on Knowledge, Culture and Change in Organisations Management Conference, University of the Aegean, Rhodes, Greece, 9 22 July 25,.. 5