- ΔΙΑΧΕΙΡΙΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ - χεδιαςμόσ - Ανάλυςη - Προγραμματιςμόσ - Κίνδυνοι ΔΙΑΣΡΙΒΗ ΔΙΠΛΩΜΑΣΟ ΕΙΔΙΚΕΤΗ ΚΟΣΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ( Α.Μ.

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΠΑΣΡΩΝ ΠΟΛΤΣΕΧΝΙΚΗ ΧΟΛΗ ΣΜΗΜΑ ΠΟΛΙΣΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΣΟΜΕΑ ΜΕΣΑΦΟΡΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΗ ΕΡΓΩΝ - ΔΙΑΧΕΙΡΙΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ - χεδιαςμόσ - Ανάλυςη - Προγραμματιςμόσ - Κίνδυνοι ΔΙΑΣΡΙΒΗ ΔΙΠΛΩΜΑΣΟ ΕΙΔΙΚΕΤΗ ΚΟΣΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ( Α.Μ. 495 ) ΤΠΟ ΣΗΝ ΕΠΙΒΛΕΨΗ ΣΟΤ Επ. Καθηγητή ΔΙΟΝΤΙΟ ΒΕΡΡΑ ΠΑΣΡΑ

2 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟ 7 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 Δηζαγσγή Δηζαγσγή θνπφο ηεο εξγαζίαο Πεξηερφκελν θαη δνκή ηεο εξγαζίαο 10 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 Πνιηηηζηηθή Κιεξνλνκηά ( Πξνζηαζία Γηαηήξεζε ) Δηζαγσγή Πξνζηαζία θαη δηαηήξεζε ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο πκβάζεηο πκθσλίεο Γηεζλείο Οξγαληζκνί γηα ηελ πξνζηαζία ηεο Παγθφζκηαο Κιεξνλνκηάο Ζ αλαγθαηφηεηα γηα ηελ πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ζηελ Διιάδα Γηεζλέηο ζπκβάζεηο θαη Δζληθή Ννκνζεζία Ο Νφκνο 3028 / Ζ πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ζηνλ Ν / Θεκειηψδεηο αξρέο ηνπ Ν / 2002, γηα ηελ πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο Θεκειηψδεηο Όξνη 29 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 Γηαρείξηζε ηεο Τιηθήο Πνιηηηζκηθήο Κιεξνλνκηάο Ζ έλλνηα ηεο δηαρείξηζεο κλεκείσλ. Μλεκεία θαη θνηλσλία Οη Σνκείο ηεο Γηαρείξηζεο 35 2

3 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4 Έξγν θαη Γηαρείξηζε Έξγνπ ( Βαζηθέο έλλνηεο ) Οξηζκφο ηνπ Έξγνπ Παξάγνληεο πνπ Δπηδξνχλ ζην Έξγν Βαζηθφ Σξίγσλν Κχθινο δσήο έξγνπ Αλάιπζε ηνπ Έξγνπ ζε Φάζεηο Γξαζηεξηφηεηεο, ελδηάκεζεο πξνζεζκίεο, ζεκεία αλακνλήο θαη εγθξίζεηο Οξηζκφο Γηαρείξηζεο έξγνπ Γλσζηηθέο πεξηνρέο ηφρνη Πξνγξακκαηηζκφο θαη έιεγρνο έξγνπ Γνκηθή αλάιπζε ηνπ έξγνπ Υξνληθφο πξνγξακκαηηζκφο έξγνπ Δηζαγσγή Οξηζκνί ρέζεηο κεηαμχ ησλ δξαζηεξηνηήησλ Γίθηπν Έξγνπ Γηάγξακκα Gantt 62 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5 Αξραηνινγηθφ Έξγν ( Οξηζκφο Αξρέο ) Οξηζκφο ηνπ Αξραηνινγηθνχ Έξγνπ Οη Αξρέο πνπ Γηέπνπλ ην Αξραηνινγηθφ Έξγν Σππνινγία έξγσλ επί κλεκείσλ Ο πξνζδηνξηζκφο ηνπ Αξραηνινγηθνχ Έξγνπ κε βάζεη ηηο ηξεηο Αξρέο Ζ Φχζε θαη ε Λνγηθή ηνπ Αξραηνινγηθνχ Έξγνπ Ο θχθινο δσήο ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ 72 3

4 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 6 Παξάδεηγκα εθαξκνγήο δηαρείξηζεο αξραηνινγηθνχ έξγνπ Δηζαγσγή Πεξηγξαθή έξγνπ Αληηκεηψπηζε δηακφξθσζεο κνλνπαηηνχ σο έλα ηερληθφ έξγν Αληηκεηψπηζε δηακφξθσζεο κνλνπαηηνχ σο έλα αξραηνινγηθφ έξγν 88 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 7 Γηαρείξηζε Αξραηνινγηθνχ έξγνπ, Αξραηνινγηθή Απηεπηζηαζία, Δπηκέξνπο ζηάδηα δηαρείξηζεο Ζ Αξραηνινγηθή Απηεπηζηαζία Δθθίλεζε αξραηνινγηθνχ έξγνπ Πξνζδηνξηζκφο θπζηθνχ αληηθεηκέλνπ έξγνπ θαη δηαθξηηά ηκήκαηα Υξνλνδηάγξακκα έξγνπ Πξνυπνινγηζκφο έξγνπ Γηαρείξηζε θηλδχλσλ 107 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 8 Γηαρείξηζε Κηλδχλνπ Αξραηνινγηθνχ έξγνπ: χζηεκα δηαρείξηζεο θαη αλαγλψξηζεο θηλδχλσλ Δηζαγσγή Οξηζκφο θηλδχλνπ Βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θηλδχλνπ Σππνινγία θηλδχλσλ Γνκή ησλ θηλδχλσλ 113 4

5 8.6 Γηαρείξηζε θηλδχλνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ ρεδηαζκφο ζπζηήκαηνο δηαρείξηζεο θηλδχλσλ Οξηζκφο δεδνκέλα ηεο δηαδηθαζίαο ζρεδηαζκνχ ηνπ ζπζηήκαηνο δηαρείξηζεο θηλδχλσλ Απνηειέζκαηα ηεο δηαδηθαζίαο ζρεδηαζκνχ ηνπ ζπζηήκαηνο δηαρείξηζεο θηλδχλσλ Αλαγλψξηζε θηλδχλσλ Οξηζκφο ηεο δηαδηθαζίαο αλαγλψξηζεο θηλδχλσλ Γεδνκέλα ηεο δηαδηθαζίαο αλαγλψξηζεο θηλδχλσλ Καηεγνξίεο αξραηνινγηθψλ θηλδχλσλ Δξγαιεία θαη ηερληθέο ηεο δηαδηθαζίαο αλαγλψξηζεο θηλδχλσλ Απνηειέζκαηα ηεο δηαδηθαζίαο αλαγλψξηζεο ησλ θηλδχλσλ 122 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 9 Γηαρείξηζε Κηλδχλνπ Αξραηνινγηθνχ έξγνπ: Αλάιπζε, παξαθνινχζεζε θαη έιεγρνο θηλδχλσλ Αλάιπζε θηλδχλσλ Οξηζκφο ηεο δηαδηθαζίαο αλάιπζεο θηλδχλσλ Γεδνκέλα ηεο δηαδηθαζίαο αλάιπζεο θηλδχλσλ Δξγαιεία θαη ηερληθέο ηεο δηαδηθαζίαο αλάιπζεο θηλδχλσλ Απνηειέζκαηα ηεο δηαδηθαζίαο αλάιπζεο θηλδχλσλ ρεδηαζκφο ελεξγεηψλ αληηκεηψπηζεο θηλδχλσλ Οξηζκφο θαη δεδνκέλα ηεο δηαδηθαζίαο ζρεδηαζκνχ ελεξγεηψλ αληηκεηψπηζεο θηλδχλσλ 129 5

6 9.2.2 Δξγαιεία θαη ηερληθέο ηεο δηαδηθαζίαο ζρεδηαζκνχ ελεξγεηψλ αληηκεηψπηζεο θηλδχλσλ πζηεκαηηθή πνιηηηθή κείσζεο ηνπ κεγέζνπο ησλ θηλδχλσλ ζηα αξραηνινγηθά έξγα Απνηειέζκαηα ηεο δηαδηθαζίαο ζρεδηαζκνχ ελεξγεηψλ αληηκεηψπηζεο θηλδχλσλ Παξαθνινχζεζε θαη έιεγρνο θηλδχλσλ Οξηζκφο θαη δεδνκέλα ηεο δηαδηθαζίαο παξαθνινχζεζεο θαη ειέγρνπ θηλδχλσλ Δξγαιεία θαη απνηειέζκαηα ηεο δηαδηθαζίαο παξαθνινχζεζεο θαη ειέγρνπ θηλδχλσλ 136 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 10 Βηβιηνγξαθία 137 6

7 Πξφινγνο Ζ παξνχζα δηαηξηβή εθπνλήζεθε ζηνλ Σνκέα πγθνηλσληψλ θαη Γηαρείξηζεο Έξγσλ ηνπ Σκήκαηνο Πνιηηηθψλ Μεραληθψλ ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Παηξψλ. Ζ ελαζρφιεζε κε ηελ εξγαζία έγηλε θαηά ην αθαδεκατθφ έηνο Θα ήζεια λα εθθξάζσ ηηο επραξηζηίεο κνπ ζηνλ Δπηβιέπνληα Καζεγεηή θαη Δπίθνπξν Καζεγεηή ηνπ Σκήκαηνο θ. Γηνλχζην Βέξξα γηα ηελ πνιχηηκε επηζηεκνληθή ηνπ θαζνδήγεζε, ηελ ζπλερή ππνζηήξημε, ηελ θαηαλφεζε θαη ηελ άςνγε ζπλεξγαζία. Δπίζεο ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ φινπο ηνπο θίινπο θαη ζπλαδέιθνπο γηα ηε βνήζεηα θαη ηελ ππνζηήξημή ηνπο απφ ηελ αξρή κέρξη θαη ην ηέινο ηεο εξγαζίαο. 7

8 Δηζαγσγή 8

9 Κεθάιαην Δηζαγσγή θνπφο ηεο εξγαζίαο Έρνπκε ην πξνλφκην λα δνχκε ζε κηα ρψξα πνπ θάζε ζπηζακή ηνπ εδάθνπο ηεο καξηπξεί πνιηηηζκφ θαη ηζηνξία. Δθηφο απφ ηνπο ηζηνξηθνχο ηφπνπο κε παγθφζκηα αθηηλνβνιία ( Αζήλα, Γειθνί, Οιπκπία ) ππάξρνπλ κλεκεία παληνχ. Δίλαη έλα πξνλφκην κνλαδηθφ, ην νπνίν, φκσο δεκηνπξγεί θαη ηε ζνβαξή ππνρξέσζε ηεο πξνζηαζίαο απηήο ηεο θιεξνλνκηάο. Ζ πξνζηαζία ησλ έξγσλ ηνπ Πνιηηηζκνχ δελ είλαη κφλνλ έλα εζηθφ ρξένο. Δίλαη θαη ζπκθέξνλ, επεηδή ε πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά απνηειεί πινχην θαη κε ηελ θπξηνιεθηηθή ζεκαζία ηνπ φξνπ. Ζ πξψηε πξνζπάζεηα πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο καο θιεξνλνκηάο ( κλεκεία ) γίλεηαη κε ηελ είζνδν κεζφδσλ δηαρείξηζεο ζην αξραηνινγηθφ έξγν πνπ πξαγκαηνπνηείηαη πιένλ πην ζπζηεκαηηθά θαη νξγαλσκέλα απφ ην 1995 θαη κεηά κε ηελ έληαμε ησλ έξγσλ ζηα ρξεκαηνδνηνχκελα πξνγξάκκαηα ηνπ Β ΚΠ θαη Γ ΚΠ φπνπ κε ηε ρξεκαηνδφηεζε απφ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη ην Διιεληθφ θξάηνο πινπνηήζεθαλ έξγα πςεινχ πξνυπνινγηζκνχ. ήκεξα ην αξραηνινγηθφ έξγν εθηειείηαη ζηελ πιεηνλφηεηά ηνπ απφ ηηο θαηά ηφπνπο Αξραηνινγηθέο ππεξεζίεο κε ηε κέζνδν ηεο απηεπηζηαζίαο. Σα έξγα απηά είλαη εληαγκέλα ζην Δζληθφ ηξαηεγηθφ Πιαίζην Αλάπηπμεο ( ΔΠΑ ), ην νπνίν έρεη επεθηαζεί κέρξη ην ηέινο ηνπ 2015 θαη ην νπνίν ζπγρξεκαηνδνηείηαη απφ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη ηε ρψξα καο. θνπφο απηήο ηεο εξγαζίαο είλαη ινηπφλ, κέζα απφ ηελ δηεξεχλεζε αξρηθά ηεο ρξεζηκφηεηαο θαη αλαγθαηφηεηαο ηεο πινπνίεζεο ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ ε εμαγσγή ζπκπεξάζκαηνο γηα ηελ αλαγθαηφηεηα ηεο δηαρείξηζήο ηνπ κε ηε κεηαθνξά θαη πξνζαξκνγή ησλ γλψζεσλ ησλ ηερληθψλ ηεο δηαρείξηζεο ηνπ ηερληθνχ έξγνπ ζηε ινγηθή θαη ηε θχζε ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ. Δπηδηψθεηαη δειαδή ε αλάπηπμε κηαο πξφηαζεο κεζνδνινγίαο δηαρείξηζεο ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ έηζη ψζηε ε δηαρείξηζε λα απνηειεί αλαπφζπαζην θνκκάηη ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ θαη φρη κηα απνθνκκέλε θαη επθαηξηαθή παξέκβαζε ζε απηφ. 9

10 1.2 Πεξηερφκελν θαη δνκή ηεο εξγαζίαο ηελ παξνχζα δηπισκαηηθή εξγαζία ζα γίλεη πξνζπάζεηα λα απαληεζνχλ ηα αθφινπζα εξεπλεηηθά εξσηήκαηα: Ση είλαη ην αξραηνινγηθφ έξγν; Πνηα ε θχζε θαη ε ινγηθή ηνπ; Πνηεο ηδηαηηεξφηεηεο παξνπζηάδεη θαη θαηά πφζν δηαθνξνπνηείηαη απφ ηα θνηλά ηερληθά έξγα; Δίλαη ην αξραηνινγηθφ έξγν δηαρεηξίζηκν; Μπνξνχλ λα εθαξκνζηνχλ ζε απηφ ηερληθέο θαη κέζνδνη πξνεξρφκελεο απφ ηε δηαρείξηζε ησλ ηερληθψλ έξγσλ θαη κε πνηα κνξθή; Ο ζθνπφο ηεο εξγαζίαο είλαη λα αλαιχζεη θαη λα παξνπζηάζεη φιεο ηηο πηπρέο - ηδηαηηεξφηεηεο ησλ αξραηνινγηθψλ έξγσλ θαη λα δψζεη απαληήζεηο ζηα παξαπάλσ εξσηήκαηα. Έγηλε πξνζπάζεηα κειέηεο ηνπ ηξφπνπ δηαρείξηζεο ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ θαη ζε πνην βαζκφ κπνξεί λα εθαξκνζζεί ζηελ πξάμε κε βάζε ηηο δηαδηθαζίεο πνπ πξνβιέπεη ε παξνχζα λνκνζεζία. Γηα ηελ θαιχηεξε θαηαλφεζε ηνπ ζέκαηνο παξνπζηάδεηαη ζην Κεθάιαην 6 έλα παξάδεηγκα δηαρείξηζεο αξραηνινγηθνχ έξγνπ. Ζ δνκή ηεο εξγαζίαο πνπ αλαπηχζζεηαη αθνινχζσο έρεη ζπλνπηηθά σο εμήο: Κεθάιαην 1 ην παξφλ θεθάιαην γίλεηαη κηα ζχληνκε αλαδξνκή ζηελ εμέιημε ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ ζηε ρψξα καο, θαηαγξάθεηαη ν ζθνπφο ηεο εξγαζίαο, ηίζεληαη ηα εξεπλεηηθά εξσηήκαηα πνπ ζα απαληεζνχλ ζηε ζπλέρεηα θαη αλαιχεηαη ε δνκή ηεο εξγαζίαο. 10

11 Κεθάιαην 2 ην παξφλ θεθάιαην αλαιχνληαη νη φξνη ηεο πξνζηαζίαο θαη δηαηήξεζεο ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο θαη ε αλαγθαηφηεηα απηψλ κέζα απφ ην ζεζκηθφ πιαίζην πνπ έρεη δηακνξθσζεί. Παξνπζηάδνληαη νη ζπκβάζεηο ζπκθσλίεο δηεζλείο νξγαληζκνί γηα ηελ πξνζηαζία ηεο θαη αλαιχεηαη ν Νφκνο 3028 / 2002 θαη νη αξρέο ηνπ γηα ηελ πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο καο θιεξνλνκηάο. Κεθάιαην 3 ην παξφλ θεθάιαην αλαιχεηαη ε έλλνηα ηεο ζπζηεκαηηθήο δηαρείξηζεο ηεο πνιηηηζηηθήο καο θιεξνλνκηάο θαη ηα αίηηα πνπ νδήγεζαλ ζην ελδηαθέξνλ απηφ. Πεξηγξάθνληαη κε ζαθήλεηα νη ηνκείο ηεο δηαρείξηζεο ησλ κλεκείσλ, νη αμίεο, ε ζρέζε ηεο θνηλσλίαο κε ηα κλεκεία θαη νη πεξαηηέξσ ελέξγεηεο αμηνπνίεζεο θαη πξνζηαζίαο ησλ κλεκείσλ ζηελ ζχγρξνλε επνρή. Κεθάιαην 4 ην παξφλ θεθάιαην γίλεηαη κηα επηζθφπεζε βαζηθψλ ελλνηψλ πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζηελ πνξεία ηεο εξγαζίαο, βάζεη ηεο ειιεληθή θαη δηεζλνχο βηβιηνγξαθίαο. Έηζη αλαιχεηαη ην έξγν, ε δηαρείξηζε θαη ν πξνγξακκαηηζκφο ηνπ έξγνπ. ηελ πξψηε ελφηεηα ηνπ θεθαιαίνπ παξνπζηάδνληαη: ν νξηζκφο ηνπ έξγνπ, ηα θχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ, νη παξάγνληεο πνπ επηδξνχλ ζην έξγν, νη θάζεηο θαη θχθινο δσήο ηνπ. ηελ δεχηεξε ελφηεηα παξνπζηάδνληαη: ν νξηζκφο ηεο δηαρείξηζεο έξγνπ, νη ζηφρνη θαη νη γλσζηηθέο πεξηνρέο ηεο. Σέινο, ζηελ ηξίηε ελφηεηα παξνπζηάδνληαη: ηα επηκέξνπο βήκαηα γηα ηνλ πξνγξακκαηηζκφ θαη ηνλ έιεγρν ηνπ έξγνπ, ε δνκηθή αλάιπζε ηνπ έξγνπ θαη ε κεζνδνινγία εθηέιεζεο ηνπ ρξνληθνχ πξνγξακκαηηζκνχ ηνπ. 11

12 Κεθάιαην 5 ην παξφλ θεθάιαην δίλεηαη ν νξηζκφο ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ, γίλεηαη αλάιπζε ηνπ θχθινπ δσήο ηνπ θαη ηεο κεζφδνπ κε ηελ νπνία απηφ πινπνηείηαη ζηε ρψξα καο. Πεξηγξάθνληαη αλαιπηηθά: ε θχζε θαη ε ινγηθή ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ, νη αξρέο πνπ ην δηέπνπλ θαη ηέινο ε ηππνινγία ησλ έξγσλ επί κλεκείσλ. Κεθάιαην 6 ην παξφλ θεθάιαην παξαηίζεηαη έλα παξάδεηγκα δηαρείξηζεο αξραηνινγηθνχ έξγνπ. Έγηλε πξνζπάζεηα κειέηεο ηνπ ηξφπνπ δηαρείξηζεο ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ θαη ζε πνην βαζκφ κπνξεί λα εθαξκνζζεί ζηελ πξάμε κε βάζε ηηο δηαδηθαζίεο πνπ πξνβιέπεη ε παξνχζα λνκνζεζία. Ζ πξνηεηλφκελε κέζνδνο ησλ δηαδνρηθψλ βεκάησλ γηα ηελ νξγάλσζε ηνπ θχθινπ δσήο ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ ππνζηεξίδεηαη κε ην παξάδεηγκα απηφ, ην νπνίν παξνπζηάδεη κε φξνπο δηαρείξηζεο έξγνπ ηε δηάθξηζε ηνπ αξραηνινγηθνχ απφ ην ηερληθφ έξγν. Σν παξάδεηγκα απηφ δίλεη απάληεζε ζην εξψηεκα πνπ ηέζεθε ζηελ αξρή ηεο εξγαζίαο: «Πνηεο ηδηαηηεξφηεηεο παξνπζηάδεη ην αξραηνινγηθφ έξγν θαη θαηά πφζν δηαθνξνπνηείηαη απφ ηα θνηλά ηερληθά έξγα;» Κεθάιαην 7 ην παξφλ θεθάιαην παξαηίζεηαη ν ηξφπνο δηαρείξηζεο ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ κε ηε κέζνδν ηεο Απηεπηζηαζίαο θαη αλαιχνληαη ηα επηκέξνπο ζηάδηα, φπσο απηά αλαιχνληαη ζηνλ «νδεγφ δηαρείξηζεο έξγσλ πνπ εθηεινχληαη δη απηεπηζηαζίαο» ηνπ αξκφδηνπ Τπνπξγείνπ. Σα επηκέξνπο ζηάδηα πνπ αλαιχνληαη, είλαη: Δθθίλεζε αξραηνινγηθνχ έξγνπ. Πξνζδηνξηζκφο θπζηθνχ αληηθεηκέλνπ έξγνπ θαη δηαθξηηά ηκήκαηα. Υξνλνδηάγξακκα έξγνπ. Πξνυπνινγηζκφο έξγνπ. Γηαρείξηζε θηλδχλσλ. 12

13 Κεθάιαην 8 ην παξφλ θεθάιαην πξνζεγγίδεηαη ελλνηνινγηθά ν θίλδπλνο ζηα αξραηνινγηθά έξγα θαζψο θαη νη κέζνδνη δηαρείξηζεο ηνπ. Δηδηθφηεξα αλαιχνληαη ε έλλνηα, ε ηππνινγία θαη ε δνκή ησλ αξραηνινγηθψλ θηλδχλσλ. Δπηρεηξείηαη ε θαηαγξαθή ησλ βαζηθψλ θηλδχλσλ πνπ ζπλαληψληαη ζπρλφηεξα ζηα αξραηνινγηθά έξγα. ηελ δεχηεξε ελφηεηα ηνπ θεθαιαίνπ παξνπζηάδνληαη νη δχν πξψηεο δηαδηθαζίεο δηαρείξηζεο θηλδχλσλ, βάζεη ηεο ειιεληθή θαη δηεζλνχο βηβιηνγξαθίαο. Οη δχν πξψηεο δηαδηθαζίεο είλαη: ρεδηαζκφο ζπζηήκαηνο δηαρείξηζεο θηλδχλσλ. Αλαγλψξηζε θηλδχλσλ. ε θάζε κηα δηαδηθαζία αλαιχνληαη: ηα δεδνκέλα, ηα εξγαιεία, νη ηερληθέο θαη ηα απνηειέζκαηα ηεο θάζε δηαδηθαζίαο. Κεθάιαην 9 ην παξφλ θεθάιαην παξνπζηάδνληαη νη ηξεηο επφκελεο δηαδηθαζίεο δηαρείξηζεο θηλδχλσλ, βάζεη ηεο ειιεληθή θαη δηεζλνχο βηβιηνγξαθίαο. Οη δηαδηθαζίεο απηέο, είλαη: Αλάιπζε θηλδχλσλ. ρεδηαζκφο ελεξγεηψλ αληηκεηψπηζεο θηλδχλσλ. Παξαθνινχζεζε θαη έιεγρνο ησλ θηλδχλσλ. ε θάζε κηα δηαδηθαζία αλαιχνληαη: ηα δεδνκέλα, ηα εξγαιεία, νη ηερληθέο θαη ηα απνηειέζκαηα ηεο θάζε δηαδηθαζίαο. Κεθάιαην 10 Παξαηίζεηαη ε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία. 13

14 Πνιηηηζηηθή Κιεξνλνκηά ( Πξνζηαζία Γηαηήξεζε ) 14

15 Κεθάιαην Δηζαγσγή 1 Έρνπκε ην πξνλφκην λα δνχκε ζε κηα ρψξα πνπ θάζε ζπηζακή ηνπ εδάθνπο ηεο καξηπξεί πνιηηηζκφ θαη ηζηνξία. Δθηφο απφ ηνπο ηζηνξηθνχο ηφπνπο κε παγθφζκηα αθηηλνβνιία - Αζήλα, Γειθνί, Οιπκπία θαη πνιινί άιινη - κλεκεία ππάξρνπλ παληνχ: αξραία ηεξά θαη εμσθιήζηα ζε ζρεδφλ απάηεηεο βνπλνθνξθέο, θαη ζην βπζφ ησλ ζαιαζζψλ καο, θαηαπνληηζκέλα ιηκάληα, πινία, έξγα ηέρλεο, απινί ακθνξείο θαη ηφζα άιια, ζε κεγάιν πιήζνο. Δίλαη έλα πξνλφκην κνλαδηθφ, ην νπνίν, φκσο δεκηνπξγεί θαη ηε ζνβαξή ππνρξέσζε ηεο πξνζηαζίαο απηήο ηεο θιεξνλνκηάο. Ζ πξνζηαζία ησλ έξγσλ ηνπ Πνιηηηζκνχ δελ είλαη κφλνλ έλα εζηθφ ρξένο. Δίλαη θαη ζπκθέξνλ, επεηδή ε πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά απνηειεί πινχην θαη κε ηελ θπξηνιεθηηθή ζεκαζία ηνπ φξνπ. Αθφκα πεξηζζφηεξν, φκσο ηα κλεκεία, σο παξάγνληεο ηεο αθηηλνβνιίαο ηνπ πνιηηηζκνχ καο, είλαη πεγή θχξνπο γηα ηε ρψξα καο θαη βαζηθφ έξεηζκα γηα ην ρεηξηζκφ εζληθψλ καο ππνζέζεσλ. Αο κελ μερλάκε φηη ην θχξνο απηφ, ε θηινζνθία, νη πνιηηηθέο ηδέεο θαη ε ηέρλε καο πνιχ βνήζεζαλ ζηελ αλάπηπμε ηνπ θηιειιεληζκνχ, ν νπνίνο κε ηε ζεηξά ηνπ πνιχ ζπλέβαιε ζηελ απνθαηάζηαζε ηεο εζληθήο αλεμαξηεζίαο καο. Έηζη πέξα απφ θάζε ζθνπηκφηεηα, ε πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά καο παξακέλεη δάζθαινο θαη νδεγφο, ε εζσηεξηθή καο δχλακε, ε επζπλεηδεζία θαη ε ππεξεθάλεηα καο. Απηφ πνπ θξάηεζε ηνλ ειιεληζκφ φξζην κέζα ζηνπο αηψλεο είλαη ε δχλακε ηεο 1 Μειίλα Μεξθνχξε Πεγή: ticle&id=69%3acultural-heritage&catid=18%3acultural-heritage&itemid=112&lang=el ( Δπίζθεςε 31 / 03 / 2014 ) 15

16 παξάδνζήο ηνπ, πνπ ηξνθνδνηείηαη απφ ηελ παξνπζία ησλ κλεκείσλ ηεο ζην πεξηβάιινλ ηνπ θαζεκεξηλνχ αλζξψπνπ. Όκσο, ε παξνπζία απηή εμαζθαιίδεηαη κφλνλ κε θαηάιιεινπο ζεζκνχο, κε θαηάιιεια ηερληθά έξγα, κε δεκηνπξγία κνπζείσλ θαη πνιιά άιια ζπλαθή. Βεβαίσο, γηα φια απηά ρξεηάδνληαη άλζξσπνη, ρξήκαηα θαη κέζα, πνιχ πεξηζζφηεξα απφ φζα δηαζέηνπκε ζήκεξα. Βεβαίσο - θαη απηφ είλαη ην ζπνπδαηφηεξν - ρξεηάδεηαη κηα άιινπ ηχπνπ βίσζε ηεο θιεξνλνκηάο καο, πνπ δελ ζα ππάξμεη αλ δελ αιιάμεη εθ βάζξσλ ην αθαηάιιειν εθπαηδεπηηθφ καο ζχζηεκα. Γηαηί δελ ζα δηαζέηνπκε δξαζηηθή πξνζηαζία ηεο θιεξνλνκηάο καο φζν θάζε Έιιελαο πνιίηεο δελ ζα είλαη έλαο ζπλεηδεηφο επαίζζεηνο θαη παζηαζκέλνο θξνπξφο ηεο. 2.2 Πξνζηαζία θαη δηαηήξεζε ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο Μεηά ηηο κεγάιεο θαηαζηξνθέο ηνπ Α Παγθνζκίνπ πνιέκνπ, εηδηθά ζηελ Δπξψπε, επηθξάηεζε ε αληίιεςε φηη κέζα απφ έλα πιέγκα δηεζλνχο αιιειεγγχεο κπνξεί λα πξνζηαηεπηεί ε δηεζλήο πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά αξθεί λα εθαξκνζηνχλ λφκνη πνπ ζα εθαξκφδνπλ επηζηεκνληθά θξηηήξηα πξνζηαζίαο. ην ζπλέδξην ησλ Αζελψλ ην 1931 γίλεηαη ε πξψηε αλαθνξά θαη πξφηαζε γηα ηελ πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο. Μεηά ηνλ Β Παγθφζκην πφιεκν μεθηλάεη ζε δηεζλέο θαη Δπξσπατθφ επίπεδν ε νπζηαζηηθή πξνζπάζεηα γηα ηελ πξνζηαζία ηεο Πνιηηηζηηθήο Κιεξνλνκηάο ε νπνία γίλεηαη πην ζπζηεκαηηθή πξνο ην ηέινο ηνπ 20 νπ αηψλα. Γηα ηνλ ιφγν απηφλ πινπνηήζεθαλ πξνγξάκκαηα ηα νπνία δεκηνχξγεζαλ έλα πιέγκα θαλφλσλ δηεζλνχο δηθαίνπ θαη δηεζλψλ ζπκβάζεσλ ηα νπνία ιεηηνπξγνχλ σο ηα θπξηφηεξα εξγαιεία κέζα γηα κηα απνηειεζκαηηθή πξνζηαζία θαη δηαηήξεζε ηεο δηεζλνχο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο. ( Υξηζηνθηιφπνπινο, 2005 ) Γεληθά σο έλλνηα Πνιηηηζηηθή Κιεξνλνκηά κπνξνχκε λα πνχκε φηη είλαη ην ζχλνιν πνπ πεξηιακβάλεη φια εθείλα ηα κλεκεία πνπ καξηπξνχλ ηνλ αλζξψπηλν βίν ζηελ δηάξθεηα ησλ αηψλσλ θαη πνπ κέζα απφ ηελ ζπληήξεζε θαη δηαηήξεζε ηνπο δηακνξθψλνπλ ηελ ηζηνξηθή ηαπηφηεηα θαη ηελ ηζηνξηθή κλήκε ησλ ιαψλ πνπ είλαη 16

17 ζηελ νπζία ε θνηλή νηθνπκεληθή πνιηηηζηηθή παξάδνζε πνπ αλαδεηθλχεη ηηο θνηλέο παγθφζκηεο ξίδεο ηεο δεκηνπξγίαο ηνπ αλζξψπηλνπ πλεχκαηνο. πλεπψο ε πξνζηαζία ηεο Πνιηηηζηηθήο Κιεξνλνκηάο αθνξά φινπο ηνπο αλζξψπνπο πνπ σο θνηλσληθφ ζχλνιν απνδέρεηαη θαη επηδνθηκάδεη ηελ δηεζλή πξνζπάζεηα δηάζσζεο θαη αλάδεημεο θάζε πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο. Δπηπξνζζέησο ε πξνζηαζία πξέπεη λα επηβάιιεηαη γηαηί ε πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά είλαη ζηνηρείν πνπ εκπινπηίδεη ηελ δσή ηνπ θαζ ελφο μερσξηζηά αιιά θαη ηνπ ζπλφινπ ησλ πνιηηψλ ηνπ θφζκνπ. ( θνχξεο θαη Σξνβά, 2003 ) Γηα ηνπο ιφγνπο απηνχο θξίλεηαη άθξσο απαξαίηεηε ε επαηζζεηνπνίεζε ησλ πνιηηψλ κέζσ ηεο εθπαίδεπζεο θαη ηεο ςπρνινγίαο πνπ ζα ζηεξίδεηαη ζηελ γλσξηκία ησλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ κηαο ρψξαο κε ηελ πξνυπφζεζε πσο ε ρψξα απηή ζα ππνβνεζάεη θαη ζα ζηεξίδεη ην δηθαίσκα ηνπ πνιίηε λα έρεη πξφζβαζε ζε φια ηα ζηνηρεία αγαζά πνπ ζπλζέηνπλ ηελ πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά. Με ηελ έλλνηα πξνζηαζία ελλννχκε ην παθέην πνπ πεξηιακβάλεη φιεο εθείλεο ηηο ελέξγεηεο θαη ηα κέηξα πνπ πξέπεη λα ιακβάλνπλ νη εζληθέο θπβεξλήζεηο ζε ζπλεξγαζία κε ηδησηηθνχο θνξείο θαη άηνκα ( UNESCO, ζχιινγνη, θαιιηηέρλεο θ.ιπ. ) γηα λα δηαζθαιηζηεί ε πξνζηαζία ησλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ θαη πνπ κπνξεί λα είλαη λνκηθνχ, δηνηθεηηθνχ, επηζηεκνληθνχ, ηερληθνχ θαη θνηλσληθνχ πεξηερνκέλνπ. Πξνθεηκέλνπ λα δηαηεξεζεί αλαδεηρζεί έλα πνιηηηζηηθφ αγαζφ ζα πξέπεη φιεο νη ελέξγεηεο πνπ ζα ιακβάλνληαη θαη ζα πινπνηνχληαη πξνθεηκέλνπ λα πξνζηαηεχνπλ ην αγαζφ ( αληηθείκελν, θηίζκα, ηνπίν θ.ιπ. ) λα κελ απεηιείηαη απφ εθείλνπο ηνπο παξάγνληεο πνπ κπνξεί λα ηνπ πξνθαιέζνπλ κεηαβνιή, κεξηθή ή αλαζηξέςηκε, ζην πέξαζκα ηνπ ρξφλνπ. Οη ελέξγεηεο απηέο ζηεξίδνληαη ζε κεζφδνπο θαη ηερληθέο πνπ ζα επηηξέςνπλ ζην πνιηηηζηηθφ αγαζφ λα ζπλερίζεη λα δεη ζε ζπλζήθεο επλντθέο γη απηφ κέζα ζην ππαξθηφ θπζηθφ, νηθνλνκηθφ θαη θνηλσληθφ πεξηβάιινλ. ( Παπινγεσξγάηνο 2003, ζει: 30 ) πλεπψο γηα λα δηαηεξήζνπκε ηα πνιηηηζηηθά αγαζά πξέπεη λα ζπλδπάζνπκε ηελ κειέηε απηψλ κε ηελ ζσζηή παξέκβαζε έηζη ψζηε λα δηαηεξεζεί ην θάζε επηκέξνπο ζηνηρείν ζηελ θαιχηεξε δπλαηή θαηάζηαζε κε ηελ ζσζηή αλάδεημε. Βαζηθφο ζηφρνο είλαη ε δηαηήξεζε θαη ην κέζν επίηεπμεο ηνπ ζηφρνπ απηνχ είλαη ε ηειηθή πξνζηαζία. 17

18 2.3 πκβάζεηο πκθσλίεο Γηεζλείο Οξγαληζκνί γηα ηελ πξνζηαζία ηεο Παγθφζκηαο Κιεξνλνκηάο. Ο πξψηνο λφκνο γηα ηελ πξνζηαζία ησλ εζληθψλ κλεκείσλ είλαη ν νπεδηθφο λφκνο ηνπ ην ζπλέδξην ησλ Μνπζεηνιφγσλ ζηελ Αζήλα ην 1933 αλαθέξζεθε γηα πξψηε θνξά ε ηδέα ηεο δηεζλνχο πξνζηαζίαο ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο βαζηζκέλε ζε λνκνζεηηθά θαη επηζηεκνληθά θξηηήξηα. Σν 1933 ζην Υάξηε ησλ Αζελψλ δηαηππψλνληαη νη αξρέο ηεο πνιενδνκηθήο νξγάλσζεο ηεο πφιεο. ( Λάββαο 1993, ζει: ) ηηο 14 Μαΐνπ 1954 ππνγξάθεηαη κε πξσηνβνπιία ηεο UNESCO ε «χκβαζε γηα ηελ Πξνζηαζία ησλ Πνιηηηζηηθψλ Αγαζψλ ζε Πεξίπησζε Έλνπιεο χξξαμεο», γλσζηή σο χκβαζε ηεο Υάγεο, κε αθνξκή ηηο θαηαζηξεπηηθέο ζπλέπεηεο ηνπ Β Παγθνζκίνπ πνιέκνπ ζηα πνιηηηζηηθά κλεκεία ηεο Δπξψπεο. Μηα ραξαθηεξηζηηθή δηαηχπσζε ηεο χκβαζεο είλαη: «φηη είλαη νπζηαζηηθφ λα ηεζεί ε πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά θάησ απφ δηεζλή πξνζηαζία θαη φηη θάζε θζνξά πνιηηηζηηθνχ αγαζνχ, αδηάθνξα ζε πνηνλ ιαφ αλήθεη, ζεκαίλεη θζνξά ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο νιφθιεξεο ηεο αλζξσπφηεηαο, επεηδή θάζε ιαφο κε ηελ ζπκβνιή ηνπ δεκηνπξγεί ηνλ πνιηηηζκφ ηεο αλζξσπφηεηαο». ( Λάββαο 1993, ζει: θαη Κφλζνια 1995, ζει: ) Σν 1964 ζην δεχηεξν Γηεζλέο πλέδξην Αξρηηεθηφλσλ θαη Σερληθψλ Ηζηνξηθψλ Μλεκείσλ νξίδεηαη ε έλλνηα ηνπ ηζηνξηθνχ κλεκείνπ ζην Υάξηε ηεο Βελεηίαο ή Γηεζλή Υάξηε Απνθαηάζηαζεο. Μηα ραξαθηεξηζηηθή δηαηχπσζε γηα ηελ πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο φπσο δηαηππψλεηαη ζην πξννίκην ηνπ Υάξηε ηεο Βελεηίαο είλαη: «ηα κλεκεηαθά έξγα ησλ ιαψλ ζηέθνληαη σο δσληαλέο καξηπξίεο ηεο καθξφρξνλεο παξάδνζεο ηνπο. Ζ αλζξσπφηεηα,, ηα ζεσξεί σο θνηλή θιεξνλνκηά. Απέλαληη ζηηο κειινληηθέο γεληέο ληψζεη ππεχζπλε γηα ηελ δηάζσζε ηνπο.». ( Λάββαο 1993, ζει: θαη Κφλζνια 1995, ζει: ) ηηο 6 Μαΐνπ 1969 ππνγξάθηεθε ζην Λνλδίλν ε «Δπξσπατθή χκβαζε γηα ηελ Πξνζηαζία ηεο Αξραηνινγηθήο Κιεξνλνκηάο» κε βαζηθή δηαηχπσζε φηη ε 18

19 Αξραηνινγηθή Κιεξνλνκηά είλαη νπζηψδεο γηα ηελ γλψζε ηεο ηζηνξίαο ησλ πνιηηηζκψλ. ( Λάββαο 1993, ζει: θαη Κφλζνια 1995, ζει: 67 ) ηηο 16 Ννεκβξίνπ 1972 ππνγξάθηεθε ζην Παξίζη ε «χκβαζε γηα ηελ Πξνζηαζία ηεο Παγθφζκηαο Πνιηηηζηηθήο θαη Φπζηθήο Κιεξνλνκηάο» πνπ πηνζέηεζε ε Unesco. Ζ ζχκβαζε απηή απνηειεί ηελ πην νινθιεξσκέλε πξνζπάζεηα λα θαηνρπξσζεί ζεζκηθά ε δηεζλήο πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο θαη νξίδεηαη ε έλλνηα ηεο πνιηηηζηηθήο θαη θπζηθήο θιεξνλνκηάο θαη θαζνξίδνληαη πνηεο ζα είλαη νη ππνρξεψζεηο ησλ θξαηψλ κειψλ ζε εζληθφ θαη δηεζλέο επίπεδν γηα ηελ πξνζηαζία, ζπληήξεζε, αμηνπνίεζε θαη κεηαβίβαζε ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο πνπ βξίζθεηαη ζηελ επηθξάηεηα ηνπο ζηηο κειινληηθέο γεληέο. Δπίζεο δεκηνπξγείηαη επηηξνπή κε ζθνπφ λα θαηαξηίζεη ηνλ Καηάινγν ηεο Παγθφζκηαο Κιεξνλνκηάο θαη ηνπ Καηαιφγνπ ηεο Παγθφζκηαο Κιεξνλνκηάο ζε Κίλδπλν. ( Λάββαο 1993, ζει: θαη Κφλζνια 1995, ζει: 68, ) Σνλ Οθηψβξε ηνπ 1975 ζην ζπλέδξην ηνπ Άκζηεξληακ γίλεηαη δεθηφο ν Δπξσπατθφο Υάξηεο ηεο Αξρηηεθηνληθήο Κιεξνλνκηάο πνπ δεκνζηεχηεθε απφ ηελ Δπηηξνπή Τπνπξγψλ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο. Δπηηεχρζεθε ε αλαγλψξηζε φηη ε κνλαδηθή αξρηηεθηνληθή ηεο Δπξψπεο απνηειεί θνηλφ αγαζφ φισλ ησλ ιαψλ θαη επηβεβαηψλεη ηελ πξφζεζε ηεο ζπιινγηθήο πξνζπάζεηαο πξνζηαζίαο ηεο απφ ηνπο απμαλφκελνπο θηλδχλνπο πνπ ηελ απεηινχλ. Γίλεηαη πξνβνιή ηεο έλλνηαο ηεο νινθιεξσκέλεο ζπληήξεζεο φρη κφλν ζπγθεθξηκέλσλ θηηξίσλ αιιά θαη ηζηνξηθψλ πφιεσλ, παξαδνζηαθψλ ρσξηψλ θαη παιηψλ αζηηθψλ ζπλνηθηψλ θαη ηέινο ηνλίδεηαη ν ξφινο ησλ ηνπηθψλ αξρψλ θαη ε ελεξγή ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ ζηελ δηαηήξεζε ηεο αξρηηεθηνληθήο θιεξνλνκηάο. ( Λάββαο 1993, ζει: θαη Κφλζνια 1995, ζει: ) Σνλ Οθηψβξε ηνπ 1985 ζηελ Γξαλάδα ππνγξάθηεθε ή «χκβαζε γηα ηελ Πξνζηαζία ηεο Αξρηηεθηνληθήο Κιεξνλνκηάο». Ζ έλλνηα ηεο Αξρηηεθηνληθήο Κιεξνλνκηάο πεξηιακβάλεη κεηά απφ ηελ ππνγξαθή ηεο ζχκβαζεο κλεκεία, αξρηηεθηνληθά ζχλνια θαη ηφπνπο πνπ απνηεινχλ ζχλζεηα έξγα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηεο θχζεο θαη παξνπζηάδνπλ ηζηνξηθφ, αξραηνινγηθφ, θαιιηηερληθφ, θνηλσληθφ θαη ηερληθφ ελδηαθέξνλ. ( Κφλζνια 1995, ζει: ) Σν 1985 ζηνπο Γειθνχο ππνγξάθηεθε ε «Δπξσπατθή χκβαζε γηα ηηο παξαβάζεηο πνπ αθνξνχλ πνιηηηζηηθά αγαζά». Ζ χκβαζε απηή αζρνιείηαη κε ηηο πνηληθέο 19

20 πηπρέο ηεο παξάλνκεο δηαθίλεζεο πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ. Ζ χκβαζε απηή είλαη πην δπλακηθή απφ ηε χκβαζε ηνπ 1970 ζηελ πεξίπησζε ηεο απφδνζεο θιαπέλησλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ, θαζψο δελ θάλεη δηάθξηζε αλάινγα κε ηνλ ηφπν ηεο θινπήο ( ζε κνπζεία ή φρη ). ηηο 16 Ηαλνπαξίνπ 1992 ζηε Βαιέηα ηεο Μάιηαο ππνγξάθηεθε ε «χκβαζε γηα ηελ Πξνζηαζία ηεο Αξρηηεθηνληθήο Κιεξνλνκηάο» ε νπνία ιεηηνπξγεί ζπκπιεξσκαηηθά ηεο ζχκβαζεο ηνπ Λνλδίλνπ ηνπ Ο ζηφρνο ηεο ήηαλ ε πξνζηαζία ησλ αξραηνινγηθψλ ρψξσλ ζηα πιαίζηα ηεο γξήγνξεο θαη αιφγηζηεο αλάπηπμεο νξηζκέλσλ πεξηνρψλ ζηελ ζχγρξνλε επνρή. ( Κφλζνια 1995, ζει: ) Σν 1992 ππνγξάθηεθε ε ζπλζήθε ησλ θξαηψλ κειψλ ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ ηνπ Μάαζηξηρη θαη κε ην άξζξν 128 θαηνρπξψλεηαη ζεζκηθά ε δξάζε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο γηα ηελ δηαθχιαμε ηεο Δπξσπατθήο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο. Ζ βαζηθή δηαηχπσζε ηεο ζπλζήθεο είλαη φηη ε Δπξσπατθή θνηλφηεηα ζέβεηαη θαη ελζαξξχλεη ηελ ζπλεξγαζία ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο γηα ηελ δηαηήξεζε θαη πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο Δπξσπατθήο ζεκαζίαο, ηελ νπνία ζεσξεί θνηλή αιιά φρη εληαία. ( Κφλζνια 1995, ζει: 72 ) Ζ χκβαζε ηεο Unesco ηνπ 1972 ζπκπιεξψζεθε απφ ηε χκβαζε UNIDROIT ( Γηεζλέο Ηλζηηηνχην γηα ηελ ελνπνίεζε ηνπ Ηδησηηθνχ Γηθαίνπ ) ηνπ 1995 γηα ηα θιαπέληα ή παξαλφκσο εμαρζέληα πνιηηηζηηθά αγαζά. Ζ χκβαζε απηή είρε ζαλ ζθνπφ λα δηεπθξηλίζεη ηηο αζάθεηεο θαη ηηο γεληθφηεηεο ηεο πκβάζεσο ηεο Unesco. Ο ζεκαληηθφηεξνο δηαθπβεξλεηηθφο νξγαληζκφο πνπ έρεη αλαπηχμεη θπξίαξρε δξάζε ζηελ δηαθχιαμε ηεο παγθφζκηαο θιεξνλνκηάο είλαη ν Δθπαηδεπηηθφο Δπηζηεκνληθφο θαη Πνιηηηζηηθφο Οξγαληζκφο ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ ( UNESCO ). Ηδξχζεθε ην 1945 θαη επηδεηεί λα πξνσζήζεη ηελ αλαγλψξηζε, πξνζηαζία θαη δηαηήξεζε ηεο πνιηηηζηηθήο θαη θπζηθήο θιεξνλνκηάο, ε νπνία έρεη ζεκαληηθή αμία γηα ηνλ άλζξσπν. Ζ απνζηνιή ηεο UNESCO είλαη λα ελζαξξχλεη ηα θξάηε-κέιε λα ππνγξάςνπλ ηε πλζήθε ηνπ 1972 γηα λα εμαζθαιίζνπλ ηελ πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θαη θπζηθήο θιεξνλνκηάο ηνπο αιιά θαη λα δεκηνπξγήζνπλ ζπζηήκαηα ειέγρνπ πνπ ζα αλαθέξνπλ ζε ηαθηηθή βάζε ηελ θαηάζηαζε ζηελ νπνία βξίζθνληαη 20

21 νη ρψξνη παγθφζκηαο θιεξνλνκηάο ζηελ επηθξάηεηά ηνπο. Δπίζεο, ε UNESCO βνεζά ηα θξάηε λα πξνζηαηεχζνπλ ηνπο ρψξνπο απηνχο παξέρνληαο ηερληθή βνήζεηα, επαγγεικαηηθή εθπαίδεπζε θαζψο θαη έθηαθηε νηθνλνκηθή βνήζεηα ζε ρψξνπο πνπ βξίζθνληαη ζε άκεζν θίλδπλν. Σν Κέληξν Παγθφζκηαο Πνιηηηζηηθήο Κιεξνλνκηάο, ην νπνίν δεκηνπξγήζεθε ην 1992, είλαη ην θέληξν παξαθνινχζεζεο θαη ν ζπληνληζηήο ηεο UNESCO γηα φια ηα δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ Παγθφζκηα Κιεξνλνκηά. Γηα ηε δηαζθάιηζε ηνπ ζπλερνχο ζπληνληζκνχ ησλ ζεκάησλ πνπ άπηνληαη ηεο πκβάζεσο, ην Κέληξν νξγαλψλεη εηήζηεο ζπλεδξηάζεηο ηεο Δπηηξνπήο γηα ηελ Παγθφζκηα Κιεξνλνκηά, έρεη ζπκβνπιεπηηθφ ξφιν γηα ηα θξάηε κέιε σο πξνο ηελ ππνβνιή ππνςεθηνηήησλ γηα εγγξαθή ζηνλ Καηάινγν Πνιηηηζηηθήο Κιεξνλνκηάο, ζπληνλίδεη ηελ δηεζλή βνήζεηα πνπ δίδεηαη απφ ην Σακείν Παγθφζκηαο Κιεξνλνκηάο θαη αίηεζε ησλ ελδηαθεξνκέλσλ θαη ζπληνλίδεη ηφζν ηηο αλαθνξέο γηα ηε θαηάζηαζε ησλ κλεκείσλ φζν θαη ηελ άκεζε δξάζε πνπ απαηηείηαη ζηελ πεξίπησζε ησλ κλεκείσλ πνπ απεηινχληαη. Σν Κέληξν επίζεο, δηνξγαλψλεη ζεκηλάξηα θαη εξγαζηήξηα ηερληθήο εθπαίδεπζεο, ελεκεξψλεη ηε βάζε δεδνκέλσλ ηνπ Καηαιφγνπ Παγθφζκηαο Πνιηηηζηηθήο Κιεξνλνκηάο, δεκηνπξγεί εθπαηδεπηηθά εξγαιεία πξνθεηκέλνπ λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ νη λένη ηελ αλάγθε γηα ηελ πξνζηαζία ηεο θιεξνλνκηάο θαη ηέινο, ελεκεξψλεη δηαξθψο ηελ θνηλή γλψκε γηα ηα ζέκαηα ζρεηηθά κε ηελ Παγθφζκηα Κιεξνλνκηά. ( Πεγή: Δπίζθεςε: 02/04/2014 ) Υαξαθηεξηζηηθνί κε θπβεξλεηηθνί νξγαληζκνί πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζε ζπγθεθξηκέλνπο ηνκείο ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο θαη ζπλεξγάδνληαη κε ηελ UNESCO ζηελ εθπφλεζε κειεηψλ θαη ζηελ εθαξκνγή δηαθφξσλ πξνγξακκάησλ ζρεηηθά κε ηελ πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο είλαη: Γηεζλέο πκβνχιην Μλεκείσλ θαη Υψξσλ ( ICOMOS ) Γηεζλέο πκβνχιην Μνπζείσλ ( ICOM ) Έλσζε Γηεζλνχο Γηθαίνπ ( ILA ) Οξγαληζκφο Πφιεσλ ηεο Παγθφζκηαο Κιεξνλνκηάο ( OWHC ) Γηεζλήο Δπηηξνπή Γηαηήξεζεο ηεο Βηνκεραληθήο Κιεξνλνκηάο ( TICCIH ) Γηεζλήο πλνκνζπνλδία Δκπφξσλ Έξγσλ Σέρλεο ( CINOA ) ( Λάββαο 1993, ζει: ) 21

22 2.4 Ζ αλαγθαηφηεηα γηα ηελ πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ζηελ Διιάδα Ζ Διιάδα δηαζέηεη έλα ζεκαληηθφ πνιηηηζηηθφ πινχην θαη θαηέρεη αμηφινγε ζέζε ζην παγθφζκην πνιηηηζηηθφ ράξηε. Ήηαλ θαη εμαθνινπζεί λα είλαη θνηηίδα πνιηηηζκνχ απφ αξραηνηάησλ ρξφλσλ θαη «ζηαπξνδξφκη» πνιηηηζηηθψλ αληαιιαγψλ αιιά θαη ζπγθξνχζεσλ. Πξνθεηκέλνπ ε Διιάδα λα πξνζηαηέςεη ηελ κεγάιε ηεο πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά ζέζπηζε λφκνπο κε ην πνπ αλαγλσξίζηεθε δηεζλψο σο αλεμάξηεην θξάηνο ην Υαξαθηεξηζηηθά λνκνζεηήκαηα γηα ηελ πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηάο πνπ ζέζπηζε ην Διιεληθφ θξάηνο είλαη ηα αθφινπζα: Ο Νφκνο ηνπ ΒΥΜΣ/1899 «Πεξί Αξραηνηήησλ» ν νπνίνο φξηδε φηη ηα αξραία απφ αξραηνηάησλ ρξφλσλ, θηλεηά θαη αθίλεηα κλεκεία, αλήθνπλ ζην θξάηνο. ( ΦΔΚ 158, η. Α, Νφκνο 2646, 27/07/1899, «Πεξί αξραηνηήησλ» ) Ο Νφκνο 5351 ηνπ Πεξί ηξνπνπνηήζεσο θαη πξνζζεθψλ εηο ην λφκνλ ΒΥΜ «Πεξί Αξραηνηήησλ» ν νπνίνο φξηδε φηη σο αξραία είλαη φια αλεμαξηήησο ηα έξγα αξρηηεθηνληθήο, γιππηηθήο, γξαθηθήο θαη νπνηαζδήπνηε ηέρλεο πνπ έρνπλ δεκηνπξγεζεί σο ην 1830 ( έηνο ίδξπζεο ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο ) εθηφο ησλ εθθιεζηαζηηθψλ θεηκειίσλ πνπ αλήθνπλ ζηηο ηεξέο κνλέο θαη φια αλήθνπλ ζην θξάηνο. Όια ηα παξαπάλσ έξγα ραξαθηεξίδνληαλ απφ ηνλ λφκν σο αξραία επεηδή άλεθαλ ζε κηα ζπγθεθξηκέλε ρξνληθή πεξίνδν, ρσξίο λα εμεηάδεηαη αλ απνηεινχλ έξγα ηέρλεο. ( ΦΔΚ 93, η. Α, Νφκνο 5351, 28/03/1932. Πεξί ηξνπνπνηήζεσο θαη πξνζζεθψλ εηο ην λφκνλ ΒΥΜ «Πεξί Αξραηνηήησλ» ) Ο Νφκνο 1469 ηνπ 1950 «πεξί πξνζηαζίαο εηδηθήο θαηεγνξίαο νηθνδνκεκάησλ θαη έξγσλ ηέρλεο κεηαγελέζηεξσλ ηνπ 1830» φπνπ θεξχζζνληαη δηαηεξεηέα θαη ρξήδνληα εηδηθήο θξαηηθήο πξνζηαζίαο κλεκεία θαη έξγα ηέρλεο πνπ δεκηνπξγήζεθαλ κεηά ην ( ΦΔΚ 169, η. Α, Νφκνο 22

23 1469, 07/08/1950, «Πεξί πξνζηαζίαο εηδηθήο θαηεγνξίαο νηθνδνκεκάησλ θαη έξγσλ ηέρλεο κεηαγελέζηεξσλ ηνπ 1830» ) Ζ πληαγκαηηθή αλαζεψξεζε ηνπ ( 24 παξ. 1 θαη 6, 2001 ) Σν άξζξν 24 ηνπ ζπληάγκαηνο έζεζε ηηο βάζεηο ελφο λένπ λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ φπνπ ε πξνζηαζία ηνπ πνιηηηζηηθνχ πεξηβάιινληνο αλάγεηαη αθελφο ζε «ππνρξέσζε ηνπ θξάηνπο» ην νπνίν νθείιεη λα παίξλεη ηδηαίηεξα πξνιεπηηθά ή θαηαζηαιηηθά κέηξα ζην πιαίζην ηεο αξρήο ηεο αεηθνξίαο αθεηέξνπ ζε «δηθαίσκα ηνπ θαζελφο». Σα κλεκεία πνπ δεκηνπξγήζεθαλ απφ ηνλ άλζξσπν πξέπεη λα δηαηεξνχληαη αλαιινίσηα ζην ρξφλν γηαηί απνηεινχλ ην ηζηνξηθφ, θαιιηηερληθφ θαη ηερλνινγηθφ παξειζφλ ελφο ιανχ πνπ θιεξνδνηείηαη ζηηο επφκελεο γεληέο θαη ζεκαηνδνηεί ην κέιινλ ηνπο. Οη λφκνη πνπ αλαθέξζεθαλ, παξά ην γεγνλφο φηη βνήζεζαλ ζε κεγάιν βαζκφ ζηε δηάζσζε ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο, επηθξίζεθε έληνλα γηα αληηλνκίεο, αζάθεηεο θαη θελά, γηα ζπλάξηεζε ηεο πξνζηαζίαο ησλ κλεκείσλ κφλν κε πεξηνξηζκνχο θαη απαγνξεχζεηο, γηα ρξνληθή θαη ζεκαηηθή εηεξνγέλεηα. Γηα ηνπο παξαπάλσ ιφγνπο νη λφκνη απηνί ζεσξήζεθαλ μεπεξαζκέλνη θαη αλεπαξθείο. ( Υξηζηνθηιφπνπινο 2005, ζει: 33 ) Οη παξαπάλσ αδπλακίεο θαλέξσζαλ ηελ αλάγθε δεκηνπξγίαο κηαο εληαίαο ζπζηεκαηηθήο θαη αλαλεσκέλεο λνκνζεζίαο ηθαλήο λα πξνζηαηεχεη ην πινπζηφηαην πνιηηηζηηθφ απφζεκα ηεο Διιάδαο. Απηή ε αλάγθε γηλφηαλ πην επηηαθηηθή ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ πξφνδν ηεο ηερλνινγίαο, ηελ αλάπηπμε ηεο επηζηεκνληθήο έξεπλαο θαη ησλ ζχγρξνλσλ απαηηήζεσλ πνπ έρνπλ δηακνξθψζεη λέεο αληηιήςεηο. ( θνχξεο θαη Σξνβά 2003 ) Οη πξνζπάζεηεο πνπ θαηαβιήζεθαλ θαηέιεμαλ ζηελ ζέζπηζε ηνπ Ν / 2002 «γηα ηελ πξνζηαζία ησλ αξραηνηήησλ θαη ελ γέλεη ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο» ( ή ΑξρΝ ) ν νπνίνο απνηειεί ην πξψην ζπζηεκαηηθφ θαη νινθιεξσκέλν λνκνζέηεκα πνπ αθηεξψλεηαη ζηελ πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο. 23

24 2.5 Γηεζλείο ζπκβάζεηο θαη Δζληθή Ννκνζεζία 2 1. χκβαζε γηα ηελ πξνζηαζία ησλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ ζε πεξίπησζε έλνπιεο ζχξξαμεο θαη ηνπ Πξσηνθφιινπ ηεο. Τπνγξαθή: Υάγε ( Οιιαλδία ), 14/05/1954 Έλαξμε ηζρχνο: 07/08/1956 Θεκαηνθχιαθαο: UNESCO Κχξσζε απφ Διιάδα Ν. 1114/1981 ( ΦΔΚ 6/Α/ ) 2. Δπξσπατθή χκβαζε γηα ηελ πξνζηαζία ηεο αξραηνινγηθήο θιεξνλνκηάο. Τπνγξαθή: Λνλδίλν ( Ζλσκέλν Βαζίιεην ), 06/05/1969 Έλαξμε ηζρχνο: 20/11/1970 ή Θεκαηνθχιαθαο: πκβνχιην ηεο Δπξψπεο Κχξσζε απφ Διιάδα Ν. 1127/1981 ( ΦΔΚ 32/Α/ ) 3. Γηεζλήο χκβαζε ζρεηηθά κε ηα κέζα γηα ηελ απαγφξεπζε θαη παξεκπφδηζε ηεο παξάλνκεο εηζαγσγήο, εμαγσγήο θαη κεηαβίβαζεο ηεο θπξηφηεηαο ησλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ. Τπνγξαθή: Παξίζη ( Γαιιία ), 14/11/1970 Έλαξμε ηζρχνο: 24/04/1972 Θεκαηνθχιαθαο: UNESCO Κχξσζε απφ Διιάδα Ν. 1103/1980 ( ΦΔΚ 297/Α/ ) 4. Γηεζλήο χκβαζε γηα ηελ πξνζηαζία ηεο παγθφζκηαο πνιηηηζηηθήο θαη θπζηθήο θιεξνλνκηάο. Τπνγξαθή: Παξίζη ( Γαιιία ), 23/11/1972 Έλαξμε ηζρχνο: 17/12/1975 Θεκαηνθχιαθαο: UNESCO Κχξσζε απφ Διιάδα Ν. 1126/1981 ( ΦΔΚ 32/Α/ ) 2 Πεγή: «Ννκνζεζία Πνιηηηζηηθήο Κιεξνλνκηάο» ηνπ Παλαγηψηε θνπξή. ( Δπίζθεςε: 02/04/2014 ) 24

25 5. χκβαζε γηα ηελ πξνζηαζία ηεο αξρηηεθηνληθήο θιεξνλνκηάο ηεο Δπξψπεο. Τπνγξαθή: Γξαλάδα ( Ηζπαλία ), 03/10/1985 Έλαξμε ηζρχνο: 12/01/1987 Θεκαηνθχιαθαο: πκβνχιην ηεο Δπξψπεο Κχξσζε απφ Διιάδα Ν. 2039/1992 ( ΦΔΚ 61/Α/ ) 6. Δπξσπατθή χκβαζε γηα ηελ πξνζηαζία ηεο αξραηνινγηθήο θιεξνλνκηάο (αλαζεσξεκέλε). Τπνγξαθή: Βαιέηα ( Μάιηα ), 16/01/1992 Έλαξμε ηζρχνο: 25/05/1995 Θεκαηνθχιαθαο: πκβνχιην ηεο Δπξψπεο Κχξσζε απφ Διιάδα Ν. 3378/2005 ( ΦΔΚ 203/Α/ ) 7. χκβαζε Unidroit γηα ηα θιαπέληα ή παξαλφκσο εμαρζέληα πνιηηηζηηθά αγαζά. Τπνγξαθή: Ρψκε ( Ηηαιία ), 24/06/1995 Έλαξμε ηζρχνο: 01/08/1998 Θεκαηνθχιαθαο: Ηηαιία Κχξσζε απφ Διιάδα Ν. 3348/2005 ( ΦΔΚ 144/Α/ ) 8. Πξσηφθνιιν II ζηε χκβαζε ηεο Υάγεο ηνπ 1954 γηα ηελ πξνζηαζία ησλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ ζε πεξίπησζε έλνπιεο ζχξξαμεο. Τπνγξαθή: Υάγε, ( Οιιαλδία ), 26/03/1999 Έλαξμε ηζρχνο: 09/03/2004 Θεκαηνθχιαθαο: UNESCO Κχξσζε απφ Διιάδα Ν. 3317/2005 ( ΦΔΚ 45/Α/ ) 9. χκβαζε γηα ηελ πξνζηαζία ηεο άπιεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο. Τπνγξαθή: Παξίζη ( Γαιιία ), 03/11/2003 Έλαξμε ηζρχνο: 20/04/2006 Θεκαηνθχιαθαο: UNESCO Κχξσζε απφ Διιάδα Ν. 3521/2006 ( ΦΔΚ 275/Α/ ) 25

26 10. χκβαζε γηα ηελ πξνζηαζία θαη ηελ πξνψζεζε ηεο πνιπκνξθίαο ησλ πνιηηηζηηθψλ εθθξάζεσλ. Τπνγξαθή: Παξίζη ( Γαιιία ), 21/10/2005 Έλαξμε ηζρχνο: 18/03/2007 Θεκαηνθχιαθαο: UNESCO Κχξσζε απφ Διιάδα Ν. 3520/2006 ( ΦΔΚ 274/Α/ ) 2.6 Ο Νφκνο 3028 / 2002 Ο αξραηνινγηθφο λφκνο πνπ ηζρχεη ζήκεξα είλαη ν Ν. 3028/2002 ν νπνίνο δεκνζηεχζεθε ζην ΦΔΚ Α 153/ Φέξεη ηνλ ηίηιν «Γηα ηελ πξνζηαζία ησλ Αξραηνηήησλ θαη ελ γέλεη ηεο Πνιηηηζηηθήο Κιεξνλνκηάο» θαη απνηειείηαη απφ 10 θεθάιαηα θαη 75 άξζξα. ην πξψην θεθάιαην αλαιχνληαη βαζηθνί φξνη θαη έλλνηεο πνπ απαληψληαη ζην λφκν. ην δεχηεξν θεθάιαην δίδεηαη ν νξηζκφο ησλ αθίλεησλ κλεκείσλ θαη νξίδνληαη ηα κέηξα πξνζηαζίαο ηνπο, θαζψο θαη νη ξπζκίζεηο ζρεηηθά κε ηελ απαιινηξίσζε θαη ηελ απνδεκίσζε ρξήζεο ησλ αθίλεησλ κλεκείσλ. ην ηξίην θεθάιαην νξίδνληαη νη δηαθξίζεηο θαη ηα κέζα πξνζηαζίαο ησλ θηλεηψλ κλεκείσλ, θαζψο θαη νη ξπζκίζεηο ζρεηηθά κε ηνπο ζπιιέθηεο κλεκείσλ θαη ηνπο αξραηνπψιεο. ην ηέηαξην θεθάιαην αλαιχεηαη ε αξραηνινγηθή έξεπλα πεδίνπ, ελψ ζην πέκπην θεθάιαην δίδεηαη ε έλλνηα ηνπ κνπζείνπ. ην έθην θεθάιαην ξπζκίδεηαη ε πξφζβαζε θαη ρξήζε ησλ κλεκείσλ, ελψ ζην έβδνκν θεθάιαην δίδνληαη νηθνλνκηθά θίλεηξα γηα ηελ πξνζηαζία ησλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ. ην φγδνν θεθάιαην αλαθέξεηαη ε ζχλζεζε θαη νη αξκνδηφηεηεο ησλ ζπιινγηθψλ νξγάλσλ πνπ πξνβιέπεη ν αξραηνινγηθφο λφκνο. ην έλαην θεθάιαην ζεζπίδνληαη πνηληθέο δηαηάμεηο γηα εγθιήκαηα πνπ αθνξνχλ αξραηφηεηεο. Σέινο, ζην δέθαην θεθάιαην, πεξηέρνληαη ηειηθέο θαη κεηαβαηηθέο δηαηάμεηο. 26

27 2.7 Ζ πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ζηνλ Ν / 2002 Ζ πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ηεο Υψξαο ζπλίζηαηαη θπξίσο κε βάζε ην Άξζξν 3 ηνπ Νφκνπ 3028 / 2002 πεξί πεξηερνκέλνπ ηεο πξνζηαζίαο: 1. ηνλ εληνπηζκφ, ηελ έξεπλα, ηελ θαηαγξαθή, ηελ ηεθκεξίσζε θαη ηελ κειέηε ησλ ζηνηρείσλ ηεο. 2. ηελ δηαηήξεζε θαη ζηελ απνηξνπή ηεο θαηαζηξνθήο, ηεο αιινίσζεο θαη γεληθά θάζε άκεζεο ή έκκεζεο βιάβεο ηεο. 3. ηελ απνηξνπή ηεο παξάλνκεο αλαζθαθήο, ηεο θινπήο θαη ηεο παξάλνκεο εμαγσγήο. 4. ηε ζπληήξεζε θαη ηελ θαηά πεξίπησζε αλαγθαία απνθαηάζηαζε ηεο. 5. ηε δηεπθφιπλζε ηεο πξφζβαζεο θαη ηεο επηθνηλσλίαο ηνπ θνηλνχ κε απηήλ. 6. ηελ αλάδεημε θαη ηελ έληαμε ηεο ζηε ζχγρξνλε θνηλσληθή δσή. 7. ηε παηδεία, ηελ αηζζεηηθή αγσγή θαη ηελ επαηζζεηνπνίεζε ησλ πνιηηψλ γηα ηελ πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά. Ζ πξνζηαζία ησλ κλεκείσλ, αξραηνινγηθψλ ρψξσλ θαη ηζηνξηθψλ ηφπσλ πεξηιακβάλεηαη ζηνπο ζηφρνπο νπνηνπδήπνηε επηπέδνπ ρσξνηαμηθνχ, αλαπηπμηαθνχ, πεξηβαιινληηθνχ θαη πνιενδνκηθνχ ζρεδηαζκνχ ή ζρεδίσλ ηζνδχλακνπ απνηειέζκαηνο ή ππνθαηάζηαησλ ηνπο. 2.8 Θεκειηψδεηο αξρέο ηνπ Ν / 2002, γηα ηελ πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο Οη ζεκειηψδεηο αξρέο πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηνλ ΑξρΝ ( Ν / 2002 '' γηα ηελ πξνζηαζία ησλ αξραηνηήησλ θαη ελ γέλεη ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο '' ) είλαη νη αθφινπζεο: 1) Αξρή ηεο ζπζηεκαηνπνίεζεο θαη δηεξεχλεζεο ηεο Πνιηηηζηηθήο Κιεξνλνκηάο. Πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο απφ αξραηνηάησλ ρξφλσλ κέρξη ζήκεξα. 27

28 2) Αξρή ηεο ηζφηηκεο αληηκεηψπηζεο, φρη φκσο θαη ηεο νκνηφκνξθεο πξνζηαζίαο ησλ αξραίσλ θαη λεφηεξσλ, θηλεηψλ θαη αθίλεησλ κλεκείσλ. 3) Αξρή ηεο θνηλσληθήο δηάζηαζεο ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο. Απφ ην άξζξν 1 παξ 1 εδ. β ΑξρΝ πξνθχπηεη φηη ε πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο έρεη σο ζηφρν α) «ηε δηαηήξεζε ηεο ηζηνξηθήο κλήκεο ράξηλ ηεο παξνχζαο θαη ησλ κειινληηθψλ γελεψλ» ψζηε λα εκπινπηίδεηαη ε δσή ηνπ αλζξψπνπ ζε λνήκαηα θαη παξαζηάζεηο θαη β) «ηελ αλαβάζκηζε ηνπ πνιηηηζηηθνχ πεξηβάιινληνο» πξάγκα πνπ έρεη σο ζπλέπεηα ηε βειηίσζε θαη ηεο πνηφηεηαο δσήο ηνπ αλζξψπνπ. 4) Αξρή ηνπ εκπινπηηζκνχ ηεο πξνζηαζίαο ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο. 5) Αξρή ηεο ζπκπιεξσκαηηθφηεηαο ησλ θαζεθφλησλ ηεο πνιηηείαο θαη ησλ πνιηηψλ φζνλ αθνξά ηελ δηαθχιαμε θαη ηελ πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο. 6) Ζ Αξρή φηη νη εμνπζίεο ηφζν ηνπ θχξηνπ θαη λνκέα φζν θαη ηνπ θαηφρνπ κλεκείνπ πξνζδηνξίδνληαη κε ζηφρν ηελ πξνζηαζία ηνπ κλεκείνπ, ελφςεη απηνχ ηνπ ζηφρνπ, ηφζν ε θπξηφηεηα φζν θαη ε θαηνρή ζπλδένληαη κε πεξηνξηζκνχο. 7) Αξρή ηεο δηαθίλεζεο ησλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ κε ηξφπν πνπ λα δηαζθαιίδεηαη ε νηθνλνκηθή ειεπζεξία ησλ πνιηηψλ αιιά θαη ε πξνζηαζία ησλ κλεκείσλ. 8) Αξρή ηεο δηεπθφιπλζεο ηεο ηζφηηκεο πξφζβαζεο ησλ πνιηηψλ ζηα ζηνηρεία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο. 9) Αξρή ηεο νξγάλσζεο θαη πξναγσγήο ηεο επηζηεκνληθήο έξεπλαο γχξσ απφ ηα πνιηηηζηηθά αγαζά, κε απψηεξν ζηφρν φρη κφλν ηε γλψζε αιιά θαη ηελ πξνζηαζία ησλ ελ ιφγσ αγαζψλ. ( Βι. ζει Σα κλεκεία θαη ε θαηνρή ηνπο θαηά ην Ν / «Γηα ηελ πξνζηαζία ησλ αξραηνηήησλ θαη ελ γέλεη ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο» ηεο Γηάλλαο Καξχκπαιε Σζίπηζηνπ ) 28

29 2.9 Θεκειηψδεηο Όξνη Σν άξζξν 2 ηνπ Ν / 2002 νξίδεη ηηο έλλνηεο: Πνιηηηζηηθά αγαζά: Οη καξηπξίεο ηεο χπαξμεο θαη ηεο αηνκηθήο θαη ζπιινγηθήο δξαζηεξηφηεηαο ηνπ αλζξψπνπ. Μλεκεία: Οη πιηθέο καξηπξίεο ηεο αηνκηθήο θαη ζπιινγηθήο δξαζηεξηφηεηαο ηνπ αλζξψπνπ θαη δηαθξίλνληαη α) κε βάζε ηε ρξνλνιφγεζή ηνπο ζε αξραία θαη λεφηεξα θαη β) κε βάζε ηελ ηδηφηεηά ηνπο σο θηλεηά ή αθίλεηα. Ωο αξραία κλεκεία ή αξραία λννχληαη φια ηα πνιηηηζηηθά αγαζά πνπ αλάγνληαη ζηνπο πξντζηνξηθνχο, αξραίνπο, βπδαληηλνχο θαη κεηαβπδαληηλνχο ρξφλνπο θαη ρξνλνινγνχληαη έσο θαη ην 1830, κε ηελ επηθχιαμε ησλ δηαηάμεσλ ηνπ άξζξνπ 20. ηα αξραία κλεκεία ζπκπεξηιακβάλνληαη ζπήιαηα θαη παιαηνληνινγηθά θαηάινηπα γηα ηα νπνία ππάξρνπλ ελδείμεηο φηη ζπλδένληαη κε ηελ αλζξψπηλε χπαξμε. Ωο λεφηεξα κλεκεία λννχληαη ηα πνιηηηζηηθά αγαζά πνπ είλαη κεηαγελέζηεξα ηνπ 1830 θαη ησλ νπνίσλ ε πξνζηαζία επηβάιιεηαη ιφγσ ηεο ηζηνξηθήο, θαιιηηερληθήο ή επηζηεκνληθήο ζεκαζίαο ηνπο, θαηά ηηο δηαθξίζεηο ησλ άξζξσλ 6 θαη 20. Ωο αθίλεηα κλεκεία λννχληαη ηα κλεκεία πνπ ππήξμαλ ζπλδεδεκέλα κε ην έδαθνο θαη παξακέλνπλ ζε απηφ ή ζην βπζφ ηεο ζάιαζζαο ή ζηνλ ππζκέλα ιηκλψλ ή πνηακψλ, θαζψο θαη ηα κλεκεία πνπ βξίζθνληαη ζην έδαθνο ή ζην βπζφ ηεο ζάιαζζαο ή ζηνλ ππζκέλα ιηκλψλ ή πνηακψλ θαη δελ είλαη δπλαηφλ λα κεηαθηλεζνχλ ρσξίο βιάβε ηεο αμίαο ηνπο σο καξηπξηψλ. ηα αθίλεηα κλεκεία ζπκπεξηιακβάλνληαη νη εγθαηαζηάζεηο, νη θαηαζθεπέο θαη ηα δηαθνζκεηηθά θαη ινηπά ζηνηρεία πνπ απνηεινχλ αλαπφζπαζην ηκήκα ηνπο, θαζψο θαη ην άκεζν πεξηβάιινλ ηνπο. Ωο θηλεηά κλεκεία λννχληαη ηα κλεκεία πνπ δελ ζεσξνχληαη αθίλεηα. Αξραηνινγηθνί ρψξνη: Οη εθηάζεηο ζηελ μεξά ή ζηε ζάιαζζα ή ζηηο ιίκλεο ή ζηνπο πνηακνχο, νη νπνίεο πεξηέρνπλ ή ζηηο νπνίεο ππάξρνπλ ελδείμεηο φηη 29

30 πεξηέρνληαη αξραία κλεκεία ή απνηέιεζαλ ή ππάξρνπλ ελδείμεηο φηη απνηέιεζαλ απφ ηνπο αξραηφηαηνπο ρξφλνπο έσο θαη ην 1830 κλεκεηαθά, νηθηζηηθά ή ηαθηθά ζχλνια. Οη αξραηνινγηθνί ρψξνη πεξηιακβάλνπλ θαη ην απαξαίηεην ειεχζεξν πεξηβάιινλ πνπ επηηξέπεη ζηα ζσδφκελα κλεκεία λα ζπληίζεληαη ζε ηζηνξηθή, αηζζεηηθή θαη ιεηηνπξγηθή ελφηεηα. Ηζηνξηθνί ηφπνη: Δίηε νη εθηάζεηο ζηελ μεξά ή ζηε ζάιαζζα ή ζηηο ιίκλεο ή ζηνπο πνηακνχο πνπ απνηέιεζαλ ή πνπ ππάξρνπλ ελδείμεηο φηη απνηέιεζαλ ην ρψξν εμαίξεησλ ηζηνξηθψλ ή κπζηθψλ γεγνλφησλ, ή εθηάζεηο πνπ πεξηέρνπλ ή ζηηο νπνίεο ππάξρνπλ ελδείμεηο φηη πεξηέρνληαη κλεκεία κεηαγελέζηεξα ηνπ 1830, είηε ζχλζεηα έξγα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηεο θχζεο κεηαγελέζηεξα ηνπ 1830, ηα νπνία ζπληζηνχλ ραξαθηεξηζηηθνχο θαη νκνηνγελείο ρψξνπο, πνπ είλαη δπλαηφλ λα νξηνζεηεζνχλ ηνπνγξαθηθά, θαη ησλ νπνίσλ επηβάιιεηαη ε πξνζηαζία ιφγσ ηεο ιανγξαθηθήο, εζλνινγηθήο, θνηλσληθήο, ηερληθήο, αξρηηεθηνληθήο, βηνκεραληθήο ή ελ γέλεη ηζηνξηθήο, θαιιηηερληθήο ή επηζηεκνληθήο ζεκαζίαο ηνπο. Άπια πνιηηηζηηθά αγαζά: Οη εθθξάζεηο, δξαζηεξηφηεηεο, γλψζεηο θαη πιεξνθνξίεο, φπσο κχζνη, έζηκα, πξνθνξηθέο παξαδφζεηο, ρνξνί, δξψκελα, κνπζηθή, ηξαγνχδηα, δεμηφηεηεο ή ηερληθέο πνπ απνηεινχλ καξηπξίεο ηνπ παξαδνζηαθνχ, ιατθνχ θαη ιφγηνπ πνιηηηζκνχ. Σα αθίλεηα κλεκεία δηαθξίλνληαη, ζην άξζξν 6 ΑξρΝ, ζε ηξεηο θαηεγνξίεο: Αξραία: απηά πνπ ρξνλνινγνχληαη έσο θαη ην Νεφηεξα πνιηηηζηηθά αγαζά πνπ είλαη πξνγελέζηεξα ησλ 100 ηειεπηαίσλ εηψλ. Νεφηεξα πνιηηηζηηθά αγαζά πνπ δελ είλαη παιαηφηεξα ησλ 100 ηειεπηαίσλ εηψλ. Ζ θαηεγνξηνπνίεζε απηή έρεη κία πνιχ ζεκαληηθή ζπλέπεηα: Σελ απηφκαηε θαη άλεπ άιινπ πξνζηαζία ησλ αξραηνηήησλ πνπ ρξνλνινγνχληαη πξν ηνπ έηνπο Γειαδή, θάζε αθίλεην κλεκείν πνπ ρξνλνινγείηαη πξν ηνπ 1830 πξνζηαηεχεηαη απφ ην λφκν, ρσξίο λα ρξεηάδεηαη θάπνηα άιιε δηαηχπσζε. Αληηζέησο, ηα κλεκεία πνπ είλαη κεηαγελέζηεξα ηνπ 1830 πξνζηαηεχνληαη κφλν εάλ ραξαθηεξηζηνχλ σο κλεκεία κε απφθαζε ηνπ Τπνπξγνχ Πνιηηηζκνχ, ιφγσ ηεο ηδηαίηεξεο αξρηηεθηνληθήο, 30

31 πνιενδνκηθήο, θνηλσληθήο, εζλνινγηθήο, ιανγξαθηθήο, ηερληθήο, βηνκεραληθήο ή ελ γέλεη ηζηνξηθήο, θαιιηηερληθήο ή επηζηεκνληθήο ζεκαζίαο ηνπο. Σα θηλεηά κλεκεία δηαθξίλνληαη, ζην άξζξν 20 ΑξρΝ, ζηηο θαηεγνξίεο: Αξραία: απηά πνπ ρξνλνινγνχληαη έσο θαη ην Μεηαγελέζηεξα ηνπ 1453 θαη κέρξη ην 1830, ηα νπνία απνηεινχλ επξήκαηα αξραηνινγηθήο έξεπλαο, θαζψο θαη νη ζξεζθεπηηθέο εηθφλεο ηεο πεξηφδνπ απηήο. Νεφηεξα πνιηηηζηηθά αγαζά πνπ ρξνλνινγνχληαη απφ ην 1454 έσο θαη ζήκεξα θαη ραξαθηεξίδνληαη σο κλεκεία, ιφγσ ηεο ηδηαίηεξεο εζλνινγηθήο, ιανγξαθηθήο, θαιιηηερληθήο, ηερληθήο, αξρηηεθηνληθήο, βηνκεραληθήο ή ελ γέλεη ηζηνξηθήο ή επηζηεκνληθήο ζεκαζίαο ηνπο. Όπσο θαη γηα ηα αθίλεηα αξραία κλεκεία, έηζη θαη γηα ηα θηλεηά δελ ρξεηάδεηαη ε έθδνζε θάπνηαο ηδηαίηεξεο δηαπηζησηηθήο πξάμεο, αιιά πξνζηαηεχνληαη απεπζείαο απφ ην λφκν. Αληίζεηα, ηα λεφηεξα πνιηηηζηηθά αγαζά πξέπεη λα θεξπρζνχλ σο κλεκεία ιφγσ ηεο ηδηαίηεξεο αμίαο ηνπο απφ ηνλ Τπνπξγφ Πνιηηηζκνχ, κε ππνπξγηθή απφθαζε. 31

32 Γηαρείξηζε ηεο Τιηθήο Πνιηηηζκηθήο Κιεξνλνκηάο 32

33 Κεθάιαην Ζ έλλνηα ηεο δηαρείξηζεο κλεκείσλ. Μλεκεία θαη θνηλσλία 3 Ο θαζεγεηήο θ. Β. Λακπξηλνπδάθεο έρεη δηαηππψζεη ηελ άπνςε φηη ε Γηαρείξηζε κλεκείσλ είλαη φιε ε ζρέζε καο κε ηα κλεκεία, ε ζπζηεκαηηθή ζπκπεξηθνξά καο πξνο ηα κλεκεία. Δίλαη δειαδή: α) Σν ελδηαθέξνλ θαη ε εθηίκεζε γη απηά. β) Ζ αλαδήηεζε θαη ε θαηαγξαθή ηνπο. γ) Ζ έξεπλα γηα ηελ γλψζε ηελ θαηαλφεζε θαη ηελ εξκελεία ηνπο. δ) Ζ αμηνιφγεζε ηνπο θαη ν θαζνξηζκφο ηεο κεηαρείξηζεο ηνπο. ε) Ζ κέξηκλα θαη ε δηαδηθαζία ηεο πξνζηαζίαο θαη ηεο δηαηήξεζεο ηνπο, ψζηε λα παξαδνζνχλ θαηά ην δπλαηφλ ρσξίο θζνξέο ζηηο επφκελεο γελεέο. ζη) Οη ελέξγεηεο απνθαηάζηαζεο ηνπο. δ) Ζ δηάδνζε ηνπ πνιηηηζκηθνχ ηνπο πεξηερνκέλνπ ζην επξχ θνηλφ. ε) Ζ ρξεζηκνπνίεζε ηνπο ή κε γηα ζχγρξνλεο δξαζηεξίνηεηεο. ζ) Σν ελδηαθέξνλ θαη ε ζεηηθή ζηάζε ηνπ ίδηνπ ηνπ επξχηεξνπ θνηλνχ θαη ησλ θνξέσλ εμνπζίαο γηα ηα κλεκεία. 3 Σν θεθάιαην απηφ απνηειεί πεξίιεςε ηνπ δέθαηνπ καζήκαηνο ηνπ Διεχζεξνπ Παλεπηζηεκίνπ πνπ έδσζε ν θαζεγεηήο θ. Β. Λακπξηλνπδάθεο ην 2006 κε ηίηιν: «Ζ δηαρείξηζε ηεο πιηθήο πνιηηηζκηθήο καο θιεξνλνκηάο. Μλεκεία θαη θνηλσλία. Αμίεο, νινθιεξσκέλε πξνζηαζία, έληαμε ησλ κλεκείσλ ζηε ζχγρξνλε δσή.» ( Πεγή: Λακπξηλνπδάθεο Β. ( 2008 ), «Γέθα καζήκαηα αξραηνινγίαο Οδνηπνξηθφ απφ ηελ αξραία ειιεληθή ηέρλε ζηε ζχγρξνλε δσή» ) 33

34 Ζ Γηαρείξηζε ησλ κλεκείσλ κε απηή ηελ αξρηθή έλλνηα ηεο ιέμεο ππήξμε βέβαηα πάληνηε, αθφκε θαη σο αξλεηηθή πξνζέγγηζε πνπ παξαηεξείηαη πεξηζζφηεξν θαηά ηηο παιαηφηεξεο επνρέο -, κε ηελ κνξθή ηεο άγλνηαο, ηεο αθεινχο ή ζπλεηδεηήο θαηαζηξνθήο, ηεο εκπνξίαο κλεκεηαθνχ πιηθνχ θηι. Ζ ζεηηθή πξνζέγγηζε, ε κειέηε, ε πξνζηαζία θαη ε ζπληήξεζε ησλ κλεκείσλ, αλαπηχρζεθε ζηελ Διιάδα θπξίσο απφ ηε ζπγθξφηεζε ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο θαη κεηά. Ο ζεηηθφο ρεηξηζκφο ηνπ κλεκείνπ σο αλεθηίκεηνπ θνηλσληθνχ αγαζνχ έδσζε ηδηαίηεξε βαξχηεηα αθελφο ζηελ έξεπλα ( θπξίσο ζηελ απνθάιπςε κλεκείσλ κε αλαζθαθέο ) θαη ζηε κειέηε ηνπ κλεκεηαθνχ πινχηνπ θαη αθεηέξνπ ζηελ πξνζηαζία ηνπ απφ επεκβάζεηο ηεο ζχγρξνλεο δσήο ( αλαγθαζηηθέο αλαζθαθέο, απαιινηξηψζεηο, πεξηθξάμεηο, πξνζβάζεηο θηι ). Σα λέα ζηνηρεία, ηα νπνία ζπκπιήξσζαλ θαηά ηελ ηειεπηαία ηξηαθνληαεηία απηή ηελ παξαδνζηαθή θξνληίδα γηα ηα κλεκεία θαη δηακφξθσζαλ ηε ζχγρξνλε έλλνηα ηεο ζπζηεκαηηθήο δηαρείξηζεο, είλαη θπξίσο δχν: α) Ζ αλάπηπμε κηαο θνηλσληθήο απαίηεζεο γηα απνθαηάζηαζε ησλ κλεκείσλ, πνπ ζπλδένληαη αζθαιψο κε ηελ αλάπηπμε ζην επξχ θνηλφ έληνλνπ ελδηαθέξνληνο λα βηψζεη άκεζα ην πνιηηηζηηθφ πεξηερφκελν ηνπο. β) Οη ζεκεξηλέο δπλαηφηεηεο ζπζηεκαηηθήο δηεπηζηεκνληθήο αληηκεηψπηζεο ( θαη απφ ηελ πιεπξά ηεο ηερλνινγίαο ) ησλ πξνβιεκάησλ ησλ κλεκείσλ. Απηέο νη δπλαηφηεηεο παξέρνπλ πνιχηηκεο πιεξνθνξίεο, πνπ δελ αλαγλσξίδνληαλ παιαηφηεξα, θαζηζηνχλ πξαγκαηνπνηήζηκεο επεκβάζεηο, πνπ παιαηφηεξα ήηαλ αδηαλφεηεο, θαη ζπκβάιινπλ φιν θαη πεξηζζφηεξν ζηε δηαζθάιηζε ηεο κέγηζηεο δπλαηήο πξνζηαζίαο ησλ κλεκείσλ θαη ηεο απαηηνχκελεο δηαθχιαμεο ηεο απζεληηθφηεηαο ηνπ ζσδφκελνπ πιηθνχ ηνπο θαηά ηηο επεκβάζεηο. Σν ελδηαθέξνλ απηφ γηα ηελ πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά νθείιεηαη αζθαιψο ζε αληίζηνηρεο εμειίμεηο ζηελ θνηλσλία. Ζ άλνδνο ηνπ βηνηηθνχ επηπέδνπ ζηελ Διιάδα αιιά θαη δηεζλψο δεκηνχξγεζε πνιχ κεγαιχηεξεο νηθνλνκηθέο δπλαηφηεηεο πνπ επέηξεςαλ ηελ αχμεζε ηνπ ειεχζεξνπ ρξφλνπ, ηηο κεηαθηλήζεηο θαη γεληθά ηελ αλάπηπμε θαη ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ ζρεηηθψλ ελδηαθεξφλησλ ηνπ θνηλνχ θαη αθεηέξνπ ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε αληηκεηψπηζε ησλ αλαγθψλ θαη ηεο αλάδεημεο ησλ κλεκείσλ. Παξάιιεια επλφεζε ηε δηάρπζε πςειφηεξεο παηδείαο ε νπνία ζπκβάιιεη 34

35 ζηελ θαιχηεξε θαηαλφεζε θαη αλαγλψξηζε ηεο αμίαο ησλ κλεκείσλ θαη ηελ άλνδν ηνπ πλεπκαηηθνχ επηπέδνπ ζε επξέα ζηξψκαηα ηεο θνηλσλίαο. Ο ζχγρξνλνο άλζξσπνο είλαη βαξηά απαζρνιεκέλνο αιιά αηζζάλεηαη ηελ αλάγθε λα έξζεη ζε επαθή κε ηελ ηζηνξία ηνπ. Σα κλεκεία πξνζθέξνληαη γηα κηα άκεζε θαη γξήγνξε γλσξηκία ηνπ παξειζφληνο θαη γίλνληαη φιν θαη πεξηζζφηεξν αηζζεηά σο βαζηθνί θνξείο απηήο ηεο πνιχηηκεο κλήκεο. 3.2 Οη Σνκείο ηεο Γηαρείξηζεο Αθνχ σο δηαρείξηζε ησλ κλεκείσλ νξίζακε ηελ φιε καο ζηάζε θαη ζπκπεξηθνξά απέλαληη ζηα κλεκεία πξέπεη α ζπκπεξηιάβνπκε ζηα ζηάδηα ή θαιχηεξα ζηνπο ηνκείο ηεο δηαρείξηζεο φιεο ηηο ελέξγεηεο καο πνπ έρνπλ ζρέζε κε ηα κλεκεία. Οη θπξηφηεξεο απφ ηηο ελέξγεηεο απηέο είλαη: I. Ζ ζπλεηδεηνπνηεκέλε ζηάζε εηδηθψλ, αξκνδίσλ θαη θνηλνχ απέλαληη ζηα κλεκεία, ν ζεβαζκφο ηνπο σο κνλαδηθψλ ηζηνξηθψλ θαη πνιηηηζκηθψλ ηεθκεξίσλ θαη ην ελδηαθέξνλ γηα ηελ γλσξηκία θαη ηελ θαηαλφεζε ηνπο, θαζψο θαη γηα ηελ πξνζηαζία θαη ηελ ζπληήξεζε ηνπο. II. Ζ αλαδήηεζε θαη ε ζπζηεκαηηθή θαηαγξαθή ησλ κλεκείσλ. Ο εληνπηζκφο ηνπο, ε ηαχηηζε ηνπο, ε γλψζε ηεο θαηάζηαζεο θαη ησλ αλαγθψλ ηνπο απνηεινχλ ηε βάζε γηα θάζε πξνγξακκαηηζκφ ζρεηηθφ κε ηε κειέηε θαη ηελ πξνζηαζία ηνπο. III. Ζ αλαζθαθηθή δξαζηεξηφηεηα απνηειεί ζηελ Διιάδα έλαλ ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ ηνκέα δηαρείξηζεο ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο. Ζ έλλνηα ηεο ζπζηεκαηηθήο δηαρείξηζεο, φπσο δηακνξθψζεθε ζην ηειεπηαίν ηξίην ηνπ 20 νπ αηψλα, επηβάιιεη θαη ζηνλ θξίζηκν απηφλ ηνκέα αιιαγέο ζηελ παξαδνζηαθή λννηξνπία θαη πξαθηηθή. Ζ αλαζθαθή δελ ζα πξέπεη λα γίλεηαη επηπφιαηα, γηα ηε ξνκαληηθή αλαθάιπςε ζεζαπξψλ ηέρλεο ή γηα ηελ απνθάιπςε θεκηζκέλσλ ηφπσλ. 35

36 Οη βαζηθνί λένη θαλφλεο είλαη: Μηα λέα αλαζθαθή ζα πξέπεη λα ζηνρεχεη ζηελ απφθηεζε ζεκαληηθψλ λέσλ επηζηεκνληθψλ γλψζεσλ. Γελ ζα πξέπεη λα επηρεηξείηαη αλαζθαθή εάλ δελ είλαη εμαζθαιηζκέλα ηα κέζα γηα ηελ νινθιήξσζε ηνπ πξνγξάκκαηνο θαη γηα ηε ζπληήξεζε θαη ηελ πξνζηαζία ησλ κλεκεηαθψλ θαηαινίπσλ πνπ ζα απνθαιπθζνχλ. Ζ δηελέξγεηα ηεο αλαζθαθηθήο έξεπλαο ζα πξέπεη λα γίλεηαη απφ δηεπηζηεκνληθή νκάδα ψζηε λα εμαζθαιίδεηαη ε άληιεζε φισλ ησλ επηζηεκνληθψλ πιεξνθνξηψλ απφ ηελ έξεπλα θαη αθεηέξνπ ε θαιχηεξε ζπληήξεζε ησλ θαηαινίπσλ. Ζ δηεμαγσγή ηεο αλαζθαθήο ζα πξέπεη λα γίλεηαη κε ηε δηαξθή πξφβιεςε ηεο κειινληηθήο δηακφξθσζεο ηνπ κλεκεηαθνχ ρψξνπ. Ζ δεκνζίεπζε ησλ απνηειεζκάησλ κηα αλαζθαθήο ζα πξέπεη λα γίλεηαη αλειιηπψο θαη έγθαηξα. IV. Ζ αμηνιφγεζε ελφο κλεκείνπ ή κλεκεηαθνχ ρψξνπ απνηειεί ην επφκελν ζεκαληηθφ ζηάδην ζηε ζχγρξνλε έλλνηα θαη πξαθηηθή ηεο δηαρείξηζεο ησλ θαηαινίπσλ ηνπ παξειζφληνο. Σα κλεκεία αληηπξνζσπεχνπλ πνιιέο αμίεο ζηελ θνηλσλία, ε νπνία ηα γλσξίδεη θαη ηα ζπληεξεί. Οη βαζηθέο αμίεο είλαη: α) Ζ επηζηεκνληθή αμία: Δίλαη απηνλφεην φηη φια ηα θαηάινηπα ηνπ παξειζφληνο έρνπλ αμία γηα ηελ επηζηήκε. Γη απηφ θαη ε θαηαγξαθή, ε ηεθκεξίσζε θαη ε δεκνζίεπζε φισλ αλεμαηξέησο ησλ κλεκεηαθψλ ζηνηρείσλ είλαη επηβεβιεκέλεο. ε ζρέζε κε ηε δηαρείξηζε πάλησο ε επηζηεκνληθή ζεκαζία ελφο ηεθκεξίνπ πξέπεη λα εμεηάδεηαη αλαιπηηθά θαηά πεξίπησζε, ψζηε λα πξνθχπηεη ν βαζκφο ηεο ζεκαζίαο ηνπ γηα ηελ επηζηήκε. Ο βαζκφο ηεο ζεκαζίαο πξέπεη λα ιακβάλεηαη ππφςε θαηά ηελ αμηνιφγεζε ηνπ κλεκείνπ, ψζηε ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο άιιεο αμίεο πνπ ηπρφλ αληηπξνζσπεχεη λα θαζνξίδεηαη ν ηξφπνο ρεηξηζκφο ηνπ. Πην 36

37 ζπγθεθξηκέλα, επεηδή δερφκαζηε φηη φια ηα θαηάινηπα ηνπ παξειζφληνο έρνπλ επηζηεκνληθή αμία, πξέπεη παξάιιεια λα παξαηεξήζνπκε φηη δελ είλαη δπλαηφλ φια ηα θαηάινηπα, κε βάζε κφλν ηελ αμία απηή, λα θξηζνχλ δηαηεξήζηκα σο νξαηά, επηζθέςηκα θηι. Δάλ ν βαζκφο ζεκαζίαο ηνπο είλαη ρακειφο, κπνξνχλ, αθνχ γίλεη ε απαξαίηεηε ηεθκεξίσζε ηνπο λα επηρσζζνχλ, λα απνζεθεπηνχλ θηι. β) Ζ ηζηνξηθή αμία: Ζ ηζηνξηθή αμία λνείηαη ζην ζχζηεκα αμηνιφγεζεο κε ζηελφηεξν πεξηερφκελν, δειαδή σο ζρέζε ηνπ κλεκείνπ κε ζεκαληηθά ηζηνξηθά γεγνλφηα, ηνπηθήο, εζληθήο ή παγθφζκηαο θιεξνλνκηάο. γ) Ζ ζπαληφηεηα: Όηαλ ην κλεκείν ή ην ηεθκήξην είλαη ζπάλην ζην είδνο ηνπ, ε επηζηεκνληθή αληηπξνζσπεπηηθή αμία ηνπ απμάλεηαη. δ) Ζ παιαηφηεηα: Ζ ζπγθίλεζε πνπ δεκηνπξγείηαη ζηνλ άλζξσπν απφ ηελ άκεζε επαθή κέζσ ηνπ κλεκείνπ κε έλα καθξηλφ ηνπ παξειζφλ, ε νπνία ηνπ δίλεη ηελ αίζζεζε ηνπ ρξνληθνχ βάζνπο ζηελ χπαξμε ηνπ, γίλεηαη κεγαιχηεξε φζν παιαηφηεξν είλαη ην ηεθκήξην ηνπ παξειζφληνο. ε) Ζ εζληθή αμία: ε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο ην κλεκείν ηεθκήξην ζπλδέεηαη κε ζεκαληηθέο έλδνμεο ζηηγκέο ζηε δσή ελφο έζλνπο, ή θνξηίδεηαη έηζη κε ηελ παξάδνζε ή κε ζεκαληηθά ζηνηρεία ηεο ηαπηφηεηαο ηνπ. ζη) Ζ ηνπηθή αμία: Μεξηθέο θνξέο κλεκεία ζεκαληηθά απνβαίλνπλ ζχκβνια ελφο ηφπνπ. Αθφκα θαη κλεκεία ρσξίο ηδηαίηεξε ζεκαζία κπνξνχλ λα απνθηήζνπλ ηέηνηα αμία γηα κηα ηνπηθή θνηλσλία, γηαηί απνθηνχλ ηδηαίηεξν βάξνο σο ηεθκήξηα ηνπ ηζηνξηθνχ ηεο βάζνπο, επεηδή είλαη ηα κφλα ζηελ πεξηνρή ηεο. δ) Ζ ζξεζθεπηηθή αμία: Σα κλεκεία πνπ ζπλδένληαη κε δψζεο ζξεζθείεο ραξαθηεξίδνληαη έληνλα απφ ην θχξνο αιιά θαη απφ ηηο αλάγθεο ηεο ζρέζεο ηνπο κε ηε ζξεζθεία. 37

38 ε) Ζ αηζζεηηθή αμία: Έξγα ηνπ παξειζφληνο, ηε κνξθή ησλ νπνίσλ ν δεκηνπξγφο ηνπο είρε πξφζεζε λα θαηαζηήζεη κλεκεηψδε ή γεληθφηεξα θαιιηηερληθή, έρνπλ ηελ αμία απηή. ζ) Ζ αμία ηεο θαιήο δηαηήξεζεο θαη ηεο απζεληηθφηεηαο: Όζν θαιχηεξε είλαη ε δηαηήξεζε ελφο κλεκείνπ, φζν κεγαιχηεξν είλαη ην ζσδφκελν κέξνο ηνπ, ηφζν ε ηεθκεξησηηθή ζεκαζία ηνπ αιιά θαη ε αλαγλσζηκφηεηα ηνπ απφ ηνλ κε εηδηθφ απμάλνληαη. Δμάιινπ ε θαιή δηαηήξεζε θαη ην αλζεθηηθφ πιηθφ απνηεινχλ βάζε γηα απνθαηάζηαζε θαη αλάδεημε ηνπ κλεκείνπ. η) Ζ δηδαθηηθή αμία: Ζ αμία απηή αλαγλσξίδεηαη ζην κλεκείν ή ζην ηεθκήξην πνπ έρεη ηνλ ραξαθηήξα, ηε κνξθή θαη ηε δηαηήξεζε πνπ ηνπ επηηξέπνπλ λα ιεηηνπξγήζεη σο εχθνια θαηαλνεηφ, αληηπξνζσπεπηηθφ δείγκα ζηνηρείνπ ή ζηνηρείσλ ηεο δσήο ηνπ παξειζφληνο. θ) Ζ πνιηηηζκηθή αμία: Ζ αμία απηή δηακνξθψλεηαη εθφζνλ ην κλεκείν κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη ζην επξχ θνηλφ σο πφινο έιμεο γηα αξραηνγλσζία θαη ηζηνξηθή γλψζε θαη γεληθφηεξα σο θέληξν παξαγσγήο πνιηηηζκηθήο δξαζηεξηφηεηαο. ι) Ζ νηθνλνκηθή / ηνπξηζηηθή αμία: Μλεκεία ή κλεκεηαθά ζχλνια πνπ πξνθαινχλ ή κπνξνχλ λα πξνθαιέζνπλ κεγάιε επηζθεςηκφηεηα θαη δεκηνπξγία ζπλζεθψλ αλάπηπμεο ζηελ πεξηνρή ηνπο αληηπξνζσπεχνπλ απηή ηελ αμία. κ) Ζ αμία απφ ηε δπλαηφηεηα λέαο ρξήζεο: Ζ δπλαηφηεηα ζχγρξνλεο ρξήζεο ελφο κλεκείνπ, είηε αληίζηνηρεο κε ηελ αξρηθή ή άιιεο ζπκβαηήο, πξνζζέηεη αμία ζην κλεκείν θαη δηφηη ζπκβάιιεη ζηε ζπληήξεζε ηνπ, φηαλ γίλεηαη πξνζεθηηθά, αιιά θαη επεηδή εκπιέθεη ελεξγά ηελ θνηλσλία ζηε βίσζε ηνπ. V. Ο θαζνξηζκφο ρεηξηζκνχ ηνπ κλεκείνπ. Αθνχ δηεξεπλεζεί θαη εθηηκεζεί ην εχξνο κε ην νπνίν εκπίπηεη ζηηο αμίεο απηέο ην κλεκείν ή ην κλεκεηαθφ 38

39 ζχλνιν θαη πξνθχςεη κηα ηεξαξρεκέλε ζχλζεζε αμηψλ ηνπ, νη δηαρεηξηζηέο ηνπ κπνξνχλ λα θαζνξίζνπλ θαη ηνλ ηξφπν ηνπ πεξαηηέξσ ρεηξηζκνχ ηνπ πέξα απφ ηελ αμηνπνίεζε ηνπ σο επηζηεκνληθνχ ηεθκεξίνπ. Δλδεηθηηθά, νη ηξφπνη αμηνπνίεζεο ελφο κλεκείνπ είλαη: Σν κλεκείν λα δηαηεξεζεί ζε ειεχζεξν ρψξν, νξαηφ θαη αλνηρηφ ζην επξχ θνηλφ. ηελ πεξίπησζε απηή επηβάιινληαη νη εμήο ελέξγεηεο: ζπληήξεζε, αλαζηήισζε, πξνζηαζία, δηακφξθσζε ηνπ ρψξνπ, δεκηνπξγία δηαδξφκσλ επίζθεςεο θαη ρψξσλ εμππεξέηεζεο θνηλνχ θαζψο θαη πξφβιεςε γηα ην απαξαίηεην πξνζσπηθφ. Σν κλεκείν λα δηαηεξεζεί κέζα ζε πξνζηαηεπηηθφ θηίζκα. ηελ πεξίπησζε απηή ην κλεκείν δηαηεξείηαη θαη παξακέλεη νξαηφ θαη επηζθέςηκν αιιά κέζα ζε θιεηζηφ ζηέγαζηξν, δειαδή ζε πξνζηαηεπηηθφ θηίζκα. Σν κλεκείν λα δηαηεξεζεί θαη λα είλαη επηζθέςηκν κέζα ζε ζχγρξνλα θηίξηα. Ζ ιχζε απηή κπνξεί λα επηιεγεί φηαλ ε ζχλζεζε ησλ αμηψλ ησλ κλεκεηαθψλ θαηαινίπσλ επηβάιιεη ηε δηαηήξεζε ηνπο νξαηψλ θαη πξνζηηψλ, αιιά δελ δηθαηνινγεί ην κεγάιν θφζηνο ηεο δεκηνπξγίαο ελφο ειεχζεξνπ αξραηνινγηθνχ ρψξνπ. Σν κλεκείν κεηά ηελ δηεξεχλεζε, ηελ ηεθκεξίσζε θαη ηελ κειέηε ηνπ λα δηαηεξεζεί ζε θαηάρσζε. Σν κλεκείν κπνξεί λα απνζπαζζεί απφ ην έδαθνο ηνπ θαη λα κεηαθεξζεί ζε άιιν ρψξν. Σα κλεκεηαθά θαηάινηπα κπνξνχλ λα δηαιπζνχλ. Ζ ιχζε απηή επηιέγεηαη φηαλ ε ζχλζεζε ησλ αμηψλ πνπ αληηπξνζσπεχνπλ ηα θαηάινηπα είλαη πνιχ ρακειή, ππάξρεη ζνβαξή ζχγρξνλε 39

40 θνηλσληθή αλάγθε κεγάιεο επέκβαζεο ζηνλ ρψξν ηνπο θαη έρνπλ απνθιεηζζεί άιιεο επηφηεξεο ιχζεηο. VI. Ζ αλάδεημε. Οη ηξφπνη κεηαρείξηζεο ησλ κλεκεηαθψλ θαηαινίπσλ πνπ θιηκαθψλνληαη απφ ηελ ζπληήξεζε θαη ηε δεκφζηα έθζεζε κέρξη ηε δηάιπζε κπνξνχλ λα δηαθξηζνχλ ζε δχν θαηεγνξίεο. Ζ πξψηε θαηεγνξία είλαη απηή πνπ απνδίδεη ην κλεκείν εκκέζσο σο αγαζφ ζηελ θνηλσλία, δειαδή σο επηζηεκνληθή θαη ηζηνξηθή γλψζε ( Γηαηήξεζε ζε ππφγεηα, ηεο θαηάρσζεο, δηάιπζε κεηά απφ ηε δεκνζίεπζε ). Ζ δεχηεξε θαηεγνξία κεηαρείξηζεο είλαη εθείλε πνπ θαζηζηά ην κλεκείν άκεζα βηνχκελν θνηλσληθφ αγαζφ. Δίλαη ε δηαηήξεζε ηνπ κλεκείνπ νξαηνχ θαη επηζθέςηκνπ θαη ε δηακφξθσζε ηνπ ζε αλαγλψζηκν ζχλνιν απφ ην επξχ θνηλφ. Ζ δεχηεξε απηή θαηεγνξία ηείλεη λα δηεθδηθήζεη ηε ζχγρξνλε έλλνηα ηεο δηαρείξηζεο ιφγσ ηεο απηήο βίσζεο ηεο απφ ηελ θνηλσλία. Οη θχξηεο δξάζεηο πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηελ θαηεγνξία απηή είλαη: Ζ ζπληήξεζε θαη ε ζηεξέσζε ηνπ κλεκεηαθνχ θαηάινηπνπ. Ζ απνθαηάζηαζε, πνπ πεξηιακβάλεη, πέξαλ ηεο ζπληήξεζεο θαη ησλ ζηεξεψζεσλ, πεξηνξηζκέλεο θιίκαθαο αλαηάμεηο ( επαλαθνξά αξρηηεθηνληθψλ κειψλ ζηελ αξρηθή ηνπο ζέζε ), αληηθαηαζηάζεηο δνκηθνχ πιηθνχ θαη ζπκπιεξψζεηο, πνπ απνζθνπνχλ αθελφο ζηελ ελίζρπζε ηεο αλζεθηηθφηεηαο ηνπ θαηαινίπνπ θαη αθεηέξνπ ζηελ επίηεπμε ηεο αλαγλσζηκφηεηαο ηνπ. Ζ αλαζηήισζε ηνπ κλεκεηαθνχ θαηάινηπνπ κε επαλαθνξά θαηαθεηκέλσλ κειψλ ζηελ ζέζε ηνπο επί ηνπ κλεκείνπ. 40

41 Ζ αλάδεημε, πνπ πεξηιακβάλεη φια ηα αλσηέξσ θαη επηπιένλ ηε δηακφξθσζε ηνπ ρψξνπ ησλ κλεκείσλ, ηηο ππνδνκέο γηα ηελ εμππεξέηεζε ησλ επηζθεπηψλ θαη ηελ εγθαηάζηαζε πινχζηνπ επνπηηθνχ πιηθνχ. Ζ δηάζεζε ή δηακφξθσζε ηνπ κλεκείνπ γηα λέα ρξήζε. Οη επεκβάζεηο γηα ηε ζπληήξεζε, ηελ αλάδεημε θαη ηελ απφδνζε ζην θνηλφ ησλ κλεκείσλ δελ είλαη εχθνιε ππφζεζε, Τπάξρνπλ δηάθνξεο πξνζεγγίζεηο ηνπ ζέκαηνο, γηα ην ηη θαλείο πξέπεη λα θάλεη, ψζηε λα ζπκθηιηψλεη αθελφο ηελ επηηαγή γηα δηαηήξεζε ηεο απζεληηθήο εηθφλαο ηνπ εξεηπίνπ φπσο καο ηελ παξέδσζε ε ηζηνξία θαη αθεηέξνπ ηελ αλάγθε απνθαηάζηαζεο κηαο αλαγλψζηκεο κνξθήο ηνπ. Ο θχξηνο πξνβιεκαηηζκφο εθδειψλεηαη ζε φηη αθνξά ηελ έθηαζε θαη ην είδνο ησλ επεκβάζεσλ γηα ηελ αλάδεημε. Οη θαλφλεο νη νπνίνη έρνπλ δηακνξθσζεί ζρεηηθά είλαη: α) Ο ζεβαζκφο ηεο αξρηθήο ππφζηαζεο ( κνξθήο θαη ρξήζεο ) θαη ησλ απζεληηθψλ ζηνηρείσλ ( δνκηθνχ πιηθνχ ) ηνπ κλεκείνπ. β) Ο ζεβαζκφο ησλ κεηαγελέζηεξσλ ηνπ θάζεσλ ( θαηά ηελ απνθαηάζηαζε πξέπεη λα δηαηεξνχληαη ηα ζηνηρεία πνπ ηεθκεξηψλνπλ κνξθέο θαη ρξήζεηο πνπ πξνζέιαβε ην κλεκείν θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπ ). γ) Ο πεξηνξηζκφο ζηηο απνιχησο απαξαίηεηεο ( γηα ηελ πξνζηαζία θαη ηελ αλαγλσζηκφηεηα ) επεκβάζεηο. δ) Ζ αξκνληθή έληαμε ησλ πξνζζεθψλ ζην ζχλνιν. ε) Ζ ζαθήο δηαθνξνπνίεζε ή δήισζε κε δηαθξηηηθά κέηξα ησλ πξνζζεθψλ. 41

42 Έξγν θαη Γηαρείξηζε Έξγνπ ( Βαζηθέο έλλνηεο ) 42

43 Κεθάιαην Οξηζκφο ηνπ Έξγνπ χκθσλα κε ηνλ Οδεγφ Απφθηεζεο Γλψζεσλ ζρεηηθά κε ηελ Γηνίθεζε Έξγσλ ( Γ.Δ ), ηνπ Ηλζηηηνχηνπ Γηνίθεζεο Έξγσλ ( PMI ), ην έξγν νξίδεηαη σο: «κηα πξνζσξηλή πξνζπάζεηα πνπ αλαιακβάλεηαη γηα λα δεκηνπξγεζεί έλα κνλαδηθφ πξντφλ ή ππεξεζία. Ζ ιέμε πξνζσξηλή ππνλνεί φηη θάζε έξγν έρεη κηα πξνθαζνξηζκέλε ιήμε. Μνλαδηθφ ζεκαίλεη φηη θάζε πξντφλ ή ππεξεζία δηαθέξεη θαηά θάπνην εκθαλή ηξφπν απφ φια ηα αληίζηνηρα προϊόντα ή ππεξεζίεο». Έλαο άιινο νξηζκφο ηνπ έξγνπ είλαη απηφο πνπ δίλεη ν Turnrer «Έξγν είλαη έλα εγρείξεκα φπνπ αλζξψπηλνη πφξνη, κεραλέο, νηθνλνκηθνί πφξνη θαη πξψηεο χιεο νξγαλψλνληαη θαηά θαηλνθαλή ηξφπν, κε ζηφρν ηελ αλάιεςε ζπγθεθξηκέλνπ αληηθεηκέλνπ εξγαζηψλ πνπ έρνπλ ζπγθεθξηκέλεο πξνδηαγξαθέο θαη ππφθεηληαη ζε δεδνκέλνπο θνζηνινγηθνχο θαη ρξνληθνχο πεξηνξηζκνχο, ψζηε λα παξαρζεί κηα επσθειήο κεηαβνιή, ε νπνία νξίδεηαη κέζσ πνζνηηθψλ θαη πνηνηηθψλ ζηφρσλ.» ( Turnrer, 1911 ) χκθσλα κε ην πξφηππν ISO 10006: 1997 Quality Management Guidelines to Quality in Project Management, ην έξγν είλαη: «κηα κνλαδηθή δηεξγαζία απνηεινχκελε απφ κηα νκάδα ζπλεξγαδφκελσλ θαη ειεγρφκελσλ δξαζηεξηνηήησλ κε ρξνληθή αθεηεξία θαη ιήμε θαη ε νπνία αλαιακβάλεηαη γηα ηελ επίηεπμε ελφο ζηφρνπ ζπκκνξθνκέλνπ κε ζπγθεθξηκέλεο απαηηήζεηο, πεξηιακβαλνκέλσλ θαη πεξηνξηζκψλ ζε ρξφλν θφζηνο θαη πφξνπο. Γεληθφηεξα, ηα θχξηα ραξαθηεξηζηηθά ελφο έξγνπ είλαη ηα εμήο 4 : Πξνζσξηλφ εγρείξεκα: Κάζε έξγν έρεη πξνζδηνξηζκέλε αξρή θαη ηέινο. Τπφ θαλνληθέο ζπλζήθεο ην ηέινο ηνπ έξγνπ έξρεηαη κε ηελ νινθιήξσζή ηνπ, φηαλ δειαδή επηηπγράλνληαη νη ζηφρνη ηνπ. Μπνξεί φκσο ην ηέινο ελφο έξγνπ λα επέξρεηαη αλαγθαζηηθά, φηαλ θαζίζηαηαη ζαθέο φηη νη ζηφρνη ηνπ δε κπνξνχλ λα επηηεπρζνχλ, ή φηαλ ε αλάγθε πνπ νδήγεζε ζηελ πινπνίεζή ηνπ δελ πθίζηαηαη πιένλ, νπφηε ην έξγν δηαθφπηεηαη. 4 Μαζηξαληψλεο Π. (2008). Γηαρείξηζε Αξραηνινγηθψλ Έξγσλ Θεσξεηηθφ Πιαίζην θαη Αλάπηπμε Δμεηδηθεπκέλσλ Δξγαιείσλ, ζει:

44 πιινγηθφ εγρείξεκα: Πξνθεηκέλνπ λα πινπνηεζεί νπνηνδήπνηε έξγν απαηηείηαη ε ζπλεξγαζία ελφο αξηζκνχ αλζξψπσλ, ζπρλά κάιηζηα αζπλήζηζηα κεγάινπ, δηαθφξσλ επηζηεκνληθψλ εηδηθνηήησλ, επηπέδνπ εθπαίδεπζεο, εζληθφηεηαο θ.ιπ. Καηά θαλφλα νη νκάδεο απηέο είλαη πξνζσξηλέο, δειαδή δεκηνπξγνχληαη γηα ηελ πινπνίεζε ελφο ζπγθεθξηκέλνπ έξγνπ θαη δηαιχνληαη κε ηελ νινθιήξσζή ηνπ. Μνλαδηθφ: Καλέλα έξγν δελ είλαη απφιπηα επαλαιακβαλφκελν. Κάζε έξγν έρεη ηα δηθά ηνπ ραξαθηεξηζηηθά, δηαθέξεη θαηά δηαθξηηφ ηξφπν αθφκε θαη απφ παξφκνηα έξγα ή ππεξεζίεο. Αθξηβείο ζηφρνη: Απνηειεί βαζηθή πξνυπφζεζε επηηπρίαο λα είλαη αθξηβείο νη ζηφρνη ελφο έξγνπ. Αθφκε είλαη απφιπηα αλαγθαίν λα ππάξρεη ζπκθσλία ησλ εκπιεθφκελσλ κεξψλ ζρεηηθά κε ηνπο ζηφρνπο απηνχο, θαζψο ε αζάθεηα ζηνπο ζηφρνπο κπνξεί λα νδεγήζεη ην έξγν ζε θξίζε ή ζε αδηέμνδν. Οξηζκέλν θπζηθφ αληηθείκελν: Δίλαη ίζσο ην πην θξίζηκν ζεκείν ζην ζρεδηαζκφ θαη ηελ πινπνίεζε ελφο έξγνπ. Δίλαη κάηαην λα γίλεη πξνζπάζεηα γηα λα πξνζδηνξηζηεί ην ρξνλνδηάγξακκα θαη ην θφζηνο ελφο έξγνπ εάλ πξνεγνπκέλσο δελ έρεη θαζνξηζηεί ην θπζηθφ αληηθείκελφ ηνπ ( ηα παξαδνηέα ηνπ έξγνπ ). αθέο ρξνλνδηάγξακκα: ε θάζε έξγν πξέπεη λα είλαη θαζνξηζκέλε ε δηάξθεηά ηνπ, ε αξρή ηνπ θαη ην ηέινο ηνπ. Πξνθαζνξηζκέλνο πξνυπνινγηζκφο: Γηα λα εθηειεζηεί έλα νπνηνδήπνηε έξγν ρξεηάδεηαη ρξεκαηνδφηεζε. Οη ρξεκαηνδφηεο πάληα απαηηνχλ έλα ζαθή πξνυπνινγηζκφ. Κάζε ππέξβαζε απφ ηνλ πξνυπνινγηζκφ απηφλ θαη αξρήλ απαγνξεχεηαη, θαζψο πνιχ κεγάιεο ππεξβάζεηο κπνξεί λα νδεγήζνπλ ζε ζηαζηκφηεηα ή θαη ζε αθχξσζε ηνπ έξγνπ. 4.2 Παξάγνληεο πνπ Δπηδξνχλ ζην Έξγν Έλα απφ ηα ζπλεζέζηεξα πξνβιήκαηα ησλ έξγσλ είλαη νη έληνλεο αληηπαξαζέζεηο πνπ δεκηνπξγνχληαη, είηε ην έξγν είλαη κηθξφ, ηδησηηθφ, είηε κεγάιν. Οη βαζηθφηεξνη παξάγνληεο πνπ, ζεκαηνδνηνχλ ην έξγν, ηφζν σο πξνζπάζεηα, φζν θαη σο παξαγφκελν πξντφλ, είλαη νη εμήο: 44

45 Οηθνλνκηθφο παξάγσλ, πνπ αθνξά ην χςνο ηνπ θφζηνπο ηνπ έξγνπ δειαδή πνηνο ζα πιεξψζεη ην έξγν, πνηνο ζα εηζπξάμεη ηελ σθέιεηα ηνπ θηι. Υξνληθφο παξάγσλ, πνπ αθνξά ηελ ρξνληθή δηάξθεηά ηνπ έξγνπ. Υξφλνο θαη θφζηνο είλαη 2 παξάγνληεο ζηελά ζπλδεδεκέλνη. Ο ρξφλνο είλαη ζπλάξηεζε ηνπ θφζηνπο θαη ην θφζηνο ζπλάξηεζε ηεο πνηφηεηαο. Πνηνηηθφο παξάγσλ, πνπ ραξαθηεξίδεη ηελ πνηφηεηα ηνπ έξγνπ. Δξγαζηαθφο παξάγσλ. Κνηλσληθφο παξάγσλ, πνπ επεξεάδεηαη απφ ηνπο εθάζηνηε λφκνπο θαλφλεο, αληηιήςεηο, γεσθπζηθέο ζπλζήθεο θηι. ηνπ εθάζηνηε κέξνπο πνπ ιακβάλεη ρψξα ην έξγν. Θεζκηθφο θαη λνκηθφο παξάγσλ, πνπ εθθξάδεηαη απφ ηνπο θαλνληζκνχο θαη λφκνπο ηνπ θξάηνπο. 4.3 Βαζηθφ Σξίγσλν Σξία βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά πνπ απνηεινχλ δείθηε γηα ην αλ ην έξγν είρε ζεηηθφ ε αξλεηηθφ απνηέιεζκα είλαη ηα εμήο: Υξφλνο ( time ). Ζ ηήξεζε ησλ ρξνληθψλ δεζκεχζεσλ. Κφζηνο ( cost ). H ηήξεζε ηνπ πξνυπνινγηζκνχ ηνπ έξγνπ. Πνηφηεηα ( quality ). Ζ ηήξεζε ησλ πνηνηηθψλ πξνδηαγξαθψλ ηνπ έξγνπ. Απηνί νη 3 δείθηεο είλαη ζπρλά αληαγσληζηηθνί δηφηη ε απαξέγθιηηε ηήξεζε ησλ ρξνλνδηαγξακκάησλ κπνξεί λα νδεγήζεη ζε θνζηνινγηθή ππέξβαζε ή ζε εθπηψζεηο ζηελ απφδνζε, ελψ ε απαξέγθιηηε ηήξεζε ηνπ πξνυπνινγηζκνχ κπνξεί λα νδεγήζεη ζε εθπηψζεηο ηεο απφδνζεο θαη ζε ρξνληθέο ππεξβάζεηο παξάιιεια θαη ε απαξέγθιηηε ηήξεζε ησλ πνηνηηθψλ πξνδηαγξαθψλ κπνξεί λα νδεγήζεη ζε θνζηνινγηθή ή θαη ρξνληθή ππέξβαζε. χκθσλα κε νξηζκέλνπο Project Managers ζ απηά ηα 3 ραξαθηεξηζηηθά ζα πξέπεη λα πξνζηεζεί θη άιιν έλα ηέηαξην ραξαθηεξηζηηθφ, ην αληηθείκελν ( scope ) δειαδή ηνπ έξγνπ. 45

46 ρήκα 4.1 ρεκαηηθή αλαπαξάζηαζε ηεο ζρέζεο Κφζηνο Υξφλνο Πνηφηεηα. ( Α. Γεκεηξηάδεο 2009 ) 4.4 Κχθινο δσήο έξγνπ Κχθινο Εσήο είλαη ε αιιεινπρία ησλ δηαθεθξηκέλσλ θάζεσλ ηνπ έξγνπ απφ ηελ θάζε ηεο ζρεδίαζεο κέρξη θαη ηε θάζε ηεο νινθιήξσζεο. Σα έξγα αλεμάξηεηα απφ ην κέγεζνο ηνπο ή ηνλ ηχπν ηνπο αθνινπζνχλ έλα ζπγθεθξηκέλν ηχπν αλάπηπμεο. Κάζε έξγν αξρίδεη απφ ηελ «ηδέα», ε εθηθηφηεηα θαη ε απνδνηηθφηεηα ηεο νπνίαο εμεηάδεηαη κε θαηάιιειε κειέηε ζθνπηκφηεηαο. ηελ πξψηε θάζε απνθαζίδεηαη ην κέγεζνο ηνπ έξγνπ, κειεηάηαη ν ηξφπνο ρξεκαηνδφηεζεο ηνπ θαη αξρίδνπλ νη δηαδηθαζίεο νξγάλσζεο ηνπ. Οη πιεξνθνξίεο πνπ απαηηνχληαη ζηελ θάζε απηή είλαη ιίγεο θαη ζπγθεληξσηηθέο θαη ε θάζε απηή ηειεηψλεη κε ηελ απφθαζε αλ ζα γίλεη ην έξγν ή φρη. Ζ δεχηεξε θάζε ππνδηαηξείηαη ζε δπν πεξηφδνπο. ηελ πξψηε πεξίνδν αλήθεη ε γεληθή κειέηε ηνπ έξγνπ ελψ ζηε δεχηεξε νξγαλψλεηαη ην έξγν απφ ηερληθήο θαη νηθνλνκηθήο πιεπξάο, θαηαξηίδεηαη ν πξνυπνινγηζκφο, γίλεηαη ε ζηειέρσζε ηνπ κε ην θαηάιιειν πξνζσπηθφ θ.ιπ. Ζ Σξίηε θάζε έρεη ζαλ ζθνπφ ηελ πινπνίεζε ηνπ έξγνπ. ηε θάζε απηή δελ ππάξρνπλ κφλν πξνγξάκκαηα δξάζεο αιιά θαη ε εθηέιεζε ηνπ έξγνπ. Σέινο ε ηέηαξηε θάζε πεξηιακβάλεη ηελ νινθιήξσζε θαη ηελ παξάδνζε παξαιαβή ηνπ έξγνπ. 46

47 Σν εγρεηξίδην PMBOK ( 1996, ζ.11 ) αλαθέξεη: «θαζψο ην θάζε έξγν είλαη κνλαδηθφ θαη ελέρεη θάπνην βαζκφ θηλδχλνπ, νη εηαηξίεο πνπ αλαιακβάλνπλ ηελ εθηέιεζε έξγσλ ζπλήζσο ηα ππνδηαηξνχλ ζε θάζεηο γηα λα ππάξρεη θαιχηεξνο δηνηθεηηθφο έιεγρνο. πιινγηθά φιεο καδί, νη θάζεηο απηέο ζπληζηνχλ ηνλ θχθιν δσήο ηνπ έξγνπ». 4.5 Αλάιπζε ηνπ Έξγνπ ζε Φάζεηο χµθσλα µε ηε ινγηθή ζεψξεζε, ζηελ δηάξζξσζε θάζε έξγνπ µπνξεί λα δηαθξίλνληαη πάληα νη αθφινπζεο ηέζζεξηο θάζεηο 5 : 1) χιιεςε ηνπ έξγνπ, πνπ απνηειεί θαη ηελ έλαξμε δσήο ηνπ έξγνπ. Ξεθηλψληαο απφ ηελ επηζπµία γηα ηελ ηθαλνπνίεζε θάπνηαο αλάγθεο ή ηελ εθµεηάιιεπζε θάπνηαο επθαηξίαο, µηα αξρηθή ηδέα εμεηάδεηαη απφ δηαθνξεηηθέο ζθνπηέο. Παξαδνηέα απηήο ηεο θάζεο απνηεινχλ : Ο θαζνξηζµφο ηνπ έξγνπ ( Project definition ) Ζ µειέηε ζθνπηµφηεηαο ( Feasibility study ) Σν ηειηθφ απνηέιεζκα φισλ ησλ παξαπάλσ είλαη ε αλάπηπμε ελφο δηνηθεηηθνχ πιάλνπ, πνπ πεξηιακβάλεη ηα εμήο: ηφρνπο, αλάγθεο, πεδίν, νθέιε θαη θηλδχλνπο. Μεζνδνινγία / ηξαηεγηθή πινπνίεζεο ηνπ έξγνπ. ρέδην ησλ πφξσλ θαη ππνδνκή. Πξνζέγγηζε / δηαδηθαζίεο ειέγρνπ ηνπ έξγνπ. Δθηηκήζεηο ( ρξφλνο πεξάησζεο, δαπάλεο, ελαιιαθηηθά ζελάξηα ). 2) ρεδηαζµφο ηνπ έξγνπ. Αξρηθά γίλεηαη ε γεληθή µειέηε ηνπ έξγνπ, ε νπνία θαιχπηεη ηε ρξνληθή, ηερληθή, νηθνλνµηθή θαη πνηνηηθή πιεπξά ηνπ ( ρξνλνπξνγξαµµαηηζµφο εξγαζηψλ απνηίµεζε απαηηήζεσλ ζε αλζξψπνπο, εμνπιηζµφ, πιηθά, πνηνηηθέο πξνδηαγξαθέο, µειέηε θηλδχλσλ, πξνυπνινγηζµφο ηνπ θφζηνπο θ.ιπ. ). Με 5 εµεηξηάδεο Α. «ηνίθεζε ηαρείξηζε Έξγνπ», Δθδφζεηο Νέσλ Σερλνινγηψλ, Έθδνζε 4 ε,

48 ηνλ ρξφλν ε γεληθή µειέηε γίλεηαη ιεπηνµεξήο θαη θαηαιήγεη ζην ρέδην ηνπ έξγνπ ή ρέδην δξάζεο ( Project plan ). Οη βαζηθέο δξαζηεξηφηεηεο απηήο ηεο θάζεο πεξηιακβάλνπλ: Απζηεξφ πξνζδηνξηζκφ ησλ πφξσλ ( άλζξσπν, εμνπιηζκφο, ρξεκαηνδνηηθά θαη άιια εξγαιεία ). Καζνξηζκφο ησλ απαηηήζεσλ απφδνζεο ηνπ έξγνπ. Οηθνδφκεζε ελφο αξρηθνχ πξνγξάκκαηνο. Αλάπηπμε ιεπηνκεξνχο πξνγξάκκαηνο εξγαζηψλ. Πξνζδηνξηζκφο ησλ ξφισλ θαη ησλ επζπλψλ. Αλάπηπμε θαη ηεθκεξίσζε ελφο ζρεδίνπ επηθνηλσλίαο. Δγθαηάζηαζε ζπζηεκάησλ παξαθνινχζεζεο θαη θαηαγξαθήο πιεξνθνξηψλ. Αλάπηπμε θαη ηεθκεξίσζε ηερληθψλ/εξγαιείσλ δηαρείξηζεο θηλδχλσλ. 3) Παξαγσγή ή Δθηέιεζε ηνπ Έξγνπ. Δίλαη ε θάζε πνπ νη εθηηµήζεηο ησλ µειεηψλ αληηθαζίζηαληαη απφ ηα πξαγµαηηθά δεδνµέλα θαη πνπ πξνζαξµφδνληαη ζηηο πξαγµαηηθέο απαηηήζεηο, φπσο απηέο εθδειψλνληαη ζε θαζεµεξηλή βάζε. Δθεί δνθηµάδεηαη ε πνηφηεηα ηεο µειέηεο, ε νξγαλσηηθή ππνδνµή ηνπ έξγνπ, νη επηινγέο ησλ αλζξψπσλ, εμνπιηζµνχ θαη αλαιψζηµσλ πφξσλ. Οη βαζηθέο δξαζηεξηφηεηεο απηήο ηεο θάζεο πεξηιακβάλνπλ: Σελ έλαξμε εθηέιεζεο ηνπ έξγνπ. Σελ θαηαγξαθή θαη επεμεξγαζία ησλ δηάθνξσλ πιεξνθνξηψλ πνπ πξνέξρνληαη απφ ηελ εθηέιεζε ηνπ έξγνπ. Σε ζχγθξηζε ησλ πξαγκαηηθψλ απνηειεζκάησλ ηνπ πξνγξάκκαηνο κε ηηο αξρηθέο εθηηκήζεηο. Τπνβνιή έθζεζεο ζρεηηθά κε ηε ζέζε θαη ηελ πξφνδν ηνπ έξγνπ. Γηαδηθαζίεο αλαζεψξεζεο γηα λα εληνπηζηνχλ νη ηνκείο βειηίσζεο. Απνηειέζκαηα αλαζεψξεζεο. Δχξεζε δηαξζξσηηθψλ ελεξγεηψλ. 48

49 4) Θέζε ζε ιεηηνπξγία θαη παξάδνζε. Απηή ε θάζε απνηειεί ζεµαία φηη ην έξγν εθηειέζηεθε ζηε βάζε ηνπ ζρεδίνπ δξάζεο, φηη εθπιεξψζεθαλ φιεο νη ζπµβαηηθέο ππνρξεψζεηο, φηη δελ ππάξρνπλ θαλελφο είδνπο εθθξεµφηεηεο θαη φηη ην παξαγφµελν πξντφλ είλαη άµεζα ιεηηνπξγηθφ θαη αμηφπηζην. ρήµα 4.2 Κχθινο Εσήο Έξγνπ ( Σππηθή απεηθφληζε πνπ πεξηιακβάλεη ην γξακκηθφ δηάγξακκα εμέιημεο, ηηο 4 θάζεηο ηνπ έξγνπ, ην επίπεδν πξνζπάζεηαο θαη ην επίπεδν δαπαλψλ ) [ Burke Rory, 2002 ] 4.6 Γξαζηεξηφηεηεο, ελδηάκεζεο πξνζεζκίεο, ζεκεία αλακνλήο θαη εγθξίζεηο Δπηθάιπςε θάζεσλ. ε θάζε θάζε κπνξεί λα δηαθξίλεη θαλείο πνιιέο δξαζηεξηφηεηεο θιεηδηά, ελδηάκεζεο πξνζεζκίεο θαη ζεκεία αλακνλήο. Σα ζηνηρεία απηά βνεζνχλ ηελ νκάδα ηνπ έξγνπ λα εζηηάδεη ηελ πξνζπάζεηα ηεο θαη επηηξέπνπλ ηνλ έιεγρν ηνπ έξγνπ. ην ππφδεηγκα ηνπ ζρήκαηνο 4.3 ζπλνςίδνληαη θαη παξνπζηάδνληαη νη πιεξνθνξίεο πνπ αθνξνχλ ηα ζηνηρεία απηά κε εχιεπην ηξφπν. 49

50 Δλψ ζην ζρήκα 4.4 νη ηέζζεξηο θάζεηο ηνπ έξγνπ θαίλεηαη λα αθνινπζνχλ ε κηα ηελ άιιε ζεηξηαθά, ζηελ πξάμε κπνξεί λα επηθαιχπηνληαη. πλήζσο, ηα παξαδνηέα ηεο θάζε θάζεο εγθξίλνληαη πξνηνχ μεθηλήζνπλ νη εξγαζίεο ηεο επφκελεο θάζεο. Ωζηφζν, κπνξεί ε έγθξηζε ησλ παξαδνηέσλ λα είλαη ζηαδηαθή θαη ε επφκελε θάζε λα μεθηλήζεη πξνηνχ νινθιεξσζεί ε πξνεγνχκελε ηεο. Ζ ηαθηηθή απηή νλνκάδεηαη ζπληφκεπζε δηαδξνκήο ( fast tracking ). ρήκα 4.3 Κχθινο δσήο έξγνπ ( ζηε γεληθή ηνπ κνξθή ) [ PMBOK, ηνκ.1, Wideman θαη Fellow, 1991, ζζ ] 50

51 ρήκα 4.4 Κχθινο Εσήο Έξγνπ ( πεξηιακβάλεη ην γξακκηθφ δηάγξακκα ησλ ηεζζάξσλ δξαζηεξηνηήησλ θιεηδηψλ ζην νπνίν δηαθξίλεηαη ε επηθάιπςε πνπ ππάξρεη κεηαμχ ησλ θάζεσλ ) [ Burke Rory, 2002 ] 4.7 Οξηζκφο Γηαρείξηζεο έξγνπ Γλσζηηθέο πεξηνρέο ηφρνη χκθσλα κε ην εγρεηξίδην γλψζεσλ ηεο Γηνίθεζεο Έξγσλ ( PMBOK ), σο Γηνίθεζε Έξγνπ νξίδεηαη: «ε εθαξκνγή γλψζεσλ, δεμηνηήησλ, εξγαιείσλ θαη ηερληθψλ ζηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ έξγνπ, ψζηε λα επηηεπρζνχλ νη απαηηήζεηο ηνπ έξγνπ. Ζ δηνίθεζε έξγνπ επηηπγράλεηαη κε ηε ρξήζε θαηάιιεισλ κεζφδσλ θαηά ηελ έλαξμε, ζρεδηαζκφ, εθηέιεζε, έιεγρν θαη ιήμε ηνπ έξγνπ. Ζ νκάδα εθηέιεζεο ηνπ έξγνπ, δηαρεηξίδεηαη ηελ εθηέιεζε ησλ ππνέξγσλ θαη ε δνπιεηά απηή πεξηιακβάλεη ηα εμήο: ηελ ηθαλνπνίεζε αλαγθψλ ζθνπνχ, ρξφλνπ, θφζηνπο, ξίζθνπ θαη πνηφηεηαο, ηελ χπαξμε θαηφρσλ ζπκθεξφλησλ κε δηαθνξεηηθέο αλάγθεο θαη πξνζδνθίεο θαη ηελ αλαγλψξηζε ησλ απαηηήζεσλ.» πλεπψο, ε δηαρείξηζε έξγνπ είλαη «ε εθαξκνγή γλψζεσλ, δεμηνηήησλ, εξγαιείσλ θαη ηερληθψλ, έηζη ψζηε νη δξαζηεξηφηεηεο ηνπ έξγνπ λα θαηεπζχλνληαη κε ηνλ θαιχηεξν δπλαηφ ηξφπν πξνο ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ θαη ησλ πξνζδνθηψλ ησλ παξαγφλησλ ηνπ έξγνπ». ( Γεκεηξηάδεο 1998, 31) 51

52 Οη γλσζηηθέο πεξηνρέο ηεο Γηνίθεζεο Έξγνπ νπζηαζηηθά πεξηγξάθνπλ ηηο κεζφδνπο θαη ηερληθέο ηεο Γ.Δ. ζε ζρέζε κε ηηο βαζηθέο δηεξγαζίεο ηεο. Οη δηεξγαζίεο απηέο έρνπλ νξγαλσζεί ζε (9) γλσζηηθέο πεξηνρέο, νη νπνίεο είλαη: 1) Γηαρείξηζε ηεο Δλνπνίεζεο ηνπ Έξγνπ: Αθνξά ζηηο δηεξγαζίεο εθείλεο πνπ εμαζθαιίδνπλ φηη ηα δηάθνξα κέξε ηνπ έξγνπ ζπληνλίδνληαη θαηάιιεια. 2) Γηαρείξηζε ηνπ Πεδίνπ Δθαξκνγήο ηνπ Έξγνπ: Αθνξά ζηηο δηεξγαζίεο εθείλεο πνπ εμαζθαιίδνπλ φηη ην έξγν πεξηιακβάλεη φιεο ηηο απαξαίηεηεο εξγαζίεο ψζηε λα νινθιεξσζεί επηηπρψο. 3) Γηαρείξηζε ηνπ Υξφλνπ ηνπ Έξγνπ: Αθνξά ζηηο δηεξγαζίεο εθείλεο πνπ εμαζθαιίδνπλ φηη ην έξγν ζα έρεη νινθιεξσζεί εληφο ησλ ρξνληθψλ πεξηνξηζκψλ πνπ έρνπλ ηεζεί. 4) Γηαρείξηζε ηνπ Αλζξψπηλνπ Παξάγνληα ηνπ Έξγνπ: Αθνξά ζηηο δηεξγαζίεο εθείλεο πνπ εμαζθαιίδνπλ ηελ απνηειεζκαηηθή ρξήζε ησλ αλζξψπηλσλ πφξσλ πνπ εκπιέθνληαη ζην έξγν. 5) Γηαρείξηζε ηεο Πνηφηεηαο ηνπ Έξγνπ: Αθνξά ζηηο δηεξγαζίεο εθείλεο πνπ εμαζθαιίδνπλ φηη ην έξγν ζα είλαη εληφο ησλ πνηνηηθψλ πεξηνξηζκψλ, δειαδή ζα ηθαλνπνηήζεη ηηο αλάγθεο γηα ηηο αλαιήθζεθε. 6) Γηαρείξηζε ηνπ Κφζηνπο ηνπ Έξγνπ: Αθνξά ζηηο δηεξγαζίεο εθείλεο πνπ εμαζθαιίδνπλ φηη ην έξγν ζα νινθιεξσζεί εληφο ηνπ αξρηθνχ πξνυπνινγηζκνχ. 7) Γηαρείξηζε ησλ Δπηθνηλσληψλ ηνπ Έξγνπ: Αθνξά ζηηο δηεξγαζίεο εθείλεο πνπ εμαζθαιίδνπλ φηη ζα ππάξρεη θαηάιιειε θαη άκεζε δεκηνπξγία, ζπιινγή, κεηάδνζε, απνζήθεπζε θαη ρξήζε ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ην έξγν. 8) Γηαρείξηζε ησλ Κηλδχλσλ ηνπ Έξγνπ: Αθνξά ζηηο δηεξγαζίεο εθείλεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ αλαγλψξηζε, ηελ αλάιπζε θαη ηελ απφθξηζε ζηνπο θηλδχλνπο ηνπ έξγνπ. 9) Γηαρείξηζε ησλ Πξνκεζεηψλ ηνπ Έξγνπ: Αθνξά ζηηο δηεξγαζίεο εθείλεο πνπ εμαζθαιίδνπλ φηη ζα απνθηεζνχλ ηα αλαγθαία αγαζά ( χιεο / ππεξεζίεο ) γηα ην έξγν. 52

53 Οη ζηφρνη ηεο δηαρείξηζεο έξγνπ είλαη: 6 Να γίλεη ζσζηή θαηαλνκή ησλ δηαζέζηκσλ πφξσλ ( πνπ είλαη πάληα πεξηνξηζκέλνη ) ψζηε λα επηηεπρζνχλ νη πην ζεκαληηθνί ζηφρνη. Να ζπγθεληξσζνχλ εμεηδηθεπκέλεο ηθαλφηεηεο ζε εμεηδηθεπκέλα θαζήθνληα. Να δηαζθαιηζηεί ε δέζκεπζε απηψλ πνπ ζα ζπκκεηάζρνπλ ζην έξγν φηη ζα απνδψζνπλ ηα αλακελφκελα. Να αλαδεηθλχνληαη θαη λα επηιχνληαη ηα κείδνλα δεηήκαηα κέζα απφ ην πιήζνο ησλ ιεπηνκεξεηψλ. Να ειέγρεηαη έλα πιήζνο δηαθνξεηηθψλ εξγαζηψλ πνπ πινπνηνχληαη παξάιιεια. Να δηαζθαιίδεηαη φηη ζεκαληηθά δεηήκαηα, φπσο ε αζθάιεηα θαη ε πνηφηεηα έρνπλ ελζσκαησζεί ζην έξγν ήδε απφ ην ζηάδην ηνπ ζρεδηαζκνχ. Να δηεπξχλνληαη νη εκπεηξίεο ηνπ πξνζσπηθνχ πνπ απαζρνιείηαη ζην έξγν θαη λα ππνζηεξίδεηαη ε εμέιημή ηνπ γηα κεγαιχηεξεο επζχλεο. ρήκα 4.5 Οη ελλέα (9) Γλσζηηθέο Πεξηνρέο ηεο Γηνίθεζεο Έξγνπ. 6 Λακπξηλνπδάθεο θαη Μαζηξαληψλεο,

54 4.8 Πξνγξακκαηηζκφο θαη έιεγρνο έξγνπ Γχν απφ ηα πην νπζηψδε ζπζηαηηθά ηεο δηαρείξηζεο έξγσλ είλαη ν πξνγξακκαηηζκφο θαη ν έιεγρνο ηνπο. Ο πξνγξακκαηηζκφο έξγσλ είλαη ε δηαδηθαζία θαηάξηηζεο ελφο θαηάιιεινπ πιάλνπ εξγαζίαο ( ηνπ πξνγξάκκαηνο ) γηα ηελ πινπνίεζε ελφο έξγνπ. Ο ζηφρνο ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ είλαη λα θαζνξηζηεί ην ρξνλνδηάγξακκα εξγαζηψλ ψζηε έλα έξγν λα νινθιεξσζεί έγθαηξα θαη νηθνλνκηθά. Ο έιεγρνο έξγσλ ( project control ) αθνξά ηελ εθαξκνγή ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ θαηά ηελ θάζε πινπνίεζεο ηνπ έξγνπ θαη απαηηεί αλάινγε πξνζπάζεηα κε απηή γηα ηνλ πξνγξακκαηηζκφ ηνπ έξγνπ. Ζ δηαδηθαζία ειέγρνπ ησλ έξγσλ πεξηιακβάλεη ηελ αλάιπζε θαη ηε ζχγθξηζε ηεο ξνήο πινπνίεζεο ελφο έξγνπ ζε ζρέζε κε ην πξνγξακκαηηζκέλν πιάλν εξγαζίαο, ηελ αμηνιφγεζε επηπηψζεσλ απφ ελδερφκελεο απνθιίζεηο θαη ηε ιήςε απνθάζεσλ γηα ηελ πεξαηηέξσ πνξεία ηνπ. Ο πξνγξακκαηηζκφο θαη ν έιεγρνο έξγσλ πεξηιακβάλνπλ κηα ζεηξά επηκέξνπο βήκαηα, ηα νπνία θαίλνληαη ζην ρήκα 4.6. Σα βήκαηα απηά είλαη ηα αθφινπζα: Καζνξηζκφο ησλ ζηφρσλ ηνπ έξγνπ Αθνξά ηελ πνηνηηθή πεξηγξαθή ηνπ απνηειέζκαηνο, ηεο κεζφδνπ θαηαζθεπήο, ησλ εξγαζηψλ, ησλ απαηηνχκελσλ πφξσλ θαη ηεο δηαδηθαζίαο πνηνηηθνχ ειέγρνπ. Αλάιπζε δνκήο ηνπ έξγνπ Πεξηιακβάλεη ηε ιεπηνκεξή θαηαγξαθή ησλ εξγαζηψλ θαη ηεο ινγηθήο αιιεινπρίαο ηνπο, ηελ θαηαλνκή επζπλψλ γηα θάζε εξγαζία, ηνλ θαζνξηζκφ ησλ ηξφπσλ επηθνηλσλίαο θαη ξνήο πιεξνθνξηψλ νδεγηψλ εθηέιεζεο. 54

55 Δθηίκεζε εξγαζηψλ Πεξηιακβάλεη ηελ εθηίκεζε ηεο δηάξθεηαο, ηνπ θφζηνπο, ησλ απαηηήζεσλ παξαγσγηθψλ κέζσλ ( πφξσλ ), ησλ απαηηήζεσλ πιηθψλ θαη ηελ δηαδηθαζία πξνκήζεηαο ηνπο. Υξνληθφο πξνγξακκαηηζκφο Οδεγεί ζηνλ θαζνξηζκφ ηνπ ρξνλνδηαγξάκκαηνο ηνπ έξγνπ, ηνπ ρξφλνπ έλαξμεο θαη πέξαηνο ησλ εξγαζηψλ, ησλ ρξνληθψλ πεξηζσξίσλ ησλ εξγαζηψλ θαη ηεο δηάξθεηαο ηνπ έξγνπ. Καηαλνκή πφξσλ Πεξηιακβάλεη ηελ αλάιπζε ησλ πφξσλ φζνλ αθνξά ηηο απαηηήζεηο θαη ηελ δηαζεζηκφηεηά ηνπο, ηελ αλάζεζε πφξσλ ζηηο εξγαζίεο θαη ηε δηεξεχλεζε ηεο δπλαηφηεηαο εμνκάιπλζεο ησλ αηρκψλ απαζρφιεζεο ησλ πφξσλ. Οηθνλνκηθφο πξνγξακκαηηζκφο Οδεγεί ζηνλ θαζνξηζκφ ηεο ρξνληθήο θαηαλνκήο ησλ δαπαλψλ αλά εξγαζία θαη ζπλνιηθά γηα ην έξγν, ηνπ ρξνλνδηαγξάκκαηνο πιεξσκψλ απφ ηνλ θχξην ηνπ έξγνπ θαη ηελ αληηκεηψπηζε ησλ πξνβιεκάησλ απφ έιιεηςε ξεπζηφηεηαο. Καζνξηζκφο πξνγξάκκαηνο πινπνίεζεο Αθνξά ηνλ θαζνξηζκφ ελφο ηειηθνχ πξνγξάκκαηνο εξγαζηψλ ( baseline plan ) πνπ πξνέξρεηαη απφ ζπγθεξαζκφ ησλ πξνεγνχκελσλ αλαιχζεσλ θαη ην νπνίν ζα εθαξκνζηεί θαηά ηελ πινπνίεζε ηνπ έξγνπ. Παξαθνινχζεζε πινπνίεζεο Αθνξά ηελ θαηαγξαθή ( θαηά ηελ θάζε εθηέιεζεο ηνπ έξγνπ ) ησλ ζηνηρείσλ πνπ αθνξνχλ ην ρξφλν, ην θφζηνο θαη ηνπο πφξνπο πινπνίεζεο. Έιεγρνο πξνφδνπ έξγνπ Πεξηιακβάλεη ηε ζχγθξηζε ησλ ζηνηρείσλ ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ θαη ηεο πινπνίεζεο, ηελ αλαγλψξηζε ησλ απνθιίζεσλ θαη ηελ έγθαηξε ιήςε 55

56 απνθάζεσλ γηα δηνξζσηηθέο θηλήζεηο πνπ ζα επαλαθέξνπλ ηε ξνή πινπνίεζεο ηνπ έξγνπ ζηελ πξνγξακκαηηζκέλε πνξεία ηνπ. ρήκα. 4.6 Γεληθφ δηάγξακκα: δνκή ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ θαη ειέγρνπ έξγνπ. ( Υαζηαθφο θαη Θενδσξαθφπνπινο, 2003 ) 56

57 4.9 Γνκηθή αλάιπζε ηνπ έξγνπ Έλα έξγν έρεη έλαλ ηειηθφ ( θχξην ) ζηφρν θαη έλαλ αξηζκφ ελδηάκεζσλ ζηφρσλ βεκάησλ πνπ ππνζηεξίδνπλ ηνλ θχξην ζηφρν θαη νδεγνχλ ζε απηφλ. Ο θχξηνο θαη νη ελδηάκεζνη ζηφρνη απνηεινχλ ζεκεία αλαθνξάο ( νξφζεκα ) πξνο ηα νπνία πξέπεη λα ζπγθιίλνπλ νη εξγαζίεο θάζε ηκήκαηνο ή φινπ ηνπ έξγνπ. Ζ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηνπ έξγνπ κπνξεί λα πξαγκαηνπνηεζεί αλ ππάξμεη έλα πιάλν πνπ θαζνξίδεη ηελ πξνζπάζεηα πνπ πξέπεη λα θαηαβιεζεί, αλ θαζνξηζηεί ην ρξνλνδηάγξακκα θαη ν προϋπολογισμός θαη αλ θαηαλεκεζνχλ θαηάιιεια νη επζχλεο ζηα κέιε ηεο νκάδαο έξγνπ. Αθνχ θαζνξηζηνχλ νη ζηφρνη θαη νη απαηηήζεηο ηνπ έξγνπ ζηελ πξψηε θάζε ηνπ ζρεδηαζκνχ, ην επφκελν βήκα είλαη ε δνκηθή αλάιπζε ηνπ έξγνπ ( Work Breakdown Structure ). Ζ αλάιπζε απηή δελ είλαη παξά κηα ηεξαξρηθή αλαπαξάζηαζε ηεο δνκήο ηνπ έξγνπ, πνπ κεηαηξέπεη αθφκα θαη έλα πεξίπινθν έξγν ζε κηθξά θνκκάηηα εξγαζίαο, ηα νπνία κπνξνχλ λα ζρεδηαζηνχλ, λα πξνγξακκαηηζηνχλ θαη λα εθηειεζηνχλ κε ζηγνπξηά. Ζ δνκηθή αλάιπζε ηνπ έξγνπ παξέρεη κηα νινθιεξσκέλε αιιά θαη ιεπηνκεξή άπνςε ηνπ έξγνπ, απνηειεί δε ηε βάζε γηα ην ρξνληθφ θαη νηθνλνκηθφ πξνγξακκαηηζκφ, ηνλ έιεγρν ηεο πξνφδνπ θαη ηελ ελεκέξσζε ηεο δηεχζπλζεο ηνπ έξγνπ 7. Όπσο πξναλαθέξζεθε, ην θάζε έξγν ρσξίδεηαη ζε θάζεηο θαη δηεξγαζίεο. Μπνξεί εχθνια λα ζεσξεζεί θαη σο ζχζηεκα. Γέρεηαη είζνδν, έρεη εζσηεξηθέο δηεξγαζίεο θαη παξάγεη έμνδν, πνπ είλαη ην πξντφλ ηνπ έξγνπ 8. Δπνκέλσο έρνπκε: Γηεξγαζίεο Δηζφδνπ, φπνπ εθεί έρνπκε ην ζχλνιν ησλ πιεξνθνξηψλ ζηηο νπνίεο ζα ζηεξηρζνχλ νη απνθάζεηο θαη νη ελέξγεηεο, πνπ αθνξνχλ ην έξγν. Δζσηεξηθέο Γηεξγαζίεο, νη νπνίεο απνηεινχλ ηνλ κεραληζκφ κεηαηξνπήο ηεο εηζφδνπ ζε έμνδν. 7 Υαζηαθφο Αζ., Θενδσξαθφπνπινο Γεκ., 2003, Υξνληθφο θαη Οηθνλνκηθφο Πξνγξακκαηηζκφο Έξγσλ, ζει Γεκεηξηάδεο Α. «Γηνίθεζε Γηαρείξηζε Έξγνπ», Δθδφζεηο Νέσλ Σερλνινγηψλ, Έθδνζε 4 ε. 57

58 Γηεξγαζίεο Οινθιήξσζεο ή Κιεηζίκαηνο, νη νπνίεο ζεκαηνδνηνχλ ηελ ιήμε ηνπ Έξγνπ. Γηεξγαζίεο Διέγρνπ νη νπνίεο δηελεξγνχλ θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηνπ έξγνπ. Σα Παθέηα Δξγαζίαο ( WBS ) είλαη κηα δηάζπαζε ησλ ζπζηαηηθψλ ζηνηρείσλ ηνπ έξγνπ κε βάζε ηα ηειηθά παξαδνηέα θαη ηηο εθξνέο θάζε δξαζηεξηφηεηαο. Σα Παθέηα Δξγαζίαο είλαη ην ρακειφηεξν επίπεδν ζηελ αλάιπζε WBS θαη είλαη ζπλήζσο ζπλαθείο δξαζηεξηφηεηεο κε πξνθαζνξηζκέλε αξρή θαη ηέινο, δεδνκέλσλ πφξσλ θαη θφζηνπο. πρλά ηα Παθέηα Δξγαζίαο παξνπζηάδνληαη κε κνξθή δηαγξάκκαηνο φπσο απηφ θαίλεηαη ζην ρήκα 4.7 ζην νπνίν απεηθνλίδεηαη ε αλάιπζε ελφο έξγνπ ζε Παθέηα Δξγαζίαο πνπ απνηεινχλ ηε βάζε ηνπ ιεπηνκεξνχο πξνγξακκαηηζκνχ ηνπ ρξφλνπ, ηεο δπλακηθφηεηαο θαη ηνπ πξνυπνινγηζκνχ ηνπ έξγνπ. ρήκα. 4.7 Δλδεηθηηθή δηαγξακκαηηθή αλαπαξάζηαζε ηεο WBS. 58

59 Καζψο αλαπηχζζνληαη ηα Πξφηππα Παθέηα Δξγαζίαο, νη νκάδεο εξγαζίαο αιιά θαη ηα κεκνλσκέλα άηνκα πνπ αζρνινχληαη κε ην έξγν αλαιακβάλνπλ ζπγθεθξηκέλεο επζχλεο γηα ηελ νινθιήξσζε ησλ Παθέησλ Δξγαζίαο ηεο αξκνδηφηεηαο ηνπο. Καη απηφ ηνλ ηξφπν ελνπνηείηαη ε εξγαζία κε ηνλ νξγαληζκφ θαη γη απηφ πνιιέο θνξέο ηα Παθέηα Δξγαζίαο απνθαινχληαη θαη OBS ( Organization Breakdown Structure ). Γηα λα επηηεπρζεί ε ηζνξξνπία ζην πιήζνο ησλ επηπέδσλ θαηάηκεζεο ησλ εξγαζηψλ ζπλήζσο ιακβάλνληαη ππφςε ηα παξαθάησ: Σν επίπεδν ιεπηνκεξνχο θαηάηκεζεο : Τπάξρνπλ εξγαζίεο πνπ ιφγσ ηεο κεγάιεο πνιππινθφηεηαο ηνπο απαηηνχλ κεγάιν αξηζκφ επηπέδσλ αλάιπζεο. Όζν κεγαιχηεξε είλαη ε δπζθνιία κηαο εξγαζίαο, ηφζν είλαη δπλαηφλ θάζε ηκήκα ηεο λα απνηειεί αλεμάξηεην έξγν κε δηθή ηνπ δνκηθή αλάιπζε, ψζηε λα κεησζεί ν αξηζκφο ησλ επηπέδσλ ηνπ ζπλνιηθνχ έξγνπ. Σν επίπεδν θηλδχλνπ: Ζ δνκηθή αλάιπζε ζα πξέπεη λα αληηθαηνπηξίδεη θαη ην επίπεδν θηλδχλνπ θαη αβεβαηφηεηαο ηνπ έξγνπ. ηα ζεκεία φπνπ ν θίλδπλνο είλαη πςειφο, ε ππξακίδα ζα πξέπεη λα ππνδηαηξείηαη πεξαηηέξσ, ψζηε λα ππάξρεη κεγαιχηεξε πιεξνθφξεζε θαη κείσζε ηνπ θηλδχλνπ. Σν επίπεδν έιεγρνπ: Σν επίπεδν ειέγρνπ εμαξηάηαη απφ ηελ πνιππινθφηεηα θαη ηνλ θίλδπλν ηνπ έξγνπ. Μεγάινο έιεγρνο ζεκαίλεη θαζνδήγεζε ηνπ έξγνπ απφ ηελ αξρηθή θάζε κέρξη ηελ νινθιήξσζή ηνπ. Ζ αθξίβεηα ηεο εθηίκεζεο: Σα επίπεδα ηεο δνκηθήο αλάιπζεο, κπνξνχλ λα θαζνξηζζνχλ κε βάζε ηελ αλάγθε αθξηβνχο εθηίκεζεο ηνπ θφζηνπο ηνπ έξγνπ. 59

60 4.10 Υξνληθφο πξνγξακκαηηζκφο έξγνπ Δηζαγσγή Οξηζκνί 9 Μηα απφ ηηο βαζηθέο επηδηψμεηο θάζε επηρείξεζεο, ε νπνία έρεη αλαιάβεη ηελ εθηέιεζε ελφο έξγνπ, είλαη ε βειηίσζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο ηνπ δπλακηθνχ θαη ε κείσζε ηνπ ζπλνιηθνχ θφζηνπο ηνπ έξγνπ. Απαηηείηαη, ζπλεπψο, νξζνινγηθφο πξνγξακκαηηζκφο θαη νξγάλσζε ησλ εξγαζηψλ, ψζηε λα απνθεπρζνχλ απψιεηεο εξγαηνσξψλ θαη πεξίνδνη αθηλεζίαο ηνπ κεραλνινγηθνχ εμνπιηζκνχ ιφγσ θαθήο θαηαλνκήο ηνπ ζην έξγν. Ζ εθηέιεζε, θαηά ζπλέπεηα, θάζε έξγνπ απαηηεί ηελ εθ ησλ πξνηέξσλ κειέηε θαη ηνλ ρξνληθφ πξνγξακκαηηζκφ ηεο πινπνίεζήο ηνπ, ψζηε λα επηηεπρζεί ε ηαρχηεξε θαη νηθνλνκηθφηεξε εθηέιεζή ηνπ. Γηα ην ιφγν απηφ, κειεηάηαη ε αλάιπζε φισλ ησλ εξγαζηψλ θαη ησλ δξαζηεξηνηήησλ νη νπνίεο πξέπεη λα νινθιεξσζνχλ γηα ηελ εθηέιεζε θάζε έξγνπ. Ζ θάζε απηή νλνκάδεηαη πξνγξακκαηηζκφο θαηαζθεπήο ηνπ έξγνπ. πληάζζνληαη έηζη πίλαθεο, θαη δηαγξάκκαηα φπνπ εκθαλίδεηαη ε ρξνληθή εμέιημε ησλ δξαζηεξηνηήησλ, νη γεληθφηεξεο απαηηήζεηο ηνπ έξγνπ ζε πιηθά ή δπλακηθφ θαζψο θαη ην θφζηνο απηψλ. Σν ζχλνιν ησλ πηλάθσλ θαη ησλ δηαγξακκάησλ απνηεινχλ ην πξφγξακκα ηνπ έξγνπ. πλνπηηθά, κπνξνχκε λα αλαθέξνπκε φηη ν πξνγξακκαηηζκφο ελφο έξγνπ δίλεη ηε δπλαηφηεηα γηα: σζηή πξνεηνηκαζία γηα ηελ εθηέιεζε θάζε δξαζηεξηφηεηαο. Δληνπηζκφ ησλ θξίζηκσλ δξαζηεξηνηήησλ, νη νπνίεο επεξεάδνπλ ηε ζπλνιηθή δηάξθεηα ηνπ έξγνπ. 9 εξαθείκ Πνιχδνο, «Γηνίθεζε θαη Γηαρείξηζε ησλ Έξγσλ Μέζνδνη θαη Σερληθέο», Δθδφζεηο Κξηηηθή, Οθηψβξηνο

61 Μείσζε ηεο κε παξαγσγηθήο απαζρφιεζεο αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ θαη κεραλψλ. Πξνζδηνξηζκφ ηεο ζρέζεο ζπλνιηθνχ θφζηνπο θαη δηάξθεηα θαηαζθεπήο ηνπ έξγνπ. Έγθαηξε πξφβιεςε γηα ηηο απαηηήζεηο ζε δπλακηθφ θαη πιηθά ρέζεηο κεηαμχ ησλ δξαζηεξηνηήησλ 10 Οη ζρέζεηο κεηαμχ ησλ δξαζηεξηνηήησλ ελφο έξγνπ ζπλδένληαη κε θάπνηεο ζρέζεηο κεηαμχ ηνπο. Απηέο νη ζρέζεηο είλαη νη παξαθάησ: ρέζεηο Σέινπο Έλαξμεο ( Finish to Start FS ), φπνπ θάζε λέα δξαζηεξηφηεηα μεθηλάεη κφλν κεηά ην ηέινο θάπνηαο άιιεο. ρέζεηο Σέινπο Σέινπο ( Finish to Finish FF ), νπνχ εδψ ην ηέινο κηαο δξαζηεξηφηεηαο εμαξηάηαη θαη θαζνξίδεηαη απφ ην ηέινο θάπνηαο άιιεο δξαζηεξηφηεηαο. ρέζεηο Έλαξμεο Σέινπο ( Start to Finish SF ), νπνχ εδψ ην ηέινο κηαο δξαζηεξηφηεηαο εμαξηάηαη απφ ηελ έλαξμε θάπνηαο άιιεο. ρέζεηο Έλαξμεο Έλαξμεο ( Start to Start SS ), φπνπ εδψ ε έλαξμε θάπνηαο δξαζηεξηφηεηαο εμαξηάηαη απφ ηελ έλαξμε θάπνηαο άιιεο Γίθηπν Έξγνπ 11 Ζ απνηχπσζε ηεο αιιειεμάξηεζεο θαη αιιειεπίδξαζεο ησλ δξαζηεξηνηήησλ κεηαμχ ηνπο, επηηπγράλεηαη κε ην Γίθηπν ηνπ Έξγνπ ( Project Network ). Γεληθά, ππάξρνπλ 2 ηχπνη δηθηχσλ αλάινγα κε ην πνπ αλαπαξίζηαηαη νη δξαζηεξηφηεηεο. Έηζη έρνπκε: Σα Σνμσηά Γίθηπα ( Arrow or Activity On Arrow Network A-O-A ), ζηα νπνία νη δξαζηεξηφηεηεο παξηζηάλνληαη κε βέιε. 10 Γεκεηξηάδεο Α. «Γηνίθεζε Γηαρείξηζε Έξγνπ, Δθδφζεηο Νέσλ Σερλνινγηψλ», 4ε Έθδνζε Γεκεηξηάδεο Α. «Γηνίθεζε Γηαρείξηζε Έξγνπ, Δθδφζεηο Νέσλ Σερλνινγηψλ», 4ε Έθδνζε

62 Σα Κνκβηθά Γίθηπα ( Precedence or Activity On Node Network A-O-N ), ζηα νπνία θάζε δξαζηεξηφηεηα παξηζηάλεηαη κε έλαλ θφκβν δηθηχνπ. Σα ηνμσηά δίθηπα είλαη απιά ζηελ θαηαζθεπή ηνπο. Κάζε γεγνλφο νξίδεη ην ηέινο κηαο δξαζηεξηφηεηαο θαη ηελ αξρή κηαο άιιεο, εθηφο απφ ην Αξρηθφ γεγνλφο ( Start Event ) θαη ην Σειηθφ Γεγνλφο ( Finish Event ), πνπ θαζνξίδνπλ ηελ αξρή θαη ηελ ιήμε ηνπ έξγνπ. Σν ηνμσηφ δίθηπν ζρεδηαζηηθά αξρίδεη θαη ηειεηψλεη πάληνηε ζε έλα γεγνλφο. Οη κφλεο επηηξεπφκελεο ζρέζεηο κεηαμχ δξαζηεξηνηήησλ είλαη ζρέζεηο ηέινπο έλαξμεο. ηα θνκβηθά δίθηπα ην δίθηπν κπνξεί λα αξρίδεη θαη λα ηειεηψλεη κε πνιιέο δξαζηεξηφηεηεο. Οη έλλνηεο πξνεγνχκελε θαη επφκελε δξαζηεξηφηεηα ζρεηίδνληαη κφλν κε ηελ εκθάληζή ηνπο ζην δίθηπν θαη φρη κε ηελ ρξνληθή ηνπο εμέιημε. Αληίζεηα κε φηη ζπκβαίλεη ζηα ηνμσηά δίθηπα, νη ζρέζεηο κεηαμχ ησλ δξαζηεξηνηήησλ εδψ κπνξνχλ λα ππάξρνπλ φιεο νη ζρέζεηο Γηάγξακκα Gantt Πξνθεηκέλνπ λα πξαγκαηνπνηεζεί ν πξνγξακκαηηζκφο δεκηνπξγνχκε ην δηάγξακκα Gant πνπ βαζίδεηαη ζηελ απεηθφληζε κε επζχγξακκα ηκήκαηα πνπ αληηζηνηρνχλ ζηηο δξαζηεξηφηεηεο θάζε έξγνπ, ην κήθνο ησλ νπνίσλ είλαη αλάινγν ηεο ρξνληθήο δηάξθεηαο θάζε δξαζηεξηφηεηαο. Υαξαθηεξηζηηθφ ηνπ δηαγξάκκαηνο Gantt απνηειεί ε δπλαηφηεηα ππνινγηζκνχ ηνπ θφζηνπο ηνπ ζπλνιηθνχ έξγνπ. Απηφ επηηπγράλεηαη ζέηνληαο ζην πξφγξακκα ην θφζηνο ηεο θάζε δξαζηεξηφηεηαο θαζψο θαη ηεο εθάζηνηε αλζξσπνψξαο. Έλα ζρεηηθά απιφ δηάγξακκα Gant, πνπ αθνξά ην ρξνληθφ πξνγξακκαηηζκφ ησλ εξγαζηψλ θαηαζθεπήο ηζφγεηαο νηθείαο, θαίλεηαη ζην ρήκα

63 ρήκα 4.8 Γηάγξακκα Gantt. [ Πνιχδνο 2004 ] 63

64 Αξραηνινγηθφ Έξγν ( Οξηζκφο Αξρέο ) 64

65 Κεθάιαην Οξηζκφο ηνπ Αξραηνινγηθνχ Έξγνπ Αξραηνινγηθφ έξγν θαηά ηελ ηζρπξή έλλνηα ηνπ φξνπ «έξγν αλάδεημεο» είλαη έλα πξνζσξηλφ ζπιινγηθφ εγρείξεκα πνπ είλαη κνλαδηθφ θαη: 1) Ηθαλνπνηεί ηηο ηξεηο Αξρέο πνπ δηέπνπλ ηελ εθηέιεζή ηνπ, ήηνη ηελ Αξρή ηεο Δπηζηεκνληθήο Σεθκεξίσζεο, ηελ Αξρή ηεο Πξνζηαζίαο ησλ Αξραηνηήησλ θαη ηελ Αξρή ηεο Αλάδεημεο. 2) Έρεη ζαθείο ζηφρνπο, νξηζκέλν θπζηθφ αληηθείκελν, ζαθέο ρξνλνδηάγξακκα θαη πξνθαζνξηζκέλν πξνυπνινγηζκφ. Σν αξραηνινγηθφ έξγν ρξεζηκνπνηεί ηηο ηερληθέο εξγαζίεο σο ιεμηιφγην γηα λα εθθξαζηνχλ ηα λνήκαηα πνπ πξνέξρνληαη απφ ηελ επηζηήκε ηεο Αξραηνινγίαο. Δλδεηθηηθά θαη φρη πεξηνξηζηηθά, ζην θπζηθφ αληηθείκελν ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ κπνξνχλ λα πεξηιακβάλνληαη αλαζθαθέο, αλαζηειψζεηο, ζηεξεψζεηο, ζπληεξήζεηο αξραίσλ θαη κλεκείσλ, δηακνξθψζεηο αξραηνινγηθψλ ρψξσλ, κνπζεηαθέο εξγαζίεο ελ γέλεη, επηζθεπέο θαη κεηαζθεπέο, ε επηζηεκνληθή, ηερληθή, ιεηηνπξγηθή θαη δηαρεηξηζηηθή ππνζηήξημε ησλ αλσηέξσ εξγαζηψλ θαζψο θαη νη ελέξγεηεο ηεθκεξίσζεο, ςεθηνπνίεζεο, παξαγσγήο πεξηερνκέλνπ, ζρεδηαζκνχ ειεθηξνληθψλ εθαξκνγψλ αλάδεημεο αξραηνινγηθνχ πεξηερνκέλνπ ζην δηαδίθηπν. ην Management of Archaeological Projects, επξχηεξα γλσζηφ σο MAP2, πξνηείλεηαη ν εμήο νξηζκφο: «Σα αξραηνινγηθά έξγα δηελεξγνχληαη κε ζηφρν λα ζπιιέμνπλ πξνζδηνξηζκέλεο θαηεγνξίεο δεδνκέλσλ κέζα ζην πιαίζην ρξνληθψλ θαη νηθνλνκηθψλ πεξηνξηζκψλ. Ζ επηζηεκνληθή αηηηνιφγεζε ηνπ έξγνπ ζα πξέπεη λα έρεη ζαθψο δηακνξθσζεί θαη δηαηππσζεί ήδε απφ ηελ έλαξμε ηνπ. Σν ηειηθφ απνηέιεζκα ηνπ έξγνπ πξέπεη λα είλαη ε δεκνζίεπζε, ζηελ νπνία ζα αλαδεηθλχεηαη ε ζεκαζία ησλ δεδνκέλσλ πνπ ζπιιέρζεθαλ, θαζψο θαη ε δεκηνπξγία ελφο αξρείνπ ην νπνίν ζα θπιάζζεηαη ζε θαηάιιειε ζέζε, ψζηε λα δηαζθαιίδεηαη ε ζπλερήο ζην ρξφλν δηαηήξεζε ηνπ θαη ε εμνπζηνδνηεκέλε πξφζβαζε ζε απηφ». 65

66 Ο ζπγθεθξηκέλνο νξηζκφο ηαπηίδεη ην αξραηνινγηθφ έξγν κε ηελ έξεπλα πεδίνπ θαη είλαη πεξηνξηζηηθφο θαζψο δελ πεξηγξάθεη ην εχξνο ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ. 5.2 Οη Αξρέο πνπ Γηέπνπλ ην Αξραηνινγηθφ Έξγν Οη Αξρέο πνπ ππαγνξεχνπλ ηνπο ξεηνχο θαη άξξεηνπο θαλφλεο φπσο απηέο πξνθχπηνπλ απφ ην Ν. 1958/1991 ( άξζξν 81 4 ) θαη ηε κεηαγελέζηεξε ζπκπιήξσζή ηνπ κε ην Ν. 3028/2002 ( άξζξν ) θαη ην Ν.4049/2012 ( άξζξν 41 2 ), νη νπνίνη ζπγθξνηνχλ ηελ αξραηνινγηθή θνηλφηεηα θαη δηακνξθψλνπλ ηηο κεζφδνπο θαη ηηο πξαθηηθέο ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ είλαη νη εμήο:. Ζ Αξρή ηεο Δπηζηεκνληθήο Σεθκεξίσζεο: Οπνηαδήπνηε εξκελεία, ππφζεζε ή ζεσξία πξέπεη λα ζηεξίδεηαη ζε ζπγθεθξηκέλα θαη ειέγμηκα δεδνκέλα πνπ πξνέξρνληαη απφ ηελ αξραηνινγηθή έξεπλα. Σειηθά, θάζε εξκελεία, ππφζεζε ή ζεσξία πξέπεη λα είλαη δπλαηφλ λα ειεγρζεί, δειαδή λα απνδεηρζεί ή λα δηαςεπζζεί. Ζ Αξρή ηεο Πξνζηαζίαο ησλ Αξραηνηήησλ: Ζ πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά είλαη πεπεξαζκέλε, θάζε αξραηνινγηθφ εχξεκα είλαη κνλαδηθφ θαη κε επαλαιακβαλφκελν, επνκέλσο ε νπνηαδήπνηε απψιεηα ή θαηαζηξνθή ηνπ είλαη αλεπαλφξζσηε. Ζ Αξρή ηεο Αλάδεημεο: Ζ ζχγρξνλε αξραηνινγία δελ εμαληιείηαη πιένλ ζηελ έξεπλα, ηελ εξκελεία, ηε δεκνζίεπζε θαη ηελ πξνζηαζία ησλ θαηαινίπσλ ηνπ παξειζφληνο. Σα αξραηνινγηθά επξήκαηα πξέπεη λα αλαδεηρζνχλ. Αλάδεημε είλαη ην, κε βάζε ηα πιηθά θαηάινηπα, κνίξαζκα ηεο αξραηνινγηθήο γλψζεο θαη ηεο ηζηνξηθήο κλήκεο αλάκεζα ζηελ αξραηνινγηθή θνηλφηεηα θαη ην γεληθφ θνηλφ. Απφ ηελ άπνςε απηή ε αλάδεημε είλαη έλα είδνο δεκνζίεπζεο πνπ απεπζχλεηαη φρη πξνο ηελ επηζηεκνληθή θνηλφηεηα, αιιά πξνο ην επξχ θνηλφ. 5.3 Σππνινγία έξγσλ επί κλεκείσλ Με νδεγφ ηηο ηξεηο Αξρέο πνπ παξνπζηάζηεθαλ παξαπάλσ κπνξεί λα δηεξεπλεζεί ε ηππνινγία ησλ έξγσλ επί κλεκείσλ, λα νξηνζεηεζεί δειαδή ηη είλαη αξραηνινγηθφ 66

67 έξγν θαη ηη, ηειηθά, δελ είλαη. ην παξαθάησ δηάγξακκα δίλεηαη κηα ζρεκαηηθή απεηθφληζε ησλ έξγσλ επί κλεκείσλ, ζε ζπλάξηεζε κε ηελ ηθαλνπνίεζε ή ηελ παξαβίαζε ησλ ηξηψλ Αξρψλ. ρήκα 5.1 Σππνινγία έξγσλ επί κλεκείσλ. ( Πεγή: Μαζηξαληψλεο Π, 2008 ) Με βάζε ην δηάγξακκα ππάξρνπλ επηά πεξηνρέο πηζαλψλ έξγσλ, εθφζνλ θπζηθά έρεη εμαξρήο απνθιεηζηεί ε πεξηνρή ησλ έξγσλ πνπ παξαβηάδνπλ θαη ηηο ηξεηο απηέο αξρέο ηαπηφρξνλα: πξφθεηηαη γηα ηελ πεξίπησζε ησλ ηερληθψλ έξγσλ, δεκφζησλ ή ηδησηηθψλ, πνπ εθηεινχληαη ιάζξα θαη εξήκελ ηεο Αξραηνινγηθήο Τπεξεζίαο κε απνηέιεζκα ηελ θαηαζηξνθή ησλ κλεκείσλ. Ζ πεξηνρή I απνηειεί ηελ πεξηνρή ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ κε ηελ ηζρπξή έλλνηα ηνπ φξνπ. Σα έξγα απηά ηθαλνπνηνχλ ηαπηφρξνλα θαη ηηο ηξεηο Αξρέο ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ. ηηο πεξηνρέο II θαη VI ηθαλνπνηείηαη ε Αξρή ηεο Πξνζηαζίαο ησλ κλεκείσλ ελψ δελ ηθαλνπνηείηαη ε Αξρή ηεο Αλάδεημεο θαη γηα ηνλ ιφγν απηφ νη πεξηνρέο απηέο πεξηιακβάλνπλ αξραηνινγηθά έξγα κε ηελ αζζελή έλλνηα ηνπ φξνπ. Ζ πεξηνρή II πεξηιακβάλεη ηα άκεζα κέηξα πξνζηαζίαο ησλ κλεκείσλ, δειαδή ηηο «επείγνπζεο εξγαζίεο» θαηά ηελ έλλνηα ηνπ Ν / 2002 «Γηα ηελ πξνζηαζία ησλ 67

68 Αξραηνηήησλ θαη ελ γέλεη ηεο Πνιηηηζηηθήο Κιεξνλνκηάο» ( άξζξν 40 2 ). ηελ ζπγθεθξηκέλε πεξηνρή ηθαλνπνηείηαη κφλν ε Αξρή ηεο Πξνζηαζίαο. Ζ πεξηνρή VI πεξηιακβάλεη ηηο ζπζηεκαηηθέο θαη ζσζηηθέο αλαζθαθέο θαηά ηελ έλλνηα ηνπ Ν / 2002 «Γηα ηελ πξνζηαζία ησλ Αξραηνηήησλ θαη ελ γέλεη ηεο Πνιηηηζηηθήο Κιεξνλνκηάο». ηελ ζπγθεθξηκέλε πεξηνρή ηθαλνπνηνχληαη νη Αξρέο ηεο Δπηζηεκνληθήο Σεθκεξίσζεο θαη Πξνζηαζίαο. Δάλ ε Αξραηνινγηθή ππεξεζία, κεηά ηελ νινθιήξσζε ηεο ζσζηηθήο ή ζπζηεκαηηθήο αλαζθαθήο, πξφθεηηαη λα πξνζρσξήζεη ζηελ αλάδεημε ησλ κλεκείσλ πνπ απνθαιχθζεθαλ, ηφηε ην έξγν εγθαηαιείπεη ηελ πεξηνρή VI θαη ηνπνζεηείηαη ζηελ πεξηνρή I. Οη πεξηνρέο III, IV θαη V παξαβηάδνπλ ηελ Αξρή ηεο Πξνζηαζίαο ησλ Μλεκείσλ θαη απνηεινχλ κε απνδεθηέο πεξηνρέο κε απνηέιεζκα ηα έξγα απηψλ ησλ πεξηνρψλ λα κελ κπνξνχλ λα ραξαθηεξηζηνχλ σο αξραηνινγηθά έξγα. ηηο πεξηνρέο απηέο ηνπνζεηνχληαη: Οη πξνβιεκαηηθέο πεξηπηψζεηο θαηαζηξνθηθψλ «ππεξαλαζθαθψλ» θαη «ππεξαλαζηειψζεσλ» Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ππεξαλαζθαθψλ ήηαλ ε αθαίξεζε ηνπ γιππηνχ δηαθφζκνπ ηνπ Παξζελψλα. Ζ αθαίξεζε ηνπ γιππηνχ δηαθφζκνπ απφ ζεκαληηθά κλεκεία παξαηεξήζεθε έληνλα ζηηο δξάζεηο ησλ αξραηνινγηθψλ απνζηνιψλ θαηά ηνλ 18 ν θαη 19 ν αηψλα. Οη ζπλήζεηο επεκβάζεηο ζε λεφηεξα κλεκεία πνπ πθίζηαληαη αθξαίαο έθηαζεο θαη κνξθήο επεκβάζεηο ( δηαηήξεζε κφλν ηεο φςεο, ρξήζε εθηνμεπκέλνπ ζθπξνδέκαηνο ). Οη ζπλήζεηο επεκβάζεηο ζε εθθιεζηαζηηθά κλεκεία, ηα νπνία νξηζκέλνη αληηιακβάλνληαη κφλνλ σο ζπλήζεηο ηφπνπο ιαηξείαο, αξλνχκελνη ηνλ κλεκεηαθφ ραξαθηήξα ηνπο θαη ηελ επηζηεκνληθή ηνπο αμία. Ζ πεξηνρή VII είλαη κηα κε απνδεθηή πεξηνρή έξγσλ επί κλεκείσλ παξφηη ηθαλνπνηεί ηελ Αξρή ηεο Πξνζηαζίαο. Πξφθεηηαη γηα ηελ πεξηνρή ησλ πηζαλψλ έξγσλ, φπνπ κε ειιηπή επηζηεκνληθά ζηνηρεία, ρσξίο επαξθή ηεθκεξίσζε, επηρεηξείηαη ε «αλάδεημε» ελφο κλεκείνπ ή ελφο αξραηνινγηθνχ ρψξνπ. 68

69 5.4 Ο πξνζδηνξηζκφο ηνπ Αξραηνινγηθνχ Έξγνπ κε βάζεη ηηο ηξεηο Αξρέο Ζ εμέηαζε ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ θάησ απφ ην πξίζκα ησλ ηξηψλ Αξρψλ, νδεγεί ζηνπο εμήο πξνζδηνξηζκνχο: ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ θαηά ηελ ηζρπξή έλλνηα ηνπ φξνπ, ζχκθσλα κε ηνλ νπνίν ην αξραηνινγηθφ έξγν ηθαλνπνηεί θαη ηηο ηξεηο Αξρέο, ηεο Δπηζηεκνληθήο Σεθκεξίσζεο, ηεο Πξνζηαζίαο ηνπ κλεκείνπ θαη ηεο Αλάδεημεο ηνπ. ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ θαηά ηελ αζζελή έλλνηα ηνπ φξνπ, ζχκθσλα κε ηελ νπνία ζην αξραηνινγηθφ έξγν εληάζζνληαη θαη νη πεξηπηψζεηο πνπ δελ ηθαλνπνηνχλ ηελ Αξρή ηεο Αλάδεημεο, αιιά νπσζδήπνηε ηθαλνπνηνχλ ηελ Αξρή ηεο Πξνζηαζίαο ή θαη ηελ Αξρή ηεο Δπηζηεκνληθήο Σεθκεξίσζεο. ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ κε απνδεθηψλ θαηεγνξηψλ έξγσλ επί κλεκείσλ, ηα νπνία κε θαλέλα ηξφπν δελ πεξηιακβάλνληαη ζηελ έλλνηα ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ. ρήκα 5.2 Ο πξνζδηνξηζκφο ηνπ Αξραηνινγηθνχ Έξγνπ κε βάζεη ηηο ηξεηο Αξρέο. ( Πεγή: Μαζηξαληψλεο Π, 2008 ) 69

70 5.5 Ζ Φχζε θαη ε Λνγηθή ηνπ Αξραηνινγηθνχ Έξγνπ 12 Απνηειεί κία γεληθά παξαδεθηή δηαπίζησζε ην γεγνλφο φηη ην αξραηνινγηθφ έξγν έρεη δηηηφ ραξαθηήξα. Απφ ηε κία πιεπξά ην αξραηνινγηθφ έξγν έρεη εξεπλεηηθφ ραξαθηήξα, θαζψο φρη κφλν ζηεξίδεηαη ζηηο πξνγελέζηεξεο αξραηνινγηθέο έξεπλεο θαη ζηελ επηζηεκνληθή ηεθκεξίσζε πνπ έρεη παξαρζεί απφ απηέο, αιιά θαη δηφηη νη εξεπλεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο πάληα ζπλνδεχνπλ ην αξραηνινγηθφ έξγν θαηά ηελ εθηέιεζή ηνπ ( π.ρ. αλαζθαθέο, επηζηεκνληθά ζπλέδξηα, δεκνζηεχζεηο, θιπ ). Σν αξραηνινγηθφ έξγν απαηηεί πξνζεθηηθή, ζηαδηαθή θαη πιήξσο ηεθκεξησκέλε πξνζέγγηζε ζε θάζε βήκα ηνπ. Κάζε λέν δεδνκέλν, πνπ πξνθχπηεη θαηά ηε θάζε ηεο εθηέιεζεο ηνπ έξγνπ πξέπεη λα κειεηάηαη, λα αμηνινγείηαη θαη, εθφζνλ απηφ θξίλεηαη απαξαίηεην, λα νδεγεί ζε ηξνπνπνίεζε ηνπ αξρηθνχ πξνγξακκαηηζκνχ, έηζη ψζηε λα ελζσκαηψλεηαη ζην έξγν. Δίλαη, ζπλεπψο, δνκηθφ ζηνηρείν ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ ην γεγνλφο φηη νη κειέηεο εθπνλνχληαη θαη νινθιεξψλνληαη θαη θαηά ηε θάζε ηεο εθηέιεζεο ηνπ έξγνπ, θαη παξάιιεια κε απηήλ. Δάλ θαηά ηελ εθηέιεζε ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ δελ ιακβάλνληαη ππ φςηλ ηα λέα επηζηεκνληθά δεδνκέλα θαη ζπκπεξάζκαηα, εθηφο απφ ηνλ άκεζν θίλδπλν θαηαζηξνθήο αξραηνηήησλ, ην έξγν ζα ζηεξεζεί ην ζηφρν ηνπ, δειαδή ηελ «αλάδεημε» ησλ κλεκείσλ, ηειηθά ζα ράζεη ηελ αηηία ηεο χπαξμήο ηνπ. Δπίζεο, ην αξραηνινγηθφ έξγν έρεη θαη ηερληθφ ραξαθηήξα, θαζψο απαηηνχληαη ηερληθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη γλψζεηο γηα ηελ εθηέιεζή ηνπ. Σν ζχλνιν ησλ εξγαζηψλ αλαζηήισζεο, ζηεξέσζεο θαη απνθαηάζηαζεο ησλ κλεκείσλ, θαζψο θαη ηεθκεξίσζεο θαη ςεθηνπνίεζεο ηνπο, αμηνπνηεί έλα επξχ θάζκα κεζφδσλ θαη ηερληθψλ, απφ παξαδνζηαθέο ηερληθέο πνπ δηαηεξνχληαη ή αλαβηψλνπλ γηα ηα αξραηνινγηθά έξγα ( π.ρ. ρεηξνπνίεηα θεξακίδηα, ιάμεπζε ιίζσλ, θιπ ) κέρξη ζχγρξνλεο ηερλνινγηθέο εθαξκνγέο αηρκήο, πνπ έρνπλ πξσηνπνξηαθφ ή θαη πεηξακαηηθφ ραξαθηήξα ( π.ρ. ρξήζε αθηίλσλ laser, εηδηθέο ζπλζέζεηο θνληακάησλ θαη ηερλεηψλ ιίζσλ, ρξήζε Σ.Π.Δ. θιπ ). πλεπψο, ε γλψζε θαη αμηνπνίεζε ηερληθψλ θαη ηερλνινγηθψλ εθαξκνγψλ απνηειεί νπζηαζηηθφ θαη θξίζηκν παξάγνληα γηα ηνλ νξζφ ζρεδηαζκφ θαη ηελ επηηπρή εθηέιεζε ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ. 12 χζηεκα δηαρεηξηζηηθήο επάξθεηαο - Δγρεηξίδην δηαδηθαζηψλ Αξραηνινγηθψλ έξγσλ πνπ εθηεινχληαη δη απηεπηζηαζίαο, ΤΠΠΟΣ, 2012, ζει

71 ρήκα 5.3 Ζ δηηηή θχζε ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ. ( Πεγή: Μαζηξαληψλεο Π, 2008 ) ρήκα 5.4 Ο ξφινο ηεο αξραηνινγηθήο έξεπλαο θαη ηνπ ηερληθνχ έξγνπ ζηελ δηακφξθσζε ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ. ( Πεγή: Μαζηξαληψλεο Π, 2008 ) 71

72 Πξέπεη σζηφζν λα ζεκεησζεί φηη δελ έρνπλ ζπκκεηξηθή ζπλεηζθνξά ζηε δηακφξθσζε ηεο θχζεο θαη ηεο ινγηθήο ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ ν εξεπλεηηθφο ( αξραηνινγηθφο ) θαη ν ηερληθφο ραξαθηήξαο ηνπ. Κχξηνο ζηφρνο θάζε αξραηνινγηθνχ έξγνπ είλαη λα ηθαλνπνηεζνχλ νη ηξεηο Αξρέο πνπ πξναλαθέξζεθαλ, δειαδή ε Δπηζηεκνληθή Σεθκεξίσζε, ε Πξνζηαζία θαη ε Αλάδεημε ησλ Μλεκείσλ. Ζ αξραηνινγηθή έξεπλα πξνζδίδεη λφεκα ζην αξραηνινγηθφ έξγν, δειαδή ηξνθνδνηεί κε επηζηεκνληθά δεδνκέλα ηελ αλάδεημε, ην κνίξαζκα ηεο αξραηνινγηθήο γλψζεο θαη ηεο ηζηνξηθήο κλήκεο κε ην επξχ θνηλφ. Σν ηερληθφ έξγν πξνζθέξεη ηα κέζα ( ην ιεμηιφγην ) γηα λα εθθξαζηεί απηφ ην λφεκα. Κάησ απφ απηφ ην πξίζκα πξέπεη λα ππνγξακκηζηεί φηη ε θχζε ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ βαζίδεηαη ζηελ πξνηεξαηφηεηα ηνπ αξραηνινγηθνχ έλαληη ηνπ ηερληθνχ ραξαθηήξα ηνπ. 5.6 Ο θχθινο δσήο ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ Ο θχθινο δσήο ελφο αξραηνινγηθνχ έξγνπ παξνπζηάδεη ζεκαληηθέο δηαθνξέο απφ ηνλ αληίζηνηρν θχθιν ελφο ηερληθνχ έξγνπ. Έλα αξραηνινγηθφ έξγν έρεη θαηά θαλφλα κία καθξά πξντζηνξία επηζηεκνληθήο έξεπλαο, αλαζθαθψλ θαη δεκνζηεπκάησλ. Απηή ε πξντζηνξία ηεο αξραηνινγηθήο έξεπλαο απνηειεί ηελ αλαγθαία πξνυπφζεζε γηα ηελ χπαξμε ελφο αξραηνινγηθνχ έξγνπ κε ηελ ηζρπξή έλλνηα ηνπ φξνπ, δειαδή ελφο έξγνπ αλάδεημεο, πνπ έρεη σο ζηφρν ην κνίξαζκα απηήο ηεο επηζηεκνληθήο γλψζεο κε ην επξχ θνηλφ. Απηφ ζεκαίλεη φηη πξέπεη λα ζπκπεξηιεθζεί ζηνλ θχθιν δσήο ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ κηα επηπιένλ θάζε, απηή ηεο αξραηνινγηθήο έξεπλαο θαη ηεθκεξίσζεο. Ζ λέα θαη αξρηθή απηή θάζε ηνπ έξγνπ έρεη δηάξθεηα θαηά θαλφλα πνιχ κεγαιχηεξε απφ φζε δηάξθεηα έρνπλ φιεο νη άιιεο θάζεηο αζξνηζηηθά. Ζ κεγάιε δηάξθεηα ζην ρξφλν πνπ έρεη ε αξραηνινγηθή έξεπλα πξνζδίδεη εληειψο λέα ραξαθηεξηζηηθά ζην αξραηνινγηθφ έξγν. ε έλα ζχλεζεο έξγν «ε δηαρείξηζε πξνεγείηαη ηεο χπαξμεο» επεηδή ην έξγν γηα λα απνθηήζεη ηα ηππηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ πξέπεη λα έρεη ζπγθεθξηκέλν θπζηθφ αληηθείκελν, ρξνλνδηάγξακκα θαη πξνυπνινγηζκφ. Όκσο γηα λα απνθηήζεη απηά ηα ραξαθηεξηζηηθά πξέπεη λα ππάξρεη 72

73 κηα ζηνηρεηψδεο δηαδηθαζία πξνγξακκαηηζκνχ. Αληίζεηα, ζηα αξραηνινγηθά έξγα «ε χπαξμε πξνεγείηαη ηεο δηαρείξηζεο» δηφηη ην αξραηνινγηθφ έξγν κπνξεί λα ππάξρεη ελ δπλάκεη, ή θαη λα πινπνηείηαη σο αξραηνινγηθή έξεπλα θαη σο κέηξα πξνζηαζίαο ησλ κλεκείσλ, πνιχ πξηλ ην «αλαθαιχςεη» ν θνξέαο ρξεκαηνδφηεζεο. ρήκα 5.5 Ο θχθινο δσήο ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ Πξψηε πξνζέγγηζε: Ζ αξραηνινγηθή έξεπλα σο απηνηειήο θάζε ηνπ έξγνπ. ( Πεγή: Μαζηξαληψλεο Π, 2008 ) Ζ αξραηνινγηθή έξεπλα ππεξθαιχπηεη θαη πεξηβάιιεη ρξνληθά ην αξραηνινγηθφ έξγν, εθηείλεηαη ζε επξχηεξν ρσξηθφ θαη γεσγξαθηθφ πεδίν ζε ζρέζε κε ην ζπγθεθξηκέλν έξγν θαη αλαπηχζζεηαη ζε έλα πνιχ κεγαιχηεξν ζεκαηηθφ εχξνο, ζε ζρέζε πάληα κε ην αξραηνινγηθφ έξγν. πλεπψο, ε αξραηνινγηθή έξεπλα δελ απνηειεί απιά κηα θάζε ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ, αιιά είλαη ε πεξηβάιινπζα φισλ ησλ άιισλ θάζεσλ θαη δξαζηεξηνηήησλ. Σν αξραηνινγηθφ έξγν απαηηεί πξνζεθηηθή, ζηαδηαθή θαη πιήξσο ηεθκεξησκέλε πξνζέγγηζε ζε θάζε βήκα ηνπ. Κάζε λέν δεδνκέλν, πνπ πξνθχπηεη θαηά ηελ θάζε εθηέιεζεο ηνπ έξγνπ πξέπεη λα κειεηάηαη, λα αμηνινγείηαη θαη, εθφζνλ απηφ θξίλεηαη απαξαίηεην λα νδεγεί ζε ηξνπνπνίεζε ηνπ αξρηθνχ πξνγξακκαηηζκνχ, έηζη ψζηε λα ελζσκαηψλεηαη ζην έξγν. 73

74 ρήκα 5.6 Σν αξραηνινγηθφ έξγν σο απνηέιεζκα πνιπεηνχο αξραηνινγηθήο έξεπλαο. ( Πεγή: Μαζηξαληψλεο Π, 2008 ) ρήκα 5.7 Ζ αξραηνινγηθή έξεπλα σο πεξηβάιινπζα ην αξραηνινγηθφ έξγν. ( Πεγή: Μαζηξαληψλεο Π, 2008 ) Δίλαη ζπλεπψο δνκηθφ ζηνηρείν ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ ην γεγνλφο φηη νη κειέηεο εθπνλνχληαη θαη θαηά ηελ θάζε ηεο εθηέιεζεο ηνπ έξγνπ, παξάιιεια κε απηήλ. 74

75 Δάλ θαηά ηελ εθηέιεζε ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ δελ ιακβάλνληαη ππ φςηλ ηα λέα επηζηεκνληθά δεδνκέλα θαη ζπκπεξάζκαηα, εθηφο απφ ηνλ άκεζν θίλδπλν θαηαζηξνθήο αξραηνηήησλ, ην έξγν ζα νδεγεζεί ζε έλα αιαδνληθφ ηερλνθξαηηζκφ, ζα θαηαζηεί έξγν «ρσξίο λφεκα» 13, ηειηθά ζα ράζεη ηελ αηηία ηεο χπαξμεο ηνπ. ην αξραηνινγηθφ έξγν ζπζηεκαηηθά ζπκβαίλεη αιιειεπηθάιπςε ησλ θάζεσλ ηνπ έξγνπ ε νπνία νθείιεηαη ζηελ ίδηα ηε θχζε ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ, δειαδή ζην γεγνλφο φηη πξφθεηηαη γηα έξγν κε ηαπηφρξνλα ηερληθφ θαη εξεπλεηηθφ ραξαθηήξα, θαη κε πξνηεξαηφηεηα ηνπ εξεπλεηηθνχ ( αξραηνινγηθνχ ) έλαληη ηνπ ηερληθνχ ραξαθηήξα ηνπ. Ζ κεηάβαζε απφ ηε κία θάζε ηνπ έξγνπ ζηελ επφκελε δελ ζπκβαίλεη ζηηγκηαία γηα ην ζχλνιν ηνπ έξγνπ, αιιά δηαξθεί ζην ρξφλν, θαζψο ηκεκαηηθά απνζαθελίδνληαη ηα δηάθνξα πξνβιήκαηα γηα ηα επηκέξνπο αληηθείκελα ηνπ έξγνπ. Οη δηαρσξηζηηθέο γξακκέο αλάκεζα ζηα ζηάδηα ηνπ θχθινπ δσήο ελφο αξραηνινγηθνχ έξγνπ δελ έρνπλ απφιπηε θαη «θάζεηε» κνξθή αιιά «θακππιψλνληαη» δίλνληαο δηάξθεηα ζε θάζε πξάμε κεηάβαζεο απφ κηα θάζε ζηελ επφκελε. ρήκα 5.8 πζηεκαηηθή αιιειεπηθάιπςε ησλ θάζεσλ ζηνλ θχθιν δσήο ηνπ έξγνπ. ( Πεγή: Μαζηξαληψλεο Π, 2008 ) 13 «Υσξίο λφεκα», δειαδή ρσξίο λα είλαη ζε ζέζε νη ηερληθέο εξγαζίεο λα απνδψζνπλ ηα λνήκαηα ηεο αξραηνινγηθήο έξεπλαο. 75

76 Γηα ην αξραηνινγηθφ έξγν δελ είλαη δπλαηφλ λα νξηζηεί έλα κνλαδηθφ ζεκείν επηζηξνθήο, φπσο γηα παξάδεηγκα είλαη ε ππνγξαθή ζχκβαζεο κε ηνλ αλάδνρν ηεο εξγνιαβίαο ζε έλα ηππηθφ ηερληθφ έξγν. ηελ πξαγκαηηθφηεηα νξίδνληαη δηαθνξεηηθά ζεκεία κε επηζηξνθήο γηα ηηο επηκέξνπο εξγαζίεο ή ελφηεηεο εξγαζηψλ πνπ ζπλζέηνπλ ην αξραηνινγηθφ έξγν. Γηα λα εθηειεζηεί ην αξραηνινγηθφ έξγν πξέπεη λα δηαρσξηζηεί ζε πξνζεθηηθά επηιεγκέλα βήκαηα πνπ έρνπλ απφιπηα θαζνξηζκέλε ζρέζε ζρεδηαζκνχ εθηέιεζεο. Κάζε επηκέξνπο βήκα ζρεδηάδεηαη κε βάζε ηελ αξραηνινγηθή ηεθκεξίσζε, πνπ πξνυπάξρεη θαη ηε λέα πνπ απνθηάηαη κε ηελ πξφνδν ηνπ έξγνπ, θαη εθηειείηαη δηαδνρηθά. Κάζε επηκέξνπο βήκα κνηάδεη κε έλα κηθξφ θαη απηνηειέο έξγν θαη πξέπεη λα έρεη έλα ζαθψο πξνζδηνξηζκέλν παξαδνηέν ( Αληηθείκελν ). πλεπψο γηα ηελ νξγάλσζε ηνπ θχθινπ δσήο ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ ρξεζηκνπνηείηαη ε κέζνδνο ησλ δηαδνρηθψλ βεκάησλ. ρήκα 5.9 Ο θχθινο δσήο ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ θαη ε κέζνδνο ησλ δηαδνρηθψλ βεκάησλ. ( Πεγή: Μαζηξαληψλεο Π, 2008 ) 76

77 Παξάδεηγκα εθαξκνγήο δηαρείξηζεο αξραηνινγηθνχ έξγνπ 77

78 ΚΔΦΑΛΑΗΟ Δηζαγσγή ην παξφλ θεθάιαην παξαηίζεηαη έλα παξάδεηγκα δηαρείξηζεο αξραηνινγηθνχ έξγνπ. Έγηλε πξνζπάζεηα κειέηεο ηνπ ηξφπνπ δηαρείξηζεο ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ θαη ζε πνην βαζκφ κπνξεί λα εθαξκνζζεί ζηελ πξάμε κε βάζε ηηο δηαδηθαζίεο πνπ πξνβιέπεη ε παξνχζα λνκνζεζία. Ζ πξνηεηλφκελε κέζνδνο ησλ δηαδνρηθψλ βεκάησλ γηα ηελ νξγάλσζε ηνπ θχθινπ δσήο ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ ππνζηεξίδεηαη κε ην παξάδεηγκα απηφ, ην νπνίν παξνπζηάδεη κε φξνπο δηαρείξηζεο έξγνπ ηε δηάθξηζε ηνπ αξραηνινγηθνχ απφ ην ηερληθφ έξγν. Σν παξάδεηγκα απηφ δίλεη απάληεζε ζην εξψηεκα πνπ ηέζεθε ζηελ αξρή ηεο εξγαζίαο: «Πνηεο ηδηαηηεξφηεηεο παξνπζηάδεη ην αξραηνινγηθφ έξγν θαη θαηά πφζν δηαθνξνπνηείηαη απφ ηα θνηλά ηερληθά έξγα;» ηελ πξψηε ελφηεηα ηνπ θεθαιαίνπ πεξηγξάθνληαη φια ηα δεδνκέλα ηνπ έξγνπ θαη ν ζθνπφο ηνπ. ηελ ζπλέρεηα ην έξγν πξνζεγγίδεηαη σο έλα ηππηθφ ηερληθφ έξγν θαη αλαιχεηαη φιε ε δηαδηθαζία δηαρείξηζεο ηνπ. Σέινο, ζηελ ηειεπηαία ελφηεηα ηνπ θεθαιαίνπ, ην έξγν αληηκεησπίδεηαη σο έλα αξραηνινγηθφ έξγν θαη παξνπζηάδνληαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ θαη νη δηαθνξέο ζηελ δηαρείξηζεο ηνπ ζε αληίζεζε κε έλα ηερληθφ έξγν. 6.2 Πεξηγξαθή έξγνπ 14 Σν έξγν αθνξά ηελ δεκηνπξγία - δηακφξθσζε ελφο κνλνπαηηνχ ζε αξραηνινγηθφ ρψξν κε ζθνπφ ηελ πξνζέιθπζε επηζθεπηψλ θαη ηελ επίηεπμε ηεο κέγηζηεο δπλαηήο «επηζθεςηκφηεηαο» πξνθεηκέλνπ ην κνλνπάηη λα απνδνζεί ζε ρξήζε ηελ επφκελε πεξίνδν επηζθεπηψλ. Ο πξνυπνινγηζκφο ηνπ έξγνπ νξίδεηαη ζηα θαη ε κέγηζηε δηάξθεηα θαηαζθεπήο ηνπ ζηνπο 10 κήλεο. Δπίζεο βαζηθή επηδίσμε είλαη ε επίηεπμε ζπλζεθψλ άλεζεο ησλ επηζθεπηψλ θαη γηα ηελ επίηεπμε απηνχ ηνπ ζηφρνπ 14 Μαζηξαληψλεο Π. (2008). Γηαρείξηζε Αξραηνινγηθψλ Έξγσλ Θεσξεηηθφ Πιαίζην θαη Αλάπηπμε Δμεηδηθεπκέλσλ Δξγαιείσλ, ζει:

79 πξέπεη λα δνζεί ηδηαίηεξε πξνζνρή ζηα ηερληθά ραξαθηεξηζηηθά ( θιίζε, πιάηνο, ηειηθή επηθάλεηα ) ηνπ έξγνπ. ηελ πεξηνρή επέκβαζεο ππάξρνπλ ηαθηθά κλεκεία, ηα ηείρε θαη κηα πχιε ησλ ηεηρψλ, θαζψο θαη έλαο αξραίνο δξφκνο. εκεηψλεηαη φηη: α) Έρνπλ εληνπηζηεί ηα ηείρε θαη ε πχιε. β) Έρεη αλαζθαθεί έλα ζεκαληηθφ ηαθηθφ κλεκείν. γ) Έρεη βξεζεί ε αξραία φδεπζε ζε νξηζκέλεο ζέζεηο. Ωζηφζν: α) Γελ έρεη αλαζθαθεί έλα δεχηεξν ηαθηθφ κλεκείν. β) Μεγάιν ηκήκα ησλ ηεηρίσλ παξακέλεη θάησ απφ επηρψζεηο. γ) Γελ έρεη απνθαιπθζεί ζε φιν ην κήθνο ηεο πεξηνρήο επέκβαζεο ε ζσδφκελε αξραία φδεπζε. 6.3 Αληηκεηψπηζε δηακφξθσζεο κνλνπαηηνχ σο έλα ηερληθφ έξγν Αξρηθή χιιεςε ηελ θάζε ηνπ Αξρηθήο χιιεςεο ηνπ Έξγνπ δηακνξθψλεηαη ην Πξφγξακκα ηνπ Έξγνπ. Σν πξφγξακκα ηνπ Έξγνπ έρεη ζπλνπηηθή κνξθή θαη δηαηππψλνληαη νη αξρηθέο εθηηκήζεηο θφζηνπο θαη ρξφλνπ νη νπνίεο δηακνξθψλνληαη θαηά θαλφλα επί ηε βάζεη ηεο εκπεηξίαο απφ αλάινγα έξγα. Σν πξφγξακκα ηνπ έξγνπ πεξηιακβάλεη ηα εμήο: 79

80 Σνλ ζθνπφ ηνπ έξγνπ. Σα ηερληθά θαη ιεηηνπξγηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ έξγνπ. Οη πεξηνξηζκνί ηνπ έξγνπ. Θέκαηα δσηηθήο ζεκαζίαο ηνπ έξγνπ, φπσο ην ηδηνθηεζηαθφ. Ο ζθνπφο γηα ηνλ νπνίν δηακνξθψλεηαη απηφ ην κνλνπάηη είλαη γηα λα ζπλδεζνχλ ηα ζεκεία Α,Β θαη Γ κηαο πεξηνρήο κε ζηφρν ηελ πξνζέιθπζε επηζθεπηψλ. Ο ζηφρνο ηεο «επηζθεςηκφηεηαο» πξέπεη λα είλαη φζν γίλεηαη θαιχηεξα πξνζδηνξηζκέλνο: πφζνη επηζθέπηεο, ζε πνηεο επνρέο ηνπ ρξφλνπ, θιπ. Γηα λα ζπλδεζνχλ ηα ζεκεία ΑΒΓ θαη λα εμππεξεηείηαη ν αλακελφκελνο φγθνο επηζθεπηψλ, ππνινγίδνληαη ηα ηερληθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ έξγνπ φπσο έλα κήθνο κνλνπαηηνχ L κέηξσλ, θαζψο θαη έλα κέζν πιάηνο ηεο δηαδξνκήο s. Δπίζεο, επεηδή ε ρξήζε ηνπ κνλνπαηηνχ ζα γίλεηαη θάπνηα ζπγθεθξηκέλε επνρή ηνπ ρξφλνπ, ή θαη φιεο ηηο επνρέο, ζα πξέπεη λα έρεη πξνζδηνξηζκέλα ιεηηνπξγηθά ραξαθηεξηζηηθά: λα κελ παξαζχξεηαη απφ ηα φκβξηα χδαηα, λα κελ ιαζπψλεη, λα κελ έρεη θιίζεηο κεγαιχηεξεο απφ 8%. Αθφκε, είλαη απαξαίηεην θαηά κήθνο ηνπ κνλνπαηηνχ λα ππάξρνπλ πιαηψκαηα ζηάζεο θαη ζέαζεο, θαζψο θαη ελεκεξσηηθέο πηλαθίδεο. Σν έξγν δελ ζα πξέπεη λα ππεξβεί ηα επξψ θαη ζπλνιηθά δελ ζα πξέπεη λα δηαξθέζεη πάλσ απφ 10 κήλεο πξνθεηκέλνπ ην κνλνπάηη λα απνδνζεί ζε ρξήζε ηελ επφκελε πεξίνδν επηζθεπηψλ. Απηά ηα δχν ζηνηρεία απνηεινχλ ηνπο πεξηνξηζκνχο ηνπ έξγνπ πνπ πξέπεη λα ιεθζνχλ ππ φςηλ εμαξρήο. Σέινο, ζεσξείηαη φηη ην ειιεληθφ δεκφζην είλαη ν ηδηνθηήηεο ηεο έθηαζεο επί ηεο νπνίαο ζα δηακνξθσζεί ην κνλνπάηη κε ζθνπφ λα κελ απαηηνχληαη απαιινηξηψζεηο. Φάζε ρεδηαζκνχ ηελ θάζε ηνπ ρεδηαζκνχ εθπνλνχληαη ιεπηνκεξείο ζρέδηα θαη νη αλαιπηηθέο πξνδηαγξαθέο γηα ην έξγν. Οη αξρηθέο εθηηκήζεηο θφζηνπο θαη ρξφλνπ ηψξα ηεθκεξηψλνληαη θαη θαζίζηαληαη δεζκεπηηθέο. 80

81 ρήκα 6.1 Φάζε αξρηθήο ζχιιεςεο. Γεληθφ ηνπνγξαθηθφ κε επηζήκαλζε ησλ κλεκείσλ. ( Μαζηξαληψλεο, 2008 ) Ζ θιαζηθή κέζνδνο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη είλαη ε Γνκηθή Αλάιπζε εξγαζηψλ ( Work Breakdown Structure ). ηελ κέζνδν απηή, ην ζπλνιηθφ έξγν αλαιχεηαη ζε δξαζηεξηφηεηεο «πξψηνπ επηπέδνπ» ή «ζπλνπηηθέο δξαζηεξηφηεηεο» θαη ζηελ ζπλέρεηα νη ζπλνπηηθέο δξαζηεξηφηεηεο αλαιχνληαη ζε δξαζηεξηφηεηεο «δεχηεξνπ επηπέδνπ» ή «ιεπηνκεξείο δξαζηεξηφηεηεο». Ζ αλάιπζε απηή βνεζάεη λα δηακνξθσζεί κηα ιεπηνκεξήο θαη ζαθή πεξηγξαθή ηνπ έξγνπ. ην παξάδεηγκα ηεο θαηαζθεπήο ηνπ κνλνπαηηνχ, ην ζπλνιηθφ έξγν κπνξεί λα αλαιπζεί ζε δπν δξαζηεξηφηεηεο «πξψηνπ επηπέδνπ»: 1. ΜΔΛΔΣΖ 2. ΚΑΣΑΚΔΤΖ ηελ ζπλέρεηα νη δχν απηέο δξαζηεξηφηεηεο κπνξνχλ λα αλαιπζνχλ ζε δξαζηεξίνηεηεο «δεχηεξνπ επηπέδνπ» φπσο θαίλεηαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα. 81

82 ΑΝΑΛΤΖ ΓΡΑΣΖΡΗΟΣΖΣΩΝ ΠΡΩΣΟΤ ΔΠΗΠΔΓΟΤ 1. ΜΔΛΔΣΖ 2. ΚΑΣΑΚΔΤΖ ΑΝΑΛΤΖ Δ ΓΡΑΣΖΡΗΟΣΖΣΔ ΓΔΤΣΔΡΟΤ ΔΠΗΠΔΓΟΤ 1. ΜΔΛΔΣΖ 1.1 ΣΟΠΟΓΡΑΦΖΖ ΥΑΡΑΞΖ ΜΟΝΟΠΑΣΗΟΤ 1.2 ΜΔΛΔΣΖ ΓΗΑΣΡΩΖ - ΖΜΑΝΖ 2. ΚΑΣΑΚΔΤΖ 2.1 ΑΠΟΥΩΜΑΣΩΖ - ΤΜΠΤΚΝΩΖ 2.2 ΓΗΑΣΡΩΖ 2.3 ΣΟΠΟΘΔΣΖΖ ΡΔΗΘΡΩΝ 2.4 ΖΜΑΝΖ Πίλαθαο 6.1 Γνκηθή αλάιπζε εξγαζηψλ ( Work Breakdown Structure ). ( Μαζηξαληψλεο, 2008 ) Υξεζηκνπνηείηαη επίζεο ζπρλά ην δηάγξακκα δελδξηθήο κνξθήο γηα πεξηζζφηεξε επνπηηθή παξνπζίαζε ηεο δνκηθήο αλάιπζεο εξγαζηψλ ηνπ έξγνπ. ρήκα 6.2 Γνκηθή αλάιπζε εξγαζηψλ ( Γελδξηθή κνξθή ). ( Μαζηξαληψλεο, 2008 ) 82

83 ην επφκελν βήκα ηνπ ρεδηαζκνχ θαζνξίδεηαη ην θπζηθφ αληηθείκελν θάζε δξαζηεξηφηεηαο θαη ηνπ ηειηθνχ απνηειέζκαηφο ηεο, δειαδή ηνπ παξαδνηένπ ηεο. Ο πξνζδηνξηζκφο απηφο είλαη πνζνηηθφο θαη πνηνηηθφο. Σα πνζνηηθά ζηνηρεία, φπσο είλαη ηα κέηξα κήθνπο, ην πιήζνο ησλ πηλαθίδσλ θιπ, ζπλνδεχνληαη απφ κία ζεηξά «πνηνηηθψλ ζηνηρείσλ», φπσο γηα παξάδεηγκα είλαη νη πξνδηαγξαθέο ησλ κειεηψλ, νη πξνδηαγξαθέο ησλ πιηθψλ θαη εξγαζηψλ, θιπ. Όζν πξνρσξνχλ νη ηερληθέο κειέηεο ηνπ έξγνπ, ηφζν θαιχηεξα κπνξεί λα πξνζδηνξηζηεί ην θπζηθφ αληηθείκελν θάζε δξαζηεξηφηεηαο, κε θείκελα ηερληθψλ πεξηγξαθψλ, ζρέδηα, θιπ. ηελ ζπλέρεηα αθνινπζεί ν πνζνηηθφο πξνζδηνξηζκφο ηνπ θπζηθνχ αληηθεηκέλνπ θάζε δξαζηεξηφηεηαο θαη, ελδεηθηηθά, νη πξνδηαγξαθέο θάζε εξγαζίαο. ( Πίλαθαο 6.2 ) ΠΟΗΟΣΗΚΑ ΣΟΗΥΔΗΑ ΔΡΓΟΤ ΠΡΟΓΗΑΓΡΑΦΔ ΑΝΑΛΤΖ Δ ΜΟΝΑΓΑ ΣΗΜΖ - ΠΡΟΓΗΑΓΡΑΦΔ ΓΡΑΣΖΡΗΟΣΖΣΔ ΓΔΤΣΔΡΟΤ ΔΠΗΠΔΓΟΤ ΜΔΣΡΖΖ ΣΟΥΟ 1.1 Σνπνγξάθεζε Υάξαμε κνλνπαηηνχ # 1 Ηζνυςείο αλά 10 κέηξα Κιίκαθα 1:500 Μέγηζηε θιίζε κνλνπαηηνχ 8% 1.2 Μειέηε δηάζηξσζεο # 1 Πξνδηαγξαθέο πιηθψλ Σερληθή πεξηγξαθή εξγαζηψλ Κιίκαθα 1: Απνρσκάησζε πκπχθλσζε 2.2 Γηάζηξσζε Μ3 Μ χκθσλα κε ζρέδηα θαη ηερληθή πεξηγξαθή κειέηεο 2.3 Σνπνζέηεζε Ρείζξσλ Μ ήκαλζε # 5 Μέγεζνο, Τιηθά, Κείκελα, θιπ Πίλαθαο 6.2 Πνηνηηθά ζηνηρεία έξγνπ Πξνδηαγξαθέο. ( Μαζηξαληψλεο, 2008 ) 83

84 ηελ ζπλέρεηα θαηαξηίδεηαη ν πξνυπνινγηζκφο ηνπ έξγνπ ( Πίλαθαο 6.3 ). Γηα ηνλ ππνινγηζκφ ηνπ ζπλνιηθνχ θφζηνπο ηνπ έξγνπ, ζα πξέπεη λα ππνινγηζηεί ην θφζηνο θάζε δξαζηεξηφηεηαο ρσξηζηά θαη ζηελ ζπλέρεηα λα αζξνηζηνχλ ηα επηκέξνπο θφζηε. ΠΡΟΤΠΟΛΟΓΗΜΟ ΣΟΤ ΔΡΓΟΤ ΓΡΑΣΖΡΗΟΣΖΣΑ ΠΡΟΤΠΟΛΟΓΗΜΟ ( ) 1. ΜΔΛΔΣΖ Σνπνγξάθεζε Υάξαμε κνλνπαηηνχ Μειέηε δηάζηξσζεο - ήκαλζεο ΚΑΣΑΚΔΤΖ Απνρσκάησζε - πκπχθλσζε Γηάζηξσζε Σνπνζέηεζε Ρείζξσλ ήκαλζε ΤΝΟΛΟ Πίλαθαο 6.3 Πξνυπνινγηζκφο ηνπ έξγνπ. ( Μαζηξαληψλεο, 2008 ) Ο ζπλνιηθφο πξνυπνινγηζκνχ ηνπ έξγνπ ππνινγίζηεθε ζηα επξψ, ν νπνίνο βξίζθεηαη κέζα ζηα φξηα ηνπ νηθνλνκηθνχ πεξηνξηζκνχ πνπ είρε εμ αξρήο ηεζεί. Αλ ν πξνυπνινγηζκφο πνπ πξνέθππηε ήηαλ κεγαιχηεξνο ζα έπξεπε: Να αλαζρεδηαζηεί ην θπζηθφ αληηθείκελν ηνπ έξγνπ. Μείσζε θάπνησλ πνζνηήησλ π.ρ. κείσζε ηνπ πιάηνπο ηνπ κνλνπαηηνχ. Γηαθνξνπνίεζε ησλ ηερληθψλ πξνδηαγξαθψλ θαη επηινγή θζελφηεξσλ πιηθψλ δηάζηξσζεο. Πιήξε αθαίξεζε θάπνηνπ αληηθεηκέλνπ π.ρ. ησλ ξείζξσλ. 84

85 Να επέιζεη αιιαγή ηνπ πξνυπνινγηζκνχ ηνπ έξγνπ, δειαδή λέα έγθξηζε γηα ηελ ρξεκαηνδφηεζε ηνπ έξγνπ, αιιηψο ην έξγν ηεξκαηίδεηαη. ηελ ζπλέρεηα δηακνξθψλεηαη ην ρξνλνδηάγξακκα ηνπ έξγνπ, εθπνλείηαη δειαδή ε κειέηε «ρξνληθνχ πξνγξακκαηηζκνχ» ηνπ έξγνπ θαη θαζνξίδνληαη νη ινγηθέο ζρέζεηο κεηαμχ ησλ δξαζηεξηνηήησλ δειαδή πνηα πξνεγείηαη θαη πνηα έπεηαη π.ρ ζην παξάδεηγκα ε θαηαζθεπή έπεηαη ηεο κειέηεο. Γηα ηελ απεηθφληζε ηνπ ρξνληθνχ πξνγξακκαηηζκνχ ελφο έξγνπ δεκηνπξγείηαη έλα δηάγξακκα δηθηχνπ πνπ νλνκάδεηαη δηάγξακκα «PERT» θαη απεηθνλίδεη φιεο ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ έξγνπ θαη ηελ ζρέζε κεηαμχ ηνπο δειαδή πνηα πξέπεη λα εθηειεζηεί πξψηα θαη πνηα έπεηαη. Με ηελ απφδνζε ρξνληθήο δηάξθεηαο ζε θάζε δξαζηεξηφηεηα δηακνξθψλεηαη ην ρξνλνδηάγξακκα εθηέιεζεο ηνπ έξγνπ πνπ παξνπζηάδεηαη ζε έλα γξακκηθφ δηάγξακκα κε ρξνληθή θιίκαθα, γλσζηφ σο «δηάγξακκα Gantt». ρήκα 6.2 Γηάγξακκα δηθηχνπ «PERT». ( Μαζηξαληψλεο, 2008 ) 85

86 ρήκα 6.3 Γξακκηθφ δηάγξακκα GANTT. ( Μαζηξαληψλεο, 2008 ) Απφ ην παξαπάλσ δηάγξακκα δηαπηζηψλεηαη φηη ε ζπλνιηθή δηάξθεηα ηνπ έξγνπ πνπ πξνθχπηεη απφ ηνλ πξνγξακκαηηζκφ είλαη 9 κήλεο, άξα πθίζηαηαη έλα πεξηζψξην ελφο κήλα γηα ηελ νινθιήξσζε ηνπ έξγνπ. Δάλ ε ζπλνιηθή δηάξθεηα ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ ήηαλ κεγαιχηεξε ησλ δέθα κελψλ ηφηε ζα είρε δεκηνπξγεζεί «αξλεηηθφ πεξηζψξην» θαη ζα έπξεπε ή λα δεηεζεί παξάηαζε ή λα ζρεδηαζηεί ην ρξνλνδηάγξακκα απφ ηελ αξρή, Αλ ηίπνηε απφ ηα παξαπάλσ δελ κπνξεί λα ζπκβεί, ηφηε ην έξγν ηεξκαηίδεηαη. ηελ ζπλέρεηα θαηαξηίδεηαη ν νηθνλνκηθφο πξνγξακκαηηζκφο ηνπ έξγνπ. Γηα ην ζθνπφ απηφ ρξεζηκνπνηείηαη ην δηάγξακκα Gantt, κε βάζε ην νπνίν γίλεηαη πιένλ ε θαηαλνκή ησλ δαπαλψλ θάζε δξαζηεξηφηεηαο ζην ρξφλν. Ζ γξαθηθή παξάζηαζε απηψλ ησλ δαπαλψλ απνηειεί κηα ηππηθή θακπχιε S ( Standard S Curve ). Απηή ε θακπχιε παξνπζηάδεη ηελ εμέιημε ηνπ νηθνλνκηθνχ αληηθεηκέλνπ ηνπ έξγνπ ζην ρξφλν. 86

87 ρήκα 6.4 Πξφγξακκα εθηακηεχζεσλ έξγνπ. ( Μαζηξαληψλεο, 2008 ) ρήκα 6.5 Γηάγξακκα Υξεκαηνξνψλ Σππηθή θακπχιε S. ( Μαζηξαληψλεο, 2008 ) 87

88 ρήκα 6.6 Ζ θαηαζθεπή κνλνπαηηνχ σο δηαδηθαζία ελφο βήκαηνο. ( Μαζηξαληψλεο, 2008 ) Σα παξαπάλσ νινθιεξψλνπλ ηε θάζε ρεδηαζκνχ ηνπ έξγνπ, νπφηε ην έξγν κπνξεί λα πεξάζεη ζηε θάζε ηεο εθηέιεζεο. Όπσο έρεη ήδε αλαθεξζεί, ην πέξαζκα απηφ ζπληζηά έλα ζεκείν κε επηζηξνθήο πνπ ζεκαίλεη φηη νη θάζεηο ηεο Αξρηθήο χιιεςεο θαη ηνπ ρεδηαζκνχ έρνπλ θιείζεη νξηζηηθά. Με ηελ έλλνηα απηή, ην ηερληθφ έξγν είλαη έξγν ελφο βήκαηνο, φπσο παξνπζηάδεηαη θαη ζηελ εηθφλα πνπ αθνινπζεί ( ρήκα 6.6 ). 6.4 Αληηκεηψπηζε δηακφξθσζεο κνλνπαηηνχ σο έλα αξραηνινγηθφ έξγν Σν παξάδεηγκα ηνπ κνλνπαηηνχ, θαη κφλν απφ ην γεγνλφο φηη πξφθεηηαη λα πινπνηεζεί κέζα ζε αξραηνινγηθφ ρψξν, απνηειεί δειαδή αξραηνινγηθφ έξγν, αιιάδεη δξακαηηθά ηε ζεηξά ησλ ζπιινγηζκψλ θαη ησλ δηαδηθαζηψλ πνπ πξναλαθέξζεθαλ. Λφγσ ηνπ αξραηνινγηθνχ ραξαθηήξα ηνπ έξγνπ, ην αληηθείκελν αιιά θαη ε κέζνδνο πινπνίεζεο ηνπ έξγνπ ζα δηαθνξνπνηεζνχλ ζε πνιχ κεγάιν βαζκφ. 88

89 Απφ ηελ θάζε ηεο Αξρηθήο χιιεςεο ηνπ Έξγνπ ηα αξραηνινγηθά δεδνκέλα ηνπ ρψξν πνπ είλαη απνηέιεζκα πνιπεηνχο αξραηνινγηθήο έξεπλαο ( αλαθέξζεθαλ ζηελ εηζαγσγή ηνπ θεθαιαίνπ ) πξέπεη λα είλαη γλσζηά ζηνλ δηεπζπληή ηνπ έξγνπ πξηλ αθφκα μεθηλήζεη ην έξγν θαη λα πεξηιεθζνχλ ζην Πξφγξακκα ηνπ Έξγνπ. Απαηηείηαη ζπλεπψο απφ ηελ πξψηε ζηηγκή ηδηαίηεξε κέξηκλα γηα ηελ πξνζηαζία ησλ κλεκείσλ απφ ηηο ζρεδηαδφκελεο επεκβάζεηο. Σν κνλνπάηη ζηνλ αξραηνινγηθφ ρψξν δελ είλαη απιά κηα ηερληθή θαηαζθεπή πνπ έρεη σο ζθνπφ ηελ εμππεξέηεζε ηεο κεηαθίλεζεο επηζθεπηψλ απφ ην ζεκείν Α ζηα ζεκεία Β θαη Γ. Πξσηαξρηθά απνηειεί ην πιηθφ κέζν ηεο γιψζζαο ηεο αλάδεημεο, δειαδή ην κέζν δηα ηνπ νπνίνπ ν επηζθέπηεο θηλείηαη κέζα ζηνλ αξραηνινγηθφ ρψξν πξνθεηκέλνπ λα θαηαλνήζεη ηελ ηζηνξηθφηεηα ησλ κλεκείσλ. Γηα ηνλ ιφγν απηφλ ζα πξέπεη λα ηεξεζνχλ νξηζκέλνη «γξακκαηηθνί θαλφλεο» ηεο γιψζζαο ηεο αλάδεημεο. Γηα παξάδεηγκα: Σν κνλνπάηη ζα παξαθνινπζεί ηελ αξραία φδεπζε, ψζηε ν επηζθέπηεο λα πξνζιακβάλεη ηε κεηάβαζε απφ ηελ χπαηζξν πξνο ην άζηπ. Σν κνλνπάηη ζα πξέπεη λα νδεγεί ηνλ επηζθέπηε θνληά ζηα ηαθηθά κλεκεία, πνπ βξίζθνληαη έμσ απφ ηα ηείρε ηεο πφιεο. Ωζηφζν δελ πξέπεη λα θζάλεη θαη ζε απφζηαζε αλαπλνήο επεηδή ηα ηαθηθά κλεκεία φξηδαλ έλαλ ηεξφ ρψξν, θαη ε ηεξφηεηα απηή πξέπεη λα εγγξαθεί ζηε ράξαμε ηνπ κνλνπαηηνχ, κε ηελ ηήξεζε κηαο εχινγεο απφζηαζεο. Όηαλ ν επηζθέπηεο θζάζεη ζηελ πχιε ηεο πφιεο, ινγηθφ είλαη, λα πεξλάεη κέζα απφ απηήλ. Οη παξαθάησ «γξακκαηηθνί θαλφλεο» κπνξνχλ λα νδεγήζνπλ ζε κηα ξηδηθή κεηαβνιή ηνπ ηερληθνχ αληηθεηκέλνπ, νπφηε ε ράξαμε ηνπ κνλνπαηηνχ λα δηακνξθσζεί ζχκθσλα κε ην δηάγξακκα πνπ αθνινπζεί. Αθφκε, ζα πξέπεη λα πξνζδηνξηζηνχλ θαηάιιεια ην χθνο θαη ηα πιηθά ηεο δηάζηξσζεο. Ζ εηθφλα ηνπ κνλνπαηηνχ πξέπεη λα βξίζθεηαη ζε αξκνληθή ζρέζε κε ην θπζηθφ ηνπίν θαη ηα κλεκεία. Ο επηζθέπηεο ζα πξέπεη λα θαηαλνεί φηη ην ζχγρξνλν κνλνπάηη είλαη πξάγκαηη ζχγρξνλν, δελ ζα πξέπεη δειαδή λα εμαπαηεζεί 89

90 απφ κηα ηερληθά επηηπρή απνκίκεζε ηεο δηάζηξσζεο ηεο αξραίαο φδεπζεο θαη απφ ηελ άιιε φκσο πιεπξά δελ ζα πξέπεη λα απνηειεί έλα μέλν πξνο ηνλ αξραηνινγηθφ ρψξν ηερληθφ έξγν. Με βάζε ηα πξναλαθεξζέληα, ην ελ ιφγσ έξγν ζα κπνξνχζε λα είλαη έξγν ελφο βήκαηνο, κε ηελ πξνζζήθε κηα λέαο αξρηθήο θάζεο, ηεο Αξραηνινγηθήο Μειέηεο Σεθκεξίσζεο. Ωζηφζν ε πξαγκαηηθφηεηα ησλ αξραηνινγηθψλ έξγσλ είλαη πνιχ πην ζχλζεηε. Ζ επηζηεκνληθή ηεθκεξίσζε ηνπ αξραηνινγηθνχ ρψξνπ θαηά ηελ θάζε ηεο αξρηθήο χιιεςεο θαη ρεδηαζκνχ ηνπ έξγνπ δελ κπνξεί λα είλαη πνηέ πιήξεο. Έλα κεγάιν κέξνο ηνπ αξραηνινγηθνχ ρψξνπ δελ έρεη αλαζθαθεί θαη γηα πξνθαλείο νηθνλνκηθνχο ιφγνπο δελ πξφθεηηαη λα αλαζθαθεί πξηλ αξρίζεη λα εθηειείηαη ην έξγν. ρήκα 6.7 Υάξαμε κνλνπαηηνχ κε ελζσκάησζε ησλ αξραηνινγηθψλ δεδνκέλσλ. 90

91 ρήκα 6.8 Ζ θαηαζθεπή κνλνπαηηνχ ζε αξραηνινγηθφ ρψξν σο δηαδηθαζία ελφο βήκαηνο: Παξαβίαζε ηνπ ζεκείνπ κε επηζηξνθήο. ( Μαζηξαληψλεο, 2008 ) Σα αξραηνινγηθά δεδνκέλα ηνπ αξραηνινγηθνχ ρψξνπ πνπ δελ έρνπλ αλαζθαθεί ( αλαθέξζεθαλ ζηελ εηζαγσγή ηνπ θεθαιαίνπ ) ζα θαηαζηνχλ γλσζηά κφλν κεηά απφ εθηεηακέλνπο θαζαξηζκνχο, απνρσκαηψζεηο θαη αλαζθαθηθή έξεπλα. Γηα λα αξρίζεη ινηπφλ ε εθηέιεζε ηνπ έξγνπ πξέπεη λα έρνπλ εθηηκεζεί ηα αξραηνινγηθά δεδνκέλα θαη λα έρνπλ θαηάιιεια ελζσκαησζεί ζηηο κειέηεο ηνπ έξγνπ. Απφ ηελ άιιε φκσο πιεπξά, φηαλ αξρίζεη ε εθηέιεζε ηνπ έξγνπ, κεηαβάιινληαη ηα αξραηνινγηθά δεδνκέλα, άξα κνηξαία ζα ηξνπνπνηεζνχλ θαη νη ηερληθέο κειέηεο ηνπ. Απηή ε αλαηξνθνδφηεζε ηεο κειέηεο αξραηνινγηθήο ηεθκεξίσζεο απφ ηα επξήκαηα πνπ έξρνληαη ζην θσο θαηά ηελ θάζε εθηέιεζεο ηνπ έξγνπ έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηελ παξαβίαζε ηνπ ζεκείνπ κε επηζηξνθήο. Γηα λα μεπεξαζηεί απηή ε δπζθνιία, πξνηείλεηαη γηα ηα αξραηνινγηθά έξγα κηα εηδηθή κεζνδνινγία ζρεδηαζκνχ θαη εθηέιεζεο. Αληί λα νξίδεηαη έλα θαη κνλαδηθφ ζεκείν «κε επηζηξνθήο» απφ ηελ κειέηε ζηελ εθηέιεζε γίλεηαη κε δηαδνρηθά βήκαηα. χκθσλα κε ηελ κέζνδν ησλ δηαδνρηθψλ βεκάησλ ε πινπνίεζε ηνπ έξγνπ δηαηξείηαη ζε επηκέξνπο βήκαηα, θάζε έλα απφ ηα νπνία κειεηάηαη θαη εθηειείηαη ζηαδηαθά. Με 91

92 ηελ εθαξκνγή ηεο κεζφδνπ ησλ δηαδνρηθψλ βεκάησλ ζην παξάδεηγκα ηνπ κνλνπαηηνχ ζε αξραηνινγηθφ ρψξν, ην έξγν δηαηξείηαη ζε ηξία βήκαηα, θάζε έλα απφ ηα νπνία έρεη σο παξαδνηέν έλα απηνηειέο αληηθείκελν: Αληηθείκελν I: Αθαίξεζε επηθαλεηαθνχ ζηξψκαηνο εξεπλεηηθέο ηνκέο. Αληηθείκελν II: Υάξαμε δηάζηξσζε κνλνπαηηνχ. Αληηθείκελν III: ήκαλζε. Κάζε βήκα ζηεξίδεηαη ζηελ αξραηνινγηθή ηεθκεξίσζε πνπ πξνυπάξρεη θαη ζηε λέα πνπ ζπζζσξεχεηαη κε ηελ πξφνδν ηνπ έξγνπ: Σν Αληηθείκελν I κπνξεί λα μεθηλήζεη ακέζσο κφιηο μεθηλήζεη ε εθηέιεζε ηνπ έξγνπ, κε βάζε ηελ πξνυπάξρνπζα αξραηνινγηθή ηεθκεξίσζε, Σν Αληηθείκελν II κπνξεί λα μεθηλήζεη κεηά ηελ αλαζχληαμε ηεο αξραηνινγηθήο ηεθκεξίσζεο, κε βάζε ηα λέα αξραηνινγηθά δεδνκέλα, θαη ηελ εθπφλεζε ηεο κειέηεο ράξαμεο. Σν Αληηθείκελν III κπνξεί λα μεθηλήζεη πξνο ην ηέινο ηνπ έξγνπ κε βάζε φια ηα αξραηνινγηθά δεδνκέλα ηνπ ρψξνπ. Κάησλ απφ απηφ ην πξίζκα ππνζηεξίδεηαη φηη ην αξραηνινγηθφ έξγν είλαη έξγν πνιιψλ βεκάησλ, φπσο παξνπζηάδεηαη ζην δηάγξακκα πνπ αθνινπζεί. Σν ζπλνιηθφ έξγν αλαιχεηαη ζε πξνζεθηηθά επηιεγκέλα βήκαηα. Κάζε βήκα πεξηιακβάλεη έλα δεχγνο θάζεσλ ζρεδηαζκνχ εθηέιεζεο, κε απφιπηα θαζνξηζκέλε ζρέζε. ε θάζε βήκα πξαγκαηνπνηνχληαη φιεο νη δηαδηθαζίεο πξνζδηνξηζκνχ ηνπ θπζηθνχ αληηθεηκέλνπ, ηνπ πξνυπνινγηζκνχ θαη ηνπ ρξνληθνχ πξνγξακκαηηζκνχ πνπ πξναλαθέξζεθαλ ζηελ πξνζέγγηζε ηνπ ηερληθνχ έξγνπ. 92

93 ρήκα 6.9 Γηαδνρηθά βήκαηα γηα ηελ θαηαζθεπή κνλνπαηηνχ ζε αξραηνινγηθφ έξγν. ( Μαζηξαληψλεο, 2008 ) Σν αξραηνινγηθφ έξγν ππφθεηηαη ζηνπο πεξηνξηζκνχο φισλ ησλ έξγσλ νη νπνίνη δελ κπνξνχλ λα παξαβηαζηνχλ, φπσο: Έρεη θαζνξηζκέλνπο ζηφρνπο. Έρεη πεξηνξηζκέλν πξνυπνινγηζκφ. Έρεη ζπγθεθξηκέλν ρξνλνδηάγξακκα. πλεπψο, αθφκε θαη έλα απιφ αξραηνινγηθφ έξγν, φπσο είλαη ε ράξαμε ελφο κνλνπαηηνχ, απαηηεί δηαδνρηθά βήκαηα. Σα ζχλζεηα έξγα αλάδεημεο πνπ ζπρλά πεξηιακβάλνπλ αλαζηεισηηθά πξνγξάκκαηα απαηηνχλ κεγαιχηεξν πιήζνο βεκάησλ. Πξνθεηκέλνπ λα αληηκεησπηζηεί ε ηεξάζηηα πνιππινθφηεηα ηέηνησλ έξγσλ πξνηείλεηαη ε αλάιπζε ησλ έξγσλ απηψλ ζε αιπζίδεο κηθξνχ κεγέζνπο αξραηνινγηθψλ έξγσλ, ηα νπνία ζηελ πνξεία ηνπ ρξφλνπ νινθιεξψλνπλ κηα ζχλζεηε θαη κεγάιεο θιίκαθαο επέκβαζε. 93

94 Γηαρείξηζε Αξραηνινγηθνχ έξγνπ, Αξραηνινγηθή Απηεπηζηαζία, Δπηκέξνπο ζηάδηα δηαρείξηζεο 94

95 Κεθάιαην Ζ Αξραηνινγηθή Απηεπηζηαζία Σν αξραηνινγηθφ έξγν ην νπνίν είλαη έλα δεκφζην έξγν είλαη δπλαηφλ λα πινπνηεζεί είηε α) απφ εηδηθεπκέλεο εξγνιεπηηθέο επηρεηξήζεηο είηε β) απφ ην θνξέα θαηαζθεπήο ηνπ έξγνπ κε απηεπηζηαζία κέζσ θαηάιιειεο ηερληθήο Τπεξεζίαο θαη πξνζσπηθφ πνπ ππάξρεη ή θαηά πεξίπησζε πξνζιακβάλεηαη θαη ακείβεηαη απφ ηηο πηζηψζεηο ηνπ έξγνπ. Σα αξραηνινγηθά έξγα δελ κπνξνχλ λα αθνινπζήζνπλ ηελ «θιαζηθή» νδφ πινπνίεζεο ησλ δεκνζίσλ έξγσλ απφ εξγνιεπηηθέο επηρεηξήζεηο, γηα ην ιφγν απηφ ηα ζπγθεθξηκέλα έξγα πινπνηνχληαη κε ηε κέζνδν ηεο απηεπηζηαζίαο. Ζ αξραηνινγηθή απηεπηζηαζία έρεη θαζηεξσζεί σο δφθηκε κέζνδνο πινπνίεζεο αξραηνινγηθψλ έξγσλ, δηφηη παξέρεη δχν νπζηψδεηο δηαζθαιίζεηο γηα ηελ επηηπρή εθηέιεζε ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ: α) Σελ δηεπηζηεκνληθή ζπλεξγαζία, ε νπνία απνηειεί ην ζεκέιην πάλσ ζην νπνίν ζηεξίδεηαη ε φιε νξγάλσζε γηα ην ζρεδηαζκφ θαη ηελ πινπνίεζε ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ. Ο ζχλζεηνο ραξαθηήξαο ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ απαηηεί ηε ζπκκεηνρή ζην ζρεδηαζκφ θαη ζηελ πινπνίεζή ηνπ δηαθνξεηηθψλ επηζηεκνληθψλ εηδηθνηήησλ ( αξραηνιφγνη, αξρηηέθηνλεο, ζηαηηθνί, ζπληεξεηέο, ρεκηθνί, ηνπνγξάθνη, πιεξνθνξηθνί θ.α. ). Ζ δηεπηζηεκνληθή ζχλζεζε, πνπ απνηειεί ζήκεξα δνκηθφ ζηνηρείν γηα ηελ κειέηε, νξγάλσζε θαη εθηέιεζε ησλ αξραηνινγηθψλ έξγσλ, επηηπγράλεηαη: ην επίπεδν ηνπ έξγνπ, κε ηε ζπγθξφηεζε δηεπηζηεκνληθήο νκάδαο επίβιεςεο ην επίπεδν ηεο ζπλνιηθήο ιεηηνπξγίαο ηνπ ΤΠ.ΠΟ.Σ., κε ην ζπλερή εζσηεξηθφ επηζηεκνληθφ έιεγρν, ζηνλ νπνίν ππνβάιινληαη ηα αξραηνινγηθά έξγα, κέζα απφ ηηο γλσκνδνηήζεηο ησλ πκβνπιίσλ ( ΚΑ ή Σνπηθά πκβνχιηα Μλεκείσλ ), ηα νπνία έρνπλ επίζεο δηεπηζηεκνληθή ζπγθξφηεζε. 95

96 β) Σελ απαξαίηεηε δηαρεηξηζηηθή επειημία θαη επρεξέζηεξε πξνζαξκνγή ησλ κειεηψλ θαη ησλ εξγαζηψλ ζηηο ηδηαίηεξεο απαηηήζεηο ησλ κλεκείσλ θαη ζηα αξραηνινγηθά δεδνκέλα πνπ πξνθχπηνπλ ζηελ πνξεία πινπνίεζεο ηνπ έξγνπ. Ζ εθπφλεζε ησλ κειεηψλ θαη ε εθηέιεζε ησλ εξγαζηψλ δελ αλαηίζεληαη ζε ηξίην ( γεληθφ κειεηεηή ή γεληθφ εξγνιάβν ), αιιά πινπνηνχληαη απφ ηελ ίδηα ηελ Τπεξεζία. Απηή ε πξνζέγγηζε, ηεο εθηέιεζεο ησλ έξγσλ δη απηεπηζηαζίαο, έρεη κία ζεηξά απφ πιενλεθηήκαηα: Γίλεηαη ε δπλαηφηεηα λα εθπαηδεπηεί κία νκάδα επηζηεκφλσλ θαη εξγαηνηερληηψλ ζηηο ηδηαηηεξφηεηεο ησλ κλεκείσλ θαη ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ, θάηη ηδηαίηεξα θξίζηκν γηα καθξνρξφληα έξγα ζε ζεκαληηθνχο αξραηνινγηθνχο ρψξνπο, κλεκεία ή ζχλνια κλεκείσλ. Παξέρεηαη κεγάιε επειημία ζηελ ηξνπνπνίεζε ησλ κειεηψλ, θαζψο απηέο δελ αλαηίζεληαη σο ζχλνιν ζε ηξίηνπο ( γξαθεία κειεηψλ ), θάηη πνπ ζα νδεγνχζε ζε δηαπξαγκαηεχζεηο θαη αλαδηαπξαγκαηεχζεηο γηα θάζε κεηαβνιή ηνπ αληηθεηκέλνπ ηεο κειέηεο. Παξέρεηαη κεγάιε επειημία ζηε δηαρείξηζε ηνπ έξγνπ, θαζψο δίλεηαη ε δπλαηφηεηα λα παξαθνινπζνχληαη νη ηξνπνπνηήζεηο θαη εμεηδηθεχζεηο ησλ κειεηψλ, πνπ παξάγνληαη θαηά ηε θάζε εθηέιεζεο ηνπ έξγνπ, ρσξίο απηφ λα νδεγεί ζε δηαπξαγκαηεχζεηο θαη αλαδηαπξαγκαηεχζεηο γηα θάζε κεηαβνιή ηνπ αληηθεηκέλνπ ηνπ, θάηη πνπ ζα ζπλέβαηλε εάλ ην ζχλνιν ηνπ έξγνπ είρε αλαηεζεί ζε έλαλ ηξίην ( γεληθφ εξγνιάβν ). Γηαζθαιίδεηαη πςειή πνηφηεηα κειεηψλ θαη θαηαζθεπψλ, θαζψο θαη νηθνλνκία ζε ρξφλν θαη ρξήκα. ηηο δηαρεηξηζηηθέο επειημίεο πνπ εμαζθαιίδνληαη απφ ηε κέζνδν ηεο απηεπηζηαζίαο, πξέπεη λα ζπλππνινγηζηνχλ θαη ηα πεξηζψξηα δηνξζσηηθψλ ελεξγεηψλ πνπ παξέρεη ην γεγνλφο φηη ν ίδηνο ν θνξέαο πινπνίεζεο εθπνλεί ηε κειέηε θαη εθηειεί ην έξγν «κε ίδηα κέζα». Γειαδή, θάζε Τπεξεζία έρεη ηε δπλαηφηεηα, ζε κεγαιχηεξν ή κηθξφηεξν βαζκφ, λα ρξεζηκνπνηήζεη ην κφληκν πξνζσπηθφ ηεο, επηζηεκνληθφ ή εξγαηνηερληθφ, θαζψο θαη ηα κεραληθά κέζα ή θαη πιηθά πνπ ελδερφκελα δηαζέηεη. Αλάινγα κε ηα 96

97 πξνβιήκαηα πνπ παξνπζηάδεη θάζε έξγν, έρεη ηε δπλαηφηεηα λα δηαηάμεη ηηο δπλάκεηο ηεο, ψζηε λα αλαπιεξψλεη ρξνληθέο θαζπζηεξήζεηο ή ππεξβάζεηο θφζηνπο, κηθξήο ή κεζαίαο θιίκαθαο. 7.2 Δθθίλεζε αξραηνινγηθνχ έξγνπ Δθθίλεζε νλνκάδεηαη ε δηαδηθαζία κε ηελ νπνία ηππηθά πξαγκαηνπνηείηαη ε έλαξμε ελφο λένπ έξγνπ, ή ε ζπλέρηζε ηνπ ζε κία επφκελε θάζε. Κάζε έξγν πξνθαιείηαη απφ θάπνηα αηηία, ε νπνία κπνξεί λα νλνκάδεηαη «αλάγθε», «πξφβιεκα», «επθαηξία» ή «απαίηεζε». Ζ ηππηθή εθθίλεζε ηνπ έξγνπ, πνπ πξνθαιείηαη απφ κία ή πεξηζζφηεξεο αηηίεο ζπλδέεη ην έξγν κε ηελ ελ γέλεη θαη ηε ζπλερή ιεηηνπξγία ηνπ θνξέα πινπνίεζεο. ηελ πεξίπησζε ησλ αξραηνινγηθψλ έξγσλ, θαηά θαλφλα έρεη πξνεγεζεί κεγάιε πξνζπάζεηα, ηδηαίηεξα ζε φηη αθνξά ηελ αξραηνινγηθή έξεπλα θαη ηεθκεξίσζε, πξηλ απφ ηελ ηππηθή εθθίλεζε ηνπο. Γεδνκέλα ηεο δηαδηθαζίαο εθθίλεζεο αξραηνινγηθνχ έξγνπ Πξνθεηκέλνπ λα ελεξγνπνηεζεί θαη νινθιεξσζεί ε δηαδηθαζία εθθίλεζεο ελφο αξραηνινγηθνχ έξγνπ, απαηηνχληαη ηα εμήο δεδνκέλα: Ζ αξραηνινγηθή ηεθκεξίσζε ηνπ έξγνπ Καηά ηελ εθθίλεζε ησλ αξραηνινγηθψλ έξγσλ ζα πξέπεη λα δίλεηαη ηδηαίηεξε ζεκαζία θαη πξνζνρή ζηε ζπγθέληξσζε ηεο επηζηεκνληθήο βηβιηνγξαθίαο ( άξζξα, αλαθνηλψζεηο, κνλνγξαθίεο θιπ ) πνπ θαιχπηεη απφ ηελ ζθνπηά ηεο αξραηνινγηθήο έξεπλαο θαη ηεθκεξίσζεο ην κλεκείν ή ηνλ αξραηνινγηθφ ρψξν πνπ ζα αλαδεηρζεί. Ζ πεξηγξαθή ηνπ ηειηθνχ παξαδνηένπ ηνπ έξγνπ Απαηηείηαη ε πεξηγξαθή ηνπ ηειηθνχ παξαδνηένπ ηνπ έξγνπ, δειαδή ηνπ αγαζνχ ή ηεο ππεξεζίαο πνπ αλακέλεηαη φηη ζα παξαρζεί ηειηθά απφ ην έξγν. Ζ πεξηγξαθή απηή κπνξεί λα είλαη αδξή θαηά ηα αξρηθά ζηάδηα ηνπ έξγνπ, θαη λα θαζίζηαηαη 97

98 πξννδεπηηθά φιν θαη πεξηζζφηεξν ιεπηνκεξήο, θαζψο εθπνλνχληαη νη κειέηεο ηνπ έξγνπ. Ωζηφζν, αθφκε θαη θαηά ηα αξρηθά ζηάδηα, ε πεξηγξαθή απηή ζα πξέπεη λα ζπλδέεη ην έξγν κε ηελ αηηία πνπ ην πξνθάιεζε. Ζ πνιηηηθή ζηνλ ηνκέα ησλ κλεκείσλ Πξνθεηκέλνπ λα ζρεδηαζηεί έλα αξραηνινγηθφ έξγν απαηηείηαη λα είλαη γλσζηφο θαη ζαθψο δηαηππσκέλνο ν ζηξαηεγηθφο ζρεδηαζκφο, ζηνλ νπνίν εληάζζεηαη ην έξγν. Κάζε έξγν πξέπεη λα εμππεξεηεί ηνπο ζηξαηεγηθνχο ζηφρνπο ηνπ θνξέα ρξεκαηνδφηεζεο θαη θπζηθά ηνπ θνξέα πινπνίεζεο. Σα θξηηήξηα επηινγήο αξραηνινγηθψλ έξγσλ θαη νη ηζηνξηθέο πιεξνθνξίεο πλήζσο ε επηινγή ελφο έξγνπ γίλεηαη απφ κία νκάδα νκνεηδψλ έξγσλ, νπφηε έλα ζχζηεκα θξηηεξίσλ είλαη αλαγθαίν, πξνθεηκέλνπ λα ηεξαξρεζνχλ ηα ππνςήθηα πξνο ρξεκαηνδφηεζε έξγα. Απηά ηα θξηηήξηα κπνξεί λα είλαη: Σν θφζηνο ηνπ έξγνπ. Ο ρξφλνο πνπ απαηηείηαη κέρξη ηελ νινθιήξσζε ηνπ. Ζ σξηκφηεηα ηεο πξφηαζεο. Ζ εκπεηξία ηνπ θνξέα πινπνίεζεο. Ζ άκεζε απνδνηηθφηεηα ηνπ. Σα έκκεζα νθέιε. Άιια κε νηθνλνκηθά θξηηήξηα. Ο θαζεγεηήο Β. Λακπξηλνπδάθεο έρεη πξνηείλεη έλα ζχζηεκα «αμηψλ» γηα ηελ αμηνιφγεζε ππνςήθησλ αξραηνινγηθψλ έξγσλ 15. ην ζχζηεκα απηφ πεξηιακβάλνληαη: 15 Βιέπε Κεθάιαην 3. ( 3.1 Ζ έλλνηα ηεο δηαρείξηζεο κλεκείσλ. Μλεκεία θαη θνηλσλία ) 98

99 o Ζ επηζηεκνληθή αμία. o Ζ ζπαληφηεηα. o Ζ ηζηνξηθή αμία. o Ζ εζληθή αμία. o Ζ ηνπηθή αμία. o Ζ ζξεζθεπηηθή ή ζπκβνιηθή αμία. o Ζ αηζζεηηθή αμία. o Ζ αμία παιαηφηεηαο. o Ζ αμία πνπ πξνθχπηεη απφ ην βαζκφ δηαηήξεζεο θαη ηελ απζεληηθφηεηα ηνπ πιηθνχ. o Ζ δηδαθηηθή αμία. o Ζ πνιηηηζκηθή αμία. o Ζ νηθνλνκηθή ηνπξηζηηθή αμία. o Ζ αμία απφ ηελ δπλαηφηεηα λέαο ρξήζεο. o Ζ θνηλσληθή αμία. Σέινο, απαηηείηαη ε ζπγθέληξσζε θαη ε επεμεξγαζία ησλ ηζηνξηθψλ πιεξνθνξηψλ ζρεηηθά κε ην έξγν. ηηο πιεξνθνξίεο απηέο πξέπεη λα πεξηιακβάλνληαη απαξαίηεηα: Σα απνηειέζκαηα πξνεγνχκελσλ αμηνινγήζεσλ, ζηελ πεξίπησζε πνπ ην έξγν έρεη πξνηαζεί θαη πάιη θαηά ην παξειζφλ, Όια ηα ηερληθά θαη νηθνλνκηθά ζηνηρεία πνπ αθνξνχλ πξνεγνχκελα έξγα ή θαη πξνεγνχκελεο θάζεηο ηνπ έξγνπ. Δξγαιεία θαη ηερληθέο θαηά ηε δηαδηθαζία εθθίλεζεο αξραηνινγηθνχ έξγνπ Καηά ηελ επηινγή ησλ έξγσλ ρξεζηκνπνηνχληαη δπν ελαιιαθηηθέο δηαδηθαζίεο: Αμηνιφγεζε απφ νκάδεο εηδηθψλ 99

100 ηελ πεξίπησζε ησλ αξραηνινγηθψλ έξγσλ, ε αμηνιφγεζε απφ νκάδεο εηδηθψλ είλαη θαη ε πιένλ δφθηκε, θαη είλαη απηή πνπ εθαξκφδεηαη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα. Οπζηαζηηθφ ξφιν έρνπλ νη Γηεπζπληέο Αξραηνηήησλ θαη ν Γεληθφο Γηεπζπληήο Αξραηνηήησλ, ν Γ.Γ. ηνπ Τπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ, θαζψο θαη ην Κεληξηθφ Αξραηνινγηθφ πκβνχιην, δειαδή νη παξάγνληεο ηνπ έξγνπ πνπ έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα απνθιείζνπλ ηελ εθηέιεζε ηνπ. Σνλ νπζηαζηηθφηεξν ξφιν ζε απηή ηε δηαδηθαζία έρεη ν θνξέαο πξφηαζεο, πνπ ηαπηίδεηαη θαηά θαλφλα κε ηνλ θνξέα πινπνίεζεο, δειαδή ε Δθνξεία Αξραηνηήησλ ή ε Δπηζηεκνληθή Δπηηξνπή ηνπ Σ.Γ.Π.Δ.Α.Δ. Πνζνηηθέο κέζνδνη αμηνιφγεζεο χκθσλα κε ηελ εγθχθιην ηνπ Γεληθνχ Γξακκαηέα ηνπ Τπνπξγείνπ Οηθνλνκίαο θαη Οηθνλνκηθψλ, θαηά ηελ εθθίλεζε θάζε αξραηνινγηθνχ έξγνπ πνπ παξάγεη έζνδα, ζπληάζζεηαη ηεχρνο ηερληθν-νηθνλνκηθήο αλάιπζεο, πνπ πεξηιακβάλεη ηα αθφινπζα θεθάιαηα: 1. Σν πξνηεηλφκελν έξγν 1.1 Πεξηγξαθή ηνπ έξγνπ 1.2 Πξνυπνινγηζκφο θαη ρξεκαηνδνηηθά ζηνηρεία ηνπ έξγνπ 2. Υξεκαηννηθνλνκηθή αλάιπζε 2.1 Αλάιπζε ρξεκαηνξνψλ εζφδσλ εμφδσλ 2.2 Υξεκαηννηθνλνκηθή αλάιπζε θαη έιεγρνο ζεκαληηθφηεηαο θαζαξψλ εζφδσλ. 7.3 Πξνζδηνξηζκφο θπζηθνχ αληηθεηκέλνπ έξγνπ θαη δηαθξηηά ηκήκαηα θνπφο θνπφο απηήο ηεο δηαδηθαζίαο είλαη λα απνζαθεληζηεί ην θπζηθφ αληηθείκελν πνπ πξφθεηηαη λα πινπνηεζεί κε ην ζπγθεθξηκέλν έξγν. πρλά, ηα αξραηνινγηθά έξγα 100

101 νινθιεξψλνληαη κέζσ δηαδνρηθψλ έξγσλ, θάζε έλα απφ ηα νπνία πινπνηεί ζπγθεθξηκέλν ηκήκα ελφο επξχηεξνπ Πξνγξάκκαηνο. Δπίζεο, ζπρλά νη αξραηνινγηθέο κειέηεο πνπ εθπνλνχληαη θαη εγθξίλνληαη ζχκθσλα κε ηελ πξναλαθεξζείζα δηαδηθαζία πεξηγξάθνπλ επξχηεξεο παξεκβάζεηο, ππνζχλνιν ησλ νπνίσλ απνηειεί θάζε ζπγθεθξηκέλν έξγν. Απνηειεί ζπλεπψο θξίζηκν παξάγνληα γηα ηελ επηηπρία ελφο έξγνπ, ε απνζαθήληζε ηνπ θπζηθνχ αληηθεηκέλνπ πνπ επηιέγεηαη λα πινπνηεζεί ζην πιαίζην ηνπ έξγνπ απηνχ, ιακβαλνκέλσλ ππ φςηλ ησλ ρξνληθψλ θαη νηθνλνκηθψλ πεξηνξηζκψλ πνπ ηίζεληαη θάζε θνξά. Πεξηγξαθή ηεο Γηαδηθαζίαο Τπφ ηελ επνπηεία ηνπ Πξντζηακέλνπ ηεο Τπεξεζίαο, ζπληάζζεηαη θείκελν πνπ πεξηιακβάλεη ηε ζθνπηκφηεηα θαη ην θπζηθφ αληηθείκελν ηνπ έξγνπ. Ζ ζθνπηκφηεηα ηνπ έξγνπ πεξηγξάθεη ηνπο ζηφρνπο ηνπ έξγνπ, ηηο αλάγθεο πνπ απηφ θαιείηαη λα θαιχςεη, πξνζδηνξίδεη ηειηθά ηνλ θχξην ραξαθηήξα ηνπ έξγνπ, φπσο είλαη: Άξζε εηνηκνξξνπίαο. Απνθαηάζηαζε θζνξψλ ζηα κλεκεία. Λήςε κφληκσλ κέηξσλ πξνζηαζίαο. Μεξηθή / παξαδεηγκαηηθή αλαζηήισζε ηκήκαηνο ηνπ κλεκείνπ - αλάδεημε ηεο ηξίηεο δηάζηαζεο. Δθηεηακέλε αλαζηήισζε ηνπ κλεκείνπ. Απφδνζε ηνπ κλεκείνπ ή ηνπ ρψξνπ ζε ζχγρξνλε ρξήζε. Δμαζθάιηζε πξνζπειαζηκφηεηαο επηζθεςηκφηεηαο ζε κλεκεία ή αξραηνινγηθνχο ρψξνπο πνπ κέρξη ζήκεξα ήηαλ θιεηζηνί γηα ην επξχ θνηλφ. Αχμεζε ηεο επηζθεςηκφηεηαο ήδε επηζθέςηκσλ κλεκείσλ ή ρψξσλ. Δπηπιένλ, θάζε έξγν αλάινγα κε ην είδνο θαη ηε θχζε ηνπ, ζα πξέπεη λα εμαζθαιίδεη ηελ πξφζβαζε ζε φινπο ηνπο ελ δπλάκεη ρξήζηεο ηνπ. Καηά ζπλέπεηα ζα πξέπεη λα ιακβάλνληαη ππ φςηλ ήδε απφ ην ζρεδηαζκφ ηνπ έξγνπ νη αθφινπζεο παξάκεηξνη ζπλδπαζηηθά ή ελαιιαθηηθά: Πξφζβαζε ζην θπζηθφ θαη δνκεκέλν πεξηβάιινλ ηνπ έξγνπ. 101

102 Πξφζβαζε ζηηο ππεξεζίεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πινπνίεζε θαη ιεηηνπξγία ηνπ έξγνπ. Πξφζβαζε ζηελ πιεξνθφξεζε κε ηε ρξήζε ηερλνινγίαο πιεξνθνξηψλ θαη επηθνηλσληψλ. Ζ πεξηγξαθή ηνπ θπζηθνχ αληηθεηκέλνπ πξέπεη λα παξαπέκπεη θαη ζηηο ηπρφλ ππάξρνπζεο κειέηεο, πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ αλαιπηηθή ηεθκεξίσζε. Αθφκα θαη φηαλ δελ έρνπλ εθπνλεζεί φιεο νη αλαγθαίεο κειέηεο ( πνπ απνηεινχλ ζπρλά κέξνο ηεο απηεπηζηαζίαο ) πξέπεη: Να νξηνζεηείηαη κε ζαθήλεηα ε πεξηνρή επέκβαζεο. Να πεξηγξάθεηαη πνηνηηθά ην αληηθείκελν ηνπ έξγνπ κε ηε κνξθή θεηκέλνπ. Να πξνζδηνξίδεηαη πνζνηηθά ην παξαπάλσ αληηθείκελν ηνπ έξγνπ ζε επί κέξνπο νκάδεο εξγαζηψλ (δηαθξηηά ηκήκαηα θπζηθνχ αληηθεηκέλνπ ). Να πξνζδηνξίδεηαη ην θπζηθφ αληηθείκελν ηνπ έξγνπ ζε ζρέζε κε ηελ εγθεθξηκέλε κειέηε. Να πξνζδηνξίδνληαη ηα κέηξα πνπ ζα ιεθζνχλ γηα ηελ εμαζθάιηζε ηεο πξνζβαζηκφηεηαο. Να δηαρσξίδεηαη ην θπζηθφ αληηθείκελν ηνπ έξγνπ ζε ζρέζε κε έξγα πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ ή πξαγκαηνπνηνχληαη ζην ίδην ρψξν ή ζην ίδην κλεκείν κε ζπγρξεκαηνδφηεζε απφ νπνηνδήπνηε πξφγξακκα πξνγελέζηεξεο ή ηεο ηξέρνπζαο πξνγξακκαηηθήο πεξηφδνπ. Ζ πεξηγξαθή ησλ δηαθξηηψλ ηκεκάησλ πξέπεη λα είλαη ηφζν πνηνηηθή φζν θαη πνζνηηθή. Με ηνλ ηξφπν απηφ: Σν έξγν αλαιχεηαη ζε ζπγθεθξηκέλεο νκάδεο δξαζηεξηνηήησλ ( ηκήκαηα ή θάζεηο ηνπ έξγνπ ) πνπ κε ηε ζεηξά ηνπο είλαη δπλαηφλ λα αλαιχνληαη ζε επηκέξνπο δξαζηεξηφηεηεο. Πξνζδηνξίδνληαη ηα αλακελφκελα θπζηθά απνηειέζκαηα ( παξαδνηέα ) θάζε επηκέξνπο δξαζηεξηφηεηαο. 102

103 Σα δηαθξηηά ηκήκαηα γηα έξγα ζε αξραηνινγηθνχο ρψξνπο θαη κλεκεία είλαη ηα εμήο: Α/Α ΓΗΑΚΡΗΣΟ ΣΜΖΜΑ ΦΤΗΚΟΤ ΑΝΣΗΚΔΗΜΔΝΟΤ 1. ΠΔΡΗΦΡΑΞΔΗ 2. ΔΡΓΑΗΔ ΠΔΓΗΟΤ 3. ΤΠΟΓΟΜΔ & ΔΓΚΑΣΑΣΑΔΗ ΔΞΤΠΖΡΔΣΖΖ ΚΟΗΝΟΤ 4. ΠΡΟΣΑΗΑ ΑΝΑΓΔΗΞΖ ΜΝΖΜΔΗΩΝ 5. ΔΡΔΤΝΑ ΣΔΚΜΖΡΗΩΖ ΠΛΖΡΟΦΟΡΖΖ 6. ΔΠΑΝΔΚΘΔΔΗ ΔΞΟΠΛΗΜΟ ΔΡΓΑΣΖΡΗΩΝ ΚΑΗ ΑΠΟΘΖΚΩΝ 7. ΛΟΗΠΔ ΔΡΓΑΗΔ Πίλαθαο 7.1 Τπφδεηγκα δηαθξηηψλ ηκεκάησλ γηα έξγα ζε αξραηνινγηθνχο ρψξνπο. 7.4 Υξνλνδηάγξακκα έξγνπ θνπφο Πεξηγξαθή δηαδηθαζίαο έξγνπ Αθνχ έρεη νινθιεξσζεί ε δηαδηθαζία ηνπ πξνζδηνξηζκνχ ησλ δηαθξηηψλ ηκεκάησλ ηνπ θπζηθνχ αληηθεηκέλνπ αθνινπζεί ν πξνζδηνξηζκφο ηνπ ρξνλνδηαγξάκκαηνο. Αξρηθά πξνζδηνξίδεηαη ην ρξνλνδηάγξακκα ησλ επηκέξνπο εξγαζηψλ, ιακβάλνληαο ππφςε ηηο εμαξηήζεηο ησλ δξαζηεξηνηήησλ, δειαδή πνηα δξαζηεξηφηεηα αθνινπζείηαη απφ πνηα, πνηα γηα λα αξρίζεη πξέπεη λα έρεη ηειεηψζεη ε επφκελε θαη νπ ην θαζεμήο, ψζηε λα πξνθχςεη ην ρξνληθφ πιαίζην πνπ ζα ρξεηαζηεί γηα ηελ νινθιήξσζε ησλ εξγαζηψλ ηνπ έξγνπ. ηνλ πίλαθα πνπ αθνινπζεί ( Πίλαθαο 7.2 ) θαίλεηαη ην ππφδεηγκα ηνπ ρξνλνδηαγξάκκαηνο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζηα αξραηνινγηθά έξγα γηα ην πξψην επίπεδν αλάιπζεο θαη ζην παξάξηεκα παξαηίζεηαη γηα ην πιήζνο ησλ πηζαλψλ εξγαζηψλ. 103

104 Α/Α ΓΗΑΚΡΗΣΟ ΣΜΖΜΑ ΦΤΗΚΟΤ ΑΝΣΗΚΔΗΜΔΝΟΤ 1. ΠΔΡΗΦΡΑΞΔΗ 2. ΔΡΓΑΗΔ ΠΔΓΗΟΤ 3. ΤΠΟΓΟΜΔ & ΔΓΚΑΣΑΣΑΔΗ ΔΞΤΠΖΡΔΣΖΖ ΚΟΗΝΟΤ 4. ΠΡΟΣΑΗΑ ΑΝΑΓΔΗΞΖ ΜΝΖΜΔΗΩΝ 5. ΔΡΔΤΝΑ ΣΔΚΜΖΡΗΩΖ ΠΛΖΡΟΦΟΡΖΖ 6. ΔΠΑΝΔΚΘΔΔΗ ΔΞΟΠΛΗΜΟ ΔΡΓΑΣΖΡΗΩΝ ΚΑΗ ΑΠΟΘΖΚΩΝ 7. ΛΟΗΠΔ ΔΡΓΑΗΔ ΥΡΟΝΟΓΗΑΓΡΑΜΜΑ ΔΝΑΡΞΖ ΛΖΞΖ Πίλαθαο 7.2 Τπφδεηγκα ηνπ ρξνλνδηαγξάκκαηνο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζηα αξραηνινγηθά έξγα. 7.5 Πξνυπνινγηζκφο έξγνπ θνπφο θνπφο απηήο ηεο δηαδηθαζίαο είλαη λα πξνζδηνξηζηεί ν ηξφπνο πινπνίεζεο ηνπ θπζηθνχ αληηθεηκέλνπ θαη παξάιιεια λα πξνζδηνξηζηεί θαη λα αηηηνινγεζεί ν πξνυπνινγηζκφο ηνπ έξγνπ. ην πιαίζην απηφ θαηαγξάθνληαη νη δξαζηεξηφηεηεο ( κειέηεο, ππεξεζίεο ή εξγαζίεο ) πνπ ζα πινπνηεζνχλ απφ ζπλεξγεία ηεο Τπεξεζίαο θαζψο θαη εθείλεο πνπ πξνβιέπεηαη λα αλαηεζνχλ ζε ηξίην. Δπίζεο, πξνζδηνξίδεηαη ζε πνηεο απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο απηέο απαηηείηαη παξάιιεια λα γίλνπλ πξνκήζεηεο. Αλάινγα κε ηηο απνθάζεηο πνπ ζα ιεθζνχλ θαηά ην ζρεδηαζκφ ηνπ έξγνπ, ζα ηεξεζνχλ θαη νη δηαδηθαζίεο γηα ηελ πξφζιεςε πξνζσπηθνχ, ή ηελ αλάζεζε εξγαζηψλ - ππεξεζηψλ - πξνκεζεηψλ ζε ηξίηνπο. 104

105 Πεξηγξαθή ηεο δηαδηθαζίαο Τπφ ηελ επνπηεία ηνπ Πξντζηακέλνπ ηεο Τπεξεζίαο, ζπληάζζεηαη ν πξνυπνινγηζκφο ηνπ έξγνπ. Ο πξνυπνινγηζκφο ζπληάζζεηαη είηε απφ ηελ Οκάδα Δπίβιεςεο ηεο κειέηεο Αξραηνινγηθνχ Έξγνπ, είηε απφ άιια ζηειέρε πνπ γηα ην ζθνπφ απηφ εληέιινληαη απφ ηνλ Πξντζηάκελν ηεο Τπεξεζίαο. Ζ εθηίκεζε ηνπ θφζηνπο ηνπ έξγνπ κπνξεί λα πξνθχπηεη απφ ηηο κειέηεο πνπ έρνπλ ήδε εθπνλεζεί, απφ ζηνηρεία παξφκνησλ έξγσλ ( παξφκνηεο επεκβάζεηο αλάινγεο έθηαζεο ζπγγελνχο αληηθεηκέλνπ, θιπ ), απφ ζηνηρεία έξεπλαο αγνξάο, ή απφ ζπλδπαζκφ ησλ παξαπάλσ. Θα πξέπεη σζηφζν λα ζεκεησζεί φηη ζηα αξραηνινγηθά έξγα πνπ εθηεινχληαη δη απηεπηζηαζίαο ην κέζν θφζηνο εμαξηάηαη απφ κηα ζεηξά παξαγφλησλ, φπσο είλαη: Ζ θαηάζηαζε δηαηήξεζεο ησλ κλεκείσλ. Ο ηχπνο επέκβαζεο ( ζηεξέσζε, κεξηθή ή εθηεηακέλε αλαζηήισζε, ζπληήξεζε, ζπλδπαζκφο δηαθφξσλ ηχπσλ επέκβαζεο ). Απφ εμσηεξηθνχο παξάγνληεο ( π.ρ. ε γεσγξαθηθή πεξηνρή επεξεάδεη ην θφζηνο κεηαθνξάο πιηθψλ θιπ ). Ζ ηδηαηηεξφηεηα ησλ αξραηνινγηθψλ έξγσλ σο ηερληθψλ έξγσλ θαη ε δπζρέξεηα πξνκέηξεζεο ηνπο αλαγλσξίδεηαη ξεηά απφ ην άξζξν 9 ηνπ Π.Γ. 99/92. Γηα απηφλ ηνλ ιφγν, φπσο αλαθέξεηαη ζην ίδην άξζξν, ζπληάζζεηαη θαη εγθξίλεηαη απφ ηελ Τπεξεζία ελδεηθηηθφ ρξνλνδηάγξακκα θαη ελδεηθηηθφο πξνυπνινγηζκφο ηα νπνία θαη απνηππψλνληαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα. Δηδηθφηεξα, θαζνξίδεηαη πνηεο δξαζηεξηφηεηεο, κειέηεο, ππεξεζίεο ή εξγαζίεο, ζα πινπνηεζνχλ απφ ζπλεξγεία ηεο Τπεξεζίαο θαη πνηεο κε αλάζεζε ζε ηξίην. Αθφκε, πξνζδηνξίδεηαη ζε πνηεο απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο απηέο απαηηείηαη παξάιιεια λα γίλνπλ πξνκήζεηεο. Πξέπεη λα πξνζδηνξίδνληαη ηα εμήο ζηνηρεία: 105

106 Δθηίκεζε ηνπ θφζηνπο αλά δηαθξηηφ ηκήκα θπζηθνχ αληηθεηκέλνπ. εκεηψλεηαη φηη ην δηαθξηηφ «Λνηπέο Δξγαζίεο» πεξηιακβάλεη: o ηελ εθηίκεζε ηνπ θφζηνπο γηα ηελ νξγάλσζε ηνπ εξγνηαμίνπ. o ηελ εθηίκεζε ηνπ θφζηνπο γηα ηελ νξζή ιεηηνπξγία ηνπ έξγνπ. Δθηίκεζε θφζηνπο απξνβιέπησλ, ηα νπνία πξνβιέπνληαη ζην Ν. 2947/2001 ( άξζξν 19, παξ.3 ) θαη κπνξνχλ λα αλέιζνπλ κέρξη ηνπ πνζνζηνχ ηνπ 10% επί ηνπ εθηηκψκελνπ πξνυπνινγηζκνχ. πλνιηθφ θφζηνο ηνπ έξγνπ. ην πιαίζην απηήο ηεο δηαδηθαζίαο, ζπκπιεξψλεηαη ν πίλαθαο πνπ αθνινπζεί: Α/Α ΓΗΑΚΡΗΣΟ ΣΜΖΜΑ ΦΤΗΚΟΤ ΑΝΣΗΚΔΗΜΔΝΟΤ ΜΗΘΟΓΟΗΑ ΑΝΑΘΔΖ ΔΡΓΑΗΩΝ Δ ΣΡΗΣΟΤ ΠΡΟΜΖΘΔΗΔ ΤΛΗΚΩΝ ΤΝΟΛΟ 1. ΠΔΡΗΦΡΑΞΔΗ 2. ΔΡΓΑΗΔ ΠΔΓΗΟΤ 3. ΤΠΟΓΟΜΔ & ΔΓΚΑΣΑΣΑΔΗ ΔΞΤΠΖΡΔΣΖΖ ΚΟΗΝΟΤ 4. ΠΡΟΣΑΗΑ ΑΝΑΓΔΗΞΖ ΜΝΖΜΔΗΩΝ 5. ΔΡΔΤΝΑ ΣΔΚΜΖΡΗΩΖ ΠΛΖΡΟΦΟΡΖΖ 6. ΔΠΑΝΔΚΘΔΔΗ ΔΞΟΠΛΗΜΟ ΔΡΓΑΣΖΡΗΩΝ ΚΑΗ ΑΠΟΘΖΚΩΝ 7. ΛΟΗΠΔ ΔΡΓΑΗΔ 8. ΑΠΡΟΒΛΔΠΣΑ 106

107 Πίλαθαο 7.3 Τπφδεηγκα πξνζδηνξηζκνχ ηξφπνπ πινπνίεζεο θπζηθνχ αληηθεηκέλνπ θαη πξνυπνινγηζκνχ αξραηνινγηθνχ έξγνπ. Ζ απνηχπσζε ησλ ελεξγεηψλ ζηνλ παξαπάλσ πίλαθα είλαη ελδεηθηηθή, κε ηελ έλλνηα φηη νη ζπλζήθεο ηεο αγνξάο εξγαζίαο θαηά ηε δηάξθεηα πινπνίεζεο ηνπ έξγνπ κπνξεί λα επηβάινπλ δηαθνξνπνηήζεηο ζην αξρηθφ ζρέδην ( π.ρ. κηα εξγαζία πνπ είρε ζρεδηαζηεί λα πινπνηεζεί κε σξνκίζζην πξνζσπηθφ λα αλαηεζεί ηειηθά ζε ηξίην, ή θαη αληίζηξνθα ). ε φ,ηη αθνξά ην πξφγξακκα πξνζιήςεσλ πξνζσπηθνχ, απαηηείηαη πεξαηηέξσ επεμεξγαζία, ψζηε λα απνηππσζνχλ νη απαηηνχκελεο εηδηθφηεηεο. Κξίζηκνο παξάγνληαο εδψ είλαη λα απνθαζηζηεί θαηά πφζν ζα αμηνπνηεζεί ζην έξγν κφληκν πξνζσπηθφ ηνπ θνξέα πινπνίεζεο ή θαη πξνζσπηθφ πνπ ζα πξνζιεθζεί εηδηθά γηα ην έξγν. ηε ζπλέρεηα, κε βάζε ηα ζηνηρεία ηνπ παξαπάλσ πίλαθα, ζπληάζζεηαη ν νηθνλνκηθφο πξνγξακκαηηζκφο ηνπ έξγνπ, δειαδή νη εηήζηεο αλάγθεο ρξεκαηνδφηεζεο ηνπ έξγνπ. 7.6 Γηαρείξηζε θηλδχλσλ θνπφο ηεο δηαδηθαζίαο είλαη: α) Να αληηκεησπηζηνχλ νη ηδηαίηεξνη θίλδπλνη πνπ αλαθέξνληαη ζηελ αζθάιεηα θαη πγηεηλή ηνπ πξνζσπηθνχ, κέζα απφ ηε δηαρείξηζε ηεο αζθάιεηαο ηνπ έξγνπ. Απηή πεξηιακβάλεη ηηο δηαδηθαζίεο πνπ είλαη απαξαίηεηεο γηα λα δηαζθαιηζηεί φηη ην έξγν ζα εθηειεζηεί κε ηε δένπζα πξνζνρή, ψζηε λα απνθεπρζνχλ αηπρήκαηα πνπ κπνξνχλ λα πξνθαιέζνπλ βιάβε ζηελ πγεία ηνπ πξνζσπηθνχ, είηε δεκία ζην αληηθείκελν ηνπ έξγνπ. ηα αξραηνινγηθά έξγα ε δηαρείξηζε ηεο αζθάιεηαο αθνινπζεί ηππνπνηεκέλεο δηαδηθαζίεο πνπ έρνπλ θαζνξηζηεί ζηνλ «Οδεγφ Αζθάιεηαο θαη Τγηεηλήο γηα ηα Αξραηνινγηθά Έξγα πνπ εθηεινχληαη δη απηεπηζηαζίαο», ν νπνίνο ιεηηνπξγεί σο de facto πξφηππν. 107

108 β) Να αληηκεησπηζηνχλ νη θίλδπλνη πνπ ελδερφκελα απεηινχλ ην έξγν. Κίλδπλνο, κε απηή ηε έλλνηα, νλνκάδεηαη θάζε γεγνλφο πνπ κπνξεί λα εκπνδίζεη ή λα πεξηνξίζεη ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηνπ έξγνπ, φπσο απηνί έρνπλ αξρηθά πξνζδηνξηζηεί. Ο θίλδπλνο πξνθχπηεη απφ ηελ αβεβαηφηεηα πνπ ελππάξρεη ζε θάζε αλζξψπηλε δξαζηεξηφηεηα θαη θαηά ηελ εθηέιεζε ησλ έξγσλ θαη κπνξεί λα κεηαθξαζηεί ζε ηξία θχξηα ελδερφκελα: o o o Τπέξβαζε ηνπ πξνυπνινγηζκνχ. Καζπζηέξεζε ζην ρξνλνδηάγξακκα. Με νινθιήξσζε ηνπ θπζηθνχ αληηθεηκέλνπ ηνπ έξγνπ. Οπσζδήπνηε, ν ζεκαληηθφηεξνο θίλδπλνο γηα έλα αξραηνινγηθφ έξγν εληνπίδεηαη ζηνλ ίδην ηνπ ηνλ ππξήλα, ζηελ νπζία ηνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ, θαη αλαθέξεηαη ζηε δηαρείξηζε θαη ηελ αλάδεημε ησλ αξραηνηήησλ, είλαη δειαδή ν «αξραηνινγηθφο θίλδπλνο». Ο κέγηζηνο θίλδπλνο είλαη ε θαηαζηξνθή ησλ κλεκείσλ ή ησλ αξραηνινγηθψλ δεδνκέλσλ. Δμίζνπ φκσο ζεκαληηθφο είλαη θαη ν θίλδπλνο ηεο εζθαικέλεο αλάδεημεο, δειαδή ηεο αθαίξεζεο απφ ηα κλεκεία ηεο ηζηνξηθφηεηαο ηνπο, ηεο κλήκεο πνπ θέξνπλ. 108

109 Γηαρείξηζε Κηλδχλνπ Αξραηνινγηθνχ έξγνπ: χζηεκα δηαρείξηζεο θαη αλαγλψξηζεο θηλδχλσλ 109

110 Κεθάιαην Δηζαγσγή ρεδφλ θαλέλα ηερληθφ έξγν δελ έρεη ηελ πνιπηέιεηα λα αλαπηχζζεηαη κέζα ζε έλα ηδαληθφ, πξνζηαηεπκέλν πεξηβάιινλ. Όιεο νη παξάκεηξνη ησλ έξγσλ ( ρξνλνδηαγξάκκαηα, θφζηε, πεξηερφκελν, πνηφηεηα ) αληηκεησπίδνπλ θηλδχλνπο ( risks ) νη νπνίνη κπνξνχλ λα ηηο κεηαβάιινπλ δξαζηηθά. Δπνκέλσο, ηα αξραηνινγηθά έξγα απνηειεί έλαλ θαη εμνρήλ ηνκέα ζηνλ νπνίν βξίζθνπλ εθαξκνγή ηα πεξί ησλ θηλδχλσλ θαη ηεο δηαρείξηζήο ηνπο. 8.2 Οξηζκφο θηλδχλνπ χκθσλα κε ην PMBνK 2004, σο θίλδπλνο ( risk ) ζε έλα έξγν νξίδεηαη «έλα αβέβαην γεγνλφο ή ζπλζήθε ε νπνία, αλ ζπκβεί, έρεη ζεηηθή ή αξλεηηθή επίδξαζε ζε ηνπιάρηζηνλ έλα ζηφρν ηνπ έξγνπ, φπσο ην ρξφλν νινθιήξσζεο, ην θφζηνο, ην θπζηθφ αληηθείκελν ή ηελ πνηφηεηα». Αλ ε έθβαζε είλαη ζεηηθή ηφηε ην αβέβαην γεγνλφο ραξαθηεξίδεηαη σο επθαηξία ελψ αλ είλαη αξλεηηθή ζεσξείηαη σο απεηιή, πνπ είλαη ε ζπλήζεο ζεψξεζε ηνπ θηλδχλνπ. Με απηήλ ηελ έλλνηα γίλεηαη αληηιεπηφο θαη ζην ρψξν ησλ ηερληθψλ έξγσλ φπνπ ν θίλδπλνο έρεη απνθιεηζηηθά αξλεηηθή έλλνηα. Ζ δηαρείξηζε θηλδχλνπ πεξηιακβάλεη ηηο δηαδηθαζίεο ζπζηεκαηηθήο αλαγλψξηζεο, αλάιπζεο θαη αληηκεηψπηζεο ησλ θηλδχλσλ ελφο έξγνπ. Κίλδπλνο ινηπφλ, νλνκάδεηαη θάζε γεγνλφο πνπ κπνξεί λα εκπνδίζεη ή λα πεξηνξίζεη ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηνπ έξγνπ φπσο απηνί έρνπλ αξρηθά πξνζδηνξηζηεί δειαδή απφ ηελ θάζε αξρηθήο ζχιιεςεο ηνπ έξγνπ. Ο θίλδπλνο πξνθχπηεη απφ ηελ αβεβαηφηεηα πνπ ελππάξρεη ζε θάζε αλζξψπηλε δξαζηεξηφηεηα θαη θαηά ηελ εθηέιεζε ησλ έξγσλ θαη κπνξεί λα κεηαθξαζηεί ζε ηξία θχξηα ελδερφκελα: 110

111 Τπέξβαζε ηνπ πξνϋπνινγηζκνχ. Καζπζηέξεζε ζην ρξνλνδηάγξακκα. Με νινθιήξσζε ηνπ θπζηθνχ αληηθεηκέλνπ ηνπ έξγνπ. Ο ζεκαληηθφηεξνο θίλδπλνο γηα έλα αξραηνινγηθφ έξγν είλαη ε θαηαζηξνθή ησλ κλεκείσλ ή ησλ αξραηνινγηθψλ δεδνκέλσλ. Δμίζνπ φκσο ζεκαληηθφο είλαη θαη ν θίλδπλνο ηεο εζθαικέλεο αλάδεημεο, δειαδή ηεο αθαίξεζεο απφ ηα κλεκεία ηεο ηζηνξηθφηεηαο ηνπο, ηεο κλήκεο πνπ θέξνπλ. 8.3 Βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θηλδχλνπ Σα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ελφο θηλδχλνπ είλαη : Ζ πηζαλφηεηα εκθάληζεο, ε νπνία εμαξηάηαη απφ ηηο αηηίεο πνπ πξνθαινχλ ηνλ θίλδπλν θαη νη νπνίεο ζεσξνχληαη σο δεδνκέλα ζηνηρεία ηνπ έξγνπ. Ο θίλδπλνο σο αβέβαην γεγνλφο θέξεη ζπγθεθξηκέλε πηζαλφηεηα εκθάληζεο, ε νπνία θαζνξίδεηαη απφ ηηο ππάξρνπζεο αηηίεο. Ζ ζπλέπεηα, πνπ πεξηγξάθεηαη απφ ηελ βαξχηεηα ηεο, ε νπνία ππνδεηθλχεη πφζν ζεκαληηθή είλαη ε ζπλέπεηα ελφο θηλδχλνπ αλ εκθαληζηεί ζε ζρέζε κε ηνπο ζηφρνπο ηνπ έξγνπ ( π.ρ. πφζε είλαη ή εθηηκάηαη ε νηθνλνκηθή επηβάξπλζε ελφο θηλδχλνπ αλ επέιζεη ). Ζ έθζεζε, ε νπνία πξνθχπηεη απφ ην γηλφκελν ηεο πηζαλφηεηαο εκθάληζεο επί ηε βαξχηεηα ηεο ζπλέπεηαο θαη εθθξάδεη πφζν ζεκαληηθφο είλαη ν θίλδπλνο γηα ην έξγν. ( έθζεζε = πηζαλφηεηα εκθάληζεο ζπλέπεηα ) 8.4 Σππνινγία θηλδχλσλ Οη θίλδπλνη κπνξνχλ λα θαηεγνξηνπνηεζνχλ αλάινγα κε ηε θχζε ηνπο, ηελ πξνέιεπζε ηνπο, ηηο επηπηψζεηο ηνπο θιπ, πξνθεηκέλνπ λα θαηαζηεί επρεξέζηεξε ε δηαρείξηζε ηνπο. 111

112 Οη θπξηφηεξεο απφ ηηο θαηεγνξηνπνηήζεηο απηέο είλαη νη εμήο: 1) Φχζε θηλδχλσλ. Με βάζε ηε θχζε ηνπο κπνξνχλ λα δηαρσξηζηνχλ ζε επθαηξίεο ή απεηιέο θαη ζε πεξίπησζε εκθάληζεο ηνπο λα επηθέξνπλ ζεηηθέο ή αξλεηηθέο ζπλέπεηεο γηα ην έξγν. 2) Πξνέιεπζε θηλδχλσλ. Με βάζε ηελ πξνέιεπζε ηνπο κπνξνχλ λα δηαρσξηζηνχλ ζε : Δζσηεξηθνχο θηλδχλνπο, νη νπνίνη απνηεινχλ θηλδχλνπο πνπ, ν θνξέαο ηνπ θηλδχλνπ, πξνβαίλνληαο ζε θάπνηα ελέξγεηα, κπνξεί λα επεξεάζεη ηελ πηζαλφηεηα εκθάληζεο ηνπο ή θαη ηηο ζπλέπεηεο ηνπο. Δμσηεξηθνχο θηλδχλνπο, πνπ είλαη νη θίλδπλνη γηα ηνπο νπνίνπο, ν θνξέαο ηνπ θηλδχλνπ ή θαη ν πθηζηάκελνο ηηο ζπλέπεηεο ηνπο δελ κπνξεί λα πξνβεί ζε θακία ελέξγεηα πνπ λα επεξεάζεη είηε ηελ πηζαλφηεηα εκθάληζεο ηνπο είηε ηηο ζπλέπεηαο ηνπο. 3) Πξφβιεςε θηλδχλσλ. Με θξηηήξην ηελ πξφβιεςε ησλ θηλδχλσλ, δηαθξίλνληαη ζε: Γλσζηνί θίλδπλνη ζεσξνχληαη απηνί πνπ έρνπλ πξνζδηνξηζηεί θαη αλαιπζεί θαη ελδερνκέλσο είλαη δπλαηφ λα ιεθζνχλ κέηξα αληηκεηψπηζεο ηνπο. Άγλσζηνη θίλδπλνη είλαη απηνί νη νπνίνη δελ κπνξνχλ έρνπλ πξνζδηνξηζηεί θαη ζπλεπψο δελ κπνξνχλ λα ηχρνπλ πξνιεπηηθήο δηαρείξηζεο. 4) Δχξνο ησλ επηπηψζεσλ. Με θξηηήξην ην εχξνο ησλ επηπηψζεσλ ηνπ θηλδχλνπ, δηαθξίλνληαη ζε: 112

113 πζηεκηθνχο θηλδχλνπο, νη νπνίνη ζηελ πεξίπησζε εκθάληζεο ηνπο νδεγνχλ ζηε θαηάξξεπζε ελφο νιφθιεξνπ ζπζηήκαηνο. Δηδηθνχο θηλδχλνπο, νη νπνίνη ζηελ πεξίπησζε εκθάληζεο ηνπο νδεγνχλ ζηελ θαηάξξεπζε επηκέξνπο ζηνηρείσλ ελφο ζπζηήκαηνο, ρσξίο λα επεξεάδνπλ ζπλνιηθά ηελ ιεηηνπξγία ηνπ ζπζηήκαηνο. 5) πλέπεηεο θηλδχλσλ 16 Φπζηθέο / πιηθέο: Απψιεηα ιφγσ ππξθαγηάο, δηάβξσζεο, έθξεμεο, δνκηθήο αηέιεηαο, πνιέκνπ θιπ. Δπαθφινπζεο: Απψιεηα θεξδψλ κεηά απφ ππξθαγηά, θινπή θιπ. Κνηλσληθέο: Αιιαγέο ζηελ θνηλή γλψκε, κεγαιχηεξε ζπλεηδεηνπνίεζε ησλ εζηθψλ δεηεκάησλ ( π.ρ. πεξηβαιινληηθή επαηζζεηνπνίεζε ). Ννκηθέο: Αζαθή ζηνηρεία, ζεζκηθά ζέκαηα, ζπκβαηηθά ζέκαηα. Πνιηηηθέο: Κπβεξλεηηθή επέκβαζε, θπξψζεηο, πξάμεηο ησλ μέλσλ θπβεξλήζεσλ, πιεζσξηζηηθέο / αληηπιεζσξηζηηθέο πνιηηηθέο, πεξηνξηζκνί εμαγσγήο / εηζαγσγψλ, ζπκκαρίεο εκπνξηθψλ ζπλαιιαγψλ, αιιαγέο ζηε λνκνζεζία. Οηθνλνκηθέο: αλεπαξθείο πξνβιέςεηο πιεζσξηζκνχ, αλαθξηβείο απνθάζεηο, πνιηηηθέο. Σερληθέο: Απμαλφκελε ηερλνινγία ζηελ θαηαζθεπή, επηθνηλσλία, επεμεξγαζία δεδνκέλσλ, αιιειεμάξηεζε ησλ θαηαζθεπαζηψλ, κέζνδνη απνζήθεπζεο, ειέγρνπ απνζεκάησλ θαη δηαλνκήο. 8.5 Γνκή ησλ θηλδχλσλ Ζ δνκή ελφο θηλδχλνπ, αλεμάξηεηα απφ ηελ θχζε ηνπ, ηελ πξνέιεπζε ηνπ, ηηο ζπλέπεηεο ηνπ θιπ είλαη πνιχ ζπγθεθξηκέλε. Μηα απφ ηηο επηθξαηέζηεξεο ζεσξήζεηο είλαη απηή πνπ πεξηγξάθεηαη ζην ζρήκα 8.1 ε νπνία θαη αλαθέξεη πσο έλαο θίλδπλνο δεκηνπξγείηαη απφ θάπνηεο αηηίεο θαη φηαλ επέιζεη επηθέξεη θάπνηεο ζπλέπεηεο. Ο 16 κατά Edwards

114 θίλδπλνο δηαζέηεη ζπγθεθξηκέλα ραξαθηεξηζηηθά πνπ είλαη ε πηζαλφηεηα, ε βαξχηεηα θαη ε έθζεζε. ΑΗΣΗΑ ΚΗΝΓΤΝΟ ΔΠΗΠΣΩΖ Πηζαλφηεηα Έθζεζε Βαξχηεηα πλέπεηαο ρήκα 8.1 Ζ δνκή ησλ θηλδχλσλ. 8.6 Γηαρείξηζε θηλδχλνπ αξραηνινγηθνχ έξγνπ ην πιαίζην ηεο δηαρείξηζεο θηλδχλνπ πεξηιακβάλνληαη νη εμήο δηαδηθαζίεο: ρεδηαζκφο ζπζηήκαηνο δηαρείξηζεο θηλδχλσλ: δηακφξθσζε ηεο πξνζέγγηζεο θαη ζρεδηαζκφο ησλ δηαδηθαζηψλ δηαρείξηζεο θηλδχλσλ ζην έξγν. Αλαγλψξηζε ησλ θηλδχλσλ: πξνζδηνξίδνληαη νη θίλδπλνη πνπ κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ ην έξγν θαη ηεθκεξηψλνληαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπο. Αλάιπζε ησλ θηλδχλσλ: αλαιχνληαη πνηνηηθά ή θαη πνζνηηθά νη θίλδπλνη θαη θαηαηάζζνληαη θαηά ζεηξά πξνηεξαηφηεηαο, ζε ζρέζε κε ηηο επηπηψζεηο πνπ είλαη δπλαηφλ λα έρνπλ. 114

115 ρεδηαζκφο ελεξγεηψλ αληηκεηψπηζεο ησλ θηλδχλσλ: δηακνξθψλνληαη δηαδηθαζίεο θαη ηερληθέο πνπ κεηψλνπλ ηηο απεηιέο θαη επλννχλ ηηο επθαηξίεο γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηνπ έξγνπ. Παξαθνινχζεζε θαη έιεγρνο ησλ θηλδχλσλ: παξαθνινπζνχληαη νη παξακέλνληεο θίλδπλνη, αλαγλσξίδνληαη λένη, πινπνηνχληαη νη ελέξγεηεο αληηκεηψπηζεο θηλδχλσλ θαη αμηνινγείηαη ε απνδνηηθφηεηα ηνπο θαηά ηνλ θχθιν δσήο ηνπ έξγνπ. ρήκα 8.2 Κχθινο δηεξγαζηψλ δηαρείξηζεο θηλδχλσλ ζχκθσλα κε ην PMBνK Guide