ιαβήτης Τύπου 1 Τι χρειάζεται να γνωρίζω ως εκπαιδευτικός ;

Transcript

1 Μία πρωτοβουλία ευαισθητοποίησης για τον ιαβήτη Τύπου1 από τη: SAGR.SA ιαβήτης Τύπου 1 Τι χρειάζεται να γνωρίζω ως εκπαιδευτικός ; Υπό την αιγίδα των:

2 Η φαρµακευτική εταιρεία Sanofi υλοποιεί µία σηµαντική πρωτοβουλία για την ενηµέρωση και ευαισθητοποίηση σχετικά µε τον ιαβήτη Τύπου 1. Η εκστρατεία φέρει την έγκριση του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευµάτων (Αρ. Πρωτ. Φ14/23/7807/ 1, Μαρούσι, ), ενώ τελεί υπό την αιγίδα της Ελληνικής ιαβητολογικής Εταιρείας (Ε Ε) και της Ελληνικής Οµοσπονδίας για τον ιαβήτη (ΕΛΟ Ι). Στόχος της πρωτοβουλίας είναι να ενηµερώσει εκπαιδευτικούς, γονείς και µαθητές για τον διαβήτη τύπου1 και τη διαχείρισή του. Τι χρειάζεται να γνωρίζω ως εκπαιδευτικός για τον ιαβήτη Τύπου 1 ; Όλα τα υλικά της εκστρατείας σε ηλεκτρονική µορφή είναι διαθέσιµα στον ιστότοπο Με την επιστηµονική επιµέλεια της Ελληνικής ιαβητολογικής Εταιρείας

3 Τι είναι ο ιαβήτης Τύπου 1 O ιαβήτης τύπου 1 χαρακτηρίζεται από τη διακοπή παραγωγής ινσουλίνης από το πάγκρεας. Προκαλείται από την εσφαλµένη επίθεση του ανοσοποιητικού συστήµατος στα κύτταρα του παγκρέατος που παράγουν ινσουλίνη, καταστρέφοντάς τα. Η ινσουλίνη είναι µια φυσική ορµόνη του οργανισµού που ρυθµίζει τα επίπεδα γλυκόζης και λιπιδίων στο αίµα ιαβήτης τύπου 1 µπορεί να εκδηλωθεί σε ένα παιδί οποιασδήποτε ηλικίας, χωρίς να συνδέεται µε κληρονοµικότητα ή παχυσαρκία. Συχνά η εξέλιξή του είναι γρήγορη και µπορεί να γίνει απειλητικός για τη ζωή, εάν δε διαγνωστεί έγκαιρα. Μύθοι γύρω από τον ιαβήτη Τύπου 1 Μύθος: Η υπερβολική κατανάλωση ζάχαρης προκαλεί διαβήτη τύπου 1 ΤΙ ΙΣΧΥΕΙ: Ο ιαβήτης Τύπου 1 είναι αυτοάνοση νόσος, καθώς το ανοσοποιητικό σύστηµα καταστρέφει εσφαλµένα τα κύτταρα του παγκρέατος που παράγουν ινσουλίνη. Συνεπώς δεν έχει καµία σχέση µε την κατανάλωση γλυκών. Η υπερβολική κατανάλωση γλυκών και η παχυσαρκία προκαλεί έναν διαφορετικό τύπο διαβήτη που συνήθως εκδηλώνεται σε µεγαλύτερες ηλικίες, τον ιαβήτη Τύπου 2. Μύθος: Τα άτοµα µε διαβήτη δεν πρέπει να γυµνάζονται ΤΙ ΙΣΧΥΕΙ: Η άσκηση είναι σηµαντική για όλα τα παιδιά - µε ή χωρίς διαβήτη. Η άσκηση έχει πολλά οφέλη. ιατηρεί τα παιδιά υγιή και σε φόρµα, συντελώντας στη σωµατική και πνευµατική τους ανάπτυξη. Στα άτοµα µε ιαβήτη Τύπου1 η άσκηση είναι ιδιαίτερα ωφέλιµη και πρέπει να συνοδεύεται από την κατανάλωση κάποιου σνακ πριν ή και µετά, σύµφωνα µε τις οδηγίες του θεράποντος ιατρού. Μύθος: Μπορώ να κολλήσω ιαβήτη από άλλο άτοµο" ΤΙ ΙΣΧΥΕΙ: Ο διαβήτης δεν είναι µεταδοτικός, άρα δεν υπάρχει καµία πιθανότητα να κολλήσουµε από κάποιον που πάσχει. Μύθος: Τα παιδιά µε διαβήτη δεν µπορούν ποτέ να φάνε γλυκό" ΤΙ ΙΣΧΥΕΙ: Όπως όλοι µας, έτσι και ένα άτοµο µε διαβήτη δεν πρέπει να τρώει πολλά γλυκά, γιατί δεν περιέχουν πολλές βιταµίνες και µέταλλα, ενώ παράλληλα µπορεί να προκαλέσουν παχυσαρκία, βλάβη στα δόντια κ.α. Ειδικότερα, ένα παιδί µε ιαβήτη Τύπου 1, µπορεί και στο σχολείο να φάει κάποιο γλυκό λαµβάνοντας την αντίστοιχη δόση ινσουλίνης για την οποία έχει εκπαιδευτεί.

4 ΕΝΑ ΠΑΙ Ι ΜΕ ΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 1...χρειάζεται να τρώει την κατάλληλη ώρα, ανάλογα µε το σχήµα ινσουλινοθεραπείας που ακολουθεί και να έχει αρκετό χρόνο να ολοκληρώνει το γεύµα του...χρειάζεται κάποιες φορές να µετράει το σάκχαρό του...χρειάζεται να έχει ελεύθερη και χωρίς περιορισµούς πρόσβαση σε νερό και τουαλέτα...µπορεί να χρειαστεί να φάει κολατσιό εκτός των προγραµµατισµένων ωρών γεύµατος...χρειάζεται να λαµβάνει ινσουλίνη σε οικείο χώρο, χωρίς να κρύβεται ή να ντρέπεται, όπως θα έπαιρνε για παράδειγµα ένα παυσίπονο...µπορεί καµιά φορά να έχει χαµηλό σάκχαρο, τη λεγόµενη υπογλυκαιµία, που χρειάζεται άµεση αντιµετώπιση...µπορεί να συµµετέχει κανονικά στο µάθηµα της γυµναστικής και σε άλλες εξωσχολικές δραστηριότητες

5 Τι πρέπει να γνωρίζω για το χαµηλό σάκχαρο στο αίµα; Υπογλυκαιµία Η είναι η σηµαντικότερη ανεπιθύµητη ενέργεια στον ιαβήτη και συµβαίνει όταν το σάκχαρο στο αίµα έχει κατέβει κάτω από τα φυσιολογικά όρια, δηλαδή κάτω από 70mg/dl. Τι πρέπει να κάνω όταν ένα παιδί υποστεί υπογλυκαιµία ; Σε περίπτωση υπογλυκαιµίας, είναι πολύ σηµαντική η άµεση αντιµετώπιση: 1 Φροντίστε το παιδί να καταναλώσει κάποιον υδατάνθρακα Αιτίες ταχείας δράσης όπως: Τα χαµηλά επίπεδα σακχάρου στο αίµα µπορεί να προκληθούν από: Μεγαλύτερη δόση ινσουλίνης από αυτή που απαιτείται. Μέλι Έντονη άσκηση χωρίς να έχει προηγηθεί αντίστοιχο γεύµα. Παράλειψη ή καθυστέρηση γεύµατος/κολατσιού µετά τη λήψη ινσουλίνης. Καραµέλες (4-5) Φρουτοχυµός ( ml) Μέλι (1κ.γ.) Ζαχαρούχο ποτό (75-100ml) S S Συµπτώµατα Ζαχαρόνερο (2-3 φακελ. σε 1 ποτήρι νερό) Ζελεδάκια (4-5) Ταµπλέτα Γλυκόζης Σοκολάτα 2 Ζητήστε από το παιδί να ελέγξει το σάκχαρό του, εάν έχει µετρητή Εφίδρωση Θαµπή Όραση Ζάλη Άγχος Πείνα 3 Επικοινωνήστε µε τους γονείς για να τους ενηµερώσετε ότι το παιδί τους είχε ένα υπογλυκαιµικό επεισόδιο στο σχολείο 4 Ζητήστε από το παιδί να µετρήσει ξανά το σάκχαρό του σε Ευερεθιστότητα Τρέµουλο Ταχυκαρδία Πονοκέφαλος Αδυναµία/Κόπωση Είναι απαραίτητη η πρότερη επικοινωνία µε τους γονείς/κηδεµόνες για τον χρονισµό των γευµάτων λεπτά. Εάν είναι ακόµα χαµηλό, επαναλαµβάνετε τη λήψη υδατανθράκων 5 Βεβαιωθείτε ότι το παιδί είναι υπό επίβλεψη µέχρι να επανέλθει σε φυσιολογικά επίπεδα το σάκχαρό του Στην σπάνια περίπτωση που το παιδί έχει χάσει τις αισθήσεις του, πρέπει να ζητηθεί ιατρική βοήθεια και να χορηγηθεί άµεσα ενέσιµη γλυκαγόνη, που πρέπει να είναι πάντοτε διαθέσιµη.

6 Τι πρέπει να γνωρίζω για το υψηλό σάκχαρο στο αίµα ; Τι πρέπει να κάνω όταν ένα παιδί έχει συµπτώµατα υπεργλυκαιµίας; Υπεργλυκαιµία σηµαίνει ότι το σάκχαρο στο αίµα έχει ανέβει πολύ επάνω από τα φυσιολογικά επίπεδα Όταν παρατηρούνται συµπτώµατα υπεργλυκαιµίας, πρέπει το παιδί: 1 Αιτίες Τα υψηλά επίπεδα σακχάρου στο αίµα µπορεί να προκληθούν από: Αγνόηση µιας δόσης ινσουλίνης ή λήψη λιγότερων µονάδων από αυτές που χρειάζονται 1 2 Να µετρήσει το σάκχαρό του Να πιει πολύ νερό για να διατηρηθεί ενυδατωµένο 2 Κατανάλωση µεγάλης ποσότητας υδατανθράκων 3 Ασθένεια όπως κρύωµα ή γρίπη 4 Ψυχολογικό στρες ή άγχος (όπως οικογενειακές συγκρούσεις, σχολικές εξετάσεις, bullying κλπ) Συµπτώµατα Επικοινωνήστε ή στείλτε σηµείωµα στους γονείς/κηδεµόνες, ενηµερώνοντάς τους για την πιθανή υπεργλυκαιµία Μεγάλη ίψα Συχνή ιούρηση Ευερεθιστότητα Στοµαχόπονος Οι υψηλές τιµές σακχάρου αξιολογούνται όταν η µέτρηση γίνεται χωρίς να έχει προηγηθεί λήψη τροφής

7 Τι ισχύει για τις εξωσχολικές δραστηριότητες; Ένα παιδί µε διαβήτη µπορεί να συµµετέχει σε όλες τις εξωσχολικές δραστηριότητες. Ο δάσκαλος χρειάζεται να ενηµερώνει τους γονείς για τη δραστηριότητα, ιδιαίτερα εάν αυτή περιλαµβάνει και διανυκτέρευση. Το παιδί χρειάζεται να έχει µαζί του τον κατάλληλο «Εξοπλισµό για τον ιαβήτη»: Ένα σετ µε µετρητή σακχάρου, ταινίες σακχάρου, σκαρφιστήρες και ινσουλίνη ταχείας δράσης Κολατσιό µε ταχείας δράσης υδατάνθρακες (π.χ. λευκό ψωµί, φρυγανιές) ή ρόφηµα µε ζάχαρη (πχ. πορτοκαλάδα) για την περίπτωση υπογλυκαιµίας Ταµπλέτες γλυκόζης Ένα µπουκάλι νερό Η δραστηριότητα µε διανυκτέρευση προϋποθέτει ότι το παιδί µπορεί να κάνει την ινσουλίνη µόνο του ή να έχει την ανάλογη βοήθεια. Τι πρέπει να γνωρίζω για την άσκηση και τον διαβήτη ; Η άσκηση είναι σηµαντική παράµετρος της αντιµετώπισης του διαβήτη. Με λίγη προσοχή, ένα παιδί µε διαβήτη µπορεί να συµµετέχει σε όλες τις αθλητικές δραστηριότητες που του παρέχει το σχολείο του, κάνοντας ακόµα και πρωταθλητισµό. Η διάρκεια και η ένταση της άσκησης επηρεάζουν τα επίπεδα σακχάρου στο αίµα. Για την αποφυγή των επεισοδίων υπογλυκαιµίας, ένα παιδί µε διαβήτη µπορεί να χρειάζεται να καταναλώνει ένα επιπλέον σνακ πριν ή/και κατά τη διάρκεια ή/και µετά την άσκηση, και να έχει οριστεί το ασφαλές επίπεδο σακχάρου, ανάλογα µε τις οδηγίες του θεράποντα ιατρού. Εάν ένα παιδί έχει συµπτώµατα υπογλυκαιµίας ή εάν πρόκειται να συµµετάσχει σε φυσική δραστηριότητα για πάνω από λεπτά, τα επίπεδα σακχάρου στο αίµα χρειάζεται να ελέγχονται πριν την άσκηση. Όλοι οι µαθητές µε διαβήτη πρέπει να έχουν µαζί τους πάντα τον δικό τους «Εξοπλισµό για τον ιαβήτη» Η άσκηση µπορεί να έχει επίδραση στο σάκχαρο και για αρκετές ώρες µετά το τέλος της.

8 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΣΧΕ ΙΟ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΟΥ ΙΑΒΗΤΗ να συµπληρωθεί από τον γονέα/κηδεµόνα Όνοµα παιδιού... Ηµερ. γέννησης... Όνοµα µητέρας... Όνοµα πατέρα... Ηλικία παιδιού κατά τη διάγνωση... Τηλέφωνα επικοινωνίας (κατάλογος µε τη σειρά µε την οποία πρέπει να γίνονται τα τηλεφωνήµατα, να σηµειωθεί εάν πρόκειται για γονέα/κηδεµόνα, φίλο ή περιθάλποντα και εάν το τηλέφωνο είναι κατοικίας ή εργασίας. Να σηµειωθεί, επίσης, εάν κάθε άτοµο είναι κατά το νόµο αρµόδιο να αναλαµβάνει σε επείγουσα περίπτωση.) Αριθµός Όνοµα Σχέση Τόπος Αρµοδιότητα Ιατρός Όνοµα... Τηλέφωνο... Άλλος (Επισκέπτης Υγείας κλπ) Όνοµα... Τηλέφωνο... Όνοµα... Τηλέφωνο... ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ: Συνήθεις ώρες µέτρησης του σακχάρου στο αίµα: Πρωί Απόγευµα Μεσηµέρι Νύχτα Άλλο... Άλλο... Προτιµά το παιδί σας κάποιο χώρο για να πραγµατοποιεί τη µέτρηση; (σχολική αίθουσα, προαύλιο, γραφείο κ.λπ.)... Εύρος τιµών - στόχων σακχάρου στο αίµα: Μεταξύ... και... ΧΑΜΗΛΕΣ ΤΙΜΕΣ ΣΑΚΧΑΡΟΥ: Εάν το σάκχαρο είναι κάτω από... παρακαλείσθε να τηλεφωνήσετε στον γονέα ή τον θεράποντα ιατρό του παιδιού Τα συνήθη σηµεία/συµπτώµατα της υπογλυκαιµίας είναι: ΥΨΗΛΕΣ ΤΙΜΕΣ ΣΑΚΧΑΡΟΥ: Εάν είναι πάνω από..., παρακαλείσθε να κάνετε τα ακόλουθα:...

9 Τηλεφωνήστε στον γονέα, εάν το σάκχαρο αίµατος είναι πάνω από:.... (Tηλ.:...) Τα συνήθη σηµεία/συµπτώµατα της υπεργλυκαιµίας είναι: ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙ Α Επιλέξτε µε X το κουτάκι που περιγράφει καλύτερα τον ρόλο του παιδιού σας: Το κάνει µόνο του Το κάνει µε επίβλεψη Οι γονείς βοηθούν Το κάνουν οι γονείς Ινσουλίνη: Τρυπάει το δάχτυλο Θα χρειάζεται καθηµερινά ινσουλίνη στο σχολείο; ΝΑΙ ΟΧΙ Βάζει ταινία στον µετρητή ιαβάζει τον µετρητή Aν χρειάζεται ινσουλίνη, παρακαλείσθε να προσδιορίσετε την ώρα χορήγησης και τις µονάδες ινσουλίνης:..... Καταγράφει το αποτέλεσµα Προσαρµόζει το φαγητό µε βάση το αποτέλεσµα ΤΡΟΦΗ: Προσαρµόζει την ινσουλίνη µε βάση το αποτέλεσµα Γνωρίζει ποιες τροφές να περιορίσει Θα συµµετέχει το παιδί σας σε σχολικό πρόγευµα ή/και µεσηµεριανό; ΝΑΙ ΟΧΙ Εάν ναι, θα χρειαστούν αλλαγές στο τακτικό µενού; Μπορεί να επιλέξει το είδος και την ποσότητα της τροφής Βοηθά στον xρονισµό των γευµάτων ΝΑΙ ΟΧΙ Επιλέγει το σηµείο έγχυσης της ινσουλίνης Προετοιµάζεται για την έγχυση, επιλέγει το σηµείο ΑΣΚΗΣΗ: Ποιες είναι οι αγαπηµένες σωµατικές δραστηριότητες του παιδιού σας; Επιλέγει την κατάλληλη δόση της ινσουλίνης Κάνει την έγχυση ινσουλίνης Μετράει τις κετόνες Θα συµµετέχει το παιδί σας σε αθλήµατα του σχολείου; ΝΑΙ ΟΧΙ

10 ΠΑΡΤΥ ΚΑΙ ΕΙ ΙΚΕΣ ΤΡΟΦΕΣ Η ΓΕΥΜΑΤΑ: Επιθυµείτε επικοινωνία πριν από κάθε εκδήλωση; ΝΑΙ ΟΧΙ Συµπληρωµατικές οδηγίες για το σχολείο: ΕΠΕΙΓΟΝΤΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ: Ποιο περιστατικό θεωρείται ότι πρέπει να αντιµετωπίζεται ως επείγον; Τί θέλετε να κάνει το σχολείο σε περίπτωση επείγοντος περιστατικού; Άλλα αιτήµατα ή σχόλια: Ο ΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΧΕΙΡΙΣΜΟ ΤΩΝ ΠΑΙ ΙΩΝ ΜΕ ΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 1 ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Οι ακόλουθες οδηγίες πρέπει να λαµβάνονται υπόψη κατά τη διαχείριση του διαβήτη τύπου 1 στο σχολείο. Η καθηµερινότητα ενός παιδιού µε διαβήτη περιλαµβάνει: καθηµερινό έλεγχο του σακχάρου στο αίµα και προγραµµατισµό του φαγητού, της ινσουλίνης και των δραστηριοτήτων. Εποµένως, πρέπει να επιτρέπεται σε κάθε παιδί µε διαβήτη, που βρίσκεται στο σχολείο: Να πραγµατοποιεί µετρήσεις σακχάρου στο αίµα Να αντιµετωπίζει την υπογλυκαιµία µε υδατάνθρακες για έκτακτη ανάγκη Να κάνει την ινσουλίνη όποτε χρειάζεται Να τρώει κολατσιό όποτε χρειάζεται Να έχει ελεύθερη και χωρίς περιορισµούς πρόσβαση σε νερό και τουαλέτα Να συµµετέχει πλήρως στο µάθηµα γυµναστικής και σε άλλες εξωσχολικές δραστηριότητες, συµπεριλαµβανοµένων των εκδροµών, µε την έγκριση του γονέα Επιπλέον: Ο βαθµός ικανότητας του µαθητή να συµµετέχει στην περίθαλψη του διαβήτη πρέπει να είναι αντικείµενο συµφωνίας µεταξύ του προσωπικού του σχολείου, του γονέα/κηδεµόνα και της οµάδας περίθαλψης, όπως απαιτείται Η ηλικία στην οποία ένα παιδί είναι ικανό να εκτελεί τις ενέργειες που χρειάζονται για τη φροντίδα του διαφέρει από άτοµο σε άτοµο και πρέπει να γίνονται σεβαστές η ικανότητα του παιδιού και η προθυµία του να παρέχει φροντίδα στον εαυτό του Η επιτυχής διαχείριση του διαβήτη στο σχολείο απαιτεί συνεργασία µεταξύ του παιδιού, των γονέων/ κηδεµόνων, του θεράποντα ιατρού και του σχολείου Για την σπάνια περίπτωση πολύ σοβαρής υπογλυκαιµίας, είναι αναγκαίο να βρίσκεται διαθέσιµο στο σχολείο ένα kit γλυκαγόνης. Η γλυκαγόνη µπορεί να χορηγηθεί πολύ εύκολα και είναι απαραίτητη όταν το άτοµο µε διαβήτη έχει χάσει τις αισθήσεις του ΠΟΙΟΣ ΚΑΝΕΙ ΤΙ; ΓΟΝΕΑΣ/ ΚΗ ΕΜΟΝΑΣ Παρέχει τον αναγκαίο εξοπλισµό και την ινσουλίνη που είναι απαραίτητα για τη διαχείριση του διαβήτη του µαθητή στο σχολείο του Παρέχει αριθµούς τηλεφώνου για επικοινωνία σε περίπτωση επείγοντος Παρέχει πληροφορίες σχετικά µε το πρόγραµµα γευµάτων και χορήγησης ινσουλίνης του µαθητή Ενηµερώνει το σχολείο για οποιαδήποτε αλλαγή στο πρόγραµµα περίθαλψης Φροντίζει να παρέχει τον Εξοπλισµό για τον Διαβήτη ΜΑΘΗΤΗΣ Λέει στον δάσκαλο πότε διαπιστώνει υπογλυκαιµία, εάν είναι δυνατόν Λέει στον δάσκαλο πότε δεν αισθάνεται καλά Μετράει το σάκχαρό του και λαµβάνει την ινσουλίνη του Φέρνει τον Εξοπλισµό για τον Διαβήτη στο σχολείο Έχει µαζί του υδατάνθρακες ταχείας δράσης για την περίπτωση υπογλυκαιµίας ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ Συνεργάζεται µε τους γονείς για να ενηµερωθεί για την καθηµερινότητα του παιδιού Βεβαιώνεται ότι έχει τηλέφωνα επικοινωνίας µε τους γονείς/κηδεµόνες Συµφωνεί πότε πρέπει να έρχεται σε επαφή µε τους γονείς/ κηδεµόνες Υποστηρίζει το παιδί µε διαβήτη στο σχολείο Επιτρέπει στο παιδί να κάνει τις µετρήσεις σακχάρου όποτε χρειάζεται Εξοικειώνεται µε τα σηµεία και συµπτώµατα υπογλυκαιµίας και υπεργλυκαιµίας Γνωρίζει πως να αντιµετωπίζει την υπογλυκαιµία ή υπεργλυκαιµία Βεβαιώνεται ότι ένα παιδί µε υπογλυκαιµία επιβλέπεται και δε µένει µόνο του Παρέχει πρόσβαση σε νερό και τουαλέτα χωρίς περιορισµούς