Αλλαγές στην πρόσληψη λιπαρών οξέων στην Ελλάδα τα τελευταία 50 χρόνια

Transcript

1 Αλλαγές στην πρόσληψη λιπαρών οξέων στην Ελλάδα τα τελευταία 50 χρόνια Αντώνης Καφάτος Οµότιµος καθηγητής Προληπτικής Ιατρικής & ιατροφής Τµήµα Ιατρικής, Πανεπιστήµιο Κρήτης Συνέδριο ΕΦΕΤ Athens Plaza Hotel 22 Οκτωβρίου 2010

2 Dietary characteristics of USA, Greece and Japan in 1960 USA GREECE JAPAN Fats - oils (% energy) Saturated fat (% energy) Fruits & Vegetables (g/day) Legumes (g/day) Bread - Cereals (g/day) Meat (g/day) Fish (g/day) Science, 1994

3 Mean weight and height of men of Messara epidemiological study (2005) φυσιολογικός Normal αυξ. βάρος Overweight Height (cm) 2005 παχυσαρκία Obesity (class I & II) 1960 Obesity µεγάλου βαθµού (class παχυσαρκία III or greater) Eur J Card Prev Reh (2010) Weight (kg)

4 Body weight of Seven Countries Study s individuals ( ) Netherlands Finland Italy Serbia Greece Weight (kg) Years of follow-up since 1960 Aging Clin Exp Res, 2005

5 Age-standardized 25-year Mortality per 1000 from Coronary Heart Disease in 16 Cohorts of the 7 Countries Study Greece - Crete West Finland The Netherlands - Zutphen USA - Rail Serbia - Belgrade Italy - Crevalcore Italy - Rome Croatia - Slavonia Italy - Montegiorgio Dalmatia - Croatia Greece - Corfu Japan - Ushibuka East Finland CHD Mortality per 1000

6 ΜΕΣΗ ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΤΡΟΦΩΝ ΑΠΟ ΤΡΕΙΣ ΗΛΙΚΙΑΚΕΣ ΟΜΑ ΕΣ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ* * Πανεπιστήµιο Κρήτης, αδηµοσίευτα δεδοµένα ** Μελέτη των 7 χωρών, πληθυσµός της Κρήτης *** Νεότερη οµάδα ανδρών από τη µελέτη των 7 Χωρών που εξετάστηκε το 1997

7 ΧΗΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΙΓΜΑΤΟΣ ΦΑΓΗΤΟΥ ΜΙΑΣ ΕΒ ΟΜΑ ΑΣ Παραδοσιακή διατροφή των Κρητών του 1960 ιατροφή παιδιών εφηβικής ηλικίας το 1998 ιατροφή σε ορθόδοξο µοναστήρι της Κρήτης την 6 η εβδοµάδα της Μεγάλης Σαρακοστής

8 Meat consumption in Seven Countries Study (grams per day) Crete The Netherlands Mediterranean countries USA Am J Clin Nutr, 1989

9 Nutrients Chemical analysis of meat products Lamb chops (market) Semi-wild goat Crete Goat chops (market) Roast pork (gyros) Total Fat (g/100 g) Saturated FA (%) Mono-unsaturated FA (%) Trans FA (%) 7,1 2,3 4,5 0,2 n-3 FA (%) 3,2 4,6 2,4 1,6 n-6 FA (%) 7,3 7,7 7,9 14,5 Dietary Cholesterol (mg/100 g) University of Crete

10 Olive oil consumption in different countries or regions (per capita consumption in g/day) Per Capita Consumption (g/day) wikipedia.org Cyprus Ministry of Health GeoJournal 2001; 53: Un Of California, DAVIS Crete 94,8 Greece 64,9 37,3 33,8 30,4 19,5 16,4 13,7 4,9 3,7 3,3 3,2 1,5 Spain Italy Tunisia Portugal Syria Cyprus Morocco France Turkey Lebanon United States Countries - Regions

11 Saturated fat intake by population of Crete from Sat ura ted Fat (% of ene rgy) Adolescents, years old Farmers, years old Lawyers, years old 6 Seven Countries Study Year of examination

12 Λήψη λιπαρών από την οµάδα παρέµβασης και ελέγχου σε παιδιά που ενεγράφησαν στο δηµοτικό το 1992 µε επανέλεγχο το Ενέργεια Π Ε Ολικό Λίπος (g) Π Ε % % Κορεσµένο Λίπος Π Ε Πολυακόρεστα Π Ε Trans FA's Π Ε J. Preventive Medicine, 2010

13 Adipose tissue fatty acid composition from Saturated Fatty Acids % Christakis et (1962) ATE (1988) Boys (1999) 7 C Study (2000) 7 C Young (2000) Monounsaturated Fatty Acids % Christakis et (1962) ATE (1988) Boys (1999) 7 C Study (2000) 7 C Young (2000)

14 Σχέση επιπολασµού καρκίνου παχέος εντέρου, προστάτη και µαστού µε τα µονοακόρεστα λιπαρά οξέα στο υποδόριο λίπος σε 11 κέντρα (EURAMIC Study) ASR (ανά ανθρωποέτη) Καρκίνος προστάτη r=-0.26 Καρκίνος παχέος εντέρου r=-0.77 Καρκίνος µαστού r=-0.76 Μονοακόρεστα λιπαρά οξέα (g/100 λιπαρών) Int J Cancer, 1997

15 Σχέση επιπολασµού καρκίνου παχέος εντέρου και µαστού µε τα ω-6 λιπαρά οξέα στο υποδόριο λίπος σε 11 κέντρα (EURAMIC Study) Καρκίνος µαστού r=0.22 ASR (ανά ανθρωποέτη) Καρκίνος παχέος εντέρου r=0.24 ω-6 λιπαρά (g/100 λιπαρών) Int J Cancer, 1997

16 Σχέση επιπολασµού καρκίνου παχέος εντέρου, προστάτη και µαστού µε τα trans λιπαρά οξέα στο υποδόριο λίπος σε 11 κέντρα (EURAMIC Study) ASR (ανά ανθρωποέτη) Καρκίνος παχέος εντέρου r=0.93 Καρκίνος µαστού r=0.89 Καρκίνος προστάτη r=0.50 Trans λιπαρά οξέα (g/100 λιπαρών) Int J Cancer, 1997

17 Επίδραση των trans λιπαρών οξέων και ανάλογης ποσότητας κορεσµένων στη σχέση LDL/HDL. Αλλαγή στη σχέση LDL/HDL Trans Κορεσµένα JAMA, 2002 Ποσοστό ενέργειας από λιπαρά (%)

18 Ω-3 ΛΙΠΑΡΑ ΟΞΕΑ ΣΤΑ ΨΑΡΙΑ ΤΟΥ ΚΡΗΤΙΚΟΥ ΠΕΛΑΓΟΥΣ ΕΙ ΟΣ ΨΑΡΙΟΥ Κολιός (Scomber Japonicus) 535 Γόπα (Boops boops) 207 Κουτσοµούρα (Mullus barbatus) 390 Μπαρµπούνι (Mullus surmuletus) 1207 Μπακαλιάρος (Merluccius merlucious) 203 Λιθρίνι (Pagelius erythrinus) 506 Φαγκρί (Pagrus pagrus) 1401 Τσιπούρα (Sparus aurata) 2125 Int J Food Sciences and Nutrition 1993, 45, Ολικά ω-3 λιπαρά οξέα mg/100g ψαριού

19 ΠΙΝΑΚΕΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΛΙΠΑΡΑ ΞΗΡΟΙ ΚΑΡΠΟΙ ΑΜΥΓ ΑΛΑ ΚΑΡΥ ΙΑ ΗΛΙΟΣΠΟΡΟΙ ΦΙΣΤΙΚΙΑ ΑΙΓΙΝΗΣ Ολικό λίπος g/100 g Κορεσµένα % 8, Μονοακόρεστα % 60 13, Trans % ,1 ω-3 % 0,5 15,3 0,2 0,8 ω-6 % Χοληστερόλη mg/100g Πανεπιστήµιο Κρήτης, 2002

20 Παγωτό (99 g) εν είναι γαλακτοκοµικό ροϊόν. Περιέχει κατά σειρά µεγαλύτερο οσοστό: * Coconut oil Λάδι ινδικής καρύδας µε µεγάλο ποσοστό κορεσµένου λίπους (ζωικού τύπου) * Ζάχαρη * Λίγο γάλα * Λίγη σοκολάτα * Πολλές πρόσθετες ουσίες Υψηλής θερµιδικής υκνότητας γλύκισµα χωρίς θρε τικά συστατικά. Αυξάνει τον κίνδυνο για αχυσαρκία, σακχαρώδη διαβήτη τύ ου 2, υ ερ-τριγλυκεριδαιµία και µεταβολικό σύνδροµο.

21 ΠΙΝΑΚΕΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΟΣΠΡΙΑ Ενέργεια Kcal/100 g Λί ος g/100 g ω-3 λι αρά (% ολικού λί ους) ιαιτητικές Ίνες g/100 g Ασβέστιο mg/100g Κουκιά 112 1,2 4,8 4,7 27 Ρεβύθια 138 3,1 2,5 15,1 57 Φάβα 147 1,3 6,2 10,8 60 Φακές 143 0,3 10,5 15,5 33 Φασόλια µαυροµάτικα 128 1,2 28,5 6,7 48 Φασόλια γίγαντες 135 1,2 36,7 8,8 63 Πανεπιστήµιο Κρήτης, 2002

22 Αλλαγές στη σύνθεση των µαργαρινών στην Ελλάδα τα τελευταία 20 χρόνια 1991* 2000** 2009^ % % % Κορεσµένα λιπαρά cis Μονοακόρεστα cis Πολυακόρεστα Total Trans 10 ( ) 3.3 ( ) 0.48 ( ) * Kafatos et al, 1991, ** Triantafillou et al, 2003, ^ International Journal of Food Sciences and Nutrition (accepted 2010)

23 Περιεκτικότητα µαργαρινών σε TRANS λιπαρά οξέα σε διάφορες χώρες Χώρα/ έτος διεξαγωγής έρευνας/ είδος µαργαρίνης Γερµάνια 1, Τσεχία 2, 1999 Ισπανία 3, 2009 Αυστρία 4, Καναδάς 5, µερικώς υδρογονωµένα TFA σύσταση (%TFA/ total FA) , µερικώς υδρογονωµένα 20 Νέα Ζηλανδία 6, >1 1. Nahrung, Food Chemistry, Journal of Food Composition and Analysis, Journal of the Americn Oil Chemists Society, Nutricion Hospitalaria, Journa. of Food Composition. and Analysis, 2008.

24 Περιεκτικότητα σε trans λιπαρά οξέα ορισµένων ελληνικών τροφίµων το (Transfair study) Total Trans FA's % Μαργαρίνες για µαγείρεµα 5.75 Σκληρές µαργαρίνες για ζαχαροπλαστεία Μαλακές µαργαρίνες Μπισκότα γεµιστά Coffee Cake Κρουασάν & ντόνατς Πίτα για σουβλάκι ^ J.Food Compos. Analysis (1998)

25 Π Ε Ρ Ι Ε Κ Τ Ι Κ Ο Τ Η Τ Α Σ Ε Λ Ι Π Ο Σ Π Ρ Ο Ϊ Ο Ν Τ Ω Ν Τ Η Σ Α Γ Ο Ρ Α Σ Π Ρ Ο Ϊ Ο Ν Λ ί ο ς α ν ά g ρ ο ϊό ν τ ο ς Κ ο ρ ε σ µ έ ν α λ ί η % Μ ο ν ο - Α κ ό ρ ε σ τ α λ ί η % Π ο λ υ - Α κ ό ρ ε σ τ α λ ί η % ρ α κ ο υ λ ίν ια C H E E T O S 3 6,3 1 6,4 1 5,6 4,2 Π α τ α τ ά κ ια L A Y S µ ε τ υ ρ ί 3 3,0 1 5,2 1 4,1 3,8 Τ υ ρ ο - γ α ρ ιδ ά κ ια E X T R A C H I P I T A 4 2,3 2 2,1 1 6,1 4,1 * Γ ε ν ικ ό Κ ρ α τ ικ ό Χ η µ ε ίο Κ ύ π ρ ο υ * Π α ν ε π ισ τ ή µ ιο Κ ρ ή τ η ς, Κ λ ιν ικ ή Π ρ ο λ η π τ ικ ή ς Ι α τ ρ ικ ή ς κ α ι ια τ ρ ο φ ή ς, Τ ο µ έ α ς Κ ο ιν ω ν ικ ή ς Ι α τ ρ ι κ ή ς, Τ µ ή µ α Ι α τ ρ ικ ή ς Food Chem, 2007

26 Πατάτα ψητή 93 kcal ανά 100 γρ Πατάτες chips 530 kcal ανά 100 γρ

27 Πατατάκια τσιπς 160 g/ηµέρα για 4 εβδοµάδες Ακρυλαµίδιο (157 mg/ηµέρα) Αυξηµένη OX-LDL Ιντερλευκίνη - 6 CRP γ - glutamyltransferase Αυξηµένη παραγωγή ελεύθερων ριζών οξυγόνου στα µακροφάγα, λεµφοκύτταρα, λευκοκύτταρα Αυξηµένη κατάσταση φλεγµονής Am J Clin Nutr, 2009 Κίνδυνος χρόνιων νοσηµάτων