Γηπισκαηηθή Δξγαζία κε ζέκα :

Transcript

1 ΣΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΗΜΩΝ ΜΕΣΑΠΣΤΥΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΗ ΔΙΟΙΚΗΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΣΕΤΘΤΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ Γηπισκαηηθή Δξγαζία κε ζέκα : «Σν ηκήκα Γηνηθεηηθήο Λνγηζηηθήο κε εξγαιεία δηαρείξηζεο φπσο ERP ζπκβάιιεη ζηε δεκηνπξγία πξνζηηζέκελεο αμίαο ζηελ επηρείξεζε. Σν ηκήκα Γηνηθεηηθήο Λνγηζηηθήο απνηειεί έλα λέν πεξηνπζηαθφ ζηνηρείν ηεο επηρείξεζεο ζηα πιαίζηα ηεο ηξαηεγηθήο Γηνηθεηηθήο Λνγηζηηθήο. Απνηειεί ηκήκα ηεο επηρείξεζεο κε κεγάιε θαη θαζνξηζηηθή ζπκβνιή ζηε ιήςε απνθάζεσλ.» Γξακκαηηθνχ Γάθλε (Α.Μ. 5/08) Δπηβιέπσλ Καζεγεηήο : Φισξφπνπινο Ηνξδάλεο Θεζζαινλίθε, Ηαλνπάξηνο 2010

2 ΠΗΝΑΚΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΧΝ ΔΤΥΑΡΗΣΗΔ ΠΡΟΛΟΓΟ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 Δηζαγσγή πζηήκαηα πιεξνθνξηψλ (Information Systems) Γηαθξίζεηο κεηαμχ MIS θαη IT χζηεκα ππνζηήξημεο ιήςεο απνθάζεσλ (DSS) Ηζηνξηθή ζεψξεζε γηα ην DSS θαη αλαθνξά ζε case-studies Γνκεκέλα θαη αδφκεηα πξνβιήκαηα θαηά Gorry θαη Scott Morton Λήςε απνθάζεσλ θαηά Gorry θαη Scott Morton ρεηηθά κε ζεσξίεο ησλ Gorry θαη Scott Morton ζηηο νπνίεο βαζίδνληαη λέεο κειέηεο Γεκηνπξγία πξνηχπσλ βάζε ζρεηηθήο αξζξνγξαθίαο κε ρξήζε πξνζεγγίζεσλ ηνπ Morton 12 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 Πιεξνθνξηαθά πζηήκαηα Ηζηνξία ησλ Πιεξνθνξηαθψλ πζηεκάησλ Δθαξκνγέο ησλ Πιεξνθνξηαθψλ πζηεκάησλ Οξηζκφο ησλ πιεξνθνξηαθψλ ζπζηεκάησλ Δίδε ζπζηεκάησλ πιεξνθνξηψλ Σχπνη ζπζηεκάησλ πιεξνθνξηψλ Φάζεηο θαη κεζνδνινγίεο αλάπηπμεο πιεξνθνξηαθνχ ζπζηήκαηνο Αλαζθφπεζε ηνπ φξνπ πιεξνθνξηαθφ ζχζηεκα.20 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 πκβνιή ησλ ERP ζηε δεκηνπξγία πξνζηηζέκελεο αμίαο 2

3 3.1 Άπια νθέιε απνηίκεζεο ζε πξνγξάκκαηα ERP Σν δηεζλέο ινγηζηηθφ πξφηππν 38 Άπια πεξηνπζηαθά ζηνηρεία Δπελδχζεηο ζε πιεξνθνξηθή ηερλνινγία Οξηζκφο θαη ζρεηηθφηεηα ησλ άπισλ ζηνηρείσλ Σα άπια ζηνηρεία ζηε ΠΣ θαη ηα ζπζηήκαηα ERP Μεζνδνινγία έξεπλαο Ζ πεξίπησζε ηεο εηαηξίαο πξνζσπηθψλ ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ - PCC Μειινληηθή έξεπλα...56 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4 Δκπεηξηθή κειέηε πεξίπησζεο Ηζηνξηθφ ηεο εηαηξίαο πιεξνθνξηαθψλ ζπζηεκάησλ OTS ΑΔ Οη πειάηεο ηεο OTS ΑΔ Σα πξντφληα ηεο OTS ΑΔ Αλζξψπηλν Γπλακηθφ ηεο OTS θαη εθπαίδεπζε Έξγα Δξσηεκαηνιφγηα Οηθνλνκηθά ζηνηρεία ηεο OTS AE ηαηηζηηθή αλάιπζε ηεο εηαηξίαο OTS AE..113 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5 Σειηθά πκπεξάζκαηα ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ 146 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΗΑ.149 ΖΛΔΚΣΡΟΝΗΚΔ ΠΖΓΔ

4 ΕΤΥΑΡΙΣΙΕ ηελ πξνζπάζεηα απηή βνήζεζαλ αξθεηνί ζηνπο νπνίνπο νθείινληαη ζεξκέο επραξηζηίεο. Θεξκέο επραξηζηίεο νθείινληαη ζηνλ θχξην Ηνξδάλε Φισξφπνπιν, Καζεγεηή ηνπ Σκήκαηνο Οηθνλνκηθψλ Δπηζηεκψλ ηνπ Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ, γηα ηελ αλάζεζε ηεο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο, θαζψο θαη γηα ηηο γεληθέο ππνδείμεηο, ηε ζπλερή παξαθνινχζεζε, επίβιεςε, θξνληίδα θαη δηφξζσζε, ψζηε λα θαηαζηεί εθηθηή ε παξνχζα δηπισκαηηθή δηαηξηβή. Νηψζσ επίζεο ηελ αλάγθε λα επηζεκάλσ φηη ε αγαζηή ζπλεξγαζία θαη ν εκπλεφκελνο ζεβαζκφο απνηέιεζαλ ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά απηήο ηεο επίβιεςεο, ελψ ζα πξέπεη λα αλαθεξζεί φηη ε ζπλέπεηα, ε ζέιεζε γηα πξνζθνξά θαη ε πξνζπκία ηνπ θπξίνπ Φισξφπνπινπ γηα θαηλνηφκεο πξνηάζεηο ζηε ζεκαηνινγία, ζηε δηάξζξσζε θαη ζηελ ζπλνιηθή εηθφλα ηεο εξγαζίαο, ήηαλ θαηαιπηηθήο ζεκαζίαο γηα ην ηειηθφ απνηέιεζκα. Ηδηαίηεξεο επραξηζηίεο ζέισ λα εθθξάζσ πξνο ηελ νηθνγέλεηά κνπ γηα ηε ζπκπαξάζηαζή ηνπο θαη ηελ πιηθή θαη εζηθή ζηήξημε ησλ επηινγψλ κνπ, θαζψο θαη πξνο ηε θπξία Μαξία Σζηκπηηά, ππεχζπλε ηκήκαηνο εθαξκνγψλ ηεο OTS ΑΔ γηα ηελ ακέξηζηε βνήζεηα πνπ κνπ πξνζέθεξε. 4

5 ΠΡΟΛΟΓΟ Ζ δηπισκαηηθή απηή εξγαζία εθπνλήζεθε ζηα πιαίζηα ηνπ Μεηαπηπρηαθνχ Πξνγξάκκαηνο «Οηθνλνκία θαη Γηνίθεζε» ηνπ Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο κε ζθνπφ ηελ παξνπζίαζε θαη αλάιπζε εξγαιείσλ δηαρείξηζεο φπσο ζπζηεκάησλ ERP θαη ηε ζπκβνιή απηψλ ζηε δεκηνπξγία πξνζηηζέκελεο αμίαο γηα ηελ επηρείξεζε. ηελ αξρή απηήο ηεο εξγαζίαο ζα γίλεη αλαθνξά ζηελ έλλνηα ηεο γλψζεο, ε νπνία απνηειεί θξίζηκν παξάγνληα γηα ηελ αχμεζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο θαη γηα ηελ ηθαλνπνηεηηθή ππνζηήξημε δηαδηθαζηψλ ιήςεο απνθάζεσλ. ηε ζπλέρεηα ζα γίλεη αλαθνξά ζηελ έλλνηα ησλ πιεξνθνξηαθψλ ζπζηεκάησλ θαη ηηο εθαξκνγέο ηνπο. ην ηξίην θεθάιαην ζα γίλεη εθηεηακέλε αλαθνξά ζην Γηεζλέο Λνγηζηηθφ Πξφηππν 38, ην νπνίν αθνξά ηα άπια πεξηνπζηαθά ζηνηρεία. Οινθιεξψλνληαο απηφ ην θεθάιαην ζα παξνπζηάζνπκε ηνλ νξηζκφ θαη ηε θχζε ησλ Άπισλ Πεξηνπζηαθψλ ηνηρείσλ, θαζψο θαη ηε ζπνπδαηφηεηά ηνπο. Σν ηκήκα απηφ παξνπζηάδεη ην δήηεκα ησλ άπισλ ζηνηρείσλ ηνπ ελεξγεηηθνχ θαη ζπλδέεη ηε ζπνπδαηφηεηα ησλ άπισλ ζηνηρείσλ ηνπ ελεξγεηηθνχ κε ηελ απνηίκεζή ηνπο ζηα πιεξνθνξηαθά ζπζηήκαηα. ην ηέηαξην θεθάιαην ζα αλαθεξζνχκε ζηε δεµηνπξγία πξνζηηζέµελεο αμίαο κε κία εκπεηξηθή έξεπλα βαζηζκέλε ζηελ εηαηξία OTS AE. Σέινο, ην ηέηαξην θεθάιαην πεξηιακβάλεη ην θνκκάηη ηεο ρξεκαηννηθνλνκηθήο αλάιπζεο. ην ζεκείν απηφ αλαιχνληαη νη ινγηζηηθέο θαηαζηάζεηο ηεο εηαηξίαο OTS AE θαη ππνινγίδνληαη αληίζηνηρα κεξηθνί ζεκαληηθνί ρξεκαηννηθνλνκηθνί δείθηεο. Οη δείθηεο απηνί δίλνπλ ρξήζηκα ζπκπεξάζκαηα γηα ηε θαηάζηαζε ηεο εηαηξίαο. Δλψ, ζην πέκπην θαη ηειεπηαίν θεθάιαην δίλνληαη ηα ηειηθά ζπκπεξάζκαηα. 5

6 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 - Δηζαγσγή Σα ηειεπηαία ρξφληα παξαηεξείηαη κία αικαηψδεο αχμεζε ζηνλ ξπζκφ παξαγσγήο πιεξνθνξηψλ, απνηέιεζκα ησλ εμειίμεσλ ζε δηάθνξα επηζηεκνληθά πεδία, αιιά θαη ησλ απαηηήζεσλ ησλ ζχγρξνλσλ εηαηξηψλ γηα απμεκέλε παξαγσγηθφηεηα θαη απνηειεζκαηηθφηεηα. Απνηέιεζκα απηήο ηεο πιεξνθνξηαθήο έθξεμεο είλαη ην γεγνλφο φηη ε εμαγσγή γλψζεο απφ ηελ πιεξνθνξία είλαη εμίζνπ βαξπζήκαληε φζν θαη ε ίδηα ε πιεξνθνξία. Ηδηαίηεξα ζηνλ ρψξν ησλ επηρεηξήζεσλ, ε εθκεηάιιεπζε ηεο γλψζεο απνηειεί θξίζηκν παξάγνληα γηα ηελ αχμεζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο θαη γηα ηελ ηθαλνπνηεηηθή ππνζηήξημε δηαδηθαζηψλ ιήςεο απνθάζεσλ. Χο γλψζε ζα κπνξνχζε λα ραξαθηεξηζηεί θάζε επηπιένλ πιεξνθνξία (επεμεξγαζκέλα-δεδνκέλα) πνπ πεξηγξάθεη ηελ πιεξνθνξία θαη ηηο ζρέζεηο πνπ ππάξρνπλ κεηαμχ ησλ δεδνκέλσλ. Ζ εξεπλεηηθή θνηλφηεηα έρεη επελδχζεη ζεκαληηθά ζηνλ ηνκέα ηεο δηαρείξηζεο γλψζεο κέζσ ηεο εθκεηάιιεπζεο ησλ επεμεξγαζκέλσλ-δεδνκέλσλ θαη ηελ αλάπηπμε δνκψλ, ησλ νληνινγηψλ, πνπ πεξηγξάθνπλ απνδνηηθά αληηθείκελα, ηδέεο, δηαδηθαζίεο,θαζψο θαη ησλ ζρέζεσλ πνπ ηηο δηέπνπλ. Ζ νληνινγηθή πξνζέγγηζε γηα ηελ ππνζηήξημε πιεξνθνξηαθψλ ζπζηεκάησλ έρεη ήδε παξνπζηάζεη ελζαξξπληηθά απνηειέζκαηα κέζσ ηεο θσδηθνπνίεζεο θαη εθκεηάιιεπζεο ηεο ζεκαζηνινγίαο ηεο πιεξνθνξίαο. Σα ζεκαληηθφηεξα πξνβιήκαηα πνπ παξνπζηάδνληαη ζε απηή ηελ πξνζέγγηζε αθνξνχλ ηελ δπζθνιία ηεο δηαρείξηζεο ησλ επεμεξγαζκέλσλ-δεδνκέλσλ θαη ησλ νληνινγηψλ. Έλα άιιν ζεκαληηθφ πξφβιεκα είλαη ε απνπζία εληαίαο ζεκαζηνινγηθήο θσδηθνπνίεζεο αθνχ θάζε πεδίν (ή θαη θάζε νξγαληζκφο) αληηιακβάλεηαη κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν ηελ πιεξνθνξία. Οη πεξηζζφηεξεο πξνζεγγίζεηο ζηε θαηαζθεπή πιεξνθνξηαθψλ ζπζηεκάησλ δελ έρνπλ επηθεληξψζεη ηε πξνζνρή ηνπο ζε παξάγνληεο πνηφηεηαο ζην ζέκα ηεο αλαδήηεζεο θαη αλάθηεζεο πιεξνθνξίαο, θπξίσο γηαηί ηα θξηηήξηα απφδνζεο (π.ρ. ηαρχηεηα) παξαδνζηαθά απνηεινχζαλ ην θχξην κέιεκα ησλ ζρεδηαζηψλ. Σα ηειεπηαία ρξφληα φκσο ε θαηάζηαζε έρεη αιιάμεη, κε απνηέιεζκα παξάγνληεο φπσο ε ζρεηηθφηεηα, ε αθξίβεηα, ε πιεξφηεηα θαη ε ζπλνρή ησλ απνηειεζκάησλ αλαδήηεζεο λα ζεσξνχληαη εμίζνπ ζπνπδαίνη κε ηνπο ρξφλνπο απφθξηζεο. Μία πξψηε πξνζέγγηζε γηα ηελ ιχζε ηνπ πξνβιήκαηνο ηεο πνηνηηθήο αλαδήηεζεο θαη αλάθηεζεο πιεξνθνξίαο απνηειεί ε αλάθηεζε πιεξνθνξίαο κε βάζε ην πεξηερφκελν (content based retrieval). Ζ πξνζέγγηζε απηή ζηεξίδεηαη ζηελ αλάιπζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο πιεξνθνξίαο κέζσ ζηαηηζηηθψλ ή θαη ππνινγηζηηθψλ κεζφδσλ γηα ηελ επίηεπμε φζν ην δπλαηφλ θαιχηεξσλ απνηειεζκάησλ. Σα ηειεπηαία δέθα ρξφληα, κία λέα εξεπλεηηθή πξνζπάζεηα έρεη επηθεληξσζεί ζε απηφ ην πεδίν ην νπνίν αλήθεη ζηε πεξηνρή πνπ νλνκάδεηαη Πξνζαξκνζκέλε Πξφζβαζε ζηελ Πιεξνθνξία (Adaptive Ηnformation Access). Ζ Πξφζβαζε ζηε Πιεξνθνξία πεξηιακβάλεη αξθεηέο εξεπλεηηθέο πεξηνρέο πνπ ζα κπνξνχζαλ λα ζπλδπαζηνχλ γηα ηε θαηαζθεπή ζπζηεκάησλ ηθαλψλ λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο ζχγρξνλεο αλάγθεο. Σέηνηεο πεξηνρέο είλαη ε επθπήο αλαδήηεζε θαη αλάθηεζε πιεξνθνξίαο (Intelligent Information Search and Retrieval) θαη ε κάζεζε κεραλήο (Machine Learning). 6

7 Παξά ηε πξφνδν πνπ έρεη επηηεπρζεί ζην ηνκέα ηεο αλαδήηεζεο θαη αλάθηεζεο πιεξνθνξίαο κε βάζε ην πεξηερφκελν, ηα απνηειέζκαηα έρνπλ δείμεη φηη ππάξρνπλ ζεκαληηθνί πεξηνξηζκνί ζε απηή ηε πξνζέγγηζε. Απηφ νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη ε ζπλνιηθή πιεξνθνξία δε πεξηνξίδεηαη κφλν ζην πεξηερφκελν ή ζηνπο ρξήζηεο, αιιά απνηειείηαη θαη απφ δηαδηθαζίεο θαη ζρέζεηο πνπ δηέπνπλ ηελ ίδηα ηε πιεξνθνξία. Σα ζχγρξνλα πιεξνθνξηαθά ζπζηήκαηα, θαη ηδηαίηεξα ηα εηαηξηθά, βαζίδνληαη ζην κνληέιν ξνήο πιεξνθνξηψλ "pull" (pull information model) θαη θαηά ζπλέπεηα νη αλάγθεο ησλ ρξεζηψλ είλαη απηέο νη νπνίεο ζα νδεγήζνπλ ηηο κειινληηθέο ηερλνινγηθέο εμειίμεηο ζε απηφλ ηνλ ηνκέα. Ζ αλάγθε γηα ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ ησλ ρξεζηψλ έρεη νδεγήζεη ηελ εξεπλεηηθή θνηλφηεηα ζηελ πηνζέηεζε ηερληθψλ πνπ εθκεηαιιεχνληαη θάζε δηαζέζηκε πιεξνθνξία. Μία πξνζέγγηζε ε νπνία έρεη ειθχζεη ηε πξνζνρή ηεο εξεπλεηηθήο θνηλφηεηαο είλαη ν ηνκέαο ηεο δηαρείξηζεο γλψζεο κέζσ ηεο εθκεηάιιεπζε ησλ κεηαδεδνκέλσλ θαη ηεο αλάπηπμεο δνκψλ, νληνινγηψλ, πνπ πεξηγξάθνπλ απνδνηηθά αληηθείκελα, ηδέεο, δηαδηθαζίεο,θαζψο θαη ησλ ζρέζεσλ πνπ ηηο δηέπνπλ. H νληνινγία είλαη έλαο απαξαίηεηνο παξάγνληαο γηα ηελ κνληεινπνίεζε θαη ηελ δηαρείξηζε ηεο γλψζεο. ηελ πεξίπησζε ησλ πιεξνθνξηαθψλ ζπζηεκάησλ, σο νληνινγία ραξαθηεξίδεηαη ε εληαία θαη γεληθά απνδεθηή ζεκαζηνινγηθή θσδηθνπνίεζε ηεο πιεξνθνξίαο ελφο ζεκαηηθνχ ρψξνπ. Ζ δηαδηθαζία ηεο κεηαηξνπήο ηεο πιεξνθνξίαο ζε ζεκαζηνινγηθή είλαη δπλαηή κέζσ ελφο πιαηζίνπ πεξηγξαθήο, ηνπ RDF (Resource Description Framework). Απηφ ην πιαίζην επηηξέπεη ηελ ζχλδεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ κε εηδηθά ιεμηιφγηα ηα νπνία εξκελεχνπλ ηελ ζεκαζία ηνπ. Απηά ηα ιεμηιφγηα απνηεινχλ ηηο νληνινγίεο. Ο ζπλδπαζκφο ηνπ πεξηερνκέλνπ κε ηηο νληνινγίεο (πνπ αλαπαξηζηνχλ ηηο ζεκαζηνινγηθέο ζρέζεηο) επηηξέπνπλ ηε θαιχηεξε νξγάλσζε, αλάθηεζε, αλαδήηεζε θαη νινθιήξσζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ζπλεπψο ηελ βειηησκέλε απφδνζε ησλ αληίζηνηρσλ ππεξεζηψλ ή θαη ηελ δπλαηφηεηα θαηαζθεπήο λέσλ. Πιενλεθηήκαηα θαη δπλαηφηεηεο : απμεκέλε αθξίβεηα αλαδήηεζεο κέζσ ηεο άξζεο πξνβιεκάησλ φπσο δηθνξνχκελεο έλλνηεο, αλεπαξθήο πιεξνθνξία απφ ηνλ ρξήζηε, δπλαηφηεηα ζχλδεζεο ζρεηηθψλ πιεξνθνξηψλ, κείσζε ηνπ ζνξχβνπ ηεο πιεξνθνξίαο, δηεπθφιπλζε δηαδηθαζηψλ επίιπζεο πξνβιεκάησλ ή/θαη ιήςεο απνθάζεσλ ζπκκεηνρή θαη επαλαρξεζηκνπνίεζε γλψζεο, απηνκαηνπνίεζε, πξνζαξκνδφκελεο ππεξεζίεο αλάπηπμε απνδνηηθφηεξσλ εξγαιείσλ εμαγσγήο/ δηαρείξηζεο γλψζεο εθκεηάιιεπζε πνιπκεζηθψλ δεδνκέλσλ. Όπσο γίλεηαη αληηιεπηφ απφ ηα παξαπάλσ ζηνηρεία ε πιεξνθνξία ζηνλ ζεκεξηλφ θφζκν έρεη πνιχ κεγάιε ζεκαζία γηα κηα επηρείξεζε πνπ δξαζηεξηνπνηείηαη ζε νπνηνδήπνηε ηνκέα. Ζ ιήςε απνθάζεσλ πνπ ζηεξίδεηαη ζε πιεξνθνξίεο παίδεη επίζεο ζεκαληηθφ ξφιν. ε απηφ ην αληηθείκελν θαη ζπγθεθξηκέλα φζνλ αθνξά ηα πζηήκαηα Τπνζηήξημεο Απνθάζεσλ (Decision Support Systems, DSS) ππάξρεη κία ζεκαληηθή ζπλεηζθνξά απφ ηνπο Gorry θαη Scott Morton. ηα επφκελα θεθάιαηα, γίλεηαη αλαιπηηθή αλαθνξά ζηηο απφςεηο, αιιά θαη εξγαζίεο ηνπο. 7

8 1.1 πζηήκαηα πιεξνθνξηψλ (Information Systems) Σα ζπζηήκαηα πιεξνθνξηψλ είλαη ε πεηζαξρία ελδηαθεξφκελε γηα ηελ αλάπηπμε, ηε ρξήζε, ηελ εθαξκνγή θαη ηελ επηξξνή ησλ ζπζηεκάησλ πιεξνθνξηψλ. Έλα ζχζηεκα πιεξνθνξηψλ είλαη έλα ηερλνινγηθά εθαξκνζκέλν κέζν γηα ηε θαηαγξαθή, πνπ απνζεθεχεη, θαη πνπ δηαδίδεη ηηο γισζζηθέο εθθξάζεηο, θαζψο επίζεο θαη γηα ηα ζπκπεξάζκαηα ζρεδίσλ απφ ηέηνηεο εθθξάζεηο. Ζ ηερλνινγία πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ εθαξκνγή ησλ ζπζηεκάησλ πιεξνθνξηψλ δελ πξέπεη κε θαλέλα ηξφπν λα είλαη ηερλνινγία ππνινγηζηψλ. Έλα ζεκεησκαηάξην ζην νπνίν θάπνηνο απαξηζκεί νξηζκέλα ζηνηρεία ελδηαθέξνληνο είλαη, ζχκθσλα κε εθείλν ηνλ νξηζκφ, έλα ζχζηεκα πιεξνθνξηψλ. 1.2 Γηαθξίζεηο κεηαμχ MIS θαη IT Μεξηθέο δηαθνξέο ππάξρνπλ κεηαμχ ησλ ελλνηψλ MIS (management information systems) θαη IT (information technology), δειαδή ησλ πιεξνθνξηαθψλ ζπζηεκάησλ θαη ηεο πιεξνθνξηαθήο ηερλνινγίαο. ηελ επηρείξεζε, ηα ζπζηήκαηα πιεξνθνξηψλ ππνζηεξίδνπλ φρη κφλν ηηο επηρεηξεζηαθέο δηαδηθαζίεο, αιιά θαη ηηο δηαδηθαζίεο αληαγσληζηηθψλ ζηξαηεγηθψλ ιήςεο απνθάζεσλ, νη νπνίεο θαη είλαη ηνκείο ηνπ MIS. α ηνκέα ηεο κειέηεο, ην MIS αλαθέξεηαη κεξηθέο θνξέο, ππφ κηα πεξηνξηζηηθή έλλνηα, σο δηαρείξηζε ηερλνινγίαο πιεξνθνξηψλ. Ζ κειέηε ησλ ζπζηεκάησλ πιεξνθνξηψλ είλαη ζπλήζσο κηα επηζηήκε δηνίθεζεο εκπνξίνπ θαη επηρεηξήζεσλ. Πεξηιακβάλεη ζπρλά ηε ηερλνινγία ινγηζκηθνχ, αιιά θαη δηαθέξεη γηα ην φηη κπνξεί λα επηθεληξσζεί ζηελ νινθιήξσζε ησλ ζπγθξνηεκάησλ ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ κε ηνπο ζηφρνπο ηεο νξγάλσζεο. Ο ηνκέαο ηεο κειέηεο δελ πξέπεη λα ζπγρέεηαη κε ηελ πιεξνθνξηθή πνπ είλαη ζεσξεηηθφηεξεο θχζεο θαη αζρνιείηαη θπξίσο κε ηε δεκηνπξγία ινγηζκηθνχ, θαη φρη κε ηελ εθαξκνζκέλε κεραληθή ππνινγηζηψλ, ε νπνία εζηηάδεη πεξηζζφηεξν ζην ζρέδην ηνπ πιηθνχ ππνινγηζηψλ. Ζ δηαρείξηζε ππεξεζηψλ Πιεξνθνξηαθήο Σερλνινγίαο ζεσξείηαη πεηζαξρία πνπ ζηξέθεηαη ζηελ ίδηα γεληθή πεξηνρή. 1.3 χζηεκα ππνζηήξημεο ιήςεο απνθάζεσλ (DSS) Σν ζχζηεκα ππνζηήξημεο απφθαζεο είλαη φξνο πνπ έρεη ρξεζηκνπνηεζεί κε πνιινχο δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο θαη έρεη ιάβεη κεξηθνχο πνιχ δηαθνξεηηθνχο νξηζκνχο ζχκθσλα κε ηελ άπνςε ηνπ ζπληάθηε (Druzdzel θαη Flynn 1999). Ο Finlay (1994) θαη άιινη θαζνξίδνπλ ην DSS, κάιινλ επξέσο, σο «βαζηζκέλν ζε ππνινγηζηή ζχζηεκα πνπ βνεζά ηε δηαδηθαζία ηεο απφθαζεο». Ο Turban (1995) ην θαζνξίδεη πην ζπγθεθξηκέλα σο «δηαινγηθφ, εχθακπην, θαη πξνζαξκφζηκν βαζηζκέλν ζε ππνινγηζηή ζχζηεκα πιεξνθνξηψλ, πνπ αλαπηχζζεηαη εηδηθά γηα ηελ ππνζηήξημε ηεο ιχζεο ελφο κε-δνκεκέλνπ δηνηθεηηθνχ πξνβιήκαηνο γηα ηε βειηησκέλε απφθαζε. Υξεζηκνπνηεί ηα ζηνηρεία, παξέρεη κηα εχρξεζηε δηεπαθή, θαη δηεπθνιχλεη ηηο ηδέεο ηνπ ηζχλνληνο.» 8

9 Άιινη νξηζκνί βξίζθνληαη κεηαμχ απηψλ ησλ δχν άθξσλ. Γηα ηνλ Keen θαη ηνλ Scott Morton (1978), ην DSS ζπλδέεη ηνπο δηαλνεηηθνχο πφξνπο ησλ αηφκσλ κε ηηο ηθαλφηεηεο ηνπ ππνινγηζηή θαη κε απηφ ηνλ ηξφπν βνεζά ζην λα βειηησζεί ε πνηφηεηα ησλ απνθάζεσλ («DSS είλαη βαζηζκέλν ζε ππνζηήξημε ππνινγηζηή γηα ηνπο δηνηθεηηθνχο ηζχλνληεο πνπ εμεηάδνπλ ηα εκηδνκεκέλα πξνβιήκαηα»). Γηα ηνπο Sprague θαη Carlson (1982), ην DSS είλαη «δηαινγηθά βαζηζκέλν ζε ππνινγηζηηθφ ζχζηεκα πνπ βνεζά ηνπο ηζχλνληεο λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηα ζηνηρεία θαη ηα πξφηππα γηα λα ιχζνπλ ηα κε δνκεκέλα πξνβιήκαηα.» Αληίζεηα, έληνλεο αμηψζεηο (ηνπ 1980) φηη είλαη αδχλαην λα δνζεί έλαο αθξηβήο θαζνξηζκφο ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ φισλ ησλ απφςεσλ γηα ην DSS («δε κπνξεί λα ππάξμεη θαλέλαο θαζνξηζκφο ησλ ζπζηεκάησλ ππνζηήξημεο απφθαζεο, κφλν ηεο ππνζηήξημεο απφθαζεο»). Δληνχηνηο, ην ζχζηεκα ππνζηήξημεο απφθαζεο φξνπ παξακέλεη έλαο ρξήζηκνο θαη ζπκπεξηιακβάλσλ φξνο γηα πνιινχο ηχπνπο ζπζηεκάησλ πιεξνθνξηψλ πνπ ππνζηεξίδνπλ ηελ απφθαζε. 1.4 Ιζηνξηθή ζεψξεζε γηα ην DSS θαη αλαθνξά ζε case-studies χκθσλα κε Keen θαη Scott Morton (1978), ε έλλνηα ηεο ππνζηήξημεο απφθαζεο έρεη εμειηρζεί απφ δχν θχξηνπο ηνκείο ηεο έξεπλαο: ηηο ζεσξεηηθέο κειέηεο ηεο νξγαλσηηθήο απφθαζεο - πνπ έγηλαλ ζην ίδξπκα ηερλνινγίαο Carnegie θαηά ηε δηάξθεηα ηεο πξφζθαηεο δεθαεηίαο ηνπ '50 θαη ηεο πξφσξεο δεθαεηίαο ηνπ '60, θαη ηε ηερληθή εξγαζία ζρεηηθά κε ηα δηαινγηθά ζπγθξνηήκαηα ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ, πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ, θπξίσο ζην ίδξπκα ηερλνινγίαο ηεο Μαζαρνπζέηεο ζηε δεθαεηία ηνπ '60. Θεσξείηαη φηη ε έλλνηα DSS έγηλε έλαο ηνκέαο έξεπλαο ζηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ '70 θαη θεξδίδεη ζηελ έληαζε πνπ ππήξρε θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο ηνπ '80. ηε κέζε θαη πξφζθαηε δεθαεηία ηνπ '80, ηα εθηειεζηηθά ζπζηήκαηα πιεξνθνξηψλ (EIS), ηα ζπζηήκαηα ππνζηήξημεο απφθαζεο νκάδαο (GDSS), θαη ηα νξγαλσηηθά ζπζηήκαηα ππνζηήξημεο απφθαζεο (ODSS) εμειίρζεθαλ απφ ηνλ εληαίν ρξήζηε θαη ην πξφηππν πξνζαλαηνιηζκέλν DSS. Αξρίδνληαο πεξίπνπ ην 1990, ε απνζήθεπζε ζηνηρείσλ θαη ε ζε απεπζείαο ζχλδεζε αλαιπηηθή επεμεξγαζία (OLAP) μεπέξαζαλ ηε ζθαίξα DSS. αλ ζηξνθή ηεο ρηιηεηίαο πνπ πξνζεγγίζηεθε, νη λέεο βαζηζκέλεο ζην WEB αλαιπηηθέο εθαξκνγέο εηζήρζεζαλ. Δίλαη, ινηπφλ, ζαθέο φηη ην DSS αλήθεη ζε έλα πεξηβάιινλ κε ηα δηεπηζηεκνληθά ζεκέιηα, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο, αιιά φρη απνθιεηζηηθά, ηεο έξεπλαο βάζεσλ δεδνκέλσλ, ηε ηερλεηή λνεκνζχλε, ηελ αλζξψπνπ-ππνινγηζηή αιιειεπίδξαζε, ηηο κεζφδνπο πξνζνκνίσζεο, ηε ηερλνινγία ινγηζκηθνχ, θαη ηηο ηειεπηθνηλσλίεο. Σν DSS έρεη επίζεο κηα ζχλδεζε ζην παξάδεηγκα ελδηάκεζσλ κε ηνλ ρξήζηε ηνπ ππεξθεηκέλνπ. Καη ην PROMIS ζην παλεπηζηήκην ηνπ Βεξκφλη (γηα ηελ ηαηξηθή απφθαζε - πνπ θάλεη) θαη ην ζχζηεκα ZOG/KMS ζην Carnegie Mellon (γηα ηε ζηξαηησηηθή θαη επηρεηξεζηαθή απφθαζε - πνπ θάλεη) ήηαλ ζπζηήκαηα ππνζηήξημεο απφθαζεο πνπ ήηαλ επίζεο ζεκαληηθέο αλαθαιχςεηο ζηελ έξεπλα ελδηάκεζσλ κε ηνλ ρξήζηε. Δπηπιένλ, αλ θαη νη εξεπλεηέο ππεξθεηκέλσλ έρνπλ ζρέζε γεληθά κε ηελ ππεξθφξησζε πιεξνθνξηψλ, νξηζκέλνη εξεπλεηέο, εηδηθφηεξα νη Daglas θαη Engelbart, έρνπλ ζηξαθεί ζηε βνήζεηα ησλ ηζπλφλησλ. 9

10 1.5 Γνκεκέλα θαη αδφκεηα πξνβιήκαηα θαηά Gorry θαη Scott Morton Ζ αγνξά είλαη έλα πεξηβάιινλ θαη κηα εηαηξία δσληαλή. Γεληθά νη πειάηεο, νη αληαγσληζηέο, ε θπβέξλεζε, ην εξγαηηθφ ζπλδηθάην, ν πξνκεζεπηήο θαη ηα νηθνλνκηθά φξγαλα πεξηβάιινπλ ηελ εηαηξία. Πεξηβάιινλ θαη δηαδηθαζία Μηα θαηαζθεπή ή ππεξεζία, νξγάλσζε σο ζχζηεκα απνηειείηαη απφ ηα ππνζπζηήκαηα θάζε έλα κε ηηο εηζαγσγέο, ηηο δηαδηθαζίεο κεηαζρεκαηηζκνχ θαη ηα απνηειέζκαηα. Οη εηζαγσγέο, νη δηαδηθαζίεο κεηαζρεκαηηζκνχ, θαη ηα απνηειέζκαηα πεξηιακβάλνπλ ηελ απφθηεζε θαη ηε θαηαλάισζε πφξσλ - ρξήκαηα, εξγαζία, πιηθά, εμνπιηζκφο, θηίξηα, έδαθνο, δηνίθεζε θαη δηαρείξηζε. Οη αξρηθέο δξαζηεξηφηεηεο αιπζίδσλ αμίαο είλαη 1. Παξαγσγή 2. Λεηηνπξγία 3. Δμεξρφκελα 4. Μάξθεηηλγθ θαη πσιήζεηο 5. Τπεξεζία θαη Λνγηζηηθή. ηε πξαγκαηηθφηεηα, ε αιπζίδα αμίαο είλαη αιπζίδα ησλ πξνβιεκάησλ ζε θάζε ιεηηνπξγία ηεο. Απηά ηα πξνβιήκαηα κπνξνχλ λα ηαμηλνκεζνχλ θάησ απφ ηα δνκεκέλα πξνβιήκαηα θαη ηα κε δνκεκέλα πξνβιήκαηα. Δληνχηνηο ηα δνκεκέλα πξνβιήκαηα κπνξνχλ λα πξνγξακκαηηζηνχλ ζην πιαίζην ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ζπζηήκαηνο. Ζ θνξπθαία δηαρείξηζε κπνξεί λα αζρνιεζεί κε ηα κε δνκεκέλα πξνβιήκαηα. Αιιά πνχ είλαη ε γέθπξα κεηαμχ ησλ δνκεκέλσλ θαη κε δνκεκέλσλ πξνβιεκάησλ; Ζ ιχζε βξίζθεηαη ζηα ζχζηεκα ππνζηήξημεο απφθαζεο. Οη Gorry θαη Scott-Morton έπιαζαλ ηε θξάζε «DSS» ην Σν DSS φπσο αλαιχζεθε θαη πξνεγνχκελα είλαη ζχκθσλα κε ηνπο πξναλαθεξζέληεο ζχζηεκα ππνζηήξημεο απφθαζεο. Έλα ζχζηεκα πνπ παξέρεη θαη ηελ επίιπζε πξνβιήκαηνο θαη ηηο ηθαλφηεηεο επηθνηλσληψλ γηα ηα εκηδνκεκέλα πξνβιήκαηα. Απηφ ην ζχζηεκα βνεζά ηε δηνίθεζε φζνλ αθνξά ηε δηαρείξηζε, ιακβάλνληαο ηηο ζεκαληηθέο απνθάζεηο. Με άιιν ηξφπν, ην DSS είλαη έλα δηαινγηθφ, εχθακπην απηνκαηνπνηεκέλν ζχζηεκα πιεξνθνξηψλ πνπ επηηξέπεη ζηνπο δηεπζπληέο λα ιακβάλνπλ θαη λα ρεηξίδνληαη ηηο πιεξνθνξίεο, δεδνκέλνπ φηη ιακβάλνπλ ηηο απνθάζεηο. Σν κάξθεηηλγθ θαη νη πσιήζεηο είλαη ηκήκαηα κε πνιιά ζηνηρεία θαη πιεξνθνξίεο. Έλαο δηεπζπληήο πξέπεη λα θαηαιάβεη ηελ αγνξά ζηε πξφσξε θαηάζηαζε. Δθηφο απφ ηηο αληαγσληζηηθέο θαηαζηάζεηο, ν εκπνξηθφο δηεπζπληήο πξέπεη λα αλαιχζεη ηηο πσιήζεηο θαη ηελ απφδνζε ηεο επηρείξεζεο. Έλα «ζχζηεκα πιεξνθνξηψλ κάξθεηηλγθ» - είλαη ζπγθεθξηκέλε DSS ιχζε γηα ηνλ έκπνξν. Τπάξρνπλ δειαδή βαζηθά βήκαηα γηα λα πεηχρεη θάπνηνο επηρεηξεκαηίαο ηνπο ζηφρνπο ηνπ, ηα νπνία θαη αλαθέξνληαη παξαθάησ : 1. χζηεκα πιεξνθνξηψλ ινγηζηηθήο. Σν AIS (Accounting Information System) παξέρεη ηηο πεξηνδηθέο εθζέζεηο ησλ πσιήζεσλ, ηηο πξφζζεηεο εθζέζεηο ησλ πσιήζεσλ, ηα καζεκαηηθά πξφηππα θαη ηα βαζηζκέλα ζηε γλψζε πξφηππα. 2. χζηεκα έξεπλαο αγνξάο, πνπ παξέρεη ηα αξρηθά θαη δεπηεξνβάζκηα ζηνηρεία θαη ηηο πιεξνθνξίεο. Σν αξρηθφ ζηνηρείν είλαη απφ πξψην ρέξη πιεξνθνξίεο πνπ ζπιιέγνληαη απφ ηελ αγνξά θαη ην δεπηεξνβάζκην ζηνηρείν ζπιιέγεηαη απφ άιιεο πεγέο. Παξάδεηγκα ησλ αξρηθψλ ζηνηρείσλ 10

11 είλαη ε έξεπλα, θαη ε ζε βάζνο ζπλέληεπμε θαη παξαηήξεζε. Παξάδεηγκα ησλ δεπηεξνβάζκησλ ζηνηρείσλ είλαη ηα ζηαηηζηηθά ζηνηρεία, νη θπβεξλεηηθέο αληηπξνζσπείεο, νη δεκνζηεχζεηο. 3. Ννεκνζχλε αγνξάο, δειαδή θαιά-επεμεξγαζκέλεο θαη βαζηθέο πιεξνθνξίεο γηα ηελ αγνξά. Αληηπξνζσπεχεη θπξίσο ην νηθνλνκηθφ θαη επηρεηξεζηαθφ πεξηβάιινλ. Όια ηα παξαπάλσ βήκαηα βνεζνχλ ηνλ έκπνξν λα δεκηνπξγήζεη ηε ζηξαηεγηθή πξντφλησλ, ηε ζηξαηεγηθή ηηκνιφγεζεο, ηε ζηξαηεγηθή πξνψζεζεο θαη ηε γεσγξαθηθή εκπνξηθή ζηξαηεγηθή θάησ απφ ηηο δηαθνξεηηθέο πεξηζηάζεηο. Όια ινηπφλ ηα ζηνηρεία απνζεθεχνληαη, ππνβάιινληαη ζε επεμεξγαζία θαη αλαθηψληαη. Δληνχηνηο, αμίδεη ζε απηφ ην ζεκείν λα ζεκεησζεί φηη νη πξνκεζεπηέο επηρεηξεκαηηθήο ιχζεο είλαη πάληα παξφληεο γηα λα παξέρνπλ ηηο ζρεηηθέο ιχζεηο. Γηα παξάδεηγκα ην Accenture, ην SAP, Oracle, Cognos, Siebel, Baan θαη ε SAS είλαη πξνκεζεπηέο ιχζεο ζε παξφκνηνπο ηνκείο λνεκνζχλεο. πκπεξαζκαηηθά, νπνηνδήπνηε DSS κπνξεί λα βνεζήζεη ηα εκηδνκεκέλα πξνβιήκαηα. 1.6 Λήςε απνθάζεσλ θαηά Gorry θαη Scott Morton Αλ θαη ε έλλνηα DSS δελ είλαη λέα, είλαη ζεκαληηθφ λα κελ ζθεθηεί θαλείο ηε DSS σο απηνκαηνπνίεζε ησλ πεξηζζφηεξσλ επηρεηξεζηαθψλ απνθάζεσλ. χκθσλα κε ηνλ Morton ην DSS παξέρεη ζηνπο δηεπζπληέο έλα ζχζηεκα ππνζηήξημεο γηα λα ηνπο βνεζήζεη λα δηεπζχλνπλ ηηο επηρεηξήζεηο ηνπο απνηειεζκαηηθφηεξα ζε έλα επξχ θάζκα ησλ εθαξκνγψλ. Τπάξρνπλ ηξία πεξηβάιινληα ιήςεο απνθάζεσλ ζηελ επηρείξεζε: 1. δνκεκέλν, 2. εκηδνκεκέλν, θαη 3. κε δνκεκέλν. Ζ εκηδνκεκέλε πεξηνρή είλαη θαιχηεξε γηα έλα DSS. Ζ απνηειεζκαηηθή DSS εθαξκνγή απαηηεί κφλν φηη ν ρξήζηεο έρεη έλα πξφβιεκα. Μηα ζηνραζηηθή, εξεπλεκέλε, θαη ζηξαηεγηθή εθαξκνγή ηεο ηερλεηήο λνεκνζχλεο είλαη ην ζσζηφ είδνο DSS εθαξκνγήο θαη αξρίδεη αθξηβψο λα πξνθχπηεη. Οη εθαξκνγέο γηα DSS πεξηιακβάλνπλ: 1. ραξηνθπιάθηα, 2. αιγφξηζκνπο, θαη 3. αλάθηεζε πιεξνθνξηψλ. Έρνπλ ππάξμεη επηηπρείο εθαξκνγέο DSS ζηηο πεξηνρέο φπσο δεκηνπξγία ελφο λένπ πξντφληνο, πξνγξακκαηηζκφο, θαη αθφκε θαη γηα ηελ ρξεκαηνδφηεζε, γηα ηελ πξφβιεςε ηνπ αληίθηππνπ ησλ ζπγρσλεχζεσλ, ησλ απνθηήζεσλ, ηεο ζχληαμεο πξνυπνινγηζκνχ, θαη ησλ ηακεηαθψλ ξνψλ. 1.7 ρεηηθά κε ζεσξίεο ησλ Gorry θαη Scott Morton ζηηο νπνίεο βαζίδνληαη λέεο κειέηεο χκθσλα κε έξεπλεο πνπ έγηλαλ έσο θαη ζήκεξα, νη νπνίεο θαη βαζίδνληαη ζε ζεκειηψδεηο έλλνηεο πνπ πξψηνη εηζήγαγαλ νη Gorry θαη Scott Morton νη δηεπζπληέο ζα είλαη ζε ζέζε λα κάζνπλ γηαηί θάλνπλ ηα ιάζε. Καηά ζπλέπεηα, ζα ηείλνπλ ιηγφηεξν λα ηα επαλαιάβνπλ ζην κέιινλ κφιηο ηα αλαγλσξίδνπλ. Θεσξεηηθή έξεπλα ζηα ζπζηήκαηα πιεξνθνξηψλ (1970 Gorry θαη Scott Morton, 1971 Kimbrough) έρεη δείμεη φηη έλα πξφβιεκα είλαη φηη νη ρξήζηεο δπζπηζηνχλ ζπρλά θαη επαλέξρνληαη ζηε πξνζαξκνζηηθή ζπκπεξηθνξά πνπ θαζνδεγεί ηηο αβνήζεηεο απνθάζεηο θαη νδεγεί κε απηφλ ηνλ ηξφπν ζε ιηγφηεξν σθέιηκεο απνθάζεηο (suboptimal decisions). Οη Gorry θαη Scott Morton ζπγθεθξηκέλα εμεηάδνπλ ηε ζεκαζία ησλ DSS ζηελ αμηνιφγεζε 11

12 ησλ ζχλζεησλ δηνηθεηηθψλ απνθάζεσλ θαη ε εξγαζία ηνπο παξακέλεη ε θιαζηθή πεξίπησζε. Δάλ νη δηεπζπληέο κπνξνχλ λα δηαθξίλνπλ κεηαμχ ηνπηθνχ θαη ζθαηξηθνχ ηφηε απηφ ζεσξείηαη θαη ην βέιηηζην. Παξαθάησ δίλεηαη ζπγθεθξηκέλν παξάδεηγκα δηαζαθεληζκνχ : Καηά Simon, ινηπφλ, (1972, 1987) επαλεηιεκκέλα έρεη δεηρζεί φηη νη άλζξσπνη - ηζχλνληεο είλαη απηνί πνπ έρνπλ σο ζθνπφ λα βνεζήζνπλ ηνπο πξνζθέξνληεο ηαηξηθέο ππεξεζίεο γηα λα ιάβνπλ ηηο θιηληθέο απνθάζεηο (Shortliffe 1987). ηελ επηζηήκε ζπζηεκάησλ πιεξνθνξηψλ έλα ζχζηεκα ππνζηήξημεο απφθαζεο (DSS) νξίδεηαη σο έλα βαζηζκέλν ζε ππνινγηζηή ζχζηεκα πιεξνθνξηψλ κέζσ ηνπ νπνίνπ νη ηζχλνληεο ρξεζηκνπνηνχλ ηα ζηνηρεία θαη ηα πξφηππα γηα λα ιχζνπλ ηα θαθνδνκεκέλα θχξηα πξνβιήκαηα (Gorry θαη Scott Morton 1971, Keen θαη Scott Morton 1978, Sprague θαη Carlson 1982, Iivari 1991, Turban θαη Aronson 1998). ε απηή ηε πεξίπησζε έλα ζχζηεκα ππνζηήξημεο απφθαζεο ελζσκαηψλεη ηα ζηνηρεία θαη ηα πξφηππα, θαη ππνζηεξίδεη, αληηθαζηζηά ηνλ αλζξψπηλν παξάγνληα. πγθεθξηκέλα ν Scott Morton πεξηγξάθεη ην 1971 πψο νη ππνινγηζηέο θαη ηα αλαιπηηθά πξφηππα ζα κπνξνχζαλ λα ππνζηεξίμνπλ ηνπο δηεπζπληέο ζηηο δηάθνξεο απνθάζεηο ηνπο. Αλέπηπμε έλα πξσηνπφξν DSS γηα ην κάξθεηηλγθ θαη ηνλ πξνγξακκαηηζκφ παξαγσγήο (Scott Morton 1971). ηε ζπλέρεηα καδί κε ηνλ Gorry έδσζε ηνλ πξψην θαζνξηζκφ γηα έλα ζχζηεκα ππνζηήξημεο απφθαζεο (Gorry θαη Scott Morton, 1971). χκθσλα κε ην πιαίζην ηνπ DSS, ραξηνγξαθείηαη ε δπλαηφηεηα γηα ππνινγηζηηθή ππνζηήξημε πξνο ηηο δηνηθεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο θαηά κήθνο δχν δηαζηάζεσλ: ηνπ αδφκεηνπ ζηνηρείνπ (unstructured problem), ηνπ ζηφρνπ θαη ηνπ επηπέδνπ δηεπζπληηθήο δξαζηεξηφηεηαο (semi-stuctured problem). Oη Gorry θαη Scott Morton είδαλ φηη, βαζηζκέλνη ζε απηφ ην πιαίζην, νη ζηφρνη απφθαζεο κπνξνχλ λα δηαηξεζνχλ κεηαμχ κηαο αλζξψπηλεο απφθαζεο, θαζψο θαη πιεξνθνξηψλ, ζηνηρείσλ ηα νπνία θαη δηαζέηεη κηα επηρείξεζε. 1.8 Γεκηνπξγία πξνηχπσλ βάζε ζρεηηθήο αξζξνγξαθίαο κε ρξήζε πξνζεγγίζεσλ ηνπ Morton Οη Artís, Ayuso, and Guillén (2002, Journal of Risk and Insurance 69: ; γηα ηελ AAG) εθηηκνχλ έλα πξφηππν ρξεζηκνπνηψληαο ζηνηρεία αμηψζεσλ ινγηθνχ. Μεξηθέο απφ ηηο αμηψζεηο είλαη ηαμηλνκεκέλεο σο «αιεζείο» θαη άιιεο αμηψζεηο είλαη γλσζηέο γηα λα είλαη ςεπδείο. Υξεζηκνπνηψληαο ηε πξνζέγγηζε Hausman, Abrevaya, θαη Scott-Morton (πεξηνδηθφ ηνπ 1998 ηεο νηθνλνκεηξίαο 87:239269),ε AAG ππνινγίδνπλ έλα ηξνπνπνηεκέλν ινγηθφ πξφηππν πνπ επηηξέπεη ηε δπλαηφηεηα φηη κεξηθέο αμηψζεηο πνπ ηαμηλνκνχληαη σο πξαγκαηηθή δχλακε, είλαη ηειηθά πξαγκαηηθά ςεπδείο. Δθαξκφδνληαο απηφ ην πξφηππν ζηα ζηνηρεία φζνλ αθνξά ηηο ηζπαληθέο απηνθηλεηηθέο αζθαιηζηηθέο αμηψζεηο, AGG δηαπηζηψλεη φηη 5 ηνηο εθαηφ ησλ ςεπδψλ αμηψζεσλ πεγαίλνπλ ζηα κε αληρλεπζέληα. Ο ζθνπφο απηνχ ηνπ άξζξνπ είλαη λα ππνινγηζηεί ην πξφηππν AAG πνπ ρξεζηκνπνηεί έλα πξφηππν ινγηθνχ κε ηελ απψιεηα ησλ πιεξνθνξηψλ. Μηα πεξηνξηζκέλε έθδνζε απηνχ ηνπ πξνηχπνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα επαλεμεηάζεη ηα ηζπαληθά ζηνηρεία αζθαιηζηηθήο αμίσζεο. Σα απνηειέζκαηα πξνζδηνξίδνπλ πψο λα πξνζδηνξίζνπλ ηηο ιαλζαζκέλεο εθηηκήζεηο. Δπηδεηθλχεηαη, επίζεο πψο νη ιαλζαζκέλεο αμηψζεηο κπνξνχλ λα πξνζδηνξηζηνχλ ρξεζηκνπνηψληαο ηε πξνζέγγηζε AAG. Αθφκε κπνξεί λα θαλεί φηη 12

13 θαη νη δχν πξνζεγγίζεηο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα λα πξνζδηνξίζνπλ κε πηζαλφηεηεο (probabilistically) ηηο ιαλζαζκέλεο αμηψζεηο. 13

14 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 - Πιεξνθνξηαθά πζηήκαηα Δίλαη αιήζεηα φηη νη επηηπρείο επηρεηξήζεηο αλαγλσξίδνπλ φηη ε ηερλνινγία πιεξνθνξηψλ κπνξεί πιήξσο λα αιιάμεη ηελ ίδηα ηελ θχζε ηεο εξγαζίαο. Έλαο ηέηνηνο κεηαζρεκαηηζκφο, εληνχηνηο, ζπρλά απαηηεί φηη έλαο νξγαληζκφο δηακνξθψλεη ηελ εηαηξηθή ζηξαηεγηθή ηνπ θαη αλαθαηαζθεπάδεη ηε βαζηθή δνκή θαη ηηο δηαδηθαζίεο ηνπ. Οη πεξηζζφηεξνη, ινηπφλ, αλ φρη φινη νη νξγαληζκνί είλαη ζήκεξα δέζκηνη ησλ πιεξνθνξηαθψλ ζπζηεκάησλ, θαζψο ε ιεηηνπξγία ηνπο θαη ε χπαξμή ηνπο είλαη εμαξηεκέλε απφ ην Πιεξνθνξηαθφ ζχζηεκα πνπ ρξεζηκνπνηνχλ. ηηο ΖΠΑ νη επελδχζεηο ζε Πιεξνθνξηαθή Σερλνινγία - Information Technology μεπεξλνχλ ηα 1,8 ηξηο δνιάξηα θαη είλαη γεγνλφο πσο ε βηνκεραλία ηεο Πιεξνθνξηθήο είλαη ε ηαρχηεξα αλαπηπζζφκελε παγθνζκίσο. Οη ζεκαληηθφηεξνη παξάγνληεο πνπ έθαλαλ επηηαθηηθή ηε ρξήζε πιεξνθνξηαθψλ ζπζηεκάησλ είλαη ε παγθνζκηνπνίεζε, ε άλνδνο ηεο νηθνλνκίαο ηεο πιεξνθνξίαο, ν κεηαζρεκαηηζκφο ηεο επηρείξεζεο θαη ε εκθάληζε ηεο ςεθηαθήο επηρείξεζεο. Πιένλ ε νηθνλνκία παχεη λα βαζίδεηαη ζηελ βηνκεραλία θαη βαζίδεηαη ζηε γλψζε θαη ζηε πιεξνθνξία. 2.1 Ιζηνξία ησλ Πιεξνθνξηαθψλ πζηεκάησλ Ζ κειέηε ησλ πιεξνθνξηαθψλ ζπζηεκάησλ, πξνέξρεηαη απφ ηε subdiscipline ηεο επηζηήκεο ησλ ππνινγηζηψλ, είλαη κία πξνζπάζεηα λα γίλεη θαηαλνεηή θαη λα νξγαλσζεί νξζνινγηθά ε δηαρείξηζε ηεο ηερλνινγίαο κέζα ζηηο επηρεηξήζεηο. Έρεη σξηκάζεη ζε έλα ζεκαληηθφ ηνκέα ηεο δηαρείξηζεο πνπ απμαλφκελα ππνγξακκίδεηαη σο έλαο πνιχ ζεκαληηθφο ηνκέαο ησλ δηνηθεηηθψλ επηζηεκψλ θαη δηδάζθεηαη ζε φια ηα ζεκαληηθά παλεπηζηήκηα θαη επηρεηξεζηαθά ζρνιεία ηνπ θφζκνπ. ηηο κέξεο καο, νη πιεξνθνξίεο θαη ε ηερλνινγία πιεξνθνξηψλ έρνπλ γίλεη ν πέκπηνο ζεκαληηθφο πφξνο πνπ πξέπεη λα δηαζέηνπλ νη αλψηεξνη ππάιιεινη γηα ηε δηακφξθσζε ελφο νξγαληζκνχ, παξάιιεια κε ηνπο αλζξψπνπο, ηα ρξήκαηα, ην πιηθφ θαη ηηο κεραλέο. Πνιιέο επηρεηξήζεηο έρνπλ δεκηνπξγήζεη ηε ζέζε ηνπ Chief Information Officer (CIO), δειαδή ηνπ θχξηνπ αλψηεξνπ ππαιιήινπ πιεξνθνξηψλ πνπ ζπκκεηέρεη ζην εθηειεζηηθφ ζπκβνχιην καδί κε ηνλ Chief Executive Officer (CEO), ηνλ Chief Financial Officer (CFO), ηνλ Chief Operating Officer (COO) θαη ηνλ Chief Technical Officer (CTO). Ο CTO κπνξεί επίζεο λα ρξεζηκεχζεη θαη σο CIO, θαη αληίζηξνθα. 14

15 2.2 Δθαξκνγέο ησλ Πιεξνθνξηαθψλ πζηεκάησλ Σα ζπζηήκαηα πιεξνθνξηψλ εμεηάδνπλ ηελ αλάπηπμε, ηε ρξήζε θαη ηε δηαρείξηζε ηεο ππνδνκήο ελφο νξγαληζκνχ. ηε κεηαβηνκεραληθή ειηθία ησλ πιεξνθνξηψλ, ε εζηίαζε ησλ επηρεηξήζεσλ έρεη κεηαηνπηζηεί απφ ην πξντφλ ζηε γλψζε. Οη ξπζκηζηέο ηεο αγνξάο ζήκεξα αληαγσλίδνληαη ζηε δηαδηθαζία θαη ηε θαηλνηνκία παξά ζην πξντφλ. Γειαδή ε έκθαζε έρεη κεηαηνπηζηεί απφ ηε πνηφηεηα θαη ηε πνζφηεηα παξαγσγήο, ζηελ ίδηα ηε δηαδηθαζία ηεο παξαγσγήο θαη ζηηο ππεξεζίεο πνπ ζπλνδεχνπλ απηή ηε δηαδηθαζία ηεο παξαγσγήο. ήκεξα ινηπφλ ην κεγαιχηεξν ελεξγεηηθφ ζηνηρείν ησλ επηρεηξήζεσλ είλαη νη πιεξνθνξίεο ηνπο πνπ αληηπξνζσπεχνληαη απφ ηνπο αλζξψπνπο, ηελ εκπεηξία, ηελ ηερλνγλσζία, ηηο θαηλνηνκίεο (δηπιψκαηα επξεζηηερλίαο, πλεπκαηηθά δηθαηψκαηα, εκπνξηθά κπζηηθά ). Έλαο ρεηξηζηήο ηεο αγνξάο πξέπεη λα είλαη ζε ζέζε λα αληαγσληζηεί θαη λα έρεη κία ηζρπξή ππνδνκή πιεξνθνξηψλ, ζηε θαξδηά ηεο νπνίαο, βξίζθεηαη ε ππνδνκή ηεο ηερλνινγίαο ησλ πιεξνθνξηψλ. Καηά ζπλέπεηα, ε κειέηε ησλ ζπζηεκάησλ πιεξνθνξηψλ, εζηηάδεη ζην γηαηί θαη ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ε ηερλνινγία κπνξεί λα ηεζεί ζηε θαιχηεξε ρξήζε γηα λα εμππεξεηήζεη ηε ξνή πιεξνθνξηψλ κέζα ζε έλαλ νξγαληζκφ. 2.3 Οξηζκφο ησλ πιεξνθνξηαθψλ ζπζηεκάησλ ηελ ειιεληθή θαη μέλε βηβιηνγξαθία ζπλαληά θαλείο έλα πιήζνο νξηζκψλ πνπ έρνπλ δνζεί γηα ηα πιεξνθνξηαθά ζπζηήκαηα. Αθνινπζνχλ ινηπφλ κεξηθνί απφ ηνπο νξηζκνχο απηνχο : Πιεξνθνξηαθφ ζχζηεκα είλαη έλα ζχλνιν δηαζπλδεδεκέλσλ ζπληζησζψλ νη νπνίεο ζπιιέγνπλ (collect, retrieve), επεμεξγάδνληαη (process), απνζεθεχνπλ (store) θαη θαηαλέκνπλ (distribute) πιεξνθνξίεο (information) γηα ηελ ππνζηήξημε ηνπ ειέγρνπ θαη ηεο ιήςεο απνθάζεσλ ζε έλαλ νξγαληζκφ ή κηα επηρείξεζε (Η. Βαζηιείνπ ). Πιεξνθνξηαθφ ζχζηεκα είλαη έλα ζχζηεκα πνπ παξέρεη ηζηνξηθή, παξνχζα θαη πξνβιεπφκελε πιεξνθφξεζε γηα ηελ επηρείξεζε θαη ην πεξηβάιινλ ηεο (Kroenke θαη Nolan). Πιεξνθνξηαθφ ζχζηεκα είλαη έλα ζχλνιν νξγαλσκέλσλ δηαδηθαζηψλ πνπ φηαλ εθαξκνζηεί, παξέρεη πιεξνθνξίεο γηα ππνζηήξημε ηεο ιήςεο απνθάζεσλ θαη ηνπ ειέγρνπ ηνπ νξγαληζκνχ (Lucas). Πιεξνθνξηαθφ ζχζηεκα είλαη έλα νινθιεξσκέλν ζχζηεκα αλζξψπνπ- κεραλήο γηα ηε παξνρή πιεξνθνξηψλ, πνπ ππνζηεξίδεη ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο δηαρείξηζεο, αλάιπζεο θαη ιήςεο ησλ απνθάζεσλ ζε έλαλ νξγαληζκφ. Σν ζχζηεκα ρξεζηκνπνηεί κεραλνινγηθφ εμνπιηζκφ θαη ινγηζκηθφ, ρεηξνγξαθηθέο δηαδηθαζίεο, ππνδείγκαηα γηα αλάιπζε, πξνγξακκαηηζκφ, έιεγρν θαη ιήςε απνθάζεσλ, θαζψο επίζεο θαη κία ηξάπεδα δεδνκέλσλ ( Davis θαη Olson). 15

16 Απφ ηνπο παξαπάλσ νξηζκνχο κπνξεί λα θαηαλνήζεη θαλείο πσο ελ νιίγνηο ην πιεξνθνξηαθφ ζχζηεκα είλαη έλα επηρεηξεζηαθφ ζχζηεκα ην νπνίν επεμεξγάδεηαη δεδνκέλα απφ ην πεξηβάιινλ ηεο επηρείξεζεο θαη έπεηηα δίλεη ηηο απαξαίηεηεο γηα ηε ιήςε απνθάζεσλ πιεξνθνξίεο ζηε δηνίθεζε ηνπ νξγαληζκνχ. Πξέπεη λα δνζεί πξνζνρή ζηε ζπρλά ιάζνο ρξήζε ηνπ φξνπ πιεξνθνξηαθφ ζχζηεκα θαζψο ππάξρεη κία ζπρλή ζχγρπζή ηνπ κε ηα βαζηζκέλα ζε ππνινγηζηή ζπζηήκαηα πιεξνθνξηψλ. Γηα λα θαηαθέξεη λα γίλεη ε δηάθξηζε ησλ δχν απηψλ φξσλ πξέπεη λα επηζεκάλνπκε φηη ηα βαζηζκέλα ζε ππνινγηζηή ζπζηήκαηα πιεξνθνξηψλ είλαη ν ηνκέαο ηεο κειέηεο ησλ ηερλνινγηψλ ησλ πιεξνθνξηψλ (IT). Σα βαζηθά ζηνηρεία ησλ πιεξνθνξηαθψλ ζπζηεκάησλ είλαη : To πιηθφ (hardware), ην ινγηζκηθφ (software), ην δίθηπν (network), ε βάζε δεδνκέλσλ (database), νη δηαδηθαζίεο (procedures) θαη νη άλζξσπνη (people). 2.4 Δίδε ζπζηεκάησλ πιεξνθνξηψλ Σα είδε ησλ ζπζηεκάησλ πιεξνθνξηψλ είλαη ηα αθφινπζα : Αηηηνθξαηηθά πζηήκαηα Αηηηνθξαηηθά ζπζηήκαηα ραξαθηεξίδνληαη απηά πνπ καο δίλνπλ βέβαηε πξφβιεςε γεγνλφησλ θαη ηα ζηνηρεία ηνπο είλαη ζε απζηεξά θαζνξηζκέλε ζρέζε κεηαμχ ηνπο. ε αηηηνθξαηηθφ ζχζηεκα ε θαηάζηαζε ηνπ (S) ζε κία δεδνκέλε ρξνληθή ζηηγκή (t) είλαη ζπλάξηεζε ηνπ ρξφλνπ (t) θαη ηεο εηζφδνπ ( Η ) ζε απηφ : S= f (t,i) Πηζαλνζπζηήκαηα Σα πηζαλνζπζηήκαηα παξέρνπλ αβέβαηε πξφβιεςε γεγνλφησλ. Σα θπζηθά θαη κηθηά ζπζηήκαηα αλήθνπλ ζε απηή ηε θαηεγνξία ζπζηεκάησλ Κιεηζηά πζηήκαηα Δίλαη ηα ζπζηήκαηα ηα νπνία έξρνληαη ζε επαθή κε ην πεξηβάιινλ ηνπο κφλν κέζα απφ ηελ ηππηθή δηαδηθαζία εηζφδνπ - εμφδνπ πνπ ηνπο εμαζθαιίδεη φκσο κία ζχληνκε ρξνληθή δηάξθεηα δσήο Αλνηθηά πζηήκαηα Σα ζπζηήκαηα απηά έρνπλ άηππε αιιειεπίδξαζε κε ην πεξηβάιινλ ηνπο θαη κε ην ηξφπν απηφ πξνζαξκφδνληαη ζε λέα δεδνκέλα θαη απαηηήζεηο, εμαζθαιίδνληαο κε απηφ ην ηξφπν κεγαιχηεξε δηάξθεηα δσήο. ε απηή ινηπφλ ηε θαηεγνξία αλήθνπλ ηα πιεξνθνξηαθά ζπζηήκαηα δηνίθεζεο ηα νπνία αλαθέξνληαη ζηε 16

17 ζπλέρεηα ηεο κειέηεο Δπζηαζή πζηήκαηα Δίλαη ηα ζπζηήκαηα ζησλ νπνίσλ ηηο εθξνέο γίλεηαη ηαθηηθφο έιεγρνο πζηήκαηα Λεηηνπξγηθνχ Δπηπέδνπ (operational level systems) Σα ζπζηήκαηα απηά παξαθνινπζνχλ κφλν ηηο βαζηθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη ζπλαιιαγέο ηνπ νξγαληζκνχ πζηήκαηα Δπηπέδνπ Γλψζεο (knowledge level systems) Δίλαη ζπζηήκαηα πιεξνθνξηψλ πνπ ππνζηεξίδνπλ ηηο αλάγθεο ηνπ εμεηδηθεπκέλνπ πξνζσπηθνχ κηαο επηρείξεζεο πζηήκαηα Γηνηθεηηθνχ Δπηπέδνπ (management level systems) Δίλαη ηα ζπζηήκαηα πιεξνθνξηψλ πνπ εμππεξεηνχλ ηε παξαθνινχζεζε, ηνλ έιεγρν, ηε ιήςε απνθάζεσλ θαη ηηο δηνηθεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ησλ κεζαίσλ ζηειερψλ κηαο επηρείξεζεο πζηήκαηα ηξαηεγηθνχ Δπηπέδνπ (strategic level systems) Δίλαη ηα ζπζηήκαηα πιεξνθνξηψλ πνπ ππνζηεξίδνπλ ηηο δξαζηεξηφηεηεο καθξνπξφζεζκνπ πξνγξακκαηηζκνχ ησλ αλψηεξσλ ζηειερψλ ελφο νξγαληζκνχ. 2.5 Σχπνη ζπζηεκάησλ πιεξνθνξηψλ Ζ ηαμηλφκεζε ησλ πιεξνθνξηαθψλ ζπζηεκάησλ γίλεηαη ζηηο αθφινπζεο θαηεγνξίεο : πζηήκαηα Πιεξνθνξηψλ Γηνίθεζεο (MIS) Έλα πιεξνθνξηαθφ ζχζηεκα δηνίθεζεο είλαη έλα νινθιεξσκέλν ζχζηεκα ρξήζηε κεραλήο κε ζθνπφ ηελ ππνζηήξημε ησλ δηνηθεηηθψλ θαη ιεηηνπξγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ησλ δηαδηθαζηψλ ιήςεο απνθάζεσλ ζε έλαλ νξγαληζκφ. Δπεμεξγάδεηαη πιεξνθνξίεο θαη δεδνκέλα κε απηνκαηνπνηεκέλν ή κε ηξφπν θαη παξέρεη πιεξνθνξίεο ζηα ζηειέρε ηνπ νξγαληζκνχ γηα ηε ιήςε δνκεκέλσλ θπξίσο απνθάζεσλ. Σα ζπζηήκαηα δηνίθεζεο είλαη επηρεηξεζηαθά εξγαιεία θαη αθνξνχλ 17

18 ην management level (επίπεδν δηνίθεζεο ) ηνπ νξγαληζκνχ. ηφρνο ηνπο είλαη ε δηαηήξεζε αξρείσλ θαη ε επεμεξγαζία κεγάινπ φγθνπ δεδνκέλσλ θαη ε παξαγσγή πεξηιεπηηθψλ αλαθνξψλ (summary reports). Υξήζηεο απηψλ ησλ πιεξνθνξηαθψλ ζπζηεκάησλ είλαη ηα κεζαία ζηειέρε, ηα MIS ινηπφλ αθνξνχλ ην δηνηθεηηθφ επίπεδν ηνπ νξγαληζκνχ. πζηήκαηα Δπεμεξγαζίαο πλαιιαγψλ (TPS) Δίλαη πιεξνθνξηαθά ζπζηήκαηα πνπ εμππεξεηνχλ ηηο ζπλαιιαγέο ηεο επηρείξεζεο. Κχξην ραξαθηεξηζηηθφ απηψλ ησλ ζπζηεκάησλ είλαη φηη έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα αληηκεησπίδνπλ δνκεκέλεο θαη επαλαιακβαλφκελεο δηαδηθαζίεο. Σα ζπζηήκαηα επεμεξγαζίαο ζπλαιιαγψλ εθηφο απφ ηε ζπιινγή θαη ηελ επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ ελεκεξψλνπλ απηφκαηα θαη ηα αξρεία πνπ δηαηεξνχλ ηα αληίζηνηρα θάζε θνξά δεδνκέλα θαη παξάγνπλ εθηφο ησλ άιισλ θαη ηα αληίζηνηρα έγγξαθα ηεο ζπλαιιαγήο. Σα TPS εμππεξεηνχλ ην ιεηηνπξγηθφ επίπεδν ηνπ νξγαληζκνχ. πζηήκαηα Τπνζηήξημεο Απνθάζεσλ (DSS) Παξέρνπλ ππνζηήξημε πεξηζζφηεξν ζηνρεπκέλε θαη εζηηαζκέλε ζε κία απφθαζε απφ φηη έλα MIS. Δίλαη απηά πνπ βνεζνχλ ηα δηεπζπληηθά ζηειέρε ηεο επηρείξεζεο ζηελ επίιπζε θπξίσο ησλ εκηδνκεκέλσλ πξνβιεκάησλ. Ζκηδνκεκέλα πξνβιήκαηα είλαη εθείλα ησλ νπνίσλ έλα κέξνο κπνξεί λα πξνγξακκαηηζζεί, λα δνκεζεί θαη λα ιπζεί απφ ηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή, θαη έλα άιιν κέξνο ην νπνίν δε κπνξεί λα πξνγξακκαηηζζεί θαη γηα ην νπνίν απαηηείηαη ε αλζξψπηλε παξέκβαζε, έηζη ψζηε λα επηιπζεί. Γειαδή, απαηηείηαη αιιειεπηδξαζηηθή επεμεξγαζία θαη ην απνηέιεζκα απηψλ είλαη αλάιπζε απνθάζεσλ. Σα ζπζηήκαηα DSS αθνξνχλ ην δηνηθεηηθφ επίπεδν ηνπ νξγαληζκνχ. πζηήκαηα Τπνζηήξημεο Τςειφβαζκσλ ηειερψλ (ESS) Σα ζπζηήκαηα ππνζηήξημεο πςειφβαζκσλ ζηειερψλ είλαη έλα εξγαιείν πνπ επηηξέπεη ζηηο εηαηξίεο λα κεηαηξέπνπλ ηα δεδνκέλα ηνπο ζε ρξήζηκεο αλαθνξέο. Οη αλαθνξέο πνπ πξνθχπηνπλ ρξεζηκνπνηνχληαη απφ ηα δηεπζπληηθά ζηειέρε πνπ κε απηφ ην ηξφπν έρνπλ γξήγνξε πξφζβαζε ζηηο εθζέζεηο πνπ πξνέξρνληαη απφ φια ηα επίπεδα θαη ηηο ππεξεζίεο ηεο εηαηξίαο. Δθηφο απφ ηε γξήγνξε πξφζβαζε ζηα δεδνκέλα ησλ δηαθφξσλ ππεξεζηψλ θάπνηα ESS παξέρνπλ επίζεο εξγαιεία αλάιπζεο κε δπλαηφηεηεο πξφβιεςεο κηαο ζεηξάο επηδφζεσλ απνηειεζκάησλ ρξφλνπ θαη απηφ ην επηηπγράλνπλ κε ηε ρξήζε ησλ ζηνηρείσλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηηο εθζέζεηο ησλ ππεξεζηψλ. Σα εξγαιεία, θαζψο θαη ηα απνηειέζκαηα πνπ ζα εθηειεί ην ESS, εμαξηψληαη απφ ηνλ πξνγξακκαηηζηή, αιιά θαη απφ ην θιάδν γηα ηνλ νπνίν πξννξίδεηαη. Αξθεηέο εηαηξίεο πξνζθέξνπλ πξνζρεδηαζκέλα παθέηα ESS, ελψ άιιεο πξνζθέξνπλ παθέηα πνπ κπνξνχλ λα πξνζαξκνζηνχλ ζηηο αλάγθεο ηεο θάζε επηρείξεζεο. πζηήκαηα Γξαθείνπ (Οffice Systems) Σα ζπζηήκαηα γξαθείνπ είλαη ζπζηήκαηα ππνινγηζηψλ φπσο επεμεξγαζηέο θεηκέλνπ, 18

19 ειεθηξνληθφ ηαρπδξνκείν θαη ζπζηήκαηα πξνγξακκαηηζκνχ, ηα νπνία έρνπλ ζθνπφ ηελ αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο ησλ ππαιιήισλ γξαθείνπ. πζηήκαηα Γλψζεο (Knowledge Work Systems, KWS) Απνηεινχλ ζπζηήκαηα πιεξνθνξηψλ πνπ βνεζάλε ην εμεηδηθεπκέλν πξνζσπηθφ ζηε δεκηνπξγία θαη ηελ αθνκνίσζε λέαο γλψζεο απφ ηνλ νξγαληζκφ. 2.6 Φάζεηο θαη κεζνδνινγίεο αλάπηπμεο πιεξνθνξηαθνχ ζπζηήκαηνο Οη θάζεηο αλάπηπμεο ελφο πιεξνθνξηαθνχ ζπζηήκαηνο είλαη νη αθφινπζεο : Πξνγξακκαηηζκφο : Αλαθέξεηαη ζην γηαηί πξέπεη λα αλαπηπρζεί έλα πιεξνθνξηαθφ ζχζηεκα θαη πψο ε νκάδα ηνπ έξγνπ ζα ζπληνληζηεί, ψζηε λα ην πινπνηήζεη. Απνηειείηαη απφ ηηο εμήο δχν θάζεηο project initiation θαη project management. Αλάιπζε : Γίλεη απάληεζε ζην πψο ζα ιεηηνπξγήζεη ην ζχζηεκα απφ πιεπξάο hardware, software θαη δηθηχσλ. Γείρλεη ηηο δηεπαθέο, ηηο θφξκεο, ηηο αλαθνξέο, αιιά θαη ηα πξνγξάκκαηα, ηηο βάζεηο δεδνκέλσλ θαη ηέινο ηα αξρεία πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ. ρεδηαζκφο : Δίλαη ε θάζε ζηελ νπνία γίλεηαη ε κεηάβαζε απφ ην ππάξρνλ πιεξνθνξηαθφ ζχζηεκα ζην λέν ζχζηεκα. Γειαδή είλαη ε θάζε ζηελ νπνία ζρεδηάδεηαη ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ζα πινπνηεζεί ζηελ επφκελε θάζε ην πιεξνθνξηαθφ ζχζηεκα. Τινπνίεζε : ε απηή ηε θάζε γίλεηαη ε πινπνίεζε ηνπ πιεξνθνξηαθνχ ζπζηήκαηνο ή ε αγνξά ηνπ. Πεξηέρεη ηε δεκηνπξγία, ηνλ έιεγρν, ηελ εγθαηάζηαζε θαη ηε ζπληήξεζε. Οη κεζνδνινγίεο αλάπηπμεο ελφο πιεξνθνξηαθνχ ζπζηήκαηνο είλαη νη αθφινπζεο: Οη κεζνδνινγίεο αλάπηπμεο ελφο πιεξνθνξηαθνχ ζπζηήκαηνο δηαθξίλνληαη ζηηο δνκεκέλεο κεζνδνινγίεο, ζηε ηαρεία αλάπηπμε ησλ εθαξκνγψλ (RAD) θαη ζηελ επθίλεηε αλάπηπμε. ηηο δνκεκέλεο κεζνδνινγίεο αλήθνπλ : Σν κνληέιν θαηαξξάθηε (waterfall) Ζ παξάιιειε αλάπηπμε (pararell development) ηε ηαρεία αλάπηπμε εθαξκνγψλ (RAD) αλήθνπλ: Ζ αλάπηπμε ζε θάζεηο (phased development) 19

20 Σν πξσηφηππν (prototype) Σν πξσηφηππν κηαο ρξήζεο (throwaway prototyping) ηελ επθίλεηε αλάπηπμε (Agile Development) αλήθεη : Ο extreme programming 2.7 Αλαζθφπεζε ηνπ φξνπ πιεξνθνξηαθφ ζχζηεκα Ο φξνο ζχζηεκα πιεξνθνξηψλ έρεη ηηο παξαθάησ δηαθνξεηηθέο έλλνηεο. Αζθάιεηα Τπνινγηζηψλ (Computer Security) : Όζνλ αθνξά ηελ αζθάιεηα ησλ ππνινγηζηψλ έλα πιεξνθνξηαθφ ζχζηεκα πεξηγξάθεηαη απφ πέληε δηαθνξεηηθά αληηθείκελα : Γνκή (Structure) i. Απνζήθεο : ζηηο απνζήθεο θπιάζζνληαη ηα δεδνκέλα είηε απηά είλαη κφληκα,είηε είλαη πξνζσξηλά. Σέηνηα παξαδείγκαηα απνηεινχλ νη απνκνλσηέο (buffers), νη ζθιεξνί δίζθνη, ε θξπθή κλήκε (cache memory). ii. Γηεπαθέο : αληαιιάζζνπλ ηηο πιεξνθνξίεο κε ην κε ςεθηαθφ θφζκν. Σέηνηα παξαδείγκαηα είλαη ηα πιεθηξνιφγηα, ηα scanners, νη εθηππσηέο. Καλάιηα (Channels) Δίλαη απηά πνπ ζπλδένπλ ηηο απνζήθεο, φπσο ηα buses, ηα θαιψδηα θαη ηηο αζχξκαηεο ζπλδέζεηο. Έλα δίθηπν είλαη ην ζχλνιν ινγηθψλ θαη θπζηθψλ θαλαιηψλ. πκπεξηθνξά (Behavior) i. Τπεξεζίεο : παξέρνπλ αμία ζηνπο ρξήζηεο ή ζηηο άιιεο ππεξεζίεο κε ηελ αληαιιαγή κελπκάησλ. ii. Μελχκαηα : κεηαθέξνπλ κία έλλνηα ζε ρξήζηεο ή ππεξεζίεο. Έθθξαζε ηεο γλψζεο (Knowledge Representation) Έλα πιεξνθνξηαθφ ζχζηεκα απνηειείηαη απφ ηξία ζπζηαηηθά : ηνλ άλζξσπν, ηε ηερλνινγία θαη ηελ επηρείξεζε. χκθσλα ινηπφλ κε απηή ηελ άπνςε ε πιεξνθνξία πξνζδηνξίδεηαη κε ηνπο φξνπο ησλ ηξηψλ επηπέδσλ ηεο ζεκεηνινγίαο. Σν ζηνηρείν πνπ κπνξεί λα ππνβιεζεί απηφκαηα ζε επεμεξγαζία απφ ην ζχζηεκα εθαξκνγήο αληηζηνηρεί ζην επίπεδν ζχληαμεο. ηα πιαίζηα ηνπ αηφκνπ ηψξα πνπ εξκελεχεη ηα ζηνηρεία ηα νπνία γίλνληαη πιεξνθνξίεο, αληηζηνηρεί ην ζεκαζηνινγηθφ επίπεδν. Οη πιεξνθνξίεο ινηπφλ κεηαηξέπνληαη ζε γλψζε φηαλ έλα άηνκν θαηαιαβαίλεη θαη αμηνινγεί ηηο πιεξνθνξίεο, πξάγκα πνπ αληηζηνηρεί 20

21 ζην πξαγκαηηθφ επίπεδν. Μαζεκαηηθά (Domain Theory) ηα καζεκαηηθά θαη ζηνλ ηνκέα ηεο domain theory, ην ζχζηεκα πιεξνθνξηψλ Scott (ιφγσ ηνπ εθεπξέηε ηνπ Dana Scott), είλαη κία καζεκαηηθή δνκή πνπ παξέρεη κία ελαιιαθηηθή αληηπξνζψπεπζε ησλ πεξηνρψλ Scott, ζαλ εηδηθή πεξίπησζε, ησλ αιγεβξηθψλ δηθηπσηψλ πιεγκάησλ (algebraic lattices). ηα καζεκαηηθά ζηνλ ηνκέα ηεο απζηεξά θαζνξηζκέλεο ζεσξίαο (rough set theory), έλα ζχζηεκα πιεξνθνξηψλ είλαη έλα ζχζηεκα ηδηφηεηαο θαη αμίαο. Κνηλσληνινγηαθά Πιεξνθνξηαθά πζηήκαηα (Sociology Information Systems) ηε θνηλσληνινγία ηα ζπζηήκαηα πιεξνθνξηψλ είλαη επίζεο θνηλσληθά ζπζηήκαηα ησλ νπνίσλ ε ζπκπεξηθνξά εμαξηάηαη απφ ηνπο ζηφρνπο, ηηο αμίεο θαη ηηο πεπνηζήζεηο ησλ αηφκσλ θαη ησλ νκάδσλ, θαζψο επίζεο θαη απφ ηελ απφδνζε ηεο ηερλνινγίαο. Θεσξία ησλ πζηεκάησλ (Systems Theory) ηε ζεσξία ησλ ζπζηεκάησλ, έλα πιεξνθνξηαθφ ζχζηεκα είλαη έλα ζχζηεκα, απηφκαην ή ρεηξνθίλεην πνπ πεξηιακβάλεη αλζξψπνπο, κεραλέο, θαη ή κεζφδνπο νξγαλσκέλεο γηα ηε ζπιινγή, επεμεξγαζία, κεηαθνξά θαη ηε δηάδνζε δεδνκέλσλ πνπ αληηπξνζσπεχνπλ ηηο πιεξνθνξίεο ησλ ρξεζηψλ. Σειεπηθνηλσλίεο (Telecommunications) ηηο ηειεπηθνηλσλίεο, έλα πιεξνθνξηαθφ ζχζηεκα είλαη νπνηαδήπνηε ηειεπηθνηλσλία ή εμνπιηζκφο ζρεηηθφο κε ηνλ ππνινγηζηή ή δηαζπλδεδεκέλα ζπζηήκαηα ή ππνζπζηήκαηα ηνπ εμνπιηζκνχ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηελ απφθηεζε, ηελ απνζήθεπζε, ην ρεηξηζκφ, ηε δηνίθεζε, ηε κεηαθίλεζε, ηνλ έιεγρν, ηελ επίδεημε, ηελ αληαιιαγή, ηε κεηαβίβαζε ή ππνδνρή θσλήο θαη ζηνηρείσλ, πνπ πεξηιακβάλεη ινγηζκηθφ (software), firmware θαη πιηθφ (hardware). 21

22 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 - πκβνιή ησλ ERP ζηε δεκηνπξγία πξνζηηζέκελεο αμίαο 3.1 Άπια νθέιε απνηίκεζεο ζε πξνγξάκκαηα ERP Ζ αλάπηπμε, πινπνίεζε θαη ηδηνθηεζία ησλ πιεξνθνξηαθψλ ζπζηεκάησλ, ηδίσο απηψλ κεγάιεο θιίκαθαο, φπσο είλαη ηα ζπζηήκαηα Enterprise Resource Planning (ERP), έρεη γίλεη πιένλ ζηαδηαθά ζε δηάξθεηα θαη πην δαπαλεξή. Χο απνηέιεζκα, νη δηεπζπληέο είλαη ππνρξεσκέλνη λα απνηηκήζνπλ ηα πξνγξάκκαηα ηα νπνία ρξεζηκνπνηνχλ κε βάζε ηελ νηθνλνκηθή ηνπο απφδνζε. Ηζηνξηθά, ηα πιεξνθνξηαθά ζπζηήκαηα είλαη δχζθνιν λα πνζνηηθνπνηεζνχλ ζε ρξεκαηηθνχο φξνπο, ιφγσ ηνπ άπινπ ραξαθηήξα πνιιψλ απφ ηα νθέιε πνπ πξνθχπηνπλ, φπσο γηα παξάδεηγκα βειηίσζε ηεο εμππεξέηεζεο ησλ πειαηψλ. Υξεζηκνπνηψληαο ηελ κεζνδνινγία κειέηε πεξίπησζεο (case study), Ζ παξνχζα εξγαζία εμεηάδεη ζηελ ελφηεηα απηή κηα πξνζπάζεηα απφ κεγάιν θαηαζθεπαζηή ππνινγηζηψλ λα ζπκπεξηιάβεη ηα άπια ζηνηρεία ζε παξαδνζηαθή αλάιπζε θφζηνπο-νθέινπο ζε έλα πξφγξακκα ERP. Δμεηάδεηαη ε ζεκαζία ησλ άπισλ ζηνηρείσλ ηνπ ελεξγεηηθνχ, πξνζδηνξίδνληαη άπια νθέιε πνπ είλαη ζεκαληηθά ζε πξνγξάκκαηα ERP θαη ππνδεηθλχεηαη ε ρξήζε ηνπ ζπζηήκαηνο κέζσ ηνπ νπνίνπ λα κπνξνχλ λα ελζσκαησζνχλ ζε παξαδνζηαθέο ηερληθέο αμηνιφγεζεο. Πξνεγνπκέλσο, φκσο θξίλεηαη απαξαίηεηε ε αλαθνξά ζην Γηεζλέο Λνγηζηηθφ Πξφηππν 38 πνπ αθνξά ηα Άπια πεξηνπζηαθά ζηνηρεία. 3.2 Σν δηεζλέο ινγηζηηθφ πξφηππν 38 Άπια πεξηνπζηαθά ζηνηρεία θνπφο Ο ζθνπφο ηνπ παξφληνο πξνηχπνπ είλαη λα πξνδηαγξάςεη ην ινγηζηηθφ ρεηξηζκφ ησλ άπισλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ, κε ηα νπνία δελ αζρνιήζεθε ηδηαηηέξσο έλα άιιν πξφηππν. Σν πξφηππν επίζεο θαζνξίδεη πψο επηκεηξάηαη ε ινγηζηηθή αμία ησλ άπισλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ θαη απαηηεί νξηζκέλεο θαζνξηζκέλεο γλσζηνπνηήζεηο ζρεηηθά κε ηα άπια πεξηνπζηαθά ζηνηρεία Πεδίν εθαξκνγήο Σν παξφλ απηφ πξφηππν εθαξκφδεηαη ζηε ινγηζηηθή ησλ άπισλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ εθηφο απφ: α) άπια πεξηνπζηαθά ζηνηρεία πνπ εκπίπηνπλ ζην πεδίν εθαξκνγήο άιινπ πξνηχπνπ 22

23 β) ρξεκαηννηθνλνκηθά πεξηνπζηαθά ζηνηρεία, φπσο νξίδνληαη ζην ΓΛΠ 32 Υξεκαηννηθνλνκηθά κέζα γ) αλαγλψξηζε θαη επηκέηξεζε πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ πνπ πξνέξρνληαη απφ εμεξεχλεζε θαη αμηνιφγεζε θαη δ) δαπάλεο γηα ηελ αλάπηπμε θαη εμφξπμε νξπθηψλ, πεηξειαίνπ, θπζηθνχ αεξίνπ θαη φκνησλ κε αλαλεψζηκσλ πφξσλ. Αλ έλα άιιν Πξφηππν νξίδεη ηνλ ινγηζηηθφ ρεηξηζκφ γηα έλαλ εηδηθφ ηχπν άπινπ πεξηνπζηαθνχ ζηνηρείνπ, ε νηθνλνκηθή νληφηεηα εθαξκφδεη εθείλν ην πξφηππν αληί ηνπ παξφληνο πξνηχπνπ. Γηα παξάδεηγκα, ην παξφλ πξφηππν δελ εθαξκφδεηαη: α) ζηα άπια πεξηνπζηαθά ζηνηρεία ηα νπνία θαηέρεη κηα νηθνλνκηθή νληφηεηα γηα πψιεζε θαηά ηε ζπλήζε πνξεία ηεο επηρείξεζεο (βι. ΓΛΠ 2 Απνζέκαηα θαη ΓΛΠ 11 πκβάζεηο θαηαζθεπήο) β) ζηα αλαβαιιφκελα θνξνινγηθά πεξηνπζηαθά ζηνηρεία (βι. ΓΛΠ 12 Φφξνη εηζνδήκαηνο) γ) ζηηο κηζζψζεηο πνπ εκπίπηνπλ ζην πεδίν εθαξκνγήο ηνπ ΓΛΠ 17 Μηζζψζεηο δ) ζηα πεξηνπζηαθά ζηνηρεία πνπ πξνθχπηνπλ απφ παξνρέο ζε εξγαδνκέλνπο (βι. ΓΛΠ 19 Παξνρέο ζε εξγαδνκέλνπο) ε) ρξεκαηννηθνλνκηθά πεξηνπζηαθά ζηνηρεία, φπσο νξίδνληαη ζην ΓΛΠ 32. Ζ αλαγλψξηζε θαη επηκέηξεζε θάπνησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ θαιχπηεηαη απφ ην ΓΛΠ 27 Δλνπνηεκέλεο θαη αηνκηθέο νηθνλνκηθέο θαηαζηάζεηο, ην ΓΛΠ 28 Δπελδχζεηο ζε ζπγγελείο επηρεηξήζεηο θαη ην ΓΛΠ 31 πκκεηνρέο ζε θνηλνπξαμίεο ζη) ζηελ ππεξαμία πνπ απνθηάηαη ζε κηα ζπλέλσζε επηρεηξήζεσλ (βι. ΓΠΥΑ 3 πλελψζεηο επηρεηξήζεσλ) δ) ζην αλαβαιιφκελν θφζηνο απφθηεζεο θαη ζε άπια πεξηνπζηαθά ζηνηρεία, πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηα ζπκβαηηθά δηθαηψκαηα ηνπ αζθαιηζηηθνχ θνξέα ζχκθσλα κε αζθαιηζηήξηα ζπκβφιαηα πνπ εκπίπηνπλ ζην πεδίν εθαξκνγήο ηνπ ΓΠΥΑ 4 Αζθαιηζηήξηα ζπκβφιαηα. ε) ζε κε θπθινθνξνχληα άπια πεξηνπζηαθά ζηνηρεία πνπ θαηαηάζζνληαη σο θαηερφκελα πξνο πψιεζε ζχκθσλα κε ην ΓΠΥΑ 5 Με θπθινθνξνχληα πεξηνπζηαθά ζηνηρεία πνπ θαηέρνληαη πξνο πψιεζε θαη δηαθνπείζεο δξαζηεξηφηεηεο. Μεξηθά άπια πεξηνπζηαθά ζηνηρεία κπνξεί λα πεξηιακβάλνληαη ζε έλα ζηνηρείν κε θπζηθή ππφζηαζε, ηέηνηα φπσο έλαο ςεθηαθφο δίζθνο καγλεηηθήο εγγξαθήο ζηε πεξίπησζε ηνπ ειεθηξνληθνχ ινγηζκηθνχ, κηα λνκηθή ηεθκεξίσζε ζηε πεξίπησζε κηαο άδεηαο ή επξεζηηερλίαο ή θηικ. Καηά ηνλ πξνζδηνξηζκφ, αλ έλα πεξηνπζηαθφ ζηνηρείν πνπ ελζσκαηψλεη ζπγρξφλσο άπια θαη πιηθά ζηνηρεία, πξέπεη λα αληηκεησπίδεηαη ζχκθσλα κε ην ΓΛΠ 16 Δλζψκαηα πάγηα ή σο έλα άπιν πεξηνπζηαθφ ζηνηρείν ζχκθσλα κε απηφ ην Πξφηππν, ε νηθνλνκηθή νληφηεηα πξέπεη λα εθηηκήζεη πνην ζηνηρείν είλαη πεξηζζφηεξν ζεκαληηθφ. Γηα παξάδεηγκα, ην ειεθηξνληθφ ινγηζκηθφ γηα έλα ειεθηξνληθά ειεγρφκελν κεραληθφ εξγαιείν, πνπ δε κπνξεί λα ιεηηνπξγεί ρσξίο απηφ ην εηδηθφ ινγηζκηθφ, είλαη έλα αλαπφζπαζην κέξνο ηνπ ζρεηηθνχ πιηθνχ θαη αληηκεησπίδεηαη σο πάγην πεξηνπζηαθφ ζηνηρείν. Σν ίδην ηζρχεη γηα ην ιεηηνπξγηθφ ζχζηεκα ελφο ειεθηξνληθνχ ππνινγηζηή. Όηαλ ην ινγηζκηθφ δελ είλαη έλα αλαπφζπαζην ηκήκα ηνπ ζρεηηθνχ πιηθνχ, ην ινγηζκηθφ αληηκεησπίδεηαη σο έλα άπιν πεξηνπζηαθφ ζηνηρείν. 23

24 Απηφ ην Πξφηππν εθαξκφδεηαη, κεηαμχ άιισλ, ζε δαπάλεο δξαζηεξηνηήησλ δηαθήκηζεο, εθπαίδεπζεο, εθθίλεζεο, έξεπλαο θαη αλάπηπμεο. Οη δξαζηεξηφηεηεο έξεπλαο θαη αλάπηπμεο θαηεπζχλνληαη πξνο ηελ αλάπηπμε ηεο γλψζεο. πλεπψο, κνινλφηη απηέο νη δξαζηεξηφηεηεο κπνξεί λα θαηαιήμνπλ ζε έλα πεξηνπζηαθφ ζηνηρείν κε θπζηθή ππφζηαζε, φπσο γηα παξάδεηγκα, έλα πξσηφηππν, ην θπζηθφ ζηνηρείν ηνπ πεξηνπζηαθνχ ζηνηρείνπ είλαη δεπηεξεχνλ σο πξνο ην άπιν ζπλζεηηθφ ζηνηρείν ηνπ, πνπ είλαη ε γλψζε πνπ ελζσκαηψλεηαη ζε απηφ. ηελ πεξίπησζε κηαο ρξεκαηνδνηηθήο κίζζσζεο, ην ππνθείκελν πεξηνπζηαθφ ζηνηρείν κπνξεί λα είλαη είηε ελζψκαην, είηε άπιν. Μεηά ηελ αξρηθή αλαγλψξηζε, έλαο κηζζσηήο αληηκεησπίδεη ινγηζηηθά έλα άπιν πεξηνπζηαθφ ζηνηρείν πνπ θαηέρεηαη βάζεη κηαο ρξεκαηνδνηηθήο κίζζσζεο, ζχκθσλα κε απηφ ην Πξφηππν. Γηθαηψκαηα ζχκθσλα κε ηηο ζπκβάζεηο παξαρψξεζεο αδεηψλ εθκεηάιιεπζεο γηα ζηνηρεία ηέηνηα φπσο θηλεκαηνγξαθηθέο ηαηλίεο, βηληενζθνπήζεηο, ζεαηξηθά έξγα, ρεηξφγξαθα, επξεζηηερλίεο θαη ζπγγξαθηθά δηθαηψκαηα απνθιείνληαη απφ ην πεδίν εθαξκνγήο ηνπ ΓΛΠ 17 θαη εκπίπηνπλ ζην πεδίν εθαξκνγήο απηνχ ηνπ Πξνηχπνπ. Δμαηξέζεηο απφ ην πεδίν εθαξκνγήο ελφο Πξνηχπνπ κπνξεί λα ππάξρνπλ, αλ νη δξαζηεξηφηεηεο ή νη ζπλαιιαγέο είλαη ηφζν εμεηδηθεπκέλεο πνπ θαηαιήγνπλ ζε ινγηζηηθά ζέκαηα ηα νπνία ελδέρεηαη λα ρξήδνπλ αληηκεηψπηζεο κε έλαλ δηαθνξεηηθφ ηξφπν. Σέηνηα ζέκαηα αλαθχπηνπλ ζηε ινγηζηηθή αληηκεηψπηζε ηεο εμεξεχλεζεο ή αλάπηπμεο θαη εμφξπμεο θνηηαζκάησλ πεηξειαίνπ, θπζηθψλ αεξίσλ θαη κεηαιιεπκάησλ ζε εμνξπθηηθέο βηνκεραλίεο θαη ζηελ πεξίπησζε ησλ αζθαιηζηήξησλ ζπκβνιαίσλ. πλεπψο, απηφ ην Πξφηππν δελ εθαξκφδεηαη ζε δαπάλεο γηα ηέηνηεο δξαζηεξηφηεηεο θαη ζπκβφιαηα. Όκσο, απηφ ην Πξφηππν εθαξκφδεηαη ζε άιια άπια πεξηνπζηαθά ζηνηρεία πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ηέηνηα φπσο ειεθηξνληθφ ινγηζκηθφ θαη άιια θφζηε ηέηνηα φπσο θφζηε εθθίλεζεο, ζε εμνξπθηηθέο βηνκεραλίεο ή απφ αζθαιηζηηθνχο θνξείο Οξηζκνί Οη αθφινπζνη φξνη ρξεζηκνπνηνχληαη ζε απηφ ην Πξφηππν κε ηηο έλλνηεο πνπ θαζνξίδνληαη σο αθνινχζσο. Μηα ελεξγφο αγνξά είλαη κηα αγνξά φπνπ φιεο νη θαησηέξσ πξνυπνζέζεηο ζπληξέρνπλ: Έλα πεξηνπζηαθφ ζηνηρείν είλαη έλαο πφξνο: α) πνπ ειέγρεηαη απφ κηα νηθνλνκηθή νληφηεηα σο απνηέιεζκα παξειζφλησλ γεγνλφησλ θαη β) απφ ηνλ νπνίν κειινληηθά νηθνλνκηθά νθέιε αλακέλεηαη λα εηζξεχζνπλ ζηελ νηθνλνκηθή νληφηεηα. Λνγηζηηθή αμία είλαη ην πνζφ κε ην νπνίν έλα πεξηνπζηαθφ ζηνηρείν αλαγλσξίδεηαη ζηνλ ηζνινγηζκφ κεηά ηελ αθαίξεζε νπνησλδήπνηε ζσξεπκέλσλ απνζβέζεσλ θαη ζσξεπκέλσλ δεκηψλ απνκείσζεο. Κφζηνο είλαη ηα κεηξεηά ή ηα ηακηαθά ηζνδχλακα πνπ θαηαβάιινληαη ή ε εχινγε αμία άιινπ αληαιιάγκαηνο πνπ παξαρσξείηαη γηα ηελ απφθηεζε ηνπ πεξηνπζηαθνχ ζηνηρείνπ θαηά ην ρξφλν ηεο απφθηεζεο ή ηεο θαηαζθεπήο ηνπ ή, φηαλ 24

25 αξκφδεη, ην πνζφ πνπ απνδίδεηαη ζε εθείλν ην πεξηνπζηαθφ ζηνηρείν θαηά ηελ αξρηθή ηνπ αλαγλψξηζε ζχκθσλα κε ηηο ζπγθεθξηκέλεο απαηηήζεηο άιισλ ΓΠΥΑ, παξαδείγκαηνο ράξε ηνπ ΓΠΥΑ 2, Παξνρέο πνπ εμαξηψληαη απφ ηελ αμία ησλ κεηνρψλ. Αλάπηπμε είλαη ε εθαξκνγή ησλ επξεκάησλ ηεο έξεπλαο ή άιιεο γλψζεο ζε έλα πξφγξακκα ή ζρέδην γηα ηελ παξαγσγή λέσλ ή νπζησδψο βειηησκέλσλ πιηθψλ, ζπζθεπψλ, πξντφλησλ, δηαδηθαζηψλ, ζπζηεκάησλ ή ππεξεζηψλ πξηλ απφ ηελ έλαξμε ηεο εκπνξηθήο παξαγσγήο ή ρξήζεο. πγθεθξηκέλε αμία ζε ζρέζε κε ηελ νληφηεηα είλαη ε παξνχζα αμία ησλ ηακηαθψλ ξνψλ, πνπ ε νηθνλνκηθή νληφηεηα αλακέλεη λα πξνθχςνπλ απφ ηε ζπλερηδφκελε ρξήζε ελφο πεξηνπζηαθνχ ζηνηρείνπ θαη απφ ηε δηάζεζή ηνπ ζην ηέινο ηεο σθέιηκεο δσήο ηνπ ή ηνπ πνζνχ κε ην νπνίν αλακέλεη λα επηβαξπλζεί θαηά ην δηαθαλνληζκφ κηαο ππνρξέσζεο. Δχινγε αμία ελφο πεξηνπζηαθνχ ζηνηρείνπ είλαη ην πνζφ γηα ην νπνίν απηφ ην πεξηνπζηαθφ ζηνηρείν ζα κπνξνχζε λα αληαιιαγεί κεηαμχ δχν κεξψλ πνπ ελεξγνχλ κε ηε ζέιεζε ηνπο θαη κε πιήξε γλψζε ησλ ζπλζεθψλ ηεο αγνξάο ζε θαζαξά εκπνξηθή βάζε. Εεκία απνκείσζεο είλαη ην πνζφ θαηά ην νπνίν ε ινγηζηηθή αμία ελφο πεξηνπζηαθνχ ζηνηρείνπ ππεξβαίλεη ην αλαθηήζηκν πνζφ ηνπ Έλα άπιν πεξηνπζηαθφ ζηνηρείν είλαη έλα αλαγλσξίζηκν κε ρξεκαηηθφ πεξηνπζηαθφ ζηνηρείν ρσξίο θπζηθή ππφζηαζε. Υξεκαηηθά πεξηνπζηαθά ζηνηρεία είλαη ρξήκαηα πνπ θαηέρνληαη θαη πεξηνπζηαθά ζηνηρεία πνπ πξφθεηηαη λα εηζπξαρζνχλ ζε θαζνξηζκέλα ή πξνζδηνξίζηκα πνζά ρξήκαηνο. Χθέιηκε δσή είλαη: α) ε πεξίνδνο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο νπνίαο έλα πεξηνπζηαθφ ζηνηρείν αλακέλεηαη λα είλαη δηαζέζηκν γηα ρξήζε απφ ηελ νηθνλνκηθή νληφηεηα ή β) ην πιήζνο ησλ παξαγσγηθψλ ή φκνησλ κνλάδσλ πνπ ε νηθνλνκηθή νληφηεηα αλακέλεη λα απνθηήζεη απφ ην πεξηνπζηαθφ ζηνηρείν. Άπια πεξηνπζηαθά ζηνηρεία Οη νηθνλνκηθέο νληφηεηεο ζπρλά δαπαλνχλ πφξνπο ή αλαιακβάλνπλ ππνρξεψζεηο θαηά ηελ απφθηεζε, αλάπηπμε, ζπληήξεζε ή αλαβάζκηζε άπισλ πεγψλ πφξσλ ηέηνησλ, φπσο επηζηεκνληθψλ ή ηερληθψλ γλψζεσλ, ζρεδηαζκνχ θαη εθαξκνγήο λέσλ δηαδηθαζηψλ ή ζπζηεκάησλ, αδεηψλ, πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, γλψζεσλ αγνξάο θαη εκπνξηθψλ ζεκάησλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ζεκάησλ θαη εθδνηηθψλ ηίηισλ. Κνηλά παξαδείγκαηα ζηνηρείσλ πνπ εκπεξηθιείνληαη ζε απηέο ηηο γεληθέο επηθεθαιίδεο είλαη ην ειεθηξνληθφ ινγηζκηθφ, άδεηεο επξεζηηερλίαο, ζπγγξαθηθά δηθαηψκαηα, θηλεκαηνγξαθηθέο ηαηλίεο, πειαηνιφγηα, ππνζεθηθά δηθαηψκαηα εμππεξέηεζεο, άδεηεο αιηείαο, εηζαγσγηθέο πνζνζηψζεηο, παξαρσξήζεηο 25