ιασφάλιση Ποιότητας στην Κατάρτιση των Εκπαιδευτικών στην Ευρώπη

Transcript

1 ιασφάλιση Ποιότητας στην Κατάρτιση των Εκπαιδευτικών στην Ευρώπη Ευρυδίκη Το δίκτυο πληροφοριών για την εκπαίδευση στην Ευρώπη 1

2 Το παρόν έγγραφο εκδίδεται από την Ευρωπαϊκή Μονάδα Ευρυδίκη µε την οικονοµική υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Γενική ιεύθυνση Εκπαίδευσης και Πολιτισµού). ιατίθεται στην Αγγλική Γλώσσα (Quality Assurance in Teacher Education in Europe) και τη Γαλλική Γλώσσα (L assurance qualité de la formation des enseignants en Europe). ISBN Το παρόν έγγραφο διατίθεται, επίσης, στο ιαδίκτυο ( Το Κείµενο ολοκληρώθηκε τον Μάρτιο Ευρυδίκη, Το περιεχόµενο της παρούσας έκδοσης δύναται να αναπαραχθεί εν µέρει, για µη εµπορικούς σκοπούς, υπό την προϋπόθεση ότι προηγείται αυτού η ένδειξη "Ευρυδίκη, το δίκτυο πληροφοριών για την Εκπαίδευση στην Ευρώπη", ακολουθούµενη από την ηµεροµηνία έκδοσης του εγγράφου. Τυχόν αιτήσεις για να επιτραπεί η αναπαραγωγή ολόκληρου του εγγράφου πρέπει να υποβάλλονται προς την Ευρωπαϊκή Μονάδα. Φωτογραφία εξωφύλλου: Images.com/Corbis/Rob Day, Brussels, Belgium Ευρυδίκη Ευρωπαϊκή Μονάδα Avenue Louise 240 B-1050 Brussels Tηλ Fax info@eurydice.org ιαδίκτυο: Τυπώθηκε στο Βέλγιο ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚ ΟΣΗ ISBN Η µετάφραση της έκδοσης έγινε από το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων, ιεύθυνση Ευρωπαϊκής Ένωσης, Ελληνική Μονάδα «Ευρυδίκη» 2

3 Αρκετές πρωτοβουλίες που έχουν αναληφθεί προσφάτως είναι ενδεικτικές της σηµαντικής θέσης που κατέχει στην πολιτική ατζέντα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και πολλών Ευρωπαϊκών χωρών ο έλεγχος ποιότητας στην εκπαίδευση. Στο πλαίσιο της διαδικασίας της Λισσαβόνας, η ενίσχυση της ποιότητας και αποτελεσµατικότητας των συστηµάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης στην Ευρώπη είναι ένας από τους τρεις βασικούς στόχους οι οποίοι πρέπει να επιτευχθούν έως το Σε αυτό το πλαίσιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συγκρότησε οµάδα εµπειρογνωµόνων µε αντικείµενο τη «Βελτίωση Εκπαιδευτικών και Εκπαιδευτών». Την άνοιξη του 2004, µια επιµέρους οµάδα εµπειρογνωµόνων, σε συνεργασία µε τη ιαρκή Επιτροπή εικτών και Βασικών Τιµών (Standing Group on Indicators and Benchmarks) -η οποία ιδρύθηκε επίσης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή εντός του ιδίου πλαισίου-, ασχολήθηκε µε το θέµα της «ανάπτυξης κατάλληλων δεικτών για τη µέτρηση της βελτίωσης της κατάρτισης των εκπαιδευτικών και, ιδιαίτερα, της συνεχούς επαγγελµατικής τους ανάπτυξης». Η οµάδα όρισε την ανάπτυξη συστηµάτων για την αξιολόγηση και τη διαπίστευση της αρχικής κατάρτισης και την επιµόρφωσης των εκπαιδευτικών ως µια από τις προτεραιότητες που συµβάλλουν στη βελτίωση της κατάρτισης των εκπαιδευτικών. Η έγνοια για τη διασφάλιση ποιότητας στην κατάρτιση των εκπαιδευτικών συνδέεται στενά µε το ευρύτερο πλαίσιο της ανάπτυξης της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης και την παρακολούθηση της ιαδικασίας της Μπολόνια. Η «Ευρωπαϊκή Ένωση ιασφάλισης Ποιότητας στην Τριτοβάθµια εκπαίδευση» (ENQA, εκπόνησε προδιαγραφές και οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στην τριτοβάθµια εκπαίδευση στην Ευρώπη τα οποία υιοθετήθηκαν στη Συνδιάσκεψη των Υπουργών που είναι αρµόδιοι για την Τριτοβάθµια εκπαίδευση, στο Μπέργκεν τον Μάιο του Η ENQA επισηµαίνει ότι «Τα εκπαιδευτικά ιδρύµατα πρέπει να διαθέτουν πολιτική και σχετικές διαδικασίες για τη διασφάλιση της ποιότητας και των προδιαγραφών των προγραµµάτων και των χορηγήσεών τους. Πρέπει, επίσης, να αναλάβουν ρητή δέσµευση σχετικά µε την ανάπτυξη µιας φιλοσοφίας που αναγνωρίζει τη σηµασία της ποιότητας και της διασφάλισης της ποιότητας στο έργο τους». Υπό το φως των διαδικασιών της Λισσαβόνας και της Μπολόνια, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζήτησε από την Ευρυδίκη, το φθινόπωρο του 2004, να εκπονήσει µελέτη µε αντικείµενο τους κανονισµούς της αξιολόγησης της κατάρτισης των εκπαιδευτικών στις χώρες της Ευρώπης. Η παρούσα µελέτη αναλύει τις διαδικασίες αξιολόγησης και διαπίστευσης των προγραµµάτων και ιδρυµάτων αρχικής κατάρτισης και επιµόρφωσης των εκπαιδευτικών. Παρέχει µια γενική εικόνα σχετικά µε την ύπαρξη κανονισµών για την εξωτερική και εσωτερική αξιολόγηση σε διάφορες χώρες, καθώς και ειδικές πληροφορίες για τα σηµαντικότερα χαρακτηριστικά αυτών των διαδικασιών και τον τρόπο που θα χρησιµοποιηθούν τα αποτελέσµατά τους. Περιλαµβάνει, επίσης, ανασκόπηση των βασικών συζητήσεων και µεταρρυθµίσεων που αφορούν το θέµα. Η καθιέρωση µετρήσεων ελέγχου ποιότητας αποτελεί αναµφισβήτητα σηµαντικό βήµα για τη µέτρηση των βελτιώσεων στην κατάρτιση των εκπαιδευτικών. Υπάρχει, ωστόσο, ο κίνδυνος υπερβολικά µεγάλου αριθµού γραφειοκρατικών ρυθµίσεων και καθώς σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες αυτά τα µέτρα ελέγχου ποιότητας είναι σχετικά πρόσφατα, η πραγµατική τους αποτελεσµατικότητα και οι επιπτώσεις τους στη διατήρηση και τη βελτίωση της ποιότητας παραµένουν ασαφείς. Αυτή η κατάσταση απαιτεί επιπρόσθετη δέσµευση και προσπάθειες εκ µέρους όλων των εµπλεκοµένων φορέων στα επόµενα έτη. Η Ευρωπαϊκή Μονάδα Ευρυδίκη εκφράζει την ευγνωµοσύνη της προς όλες τις Εθνικές Μονάδες στο ίκτυο για την παροχή πληροφοριών εντός πολύ σύντοµου διαστήµατος. Ελπίζουµε ότι η παρούσα συγκριτική ανάλυση θα προσφέρει περισσότερα στοιχεία για την οργάνωση των µέτρων διασφάλισης ποιότητας για την κατάρτιση των εκπαιδευτικών και ότι θα ανοίξει το δρόµο για περαιτέρω έρευνες. Patricia Wastiau-Schlüter Επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Μονάδας Ευρυδίκης Μάρτιος

4 Πρόλογος 3 Περιεχόµενα 4 Εισαγωγή 5 Κεφάλαιο 1: Οργάνωση των ιαδικασιών Αξιολόγησης Αρχικής Κατάρτισης Εκπαιδευτικών Γενικοί και ειδικοί επίσηµοι κανονισµοί 1.2. Εξωτερικά και εσωτερικά τµήµατα της διαδικασίας αξιολόγησης Κεφάλαιο 2: Εξωτερική Αξιολόγηση της Αρχικής Κατάρτισης των Εκπαιδευτικών Αρµόδιοι φορείς και απαιτούµενα προσόντα των αξιολογητών 2.2. Επίσηµα έγγραφα που ορίζουν κριτήρια 2.3. Πεδίο 2.4. ιαδικασίες και µηχανισµοί 2.5. Συχνότητα Κεφάλαιο 3: Εσωτερική Αξιολόγηση της Αρχικής Κατάρτισης των Εκπαιδευτικών Φορείς αρµόδιοι για τον συντονισµό 3.2. Συµµετέχοντες 3.3. Επίσηµα έγγραφα που ορίζουν κριτήρια αξιολόγησης 3.4. Πεδίο 3.5. ιαδικασίες και µηχανισµοί 3.6. Συχνότητα Κεφάλαιο 4: Χρήση των Συµπερασµάτων Αξιολόγησης Πιθανές συνέπειες της αξιολόγησης 4.2. Έκδοση και διαθεσιµότητα των συµπερασµάτων 4.3. Παρακολούθηση µέσω δεικτών και εθνικών εκθέσεων Κεφάλαιο 5: ιαπίστευση και Αξιολόγηση της Επιµόρφωσης των Εκπαιδευτικών Τύποι φορέα παροχής και υφιστάµενοι κανονισµοί 5.2. Βασικές διαδικασίες 5.3. Εξωτερικοί φορείς διαπίστευσης ή/και κατάρτισης 5.4. Πεδίο 5.5. Συχνότητα Χρήση των συµπερασµάτων Κεφάλαιο 6: Μεταρρυθµίσεις και Συζήτηση (Επανα)προσδιορισµός των στόχων και του περιεχοµένου της κατάρτισης των εκπαιδευτικών και αντίστοιχη τροποποίηση των διαδικασιών αξιολόγησης 6.2. Συζήτηση για τις διαδικασίες αξιολόγησης Κυριότερα αποτελέσµατα 74 Γλωσσάριο 79 Παράρτηµα 85 Πίνακας Σχηµάτων 94 Ευχαριστίες 96 4

5 Η παρούσα µελέτη αφορά τις διαδικασίες αξιολόγησης και διαπίστευσης εκπαιδευτικών ιδρυµάτων και προγραµµάτων αρχικής κατάρτισης και της επιµόρφωσης των εκπαιδευτικών. Οι αξιολογήσεις αφορούσαν τα αποτελέσµατα στις εκθέσεις ή τις συστάσεις που συντάχθηκαν για το κάθε ίδρυµα. Αξιολογήσεις του εκπαιδευτικού συστήµατος ως σύνολο που έχουν ως αποκλειστική απόληξη γενικές εκθέσεις σχετικά µε την κατάσταση αυτού του συστήµατος δεν αποτελούν βασική πτυχή της µελέτης. Έχουν ληφθεί υπόψη µόνο τύποι εκπαίδευσης που εστιάζονται στην παροχή κατάρτισης στους εκπαιδευτικούς. Αυτά ενδέχεται να συνδέονται µε πτυχές όπως το περιεχόµενο και την οργάνωση της κατάρτισης των εκπαιδευτικών, τα αναγκαία επαγγελµατικά προσόντα των εκπαιδευτών επιµορφωτών εκπαιδευτικών, τον τρόπο αξιολόγησης των φοιτητών ή των επιδόσεών τους. εν λαµβάνονται υπόψη οι οικονοµικοί έλεγχοι και η ασφάλεια, η προστασία ή οι περιβαλλοντικοί έλεγχοι. Καλύπτεται η κατάρτιση των εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθµια και τη δευτεροβάθµια εκπαίδευση (επίπεδα ISCED 1-3, βλέπε γλωσσάρι) τα οποία θα χρησιµοποιηθούν στον δηµόσιο και τον ιδιωτικό τοµέα της εκπαίδευσης που λαµβάνει επιδοτήσεις. εν περιλαµβάνονται η εκπαίδευση και η κατάρτιση των εκπαιδευτικών για την επαγγελµατική εκπαίδευση. Το έτος αναφοράς των δεδοµένων είναι το 2005/06. Έχουν συνυπολογιστεί, επίσης, οι πρόσφατες και οι επερχόµενες µεταρρυθµίσεις. Σε κάθε περίπτωση, οι πληροφορίες που δίνονται από τα Σχήµατα σχετίζονται µε τους επίσηµους κανονισµούς ή συστάσεις. Εκεί όπου οι χώρες δεν διαθέτουν κανονισµούς που να διέπουν µια συγκεκριµένη πλευρά της αξιολόγησης των εκπαιδευτικών ιδρυµάτων ή των προγραµµάτων για την κατάρτιση των εκπαιδευτικών συνολικά, η ενηµέρωση για τις τρέχουσες πρακτικές έχει, όποτε κατέστη δυνατόν, συµπεριληφθεί στο κείµενο ή σε σηµείωση αυτού. Μεθοδολογία και ορισµοί Το ερωτηµατολόγιο που εκπόνησε η Ευρωπαϊκή Μονάδα Ευρυδίκη για τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών βρίσκεται στην ιστοσελίδα της Ευρυδίκης (βλέπε Το ερωτηµατολόγιο δηµιουργήθηκε για τη συγκέντρωση παρόµοιων και άµεσα συγκρίσιµων στοιχείων από όλες τις χώρες αλλά περιλάµβανε επίσης θέσεις για την περιγραφή ειδικών εθνικών χαρακτηριστικών. Η παρούσα συγκριτική µελέτη η οποία πραγµατοποιήθηκε µε αναφορά στις απαντήσεις που ελήφθησαν βάσει αυτού του ερωτηµατολογίου, σχολιάστηκε και ελέγχθηκε από τα 30 κράτη µέλη του ικτύου Ευρυδίκη ( 1 ). Έχουν περιληφθεί ορισµένα στοιχεία µε ειδική εθνική συνάφεια για επεξηγηµατικούς σκοπούς. Η συλλογή των πληροφοριών αφορούσε επίσηµους κανονισµούς και συστάσεις σχετικά µε την αξιολόγηση ή/και την διαπίστευση των εκπαιδευτικών ιδρυµάτων/προγραµµάτων που αφορούν την αρχική και την επιµόρφωση των εκπαιδευτικών, καθώς και τις υπό εξέλιξη (µη υπαγόµενες σε ρυθµίσεις) πρακτικές και συζητήσεις και µεταρρυθµίσεις στον εν λόγω τοµέα. Για τους σκοπούς της παρούσας µελέτης, η αξιολόγηση και η διαπίστευση ορίζονται ως ακολούθως: Η αξιολόγηση είναι µια γενική διαδικασία συστηµατικής και κριτικής ανάλυσης που οδηγεί σε κρίσεις ή/και συστάσεις για βελτίωση της ποιότητας ενός εκπαιδευτικού ιδρύµατος ή προγράµµατος. Η διαπίστευση είναι µια διαδικασία µε την οποία ένα εκπαιδευτικό ίδρυµα ή πρόγραµµα κρίνεται από τις σχετικές νοµοθετικές και επαγγελµατικές αρχές ότι πληροί προκαθορισµένες προδιαγραφές προκειµένου να παρέχει εκπαίδευση ή κατάρτιση εκπαιδευτικών και να χορηγεί τα αντίστοιχα προσόντα (εκεί όπου αυτά υφίστανται). Η διαδικασία διαπίστευσης προϋποθέτει την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών προγραµµάτων ή ιδρυµάτων προς διαπίστευση. 1 Η Τουρκία, η οποία είναι µέλος του ικτύου Ευρυδίκη από το 2004, δεν συµµετείχε σε αυτή τη µελέτη. 5

6 οµή και περιεχόµενο Τα τέσσερα πρώτα κεφάλαια αφορούν την αξιολόγηση ή/και τη διαπίστευση εκπαιδευτικών ιδρυµάτων και προγραµµάτων αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών. Ειδικότερα, Το Κεφάλαιο 1 παρέχει µια γενική εικόνα για την ύπαρξη κανονισµών που αφορούν στην εξωτερική και την εσωτερική αξιολόγηση των χωρών που καλύπτονται από αυτήν. Καταδεικνύει, επίσης, κατά πόσο οι εν λόγω κανονισµοί αφορούν συγκεκριµένα στην κατάρτιση των εκπαιδευτικών ή δύνανται να εφαρµοστούν σε όλα τα ιδρύµατα τριτοβάθµιας εκπαίδευσης. Τα κεφάλαια 2 και 3 ασχολούνται αντίστοιχα µε τα κύρια χαρακτηριστικά της εξωτερικής και της εσωτερικής αξιολόγησης. Περιγράφουν τους διάφορους εµπλεκόµενους φορείς καθώς και την ειδίκευσή τους, τα έγγραφα τα οποία πρέπει να χρησιµοποιηθούν για τον προσδιορισµό των κριτηρίων, πού επικεντρώνεται η αξιολόγηση, τις διαδικασίες αξιολόγησης και τη συχνότητά της. Το Κεφάλαιο 4 περιλαµβάνει συζήτηση για τη χρήση των συµπερασµάτων που προέκυψαν από την εξωτερική και την εσωτερική αξιολόγηση. Τονίζει τις πιθανές συνέπειες της αξιολόγησης για εκπαιδευτικά ιδρύµατα ή προγράµµατα καθώς και την κυκλοφορία των διαπιστώσεών της στο εσωτερικό αυτών ή στο ευρύτερο κοινό και σε εθνικές εκθέσεις για την κατάσταση της αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών ή την τριτοβάθµια εκπαίδευση. Το Κεφάλαιο 5 θεωρεί την αξιολόγηση και τη διαπίστευση ιδρυµάτων ή προγραµµάτων επιµόρφωσης των εκπαιδευτικών. Εξετάζει κατά πόσο οι κανονισµοί διέπουν την αξιολόγηση ή διαπίστευση των διαφόρων τύπων φορέων παροχής επιµόρφωσης σε κάθε χώρα. Στη συνέχεια περιγράφει τους φορείς που είναι αρµόδιοι για αυτό το είδος αξιολόγησης και διαπίστευσης, τις διαδικασίες που εφαρµόζονται, το επίκεντρό τους, τη συχνότητά τους και τον τρόπο αξιοποίησης των συµπερασµάτων τους. Το Κεφάλαιο 6 περιλαµβάνει ανασκόπηση των βασικών συζητήσεων και µεταρρυθµίσεων σχετικά µε την αξιολόγηση της κατάρτισης των εκπαιδευτικών. Τέλος, συνοψίζονται τα βασικά θέµατα και αποτελέσµατα της µελέτης. Το Γλωσσάριο και το παράρτηµα που περιγράφουν τους διάφορους τύπους εσωτερικής και εξωτερικής αξιολόγησης της αρχικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών παρατίθεται επίσης στο τέλος της µελέτης. 6

7 Από τις 30 χώρες που εξετάζονται στην παρούσα έκθεση, όλες µε εξαίρεση το Λουξεµβούργο, διαθέτουν σύστηµα κανόνων ρύθµισης της αξιολόγησης της αρχικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών. Ο βαθµός ρύθµισης, ωστόσο, των εν λόγω διαδικασιών αξιολόγησης από κανονισµούς ενδέχεται να διαφέρει από τη µια χώρα στην άλλη. Η αξιολόγηση µπορεί επίσης να πραγµατοποιηθεί χωρίς να ακολουθηθούν κανονισµοί µε επίσηµη δεσµευτική ισχύ. Εάν υπάρχουν διαθέσιµα στοιχεία για τις τρέχουσες πρακτικές διασφάλισης ποιότητας, αυτά δίνονται στις αντίστοιχες ενότητες της παρούσας έκθεσης. Κανονικά, αξιολογείται η αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών και για τα τρία εκπαιδευτικά επίπεδα που εξετάζονται εδώ (ISCED 1-3), µε εξαίρεση τρεις χώρες. Η Γερµανόφωνη Κοινότητα του Βελγίου παρέχει αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών αποκλειστικά για την πρωτοβάθµια εκπαίδευση ενώ, στην Κύπρο, αξιολογούνται µόνο τα ιδρύµατα που καταρτίζουν εκπαιδευτικούς που θα διδάξουν στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση (και ορισµένους καθηγητές αγγλικών για τη δευτεροβάθµια). Γενικά, η κατάρτιση των εκπαιδευτικών για τη δευτεροβάθµια εκπαίδευση παρέχεται από πανεπιστήµια, για τα οποία δεν υπάρχει µέχρι στιγµής σύστηµα αξιολόγησης που να υπάγεται σε κανόνες. Αντίθετα, στην Αυστρία, οι κανονισµοί για την αξιολόγηση ισχύουν µόνο για πανεπιστήµια που καταρτίζουν εκπαιδευτικούς για τη δευτεροβάθµια εκπαίδευση. Ορισµένες χώρες αξιολογούν ολόκληρο το σύστηµα κατάρτισης των εκπαιδευτικών που διαθέτουν. Σκοπός µιας τέτοιας ευρύτερης προσέγγισης δεν είναι η εστίαση πρωταρχικά σε κάθε ίδρυµα, αλλά η παρακολούθηση ολόκληρου του συστήµατος της αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών. Αυτή µπορεί να αποτελέσει τη βάση για µεταρρύθµιση ή την αξιολόγηση των µεταρρυθµίσεων που εφαρµόστηκαν πρόσφατα, όπως δείχνεται στα ακόλουθα παραδείγµατα. Καθώς τέτοιες διαδικασίες δεν υπάρχουν σε όλες τις χώρες, οι αξιολογήσεις αυτές δεν παρουσιάζονται αναλυτικά στην παρούσα ανάλυση. Στη ανία τον Οκτώβριο του 2003, το Ινστιτούτο Αξιολόγησης της ανίας (EVA) δηµοσίευσε αξιολόγηση των προγραµµάτων κατάρτισης των εκπαιδευτικών για την υποχρεωτική εκπαίδευση (folkeskole). Αξιολογήθηκε ολόκληρο το σύστηµα, περιλαµβανοµένων και των 18 κολλεγίων κατάρτισης, µε βάση εκθέσεις εσωτερικής αξιολόγησης από όλα τα ιδρύµατα. Σκοπός της αξιολόγησης ήταν η αποτίµηση του προγράµµατος γενικά, ενώ δεν έγιναν ατοµικές συστάσεις. Παρά το γεγονός ότι το EVA διεξήγαγε την αποτίµηση µε βάση τις εκθέσεις εσωτερικής αξιολόγησης, αυτές περιλήφθηκαν ανώνυµα στην τελική έκθεση προκειµένου αυτή να επικεντρωθεί στο πρόγραµµα, γενικά, και όχι σε συγκεκριµένα κολέγια κατάρτισης εκπαιδευτικών. Στη Μάλτα, η υλοποίηση των προγραµµάτων κατάρτισης εκπαιδευτικών η οποία αναθεωρήθηκε το 1999 τελεί υπό αξιολόγηση την περίοδο 2005/2006. Στη Σουηδία, η αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών και στα 25 ιδρύµατα και η µεταρρύθµιση της κατάρτισης των εκπαιδευτικών, ιδιαίτερα από το 2001, 7

8 αξιολογήθηκαν το 2004, ενώ τα αποτελέσµατα γνωστοποιήθηκαν στην κυβέρνηση την άνοιξη του Αυτό αποτέλεσε µέρος της µεταρρύθµισης και αποτελεί, επίσης, µόνιµο τµήµα του συστήµατος αξιολόγησης ολόκληρης της Ανώτατης Εκπαίδευσης. Στο Ηνωµένο Βασίλειο (Ουαλία), βρίσκεται σε εξέλιξη από το 2005 έρευνα για την παροχή αρχικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών που πραγµατοποιείται για λογαριασµό της τοπικής κυβέρνησης της Ουαλίας (Welsh Assembly Government). Στόχος της έρευνας είναι να καταλήξει σε συµπεράσµατα για το πώς η τοπική κυβέρνηση, στο πλαίσιο των αναπτυξιακών της πολιτικών και στόχων, θα µπορέσει να ανταποκριθεί µε τον πιο αποτελεσµατικό τρόπο στις υφιστάµενες και ενδεχόµενες µελλοντικές ανάγκες των σχολείων στην Ουαλία. Ο γενικότερος στόχος είναι να διαπιστωθεί µε ποιον τρόπο η παρεχόµενη αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών θα µπορέσει να ανταποκριθεί καλύτερα στις απαιτήσεις και το πώς άνθρωποι που προέρχονται από οµάδες από τις οποίες σήµερα προέρχονται ελάχιστοι εκπαιδευτικοί να ενθαρρυνθούν ώστε να γίνουν εκπαιδευτικοί στο µέλλον. Στο Ηνωµένο Βασίλειο (Σκωτία), το σώµα επιθεωρητών για την εκπαίδευση έχει επίσης εξουσιοδοτηθεί να εποπτεύει την αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών µέσω µιας διαδικασίας που είναι γνωστή ως Αναθεώρηση Πτυχής (Aspect Review). Αυτό εξετάζει τον τρόπο µε τον οποίο µια συγκεκριµένη πτυχή της κατάρτισης των εκπαιδευτικών αντιµετωπίζεται από ολόκληρο το σύστηµα και όχι από ένα και µόνο συγκεκριµένο ίδρυµα. Σύµφωνα µε µια Αναθεώρηση Πτυχής (Aspect Review), µπορούν να γίνουν σχόλια σχετικά µε µεµονωµένα εκπαιδευτικά ιδρύµατα καθώς και σε επίπεδο συστήµατος. Στο διάστηµα 2004 έως 2006 στη Νορβηγία, όλα τα προγράµµατα γενικής κατάρτισης εκπαιδευτικών θα αξιολογηθούν ως µέρος ενός ευρύτερου προγράµµατος. Παρόµοιο αν και µικρότερης έκτασης πρόγραµµα πραγµατοποιήθηκε το 2001 όταν αξιολογήθηκαν όλοι οι τύποι κατάρτισης των εκπαιδευτικών, ενώ συµµετείχε ένα µικρό µόνο µέρος των εκπαιδευτικών ιδρυµάτων Γενικοί και ειδικοί επίσηµοι κανονισµοί Σε 24 χώρες ή περιφέρειες, υφίστανται µόνο γενικοί κανονισµοί για την αξιολόγηση συνολικά της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης, οι οποίοι και ισχύουν και για την κατάρτιση των εκπαιδευτικών (Σχήµα 1.1). Πέρα από το νοµοθετικό πλαίσιο που διέπει την τριτοβάθµια εκπαίδευση σε θέµατα αξιολόγησης ή διαπίστευσης, δεν έχει γίνει προσαρµογή ενός συστήµατος αξιολόγησης που να αφορά στην κατάρτιση των εκπαιδευτικών. Ο βαθµός στον οποίο οι γενικοί αυτοί κανονισµοί λαµβάνουν υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και εξετάζουν µε πιο λεπτοµερή τρόπο την ποιότητα του ειδικού περιεχοµένου, εξαρτάται, σε µεγάλο βαθµό, από τον τρόπο που τα διάφορα κριτήρια αξιολόγησης καθορίζονται από έγγραφα ή πράξεις που τις προβλέπουν (βλέπε Κεφάλαια 2 και 3 για περισσότερες πληροφορίες). Σε έξι χώρες, η αξιολόγηση της κατάρτισης των εκπαιδευτικών διέπεται τόσο από γενικούς όσο και από ειδικούς κανονισµούς. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι ειδικοί κανονισµοί ισχύουν για κάποιο συγκεκριµένο στάδιο της αρχικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών. Αυτό το στάδιο µπορεί να είναι είτε η φάση της κατάρτισης των εκπαιδευτικών ή κάποιο συγκεκριµένο τµήµα της στο διαδοχικό µοντέλο, είτε η φάση αρχικής εισαγωγής. 8

9 Στη Γερµανία, οι ειδικοί κανονισµοί εφαρµόζονται αποκλειστικά στην αξιολόγηση της τελικής προετοιµασίας για την πρακτική άσκηση (αρχική εισαγωγή) που οργανώνουν τα ιδρύµατα κατάρτισης εκπαιδευτικών (Studienseminare). Η κατάσταση είναι παρόµοια στη Γαλλία όπου, εκτός των γενικών κανονισµών, υπάρχουν ειδικοί κανονισµοί που ισχύουν για την αξιολόγηση της κατάρτισης που παρέχεται από τα πανεπιστηµιακά ιδρύµατα (Instituts universitaires de formation des maîtres, IUFM). Στην Ιρλανδία, η παροχή τελικής διδακτικής πρακτικής αξιολογείται ανεξάρτητα. Στην Πολωνία, η κατάρτιση των εκπαιδευτικών παρέχεται από τα πανεπιστήµια σύµφωνα µε τους γενικούς κανονισµούς για τον έλεγχο ποιότητας στην τριτοβάθµια εκπαίδευση, ενώ ειδικοί κανονισµοί ισχύουν στην περίπτωση των κολεγίων κατάρτισης των εκπαιδευτικών. Στο Ηνωµένο Βασίλειο, υπάρχουν ρυθµίσεις που ορίζουν την επανεξέταση όλων των ιδρυµάτων τριτοβάθµιας εκπαίδευσης από την Υπηρεσία ιασφάλισης Ποιότητας (QAA). Στην Αγγλία, την Ουαλία και τη Βόρειο Ιρλανδία, υπάρχουν ξεχωριστές ρυθµίσεις, που έχουν οριστεί από το νόµο, που αφορούν τα σώµατα σχολικών επιθεωρητών για την αξιολόγηση του προγράµµατος αρχικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών. Η κατάσταση είναι παρόµοια στη Σκωτία. Οι ειδικές αυτές ρυθµίσεις καλύπτουν προγράµµατα που οδηγούν στην απόκτηση διδακτικών προσόντων. Τόσο τα προπτυχιακά (παράλληλο µοντέλο) όσο και τα µεταπτυχιακά (διαδοχικό µοντέλο) προγράµµατα καλύπτονται από τις ειδικές αυτές ρυθµίσεις, αλλά τα προγράµµατα γενικής εκπαίδευσης που οδηγούν στην απόκτηση πανεπιστηµιακού διπλώµατος δεν καλύπτονται. Οι ρυθµίσεις αυτές καλύπτουν, επίσης, και διαδροµές που βασίζονται στην εργασία και, µόνο στην Αγγλία, προγράµµατα που προσφέρονται από εκπαιδευτικές συµπράξεις µε έδρα το σχολείο. 9

10 Πηγή: Ευρυδίκη Πρόσθετες Σηµειώσεις Βέλγιο (BE de): Το σχήµα αφορά αποκλειστικά στην αξιολόγηση των ιδρυµάτων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Η αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών για τη γενική δευτεροβάθµια εκπαίδευση παρέχεται εκτός των ορίων της Κοινότητας. Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί καταρτίζονται στη Γαλλόφωνη Κοινότητα του Βελγίου. Ελλάδα: Τον Αύγουστο του 2005 ψηφίστηκε νόµος για την τριτοβάθµια εκπαίδευση. Κύπρος: Το σχήµα αφορά αποκλειστικά στην αξιολόγηση των κολεγίων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών για την πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Λουξεµβούργο: Στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση, το γενικό τµήµα της κατάρτισης των εκπαιδευτικών πραγµατοποιείται στο εξωτερικό. Έχει σχεδιαστεί η δηµιουργία φορέα διασφάλισης ποιότητας ο οποίος, όµως, δεν λειτουργεί ακόµη. Αυστρία: Το σχήµα αναφέρεται µόνο στην αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών που παρέχουν τα πανεπιστήµια. Ο µελλοντικός νόµος για το νέο Pädagogische Hochschulen προβλέπει, επίσης, την αξιολόγηση των ιδρυµάτων κατάρτισης εκπαιδευτικών. Επεξηγηµατική Σηµείωση Οι Γενικοί κανόνες ισχύουν µόνο για την αξιολόγηση του συνόλου της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης (περιλαµβανοµένης της αρχικής κατάρτισης των εκπαιδευτών). Οι Ειδικοί κανόνες ισχύουν µόνο για την αξιολόγηση των προγραµµάτων ή ιδρυµάτων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών Εξωτερικές και εσωτερικές συνιστώσες της διαδικασίας αξιολόγησης Η διαδικασία αξιολόγησης αποτελείται ενδεχοµένως από εξωτερική αξιολόγηση, στην οποία φορείς ή άτοµα εκτός συγκεκριµένου εκπαιδευτικού ιδρύµατος ή προγράµµατος αξιολογούν την παροχή (Κεφάλαιο 2), και την εσωτερική αυτό-αξιολόγηση, η οποία πραγµατοποιείται κανονικά από τον ίδιο τον φορέα παροχής (Κεφάλαιο 3). Όπως θα εξηγηθεί σε αυτά τα κεφάλαια, η εξωτερική και η εσωτερική αξιολόγηση συνδέονται συχνά στενά. Ο ένας τύπος αξιολόγησης ενδέχεται να βασίζεται στα συµπεράσµατα που έχει συνάξει ό άλλος, ή ο καθένας από τους δύο τύπους αξιολόγησης ενδέχεται να αντλεί συµπεράσµατα από τον άλλο. Σε ορισµένες χώρες, η αξιολόγηση ενδέχεται να θεωρηθεί ως µια και µόνη διαδικασία που αποτελείται από ένα στάδιο που ολοκληρώνεται από άτοµα που προέρχονται από το συγκεκριµένο ίδρυµα και ένα άλλο στάδιο από εξωτερικούς αξιολογητές. Σε αρκετές χώρες, οι κανονισµοί ορίζουν περισσότερες από µια διαδικασίες αξιολόγησης, στις οποίες περιλαµβάνεται εξωτερική ή/και εσωτερική αξιολόγηση. Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για αυτό: ιαφορετικά µέρη ή στάδια εκπαίδευσης αξιολογούνται χωριστά (όπως στη Γερµανία και την Ιρλανδία). Αρκετοί φορείς αξιολογούν ανεξάρτητα (Γαλλία) οργανωτικές πλευρές του ιδρύµατος και του περιεχοµένου του προγράµµατός του αξιολογούνται χωριστά (Τσεχική ηµοκρατία, Λετονία, Σλοβακία και Ισλανδία) τα ιδρύµατα αρχικής κατάρτισης και τριτοβάθµιας εκπαίδευσης αξιολογούνται γενικά ξεχωριστά (Ηνωµένο Βασίλειο), ή οι διαδικασίες αξιολόγησης εξαρτώνται από τα είδη των ιδρυµάτων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών (Πολωνία) ή την εκπαιδευτική βαθµίδα από την οποία παρέχεται (Ρουµανία) ( 2 ). 2 Στη Ρουµανία, η αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών της πρωτοβάθµιας εκπαίδευσης µπορεί επίσης να παρέχεται στην ανώτερη βαθµίδα της δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης. Η παρούσα έκθεση, ωστόσο, περιορίζεται στην αξιολόγηση της κατάρτισης των εκπαιδευτικών σε επίπεδο τριτοβάθµιας εκπαίδευσης. 10

11 Τα Κεφάλαια 2 και 3, τα οποία ασχολούνται µε την εξωτερική και την εσωτερική αξιολόγηση, λαµβάνουν υπόψη αυτές τις διαφορές όπου κρίνεται αναγκαίο (για περισσότερες λεπτοµέρειες σχετικά µε την κάθε χώρα ανατρέξτε στο Παράρτηµα). Η εξωτερική αξιολόγηση είναι υποχρεωτική στις περισσότερες χώρες και συνιστάται στη Γερµανία, την Ισπανία και τη Γαλλία. Στη Γερµανία, οι πρόεδροι των πανεπιστηµίων ή κολεγίων κατάρτισης µπορούν να συστήσουν την πραγµατοποίηση εξωτερικής αξιολόγησης εάν κατά την εκτίµηση των αποτελεσµάτων εσωτερικής αξιολόγησης πεισθούν ότι είναι αναγκαίο να το πράξουν. Το ANECA (Εθνικός Οργανισµός Αξιολόγησης Ποιότητας και ιαπίστευσης) στην Ισπανία δεν απαιτεί από τα εκπαιδευτικά ιδρύµατα τριτοβάθµιας εκπαίδευσης να προβαίνουν σε αξιολόγηση αλλά τους επιτρέπει να ζητήσουν µε δική τους πρωτοβουλία εξωτερική αξιολόγηση µετά από επίσηµες προσκλήσεις έκφρασης ενδιαφέροντος. Βασιλικό ιάταγµα του 2004 ορίζει ότι τα πανεπιστήµια πρέπει να πιστοποιούν την κατάλληλη ανάπτυξη κάθε είδους διδασκαλίας που αντιστοιχεί στα αναλυτικά προγράµµατα σπουδών τα οποία αναγνωρίζονται από την πραγµατική ηµεροµηνία έναρξης ισχύος του εν λόγω διατάγµατος. Σε κάθε περίπτωση, πριν τον Οκτώβριο του 2010, τα πανεπιστήµια θα πρέπει να υποβληθούν σε διαδικασία διαπίστευσης. Η εξωτερική αξιολόγηση είναι προαιρετική στα πανεπιστήµια της Αυστρίας, τα οποία παρέχουν κατάρτιση εκπαιδευτικού για τα ακαδηµαϊκά σχολεία δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης. Η κατάσταση είναι παρόµοια στη ανία. Στην Ιταλία και Μάλτα, δεν υπάρχει αναφορά για την εξωτερική αξιολόγηση στους επίσηµους κανονισµούς. Η επιτροπή, ωστόσο, στο Ιταλικό Υπουργείο αναλύει τα ποσοτικά δεδοµένα για την υποδοµή και τη στελέχωση κάθε προγράµµατος και δεν παρέχεται οικονοµική υποστήριξη εφόσον σε σχολές οι δείκτες των οποίων είναι κατώτεροι των καθορισµένων επιπέδων. Η κατάσταση παρουσιάζει αρκετές οµοιότητες στην περίπτωση της εσωτερικής αξιολόγησης, η οποία είναι υποχρεωτική στις περισσότερες χώρες και συνιστάται στην Ισπανία, τη Γαλλία, την Κύπρο και τη Σλοβενία. Στην Ισπανία, η εσωτερική αξιολόγηση ορίζεται από τα σχέδια αυτό-αξιολόγησης του κάθε ιδρύµατος, καθώς και από τους στόχους, τις δραστηριότητες και τα προγράµµατα που ανέπτυξε και προωθεί τώρα το ANECA. Στη Γαλλία, συνιστάται να γίνεται εσωτερική αξιολόγηση πριν από την εξωτερική αξιολόγηση για συµβατικούς λόγους. Τα πανεπιστήµια στη Σλοβενία συνιστούν εντόνως στις σχολές µέλη τους να πραγµατοποιούν εσωτερική αξιολόγηση. Οι Κανόνες για την Χρηµατοδότηση των Ιδρυµάτων Τριτοβάθµιας Εκπαίδευσης (2003) ορίζουν ότι τα ιδρύµατα τριτοβάθµιας εκπαίδευσης που δεν συντάσσουν έκθεση αξιολόγησης δεν δικαιούνται την πλήρη χρηµατοδότηση που τους αναλογεί για τις υπηρεσίες τους. 11

12 Πηγή: Ευρυδίκη. Πρόσθετες Σηµειώσεις Βέλγιο (BE de): Το σχήµα αφορά αποκλειστικά στην αξιολόγηση των ιδρυµάτων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Η αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών για τη γενική δευτεροβάθµια εκπαίδευση παρέχεται εκτός της Κοινότητας. Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί καταρτίζονται στη Γαλλόφωνη Κοινότητα του Βελγίου. ανία: Σε ό,τι αφορά την εσωτερική αξιολόγηση, τα στοιχεία που δίνονται συνδέονται µόνο µε τα πανεπιστήµια. Ελλάδα: Τα στοιχεία αφορούν τον νόµο για τη διασφάλιση ποιότητας στην τριτοβάθµια εκπαίδευση τον Αύγουστο Κύπρος: Τα στοιχεία αφορούν αποκλειστικά την εξωτερική αξιολόγηση των κολεγίων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση. εν υπάρχει σύστηµα εξωτερικής αξιολόγησης για τα πανεπιστήµια. Ωστόσο, το 2001, το πανεπιστήµιο ζήτησε από την Ευρωπαϊκή Ένωση Πανεπιστηµίων να οργανώσει την αναθεώρηση της ποιότητας των εκπαιδευτικών ιδρυµάτων, η οποία επαναλήφθηκε το Λουξεµβούργο: Στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση, το γενικό τµήµα της κατάρτισης των εκπαιδευτικών διδάσκεται στο εξωτερικό. Αυστρία: Το σχήµα αναφέρεται µόνο στην αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών που παρέχουν τα πανεπιστήµια. Ο νέος νόµος για το νέο Pädagogische Hochschulen θα προβλέπει επίσης την εξωτερική και εσωτερική αξιολόγηση για τα ιδρύµατα κατάρτισης εκπαιδευτικών. Αρκετά από αυτά πραγµατοποίησαν, ωστόσο, εσωτερική αξιολόγηση τα τελευταία χρόνια και αξιολογήθηκαν επίσης και εξωτερικά. Ηνωµένο Βασίλειο: εν υπάρχει ρητή οδηγία για την πραγµατοποίηση εσωτερικής αξιολόγησης για τα ιδρύµατα τριτοβάθµιας εκπαίδευσης. Είναι αυτόνοµα, και καθένα διαθέτει τις δικές του εσωτερικές διαδικασίες για την επίτευξη των κατάλληλων προδιαγραφών και τη διασφάλιση της ποιότητας της παροχής της. Όλοι οι φορείς παροχής αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών πρέπει να παρακολουθούν συστηµατικά όλες τις πλευρές της παροχής της προκειµένου να βελτιώσουν την ποιότητά της. 12

13 Αξιολόγηση που πραγµατοποιήθηκε από φορείς ή άτοµα που δεν εµπλέκονται άµεσα στις δραστηριότητες του συγκεκριµένου προγράµµατος ή ιδρύµατος αναφέρεται συνήθως ως εξωτερική αξιολόγηση. Πρόκειται για µια διαδικασία όπου τα στοιχεία, οι πληροφορίες και τα δεδοµένα που αφορούν το εκάστοτε ίδρυµα ή πρόγραµµα χωριστά συλλέγονται προκειµένου να εκδοθεί έκθεση σχετικά µε την ποιότητά τους. Καθώς πραγµατοποιείται συνήθως από οµάδα εµπειρογνωµόνων, οµολόγων ή επιθεωρητών, η εξωτερική αυτή έρευνα έχει ως στόχο να καταλήξει στην έκδοση µιας ανεξάρτητης κρίσης σχετικά µε την ποιότητα της εκπαίδευσης που παρέχεται από συγκεκριµένο εκπαιδευτικό ίδρυµα. Αξιολόγηση αυτής της µορφής ενδέχεται να επηρεάσει ένα εκπαιδευτικό ίδρυµα µε διάφορους τρόπους και, εκεί όπου τα αποτελέσµατά που συνάγονται δεν είναι ικανοποιητικά, είτε εκπονούνται σχέδια για βελτίωση, είτε θα υπάρξει επίπτωση στη χρηµατοδότηση τους(βλέπε Κεφάλαιο 4). Το παρόν κεφάλαιο θα πραγµατευθεί, συνεπώς, τα ακόλουθα: Ο ένας ή οι περισσότεροι φορείς που είναι αρµόδιοι για την εξωτερική αξιολόγηση και τα προσόντα που απαιτούνται από τους εξωτερικούς αξιολογητές. τα επίσηµα έγγραφα τα οποία πρέπει να χρησιµοποιηθούν για την εκπόνηση των κριτηρίων εξωτερικής αξιολόγησης Το ακριβές πεδίο εξωτερικής αξιολόγησης Οι διαδικασίες και οι µηχανισµοί στους οποίες βασίζεται Τη συχνότητα που πραγµατοποιείται εξωτερική αξιολόγηση 2.1. Αρµόδιοι φορείς και απαιτούµενα προσόντα των αξιολογητών Κανονισµοί που διέπουν τους φορείς που είναι αρµόδιοι για την εξωτερική αξιολόγηση υπάρχουν σε όλες τις χώρες όπου ισχύουν τυπικές απαιτήσεις για την πραγµατοποίηση εξωτερικής αξιολόγησης. Στην πλειοψηφία αυτών, η αξιολόγηση αυτή πραγµατοποιείται από φορέα, επιτροπή ή ανεξάρτητο φορέα αξιολόγησης που ενεργεί εκ µέρους των δηµόσιων αρχών. Στο Βέλγιο (Φλαµανδική Κοινότητα), την Ολλανδία, τη Σλοβενία και τη Σλοβακία, µια επιτροπή και ένας ανεξάρτητος φορέας συντονίζουν από κοινού τη διαδικασία εξωτερικής αξιολόγησης, ενώ στη Γερµανία, σύµπραξη αυτής της µορφής είναι προαιρετική. Στην Κύπρο, την Πολωνία (στην περίπτωση των κολεγίων κατάρτισης εκπαιδευτικών) και την Ισλανδία, το Υπουργείο Παιδείας είναι άµεσα αρµόδιο για την εξωτερική αξιολόγηση. Στη Γαλλία, το υπουργείο µοιράζεται την ευθύνη µε ανεξάρτητους φορείς, και στην περίπτωση του Βελγίου (Γερµανόφωνη Κοινότητα), µε ένα σώµα σχολικών επιθεωρητών για τη σχολική εκπαίδευση. Στο Ηνωµένο Βασίλειο (Αγγλία, Ουαλία και Βόρειο Ιρλανδία), η αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών αξιολογείται εξωτερικά από το σώµα σχολικών επιθεωρητών. Αυτό ισχύει επίσης στην περίπτωση της Ιρλανδίας σε ό,τι αφορά την πρακτική διδασκαλία. Στη Σουηδία και το Ηνωµένο Βασίλειο (Σκωτία) το έργο αυτό επιτελείται από εκπαιδευτικό φορέα. 13

14 Πηγή: Ευρυδίκη Πρόσθετες Σηµειώσεις Βέλγιο (BE de): Τα στοιχεία αφορούν αποκλειστικά στην αξιολόγηση των ιδρυµάτων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Η κατάρτιση των εκπαιδευτικών για τη γενική δευτεροβάθµια εκπαίδευση παρέχεται εκτός της Κοινότητας. Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί καταρτίζονται στη Γαλλόφωνη Κοινότητα του Βελγίου. Ελλάδα: Τα στοιχεία αφορούν στον νόµο για τη διασφάλιση ποιότητας στην τριτοβάθµια εκπαίδευση τον Αύγουστο Ιρλανδία: (1) αφορά στην εξωτερική επανεξέταση των πανεπιστηµίων και (2) στην εξωτερική αξιολόγηση διδακτικής πρακτικής. Κύπρος: Τα στοιχεία αφορούν αποκλειστικά την εξωτερική αξιολόγηση των κολλεγίων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών για την πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Λουξεµβούργο: Στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση, το γενικό τµήµα της κατάρτισης των εκπαιδευτικών διδάσκεται στο εξωτερικό. Αυστρία: Το σχήµα αναφέρεται µόνο στην αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών που παρέχουν τα πανεπιστήµια. Η εξωτερική αξιολόγηση ενδέχεται να πραγµατοποιηθεί από τον ανεξάρτητο φορέα AQA (Αυστριακός Φορέας ιασφάλισης Ποιότητας) µετά από σχετικό αίτηµα του Υπουργείου Παιδείας, Επιστηµών και Πολιτισµού ή τα ίδια τα πανεπιστήµια. Πολωνία: (1) αφορά στην εξωτερική επανεξέταση των πανεπιστηµίων και (2) στην εξωτερική αξιολόγηση των κολεγίων κατάρτισης εκπαιδευτικών. Ηνωµένο Βασίλειο: Τα στοιχεία αφορούν αποκλειστικά στην αξιολόγηση της αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών και όχι στην αξιολόγηση της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης γενικά. Οι αρµοδιότητες των σχολικών εκπαιδευτικών εκτείνονται πέραν των σχολείων για να καλύψουν την παροχή εκπαίδευσης για παιδιά και µαθητές. 14

15 Πηγή: Ευρυδίκη Πρόσθετες Σηµειώσεις Βέλγιο (BE de): Τα στοιχεία αφορούν αποκλειστικά στην αξιολόγηση των ιδρυµάτων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Η αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών για τη γενική δευτεροβάθµια εκπαίδευση παρέχεται εκτός της Κοινότητας. Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί καταρτίζονται στη Γαλλόφωνη Κοινότητα του Βελγίου. Ελλάδα: Τα στοιχεία αφορούν στον νόµο για τη διασφάλιση ποιότητας στην τριτοβάθµια εκπαίδευση τον Αύγουστο Ιρλανδία: (1) αφορά στην εξωτερική επανεξέταση των πανεπιστηµίων και (2) στην εξωτερική αξιολόγηση διδακτικής πρακτικής. Κύπρος: Τα στοιχεία αφορούν αποκλειστικά την εξωτερική αξιολόγηση των κολλεγίων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών για την πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Λουξεµβούργο: Στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση, το γενικό τµήµα της κατάρτισης των εκπαιδευτικών διδάσκεται στο εξωτερικό. Αυστρία: Το σχήµα αναφέρεται µόνο στην αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών που παρέχουν τα πανεπιστήµια. Φινλανδία: Το FINHEEC χρησιµοποιεί επίσης την αξιολόγηση από συναδέλφους. Ηνωµένο Βασίλειο: Τα στοιχεία αφορούν αποκλειστικά την αξιολόγηση της αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών και όχι στην αξιολόγηση της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης γενικά. Επεξηγηµατική Σηµείωση Για να δείτε τον ορισµό των συναδέλφων, των εµπειρογνωµόνων και των επιθεωρητών, παρακαλείστε να δείτε το γλωσσάρι. Σε όλες τις χώρες, η οµάδα αξιολόγησης πρέπει να περιλαµβάνει συναδέλφους, εµπειρογνώµονες αξιολόγησης ή και τα δύο, µε εξαίρεση την Ιρλανδία (στην περίπτωση αξιολόγησης της διδακτικής εµπειρίας) και το Ηνωµένο Βασίλειο (Βόρειος Ιρλανδία) όπου υπάρχει απαίτηση µόνο για τους επιθεωρητές. Η τελευταία πρέπει επίσης να περιλαµβάνεται στη Γερµανόφωνη και τη Φλαµανδική Κοινότητα του Βελγίου, τη Γαλλία, τη Λιθουανία, την Πολωνία και το Ηνωµένο Βασίλειο (Αγγλία και Ουαλία). Ανάλογα µε τη χώρα, αυτοί οι επιθεωρητές ενδέχεται να απαιτείται να διαθέτουν διδακτικά ή/και διοικητικά προσόντα. Στη Γερµανία και την Ελλάδα, οι εν λόγω σχολικοί επιθεωρητές δύνανται να συµµετέχουν σε προαιρετική βάση. Οι κανονισµοί κάνουν σαφή αναφορά στη συµµετοχή ξένων ειδικών που συµβάλλουν στην εξωτερική αξιολόγηση στο Βέλγιο (Γαλλόφωνη Κοινότητα), την Ελλάδα, τη Λετονία, την Ουγγαρία, την Αυστρία, την Πορτογαλία, τη Σλοβακία και την Ισλανδία. 15

16 Στην Λετονία η εµπλοκή τους είναι υποχρεωτική µε εξαίρεση όταν αξιολογούνται προγράµµατα ή προγράµµατα πρώτου επιπέδου τριτοβάθµιας εκπαίδευσης (ISCED 5B). Αυτό ισχύει, επίσης, στην περίπτωση της Ιρλανδίας όπου κανένα µέλος της οµάδας αναθεώρησης από συναδέλφους δεν πρέπει να έχει καµία σχέση µε το υπό αξιολόγηση εκπαιδευτικό ίδρυµα. Στις άλλες χώρες, συνιστάται ξένη συµµετοχή. Μόνο στο Βέλγιο (Φλαµανδική Κοινότητα ), τις Κάτω Χώρες, τη Φινλανδία, τη Σουηδία και τη Νορβηγία είναι υποχρεωτικό ή συνιστάται να περιλαµβάνονται οι µαθητές στην οµάδα των εξωτερικών αξιολογητών. Στη Γερµανία, η συµµετοχή τους είναι προαιρετική. Αρκετές χώρες ορίζουν ακριβέστερα τη σύνθεση της επιτροπής αξιολόγησής τους. Στην ηµοκρατία της Τσεχίας, η επιτροπή διαπίστευσης αποτελείται από 21 µέλη που διορίζονται από την κυβέρνηση µετά από έγκρισή τους από τον υπουργό για θητεία έξι µηνών. Η συµµετοχή στην επιτροπή διαπίστευσης δεν είναι συµβατή µε τα καθήκοντα του πρύτανη, του αντιπρύτανη και του κοσµήτορα. Στην Ισπανία, η επιτροπή εξωτερικής αξιολόγησης πρέπει να είναι καλά ισορροπηµένη από άποψη εκπαίδευσης και εµπειρίας των µελών της. Γενικά, υπάρχουν τρία µέλη ως ακολούθως: Ο πρόεδρος, ένας πανεπιστηµιακός καθηγητής, µε αρµοδιότητα να προεδρεύει και να διευθύνει τη διαδικασία εξωτερικής αξιολόγησης και να επιβλέπει την εκπόνηση έκθεσης που περιλαµβάνει τις γνωµοδοτήσεις της επιτροπής, έναν ακαδηµαϊκό που επιλέγεται είτε από εκείνους µε πιθανή εµπειρία στις τεχνικές µονάδες των πανεπιστηµίων, είτε από εµπειρογνώµονες στο/α αντικείµενο/α που διδάσκεται και, τέλος, ένα µέλος η επαγγελµατική δραστηριότητα του οποίου συνδέεται επίσης µε το διδασκόµενο αντικείµενο ή αντικείµενα. Στην Πορτογαλία, τα άτοµα µε αναγνωρισµένη ειδικότητα στους τοµείς της εκπαίδευσης, των τεχνών, της επιστήµης, και των επιχειρήσεων πληρούν τις προϋποθέσεις επιλογής ως εξωτερικοί αξιολογητές. Στην Φινλανδία, το Υπουργείο Παιδείας διορίζει επιτροπή αποτελούµενη από 12 µέλη µε ικανό επίπεδο κατανόησης της αξιολόγησης, η οποία εκπροσωπεί πανεπιστήµια, πολυτεχνεία, σπουδαστές και εργοδότες Επίσηµα έγγραφα που ορίζουν κριτήρια Είναι δυνατό να προτείνεται ή να απαιτείται η χρήση διαφόρων επισήµων εγγράφων που θα αποτελέσουν τη βάση των κριτηρίων για την εξωτερική αξιολόγηση. Σε αυτά µπορούν να περιλαµβάνονται η γενική νοµοθεσία που διέπει την τριτοβάθµια εκπαίδευση, οι κανονισµοί ή οι κατευθυντήριες γραµµές που διέπουν την αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών, οι προδιαγραφές που καθορίζουν τα προσόντα που απαιτείται να διαθέτουν οι µελλοντικοί εκπαιδευτικοί, κατάσταση µε τα κριτήρια αξιολόγησης ή τους ειδικούς εθνικούς δείκτες για την αναλογία εκπαιδευτικών/φοιτητών, τις επιδόσεις των φοιτητών κτλ. Στο Βέλγιο (Γαλλόφωνη Κοινότητα), τη Λιθουανία, την Πολωνία και τη Ρουµανία, όλα τα έγγραφα που αναγράφονται εδώ έχουν ληφθεί υπόψη για την εκπόνηση των κριτηρίων αξιολόγησης. Το ίδιο ισχύει στις Κάτω Χώρες και τη Σουηδία. Στη ανία, την Αυστρία και την Φινλανδία, δεν υπάρχουν κανονισµοί σχετικά µε τα έγγραφα που πρέπει να συνεξεταστούν. Η νοµοθεσία για την τριτοβάθµια εκπαίδευση και ο κατάλογος που αναφέρει τα κριτήρια αξιολόγησης αποτελούν τις επίσηµες πηγές που χρησιµοποιούνται συχνότερα στο πλαίσιο της εξωτερικής αξιολόγησης. 16

17 Στις περισσότερες χώρες οι πηγές αυτές είναι ένα ή περισσότερα έγγραφα στα οποία γίνεται ειδική µνεία στην κατάρτιση των εκπαιδευτικών. Σε δεκατρείς χώρες ή περιφέρειες για την εξωτερική αξιολόγηση χρησιµοποιείται έγγραφο που καθορίζει τις προδιαγραφές των προσόντων που πρέπει να διαθέτουν οι µελλοντικοί εκπαιδευτικοί. Αρκετές χώρες χρησιµοποιούν άλλα ειδικά έγγραφα που αφορούν στην κατάρτιση των εκπαιδευτικών. Αυτά δύνανται να είναι κανονισµοί ή κατευθυντήριες γραµµές. Στο Ηνωµένο Βασίλειο (Αγγλία), οι ρυθµίσεις ορίζονται στο «Νοµοθετικό Πλαίσιο περί της Εποπτείας της Αρχικής Κατάρτισης Εκπαιδευτικών για την Απόκτησης του Καθεστώτος Καταρτισµένου Εκπαιδευτικού » (Framework for the Inspection of Initial Teacher Training for the Award of Qualified Teacher Status ). Σύµφωνα µε το Πλαίσιο αυτό λαµβάνονται υπόψη τόσο οι προδιαγραφές που θέτει το Καθεστώς Καταρτισµένου Εκπαιδευτικού (QTS), όσο και οι απαιτήσεις για την αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών που ορίζουν τι απαιτείται από τους φορείς που παρέχουν εκπαίδευση. Το Πλαίσιο συνοδεύεται από ένα «Εγχειρίδιο» το οποίο εξηγεί τον τρόπο εφαρµογής του Πλαισίου. Οι «Κατευθυντήριες γραµµές των Τµηµάτων Κατάρτισης Εκπαιδευτικών» (Guidelines for Initial Teacher Education Courses ) στη Σκωτία περιλαµβάνουν κανονισµούς για τις απαιτήσεις αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών και δίνουν στοιχεία που αφορούν, µεταξύ άλλων, στη διάρκεια των προγραµµάτων, το µέγεθος της σχολικής εµπειρίας και τα υποχρεωτικά στοιχεία του προγράµµατος. Οι «προδιαγραφές Αρχικής Κατάρτισης Εκπαιδευτικών»: Οι Πληροφορίες Αναφοράς («Benchmark Information») περιλαµβάνουν µια σειρά σηµείων αναφοράς βάσει των οποίων εξετάζονται τα προγράµµατα και µια σειρά αναµενόµενων χαρακτηριστικών τα οποία πρέπει να έχουν αποκτήσει οι σπουδαστές στο τέλος των εκπαιδευτικών προγραµµάτων που παρακολουθούν. Το Πλαίσιο Αξιολόγησης για τη ιαπίστευση των Προγραµµάτων της Αρχικής Κατάρτισης Εκπαιδευτικών και οι ρυθµίσεις που αφορούν στην ιαπίστευση των Προγραµµάτων Αρχικής Κατάρτισης Εκπαιδευτικών περιλαµβάνουν λεπτοµερείς οδηγίες για τον τρόπο λειτουργίας της διαδικασίας διαπίστευσης. Στην ηµοκρατία της Τσεχίας, την Ελλάδα, την Ισπανία, την Ιρλανδία, την Κύπρο, την Ουγγαρία, την Πορτογαλία, τη Σλοβενία, τη Σλοβακία, την Ισλανδία και τη Νορβηγία δεν ορίζεται ποια επίσηµα έγγραφα θα χρησιµοποιηθούν για την εξωτερική αξιολόγηση της αρχικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών. Ωστόσο, αυτές οι χώρες έχουν όλες υιοθετήσει καταλόγους µε κριτήρια, µερικά εκ των οποίων ενδέχεται να εµπλέκουν πλευρές που συνδέονται άµεσα µε την κατάρτιση των εκπαιδευτικών. Ορισµένες χώρες αναφέρουν την ύπαρξη «οδηγιών» ή «ερωτηµατολογίων» για εξωτερική αξιολόγηση. Στη Λετονία, παραδείγµατος χάρη, το Κέντρο για την Αξιολόγηση της Ποιότητας στην Τριτοβάθµια Εκπαίδευση έχει συντάξει ένα ερωτηµατολόγιο για τους εµπειρογνώµονες αξιολόγησης, το οποίο αποτελείται από ερωτήσεις που αφορούν στα κυριότερα ζητήµατα ποιότητας που πρέπει να αξιολογηθούν. Παρά το γεγονός ότι ο κατάλογος αυτός δεν είναι θεσπισµένος νοµοθετικά, συνήθως χρησιµοποιείται από τους εµπειρογνώµονες για να διευκολυνθεί η διαδικασία αξιολόγησης και για να συνταχθούν οι εκθέσεις για τα υπό αξιολόγηση ιδρύµατα. Σε έντεκα χώρες χρησιµοποιούνται εθνικοί δείκτες που αφορούν στην αναλογία εκπαιδευτή/σπουδαστών, την επίδοση των σπουδαστών και τη σχέση µεταξύ της αγοράς εργασίας και της διαθεσιµότητας θέσεων για σπουδαστές (Σλοβενία), ώστε να εκπονηθούν τα κριτήρια αξιολόγησης. 17

18 Πηγή: Ευρυδίκη. Πρόσθετες Σηµειώσεις (Σχήµα 2.3) Βέλγιο (BE de): Τα στοιχεία αφορούν αποκλειστικά στην αξιολόγηση των ιδρυµάτων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Η αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών για τη γενική δευτεροβάθµια εκπαίδευση παρέχεται εκτός της Κοινότητας. Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί καταρτίζονται στη Γαλλόφωνη Κοινότητα του Βελγίου. Ελλάδα: Τα στοιχεία αφορούν τον νόµο για τη διασφάλιση ποιότητας στην τριτοβάθµια εκπαίδευση τον Αύγουστο Γαλλία: εν υπάρχουν προδιαγραφές προσόντων αλλά τα αποτελέσµατα των ετήσιων αποτελεσµάτων του διαγωνισµού για την πρόσληψη των εκπαιδευτικών χρησιµοποιούνται για την αξιολόγηση του προγράµµατος αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτών. Κύπρος: Το σχήµα αφορά αποκλειστικά στην αξιολόγηση των κολεγίων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Λουξεµβούργο: Στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση, το γενικό τµήµα της κατάρτισης των εκπαιδευτικών διδάσκεται στο εξωτερικό. Ηνωµένο Βασίλειο: Τα στοιχεία αφορούν αποκλειστικά στην αξιολόγηση της αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών και όχι στην αξιολόγηση της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης γενικά. Επεξηγηµατική Σηµείωση Για να δείτε τον ορισµό των κριτηρίων αξιολόγησης και τις προδιαγραφές προσόντων, παρακαλείστε να ανατρέξετε στο γλωσσάρι Πεδίο Το πεδίο της εξωτερικής αξιολόγησης ενδέχεται να περιλαµβάνει πολλά διαφορετικά ζητήµατα. Είναι, επίσης, δυνατόν να ασχοληθεί µε τα αποτελέσµατα της εσωτερικής αξιολόγησης, το περιεχόµενο του αναλυτικού προγράµµατος σπουδών για την κατάρτιση των εκπαιδευτικών, τις µεθόδους διδασκαλίας (δηλαδή τον τρόπο µε τον οποίο διδάσκεται το αναλυτικό πρόγραµµα), ή τις πρακτικές αξιολόγησης. Μπορεί, επίσης, να συνεκτιµήσει την ισορροπία µεταξύ της επαγγελµατικής κατάρτισης και της γενικής εκπαίδευσης, τη διαχείριση των τοποθετήσεων σε σχολεία για διδακτική πρακτική, δυνητικές συνεργασίες µε σχολεία και τους γενικούς ανθρώπινους πόρους (π.χ. τα προσόντα που απαιτούνται από τους εκπαιδευτές των εκπαιδευτικών ή τη συνεχή τους επαγγελµατική ανάπτυξη). Άλλα σηµαντικά θέµατα τα οποία ενδέχεται να αξιολογηθούν είναι η αναλογία µεταξύ εκπαιδευτών/σπουδαστών, οι επιδόσεις των σπουδαστών, οι συµπεριφορές και τα κίνητρα που παρέχονται στους σπουδαστές, οι γνωµοδοτήσεις τους για την εκπαίδευση που 18

19 λαµβάνουν, και η γενική υποδοµή των ιδρυµάτων (περιλαµβανοµένων βιβλιοθηκών, εγκαταστάσεων ΤΠΕ και εργαστηρίων κλπ). Πολλές χώρες επικεντρώνουν την εξωτερική τους αξιολόγηση σε όλα ή σχεδόν όλα τα θέµατα αυτά. Μόνο η Ιρλανδία αναφέρεται σε µικρό σχετικά αριθµό από αυτά. Οι κανονισµοί όλων σχεδόν των χωρών αναφέρουν ότι η εξωτερική αξιολόγηση πρέπει να λάβει υπόψη τις διαδικασίες εσωτερικής αξιολόγησης ή υπάρχει σύσταση να γίνεται. Στη ανία, την Αυστρία, την Φινλανδία και τη Σουηδία δεν υπάρχουν κανονισµοί σχετικά µε το πεδίο εξωτερικής αξιολόγησης. Αυτό δεν σηµαίνει ότι τα θέµατα που αναφέρονται στο Σχήµα 2.4 συνήθως δεν καλύπτονται. Σε αυτές τις χώρες, ο εξωτερικός αξιολογητής ή τα εκπαιδευτικά ιδρύµατα που ζητούν αξιολόγηση αποφασίζουν σχετικά µε το πεδίο αξιολόγησης. Στην Φινλανδία, ο φορέας που είναι αρµόδιος για την εξωτερική αξιολόγηση (FINHEEC) θέτει τους στόχους της αξιολόγησης µε βάση τα ακόλουθα κριτήρια: αν το πρόγραµµα ή το ζήτηµα είναι σηµαντικά για την εκπαίδευση και τις κοινωνικές πολιτικές και αν αποτελεί ταχέως αναπτυσσόµενο, εξελισσόµενο ή προβληµατικό τοµέα της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης. Ο FINHEEC δύναται, επίσης, να συνάψει συµφωνία µε το Υπουργείο Παιδείας για το έργο της αξιολόγησης. Επιπλέον, τα εκπαιδευτικά ιδρύµατα και οι φοιτητικές ενώσεις µπορούν να προτείνουν κατάλληλα θέµατα για να αξιολογηθούν από το FINHEEC. Όλες, σχεδόν, οι χώρες που διαθέτουν σχετικούς κανονισµούς αξιολογούν το περιεχόµενο της κατάρτισης των εκπαιδευτών. Και οι δύο µέθοδοι διδασκαλίας ή αξιολόγησης έχουν, επίσης, αξιολογηθεί σε όλες τις χώρες, µε εξαίρεση τη Γαλλία, τη Λετονία (στην περίπτωση της αξιολόγησης του εκπαιδευτικού ιδρύµατος) και την Ισλανδία (στην περίπτωση της αξιολόγησης του εκπαιδευτικού ιδρύµατος). Σε όλες τις χώρες, µε εξαίρεση την ηµοκρατία της Τσεχίας (στην περίπτωση της αξιολόγησης των προγραµµάτων), την Ιρλανδία, την Κύπρο και τη Σλοβενία, η εξωτερική αξιολόγηση συνυπολογίζει τις επιδόσεις των σπουδαστών και, σε περισσότερες από τις µισές από αυτές, λαµβάνονται υπόψη οι θέσεις και οι απόψεις των φοιτητών. Ορισµένες χώρες αναφέρουν και συµπληρωµατικά κριτήρια. Η Ισπανία αναφέρει ότι διαθέτει «κριτήρια για την αξιολόγηση της οργάνωσης εκπαιδευτικών τµηµάτων» που εξετάζουν την εργασία της οµάδας που φέρει την ευθύνη του εκπαιδευτικού προγράµµατος, τη διαχείρισή του, τον προγραµµατισµό του, την επικοινωνία του και την οργάνωσή του. Στη Λετονία, συνεκτιµάται επίσης η διεθνής συνεργασία που αναπτύσσει το εξεταζόµενο ίδρυµα τριτοβάθµιας εκπαίδευσης. Στην Πορτογαλία, λαµβάνονται επίσης υπόψη ο βαθµός ένταξης των αποφοίτων στην αγορά εργασίας και οι εγκαταστάσεις κοινωνικού χαρακτήρα που διαθέτουν τα εκπαιδευτικά ιδρύµατα. Η εξωτερική αξιολόγηση στο Ηνωµένο Βασίλειο (Αγγλία) εξετάζει κατά πόσο η κατάρτιση ικανοποιεί τις ανάγκες των εκάστοτε εκπαιδευόµενων και τον τρόπο επιλογής των υποψηφίων προς κατάρτιση. 19

20 Πηγή: Ευρυδίκη. Πρόσθετες Σηµειώσεις (Σχήµα 2.4) Βέλγιο (BE de): Τα στοιχεία αφορούν αποκλειστικά στην αξιολόγηση των ιδρυµάτων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Η αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών για τη γενική δευτεροβάθµια εκπαίδευση παρέχεται εκτός της Κοινότητας. Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί καταρτίζονται στη Γαλλόφωνη Κοινότητα του Βελγίου. ηµοκρατία της Τσεχίας: (1) αφορά την εξωτερική αξιολόγηση των εκπαιδευτικών ιδρυµάτων, και (2) το πρόγραµµα εξωτερικής αξιολόγησης. Ελλάδα:Τα στοιχεία αφορούν τον νόµο για τη διασφάλιση ποιότητας στην τριτοβάθµια εκπαίδευση τον Αύγουστο Κύπρος: Τα στοιχεία αφορούν αποκλειστικά την εξωτερική αξιολόγηση των κολεγίων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών για την πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Λουξεµβούργο: Στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση, το γενικό τµήµα της κατάρτισης των εκπαιδευτικών διδάσκεται στο εξωτερικό. 20

21 Λετονία: (1) αφορά στην εξωτερική αξιολόγηση των εκπαιδευτικών ιδρυµάτων, και (2) στην εξωτερική αξιολόγηση του προγράµµατος. Πολωνία:(1) αφορά την εξωτερική αξιολόγηση των πανεπιστηµίων και (2) την εξωτερική αξιολόγηση των κολεγίων κατάρτισης εκπαιδευτικών. Ηνωµένο Βασίλειο: Τα στοιχεία αφορούν αποκλειστικά την αξιολόγηση της αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών και όχι στην αξιολόγηση της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης γενικά. Ισλανδία: (1) αφορά την εξωτερική αξιολόγηση του προγράµµατος και (2) την εξωτερική αξιολόγηση των εκπαιδευτικών ιδρυµάτων. Επεξηγηµατική Σηµείωση Για τον ορισµό της εσωτερικής αξιολόγησης, τη γενική και επαγγελµατική κατάρτιση των εκπαιδευτικών, παρακαλείστε να ανατρέξετε στο γλωσσάριο ιαδικασίες και µηχανισµοί Η εξωτερική αξιολόγηση δύναται να γίνει µε διαφορετικούς τρόπους. Συνήθως, βασίζεται σε επί τόπου επίσκεψη και σε έκθεση εσωτερικής αξιολόγησης. Αυτή η επίσκεψη περιλαµβάνει συνεντεύξεις ή έρευνες µε τη διοίκηση, το ακαδηµαϊκό και το διοικητικό προσωπικό καθώς και τους σπουδαστές. Ενδέχεται, επίσης, να συµπεριληφθούν παρατηρήσεις που συνδέονται µε τη διδασκαλία των σπουδαστών των παιδαγωγικών σχολών. Πολλές χώρες υιοθετούν όλες ή σχεδόν όλες αυτές τις διαδικασίες στην εξωτερική αξιολόγηση, παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχουν κανονισµοί για αυτό το ζήτηµα στη ανία, την Αυστρία και την Φινλανδία. Στην Φινλαδία, τα ιδρύµατα τριτοβάθµιας εκπαίδευσης που υποβάλλονται στη διαδικασία εξέτασης συντάσσουν εκθέσεις αυτό-αξιολόγησης για την οµάδα εξωτερικής αξιολόγησης. Η οµάδα αυτή επισκέπτεται τα εξεταζόµενα ιδρύµατα τριτοβάθµιας εκπαίδευσης και συντάσσει έκθεση. Πέραν αυτής της βασικής µεθόδου, το FINHEEC χρησιµοποιεί και άλλες µεθόδους αξιολόγησης όπως χαρτοφυλάκια, αξιολόγηση από συναδέλφους και χρήση δεικτών αναφοράς (benchmarking). Οι επί τόπου επισκέψεις είναι υποχρεωτικές ή συνιστώνται για την εξωτερική αξιολόγηση παντού, µε εξαίρεση τη Σλοβενία και τη Σλοβακία όπου είναι προαιρετικές. Στη Σλοβενία, η εξωτερική αξιολόγηση βασίζεται στην τεκµηρίωση που υποβάλλουν τα ιδρύµατα τριτοβάθµιας εκπαίδευσης που υποβάλλουν αίτηση για αξιολόγηση. Στις περισσότερες χώρες, οι επί τόπου επισκέψεις περιλαµβάνουν συνεντεύξεις µε τη διοίκηση και µε το ακαδηµαϊκό και διοικητικό προσωπικό. Οι κανονισµοί συχνά περιλαµβάνουν συνεντεύξεις µε σπουδαστές. Σε πολλές χώρες, οι κανονισµοί της διαδικασίας αξιολόγησης ορίζουν συνεντεύξεις και µε τις τρεις κατηγορίες συµµετεχόντων. Στη Λετονία και τις Κάτω Χώρες, οι συνεντεύξεις µε σπουδαστές είναι υποχρεωτικές, ενώ οι συνεντεύξεις µε τη διεύθυνση και το προσωπικό είναι προαιρετικές. Στην Ισπανία, οι συνεντεύξεις µε διάφορες οµάδες επιδιώκουν να συλλέξουν αρκετά στοιχεία για να δώσουν την ευκαιρία στην επιτροπή εξωτερικής αξιολόγησης να συγκρίνει τα συµπεράσµατά της για τη διαδικασία αυτόαξιολόγησης. Κατά κανόνα, ένα άτοµο δεν µπορεί να συµµετέχει σε περισσότερες από µία συναντήσεις. Η επιτροπή θα διασφαλίσει ώστε οι συνεντεύξεις µε διάφορες οµάδες να επικεντρώνονται σε εκείνες τις πλευρές που έχουν αναλυθεί προηγουµένως και οδήγησαν σε αντιφατικά συµπεράσµατα, ή που φαίνονται ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες, δεν είναι σαφείς ή δεν είναι επαρκώς πειστικές. 21

22 Η παρατήρηση στην τάξη (σε εκπαιδευτικό ίδρυµα που παρέχει αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών) δεν µπορεί να θεωρηθεί από τις βασικές διαδικασίες εξωτερικής αξιολόγησης. Όµως, ενώ δεν υπάρχει καµιά αναφορά σε αυτή στους κανονισµούς των περισσοτέρων χωρών, είναι, ωστόσο, υποχρεωτική σε εννέα από αυτές. Στο Ηνωµένο Βασίλειο (Αγγλία), οι συνεντεύξεις µε προσωπικό συνεργαζόµενων σχολών περιλαµβάνονται στις διαδικασίες. Τα αποτελέσµατα της εσωτερικής αξιολόγησης λαµβάνονται υπόψη σχεδόν παντού όπου υπάρχουν κανονισµοί. Στη Γαλλόφωνη Κοινότητα του Βελγίου, τη ηµοκρατία της Τσεχίας, την Ελλάδα, την Ισπανία, την Ιρλανδία, τη Λετονία, τη Λιθουανία, την Ουγγαρία (στην περίπτωση της εσωτερικής αξιολόγησης που πραγµατοποιείται ανά οκταετία), τις Κάτω Χώρες, την Πολωνία, την Πορτογαλία και την Ισλανδία, η εσωτερική και η εξωτερική αξιολόγηση αποτελούν µια και µόνη διαδικασία η οποία είναι οργανωµένη ως ακολούθως: πραγµατοποιείται εσωτερική αξιολόγηση η οποία διενεργείται µε στόχο την παροχή ειδικών πληροφοριών, ενώ σχετική έκθεση προωθείται προς τους εξωτερικούς αξιολογητές που πραγµατοποιούν επί τόπου επίσκεψη και συντάσσουν έκθεση αξιολόγησης. Αλλού, οι εξωτερικοί αξιολογητές χρησιµοποιούν εκθέσεις εσωτερικής αξιολόγησης οι οποίες δεν έχουν συνταχθεί ειδικά για την εξωτερική αξιολόγηση. Πηγή: Ευρυδίκη. 22

23 Πρόσθετες Σηµειώσεις (Σχήµα 2.5) Βέλγιο (BE de): Τα στοιχεία αφορούν αποκλειστικά στην αξιολόγηση των ιδρυµάτων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Η αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών για τη γενική δευτεροβάθµια εκπαίδευση παρέχεται εκτός της Κοινότητας. Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί καταρτίζονται στη Γαλλόφωνη Κοινότητα του Βελγίου. ηµοκρατία της Τσεχίας: (1) αφορά στην εξωτερική αξιολόγηση των εκπαιδευτικών ιδρυµάτων, και (2) στην εξωτερική αξιολόγηση του προγράµµατος. Ελλάδα: Τα στοιχεία αφορούν στο νόµο για τη διασφάλιση ποιότητας στην τριτοβάθµια εκπαίδευση τον Αύγουστο Κύπρος: Τα στοιχεία αφορούν αποκλειστικά στην εξωτερική αξιολόγηση των κολλεγίων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών για την πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Λουξεµβούργο: Στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση, το γενικό τµήµα της κατάρτισης των εκπαιδευτικών διδάσκεται στο εξωτερικό. Πολωνία: (1) αφορά στην εξωτερική επανεξέταση των πανεπιστηµίων και (2) την εξωτερική αξιολόγηση των κολλεγίων κατάρτισης εκπαιδευτικών. Οι διαδικασίες που δεν αναφέρονται στα επίσηµα έγγραφα περιλαµβάνονται, συνήθως, στη διαδικασία αξιολόγησης. Ηνωµένο Βασίλειο: Τα στοιχεία αφορούν αποκλειστικά στην αξιολόγηση της αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών και όχι στην αξιολόγηση της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης γενικά. Επεξηγηµατική Σηµείωση Για να δείτε τον ορισµό της επί τόπου επίσκεψης, παρακαλείστε να ανατρέξετε στο γλωσσάρι Συχνότητα Η συχνότητα µε την οποία πραγµατοποιείται εξωτερική αξιολόγηση των εκπαιδευτικών ιδρυµάτων και προγραµµάτων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών εµφανίζει ποικίλες διακυµάνσεις ανάµεσα στις χώρες, και ενίοτε ακόµη και µέσα στην ίδια τη χώρα, όταν ισχύουν αρκετοί τύποι εξωτερικής αξιολόγησης ή όταν οι σχετικοί κανονισµοί δεν έχουν θεσµοθετηθεί σε κεντρικό ή ανώτερο επίπεδο. Στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες, η εξωτερική αξιολόγηση εκπαιδευτικών ιδρυµάτων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών πραγµατοποιείται σε καθορισµένα διαστήµατα που καθορίζονται σε κεντρικό ή ανώτερο επίπεδο. Σε ορισµένες χώρες, υπάρχουν αρκετοί τύποι εξωτερικής αξιολόγησης που πραγµατοποιούνται σε διαφορετικά καθορισµένα χρονικά διαστήµατα. Σχετικά µε τα καθορισµένα χρονικά διαστήµατα κατά τα οποία έχει οριστεί να γίνεται εξωτερική αξιολόγηση, στο ένα άκρο της κλίµακας υπάρχει αξιολόγηση που πραγµατοποιείται σε ετήσια βάση, και στο άλλο άκρο αξιολόγηση που πραγµατοποιείται κάθε12 έτη. Σε δέκα χώρες ή περιφέρειες, τα χρονικά διαστήµατα που έχουν οριστεί είναι τα µέγιστα, κάτι που σηµαίνει ότι εξωτερική αξιολόγηση µπορεί να πραγµατοποιείται συχνότερα. Η µεγαλύτερη συχνότητα που αφορά ειδικά στην αξιολόγηση της αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών παρατηρείται στην Ιρλανδία (αξιολόγηση της διδακτικής πρακτικής) και το Ηνωµένο Βασίλειο (Αγγλία). Κάθε χρόνο στην Ιρλανδία, το 10% των σπουδαστών στο τελευταίο έτος της κατάρτισής τους για να διδάξουν στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση επιλέγονται για να αξιολογηθούν κατά τη διάρκεια της διδακτικής τους πρακτικής. Τα εκπαιδευτικά ιδρύµατα στα οποία εγγράφηκαν λαµβάνουν έκθεση αξιολόγησης. Στις περισσότερες χώρες όπου η εξωτερική αξιολόγηση πραγµατοποιείται σε τακτά χρονικά διαστήµατα, αυτή συµπίπτει µε τη διαδικασία για την διαπίστευση και την ανανέωση της διαπίστευσης των προγραµµάτων ή ιδρυµάτων κατάρτισης εκπαιδευτικών (βλέπε Κεφάλαιο 4, Ενότητα 4.1). Τα ιδρύµατα αξιολογούνται όταν ιδρύονται ώστε να διαπιστευθούν επίσηµα. Από εκεί και πέρα, η επανάληψη της αξιολόγησης γίνεται σε τακτικά διαστήµατα για την ανανέωση της διαπίστευσης που κυµαίνονται από τρία έως δώδεκα έτη µετά την προηγούµενη αξιολόγηση. Στη Λετονία, η εξωτερική αξιολόγηση που δίνει στα εκπαιδευτικά ιδρύµατα τη δυνατότητα να διαπιστευθεί για πρώτη φορά συνήθως δεν επαναλαµβάνεται. Στη Σλοβενία, πριν από την εφαρµογή του νέου νόµου για την τριτοβάθµια εκπαίδευση που ισχύει από το 2004, ίσχυε παρόµοια κατάσταση σχετικά µε τα προγράµµατα κατάρτισης 23

24 εκπαιδευτικών. Αντίθετα, στη Λετονία, η ανανέωση της διαπίστευσης των διδακτικών προγραµµάτων είναι υποχρεωτική. Στη Σουηδία, γίνεται τακτική αξιολόγηση που συνδέεται µε την διαπίστευση ή ανανέωσή της για τα ιδρύµατα τριτοβάθµιας εκπαίδευσης, αλλά δεν έχει σχεδιαστεί καµία διαδικασία σχετικά µε τα νέα προγράµµατα ή ιδρύµατα. Στη Γερµανόφωνη Κοινότητα του Βελγίου, την Ελλάδα, τη Γαλλία, την Ιρλανδία, την Πορτογαλία, το Ηνωµένο Βασίλειο (Σκωτία) και τη Νορβηγία, ορισµένοι τύποι εξωτερικής αξιολόγησης πραγµατοποιούνται σε τακτά χρονικά διαστήµατα αλλά δεν έχουν σχέση µε τη διαδικασία διαπίστευσης ή ανανέωσής της. Στο Ηνωµένο Βασίλειο (Αγγλία), όπου η ενηµέρωση πάνω στις αποφάσεις που αφορούν στη διαπίστευση αποτελεί έναν µόνο από τους σκοπούς που πραγµατοποιείται η επιθεώρηση (βλέπε Κεφάλαιο 4), αυτή πραγµατοποιείται σε τακτά χρονικά διαστήµατα, η διάρκεια των οποίων εξαρτάται από τα αποτελέσµατα της επιθεώρησης που προηγήθηκε. Αξιολογήσεις που πραγµατοποιήθηκαν σε κυµαινόµενα χρονικά διαστήµατα σύµφωνα µε το εκπαιδευτικό ίδρυµα ή πρόγραµµα Ι BE fr, CZ 1, DE, DK, ES, FR 2, AT, FI, UK-NIR, IS Μια και µόνη αξιολόγηση για την αρχική διαπίστευση των νέων εκπαιδευτικών ιδρυµάτων Ι LV 2 Απουσία διαδικασιών εξωτερικής αξιολόγησης : IT, LU, MT Αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών στο εξωτερικό: LI Πηγή: Ευρυδίκη Πρόσθετες Σηµειώσεις Βέλγιο (BE de):τα στοιχεία αφορούν αποκλειστικά στην αξιολόγηση των ιδρυµάτων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Η κατάρτιση των εκπαιδευτικών για τη γενική δευτεροβάθµια εκπαίδευση παρέχεται εκτός της Κοινότητας. Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί καταρτίζονται στη Γαλλόφωνη Κοινότητα του Βελγίου. 24

25 ηµοκρατία της Τσεχίας:(1) αφορά την εξωτερική αξιολόγηση των εκπαιδευτικών ιδρυµάτων, και (2) το πρόγραµµα εξωτερικής αξιολόγησης Στην περίπτωση της δεύτερης, τα εκάστοτε χρονικά διαστήµατα εξαρτώνται από τη διάρκεια της κατάρτισης των εκπαιδευτικών. Η διαπίστευση χορηγείται για µέγιστο διάστηµα ίσο µε το διπλάσιο της βασικής διάρκειας των προγραµµάτων σπουδών. ανία:τα Κέντρα Videregående Uddannelse µπορούν να συµµετέχουν σε µια και µόνη διαδικασία διαπίστευσης που τους επιτρέπει να αποκτήσουν την ετικέτα ποιότητας των Πανεπιστηµιακών Κολλεγίων (University Colleges). Γερµανία: Μόνο οι αξιολογήσεις των προπτυχιακών και των µεταπτυχιακών προγραµµάτων χρησιµοποιούνται µε σκοπό την διαπίστευση ή (επανα)διαπίστευση. Ελλάδα: Τα στοιχεία αφορούν τον νόµο για τη διασφάλιση ποιότητας στην τριτοβάθµια εκπαίδευση τον Αύγουστο Γαλλία: (1) αφορούν στην αξιολόγηση που γίνεται από το DES και (2) την αξιολόγηση που γίνεται από το CNE και το IGAENR. Ιρλανδία: (1) αφορά στην εξωτερική επανεξέταση των πανεπιστηµίων και (2) στην εξωτερική αξιολόγηση της διδακτικής πρακτικής. Κύπρος: Τα στοιχεία αφορούν αποκλειστικά στην εξωτερική αξιολόγηση των κολλεγίων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών για την πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Μετά την διαπίστευση ενός εκπαιδευτικού ιδρύµατος, πραγµατοποιείται δεύτερη αξιολόγηση µετά από τέσσερα έτη. Στη συνέχεια, πραγµατοποιείται αξιολόγηση µετά την πάροδο δέκα ακόµη ετών. Έχει κατατεθεί προς συζήτηση σχέδιο νόµου µε σκοπό την πραγµατοποίηση εξωτερικών αξιολογήσεων ανά τετραετία. Λετονία: (1) αφορά τα προγράµµατα εξωτερικής αξιολόγησης, και (2) την εξωτερική αξιολόγηση των εκπαιδευτικών ιδρυµάτων. Λουξεµβούργο: Στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση, το γενικό τµήµα της κατάρτισης των εκπαιδευτικών διδάσκεται στο εξωτερικό. Αυστρία: Το σχήµα αναφέρεται µόνο στην αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών που παρέχουν τα πανεπιστήµια. Σλοβενία: Ο νέος νόµος (2004) για την τριτοβάθµια εκπαίδευση που καθιέρωσε την αρχή της υποχρεωτικής επαναδιαπίστευσης ανά επτά έτη, µε θέση σε ισχύ από το Αυτός θα ισχύει για εκπαιδευτικά ιδρύµατα κατάρτισης εκπαιδευτικών τα οποία θα έχουν σχεδιάσει τα προγράµµατα σπουδών τους σύµφωνα µε τις απαιτήσεις της Μπολόνια. Σλοβακία: ( 1 ) αφορά στην εξωτερική αξιολόγηση των προγραµµάτων, και (2) την εξωτερική αξιολόγηση των εκπαιδευτικών ιδρυµάτων. Σουηδία: Η πάροδος διαστήµατος έξι ετών µεταξύ των εξωτερικών αξιολογήσεων αποτελεί συνήθως τον κανόνα για την τριτοβάθµια εκπαίδευση. Το 2006 θα πραγµατοποιηθεί, ωστόσο, έκτακτη αξιολόγηση των προγραµµάτων κατάρτισης των εκπαιδευτικών, δύο έτη µετά την προηγούµενη αξιολόγηση. Αυτή αποτελεί µια έκτακτη κατάσταση που συνδέεται µε την παρακολούθηση της πορείας της µεταρρύθµισης των προγραµµάτων αρχικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών του 2001 (βλέπε κεφάλαιο 1). Ηνωµένο Βασίλειο (ENG/WLS/NIR): Τα στοιχεία που δίνονται αφορούν αποκλειστικά στην αξιολόγηση της αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών και όχι στην αξιολόγηση της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης γενικά. Στην Αγγλία, τα προγράµµατα κατάρτισης των εκπαιδευτικών πρόκειται να αξιολογηθούν τουλάχιστον δύο φορές ανά εξαετία από το 2005 έως το Στην Ουαλία, σκοπός είναι να συµπληρωθεί ο υφιστάµενος κύκλος ελέγχων έως το 2008, µετά το πέρας του οποίου θα εισαχθεί διαφορετικός κύκλος. Ηνωµένο Βασίλειο (SCT): (1) αφορά στην αξιολόγηση όλων των ιδρυµάτων τριτοβάθµιας εκπαίδευσης, και (2) στην εξωτερική αξιολόγηση των ιδρυµάτων αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών. Βουλγαρία: Το χρονικό διάστηµα µεταξύ των εξωτερικών αξιολογήσεων εξαρτάται από τον βαθµό που έλαβε κατά την προηγούµενη αξιολόγηση. Τρία έτη για τον χαρακτηρισµό «ικανοποιητικά», έξι έτη για «καλά» ή «πολύ καλά». Σε δέκα χώρες ή περιφέρειες, το χρονικό διάστηµα µεταξύ εξωτερικών αξιολογήσεων κυµαίνεται ανάλογα µε το εκπαιδευτικό πρόγραµµα ή ίδρυµα. Στη Γαλλία, τα ιδρύµατα κατάρτισης των εκπαιδευτικών πρέπει να υποβληθούν σε έναν τύπο εξωτερικής αξιολόγησης που πραγµατοποιείται ανά τακτά χρονικά διαστήµατα, και σε έναν άλλον τύπο η συχνότητα του οποίου ποικίλλει. Στη ηµοκρατία της Τσεχίας, το χρονικό διάστηµα µεταξύ των αξιολογήσεων των προγραµµάτων σπουδών καθορίζεται από κανονισµούς, κάτι που δεν συµβαίνει στην περίπτωση των εκπαιδευτικών ιδρυµάτων. Υπάρχουν αρκετά πιθανά σενάρια σε περιπτώσεις όπου η συχνότητα της εξωτερικής αξιολόγησης κυµαίνεται ανάλογα µε το εκπαιδευτικό πρόγραµµα ή ίδρυµα. Στη Γαλλόφωνη Κοινότητα του Βελγίου, την ηµοκρατία της Τσεχίας (στην περίπτωση της εξωτερικής αξιολόγησης ιδρυµάτων), στη Γαλλία (στην περίπτωση της αξιολόγησης από τα CNE και IGAENR), το Ηνωµένο Βασίλειο (Βόρειος Ιρλανδία) και την Ισλανδία, η συχνότητα της αξιολόγησης εξαρτάται από τον φορέα που είναι αρµόδιος για την αξιολόγηση, εφόσον ο εν λόγω φορέας αποφασίζει ετησίως ή κατά περιόδους ποια εκπαιδευτικά ιδρύµατα ή προγράµµατα πρέπει να αξιολογηθούν, αφού ληφθούν υπόψη διάφοροι προβληµατισµοί. Στην ηµοκρατία της Τσεχίας, όπου η αξιολόγηση ασχολείται µε παρόµοιους τύπους προγραµµάτων, οι σχολές κατάρτισης αξιολογήθηκαν για τελευταία φορά το 1997/98. Στην Ισλανδία, οι εξωτερικές αξιολογήσεις που αφορούν προγράµµατα ή ιδρύµατα κατάρτισης εκπαιδευτικών πραγµατοποιήθηκαν το 1998 και το

26 Στη Γερµανία, την Ισπανία, την Αυστρία και την Φινλανδία, τα ιδρύµατα τριτοβάθµιας εκπαίδευσης συµµετέχουν επίσης στην απόφαση διενέργειας εξωτερικής αξιολόγησης. Στη ανία, η αξιολόγηση δύναται να πραγµατοποιηθεί µετά από σχετικό αίτηµα διαφόρων φορέων. Στη ανία, το πρόγραµµα αξιολόγησης δύναται να πραγµατοποιηθεί από το EVA (Ινστιντούτο Αξιολόγησης της ανίας) µε δική του πρωτοβουλία και µετά από αίτηµα, παραδείγµατος χάρη, της κυβέρνησης, των υπουργείων, των συµβουλευτικών επιτροπών, των τοπικών αρχών και ιδρυµάτων. Στη Γερµανία, η εξωτερική αξιολόγηση πραγµατοποιείται µε πρωτοβουλία των πανεπιστηµίων και των κέντρων κατάρτισης εκπαιδευτικών, ή του Υπουργείου Παιδείας στην περίπτωση των ινστιτούτων κατάρτισης εκπαιδευτικών (Studienseminare) (βλέπε Κεφάλαιο 4, Ενότητα 4.1). Για τα προγράµµατα απόκτησης πανεπιστηµιακού ή µεταπτυχιακού τίτλου σπουδών (bachelor s- ή master s), υπάρχει µια διαδικασία για τη διαπίστευση και την επαναδιαπίστευση. Η νοµοθεσία των διαφόρων κρατιδίων Länder ορίζει ότι η εξωτερική αξιολόγηση πρέπει να πραγµατοποιείται σε τακτά χρονικά διαστήµατα χωρίς να προσδιορίζει τη συχνότητά της. Στην Ισπανία, το ANECA δηµοσιεύει πρόσκληση υποβολής αιτήσεων, ετησίως ή ανά δύο έτη, από τα ιδρύµατα τριτοβάθµιας εκπαίδευσης τα οποία επιθυµούν να αξιολογηθούν. Η απόφαση για την υποβολή σε διαδικασία αξιολόγησης λαµβάνεται από τον επικεφαλής του εκπαιδευτικού ιδρύµατος. Όλα τα ιδρύµατα, ωστόσο, πρέπει να αξιολογηθούν έως το Στην Αυστρία, η εξωτερική αξιολόγηση δύναται να πραγµατοποιηθεί µετά από σχετικό αίτηµα των πανεπιστηµίων ή του Υπουργείου Παιδείας, Επιστηµών και Πολιτισµού. Στη Φινλανδία, τα πανεπιστήµια υποχρεούνται να συµµετέχουν στην εξωτερική αξιολόγηση, αλλά εφόσον ενδέχεται να συµπέσουν χρονικά οι αξιολογήσεις διαφόρων τοµέων ή να πραγµατοποιηθούν σε πολύ κοντινά διαστήµατα, ο νόµος ερµηνεύεται έτσι ώστε τα πανεπιστήµια να έχουν τη δυνατότητα επιλογής των αξιολογήσεων στις οποίες επιθυµούν να συµµετάσχουν. 26

27 Η εσωτερική αξιολόγηση (αυτο-αξιολόγηση) της κατάρτισης των εκπαιδευτικών µπορεί να ορισθεί ως η διαδικασία αξιολόγησης για την οποία είναι αρµόδιοι όσοι εργάζονται σε ένα συγκεκριµένο εκπαιδευτικό ίδρυµα ή πρόγραµµα. Η διαδικασία δύναται να αποτελείται από τη συστηµατική συλλογή στοιχείων και την υποβολή ερωτήσεων στους σπουδαστές, τους λέκτορες και το λοιπό προσωπικό και, γενικά, έχει ως αποτέλεσµα τη σύνταξη τελικής έκθεσης. Η εσωτερική αξιολόγηση προσφέρει ευκαιρίες για βελτίωση της ποιότητας εφόσον πρόκειται για συλλογική εκτίµηση των δοµών και των πρακτικών που ισχύουν εντός του ενδιαφερόµενου εκπαιδευτικού ιδρύµατος. Όπως έχει ήδη αναφερθεί στο Κεφάλαιο 1, υπάρχουν κανονισµοί που αφορούν στην εσωτερική αξιολόγηση σε όλες τις χώρες και περιφέρειες µε εξαίρεση το Λουξεµβούργο. Σε όλες σχεδόν τις χώρες, η εσωτερική αξιολόγηση είναι υποχρεωτική. Συνιστάται στην Ισπανία, τη Γαλλία, την Κύπρο και τη Σλοβενία ενώ είναι προαιρετική στη Μάλτα. Το παράρτηµα περιλαµβάνει γενική εικόνα των διαφόρων ειδών εσωτερικής αξιολόγησης σε κάθε µία από τις χώρες που καλύπτονται από την παρούσα έρευνα. Υπάρχουν περισσότεροι του ενός τύπου εσωτερικής αξιολόγησης στη ηµοκρατία της Τσεχίας, τη Γερµανία, τη Λετονία, την Ουγγαρία, την Πολωνία, την Πορτογαλία, το Ηνωµένο Βασίλειο (Σκωτία) και την Ισλανδία. Στα σχήµατα που ακολουθούν γίνεται διαχωρισµός στην περίπτωση των χωρών µε περισσότερους από έναν τύπους αξιολόγησης µόνο όταν οι σχετικές διαδικασίες διαφέρουν αισθητά η µια από την άλλη. Στο παρόν κεφάλαιο εξετάζονται τα εξής: Ποια άτοµα είναι υπεύθυνα για την εσωτερική αξιολόγηση Ποιοι φορείς συµµετέχουν σε αυτήν. Ποια επίσηµα έγγραφα πρέπει να χρησιµοποιηθούν για την εκπόνηση κριτηρίων εσωτερικής αξιολόγησης Ποιο είναι το ακριβές πεδίο εσωτερικής αξιολόγησης Σε ποιες διαδικασίες και ποιους µηχανισµούς βασίζεται Τη συχνότητα πραγµατοποίησης εσωτερικής αξιολόγησης 3.1. Φορείς αρµόδιοι για το συντονισµό Την ευθύνη της οργάνωσης και του συντονισµού της εσωτερικής αξιολόγησης ενδέχεται να φέρουν διάφορα σώµατα, όπως είναι το συµβούλιο που διευθύνει ή διοικεί το ίδρυµα που πρόκειται να αξιολογηθεί, ή µια ειδική επιτροπή αξιολόγησης που έχει δηµιουργηθεί ειδικά για αυτόν το σκοπό από το ίδιο το ίδρυµα, ή ένα συµβούλιο εκπροσώπων του ακαδηµαϊκού προσωπικού. Στις περισσότερες χώρες, ο συντονισµός είναι αρµοδιότητα της διεύθυνσης. Εκεί όπου δεν συµβαίνει αυτό, η αρµοδιότητα αυτή αναλαµβάνεται, συνήθως, από την επιτροπή αξιολόγησης. Στην Πορτογαλία, το Ηνωµένο Βασίλειο (Σκωτία) και τη Βουλγαρία, στο συντονισµό της εσωτερικής αξιολόγησης συµµετέχουν όλα ή σχεδόν όλα τα σώµατα που προαναφέρθηκαν. Στη Γερµανόφωνη Κοινότητα του Βελγίου, τη Γαλλία, τις Κάτω Χώρες, την Πορτογαλία, το Ηνωµένο Βασίλειο, την Ισλανδία (στην εσωτερική αξιολόγηση των προγραµµάτων τριτοβάθµιας εκπαίδευσης που σχετίζεται µε την εξωτερική αξιολόγηση), τη Νορβηγία, τη Βουλγαρία και τη Ρουµανία, η διεύθυνση των εκπαιδευτικών ιδρυµάτων φέρει από κοινού την ευθύνη του συντονισµού µε την επιτροπή διεύθυνσης ή µε επιτροπή αξιολόγησης που σχηµατίστηκε για αυτό το σκοπό. 27

28 Στην Ισλανδία, ο πρύτανης του συγκεκριµένου ιδρύµατος τριτοβάθµιας εκπαίδευσης ορίζει την οµάδα αυτο-αξιολόγησης και τον πρόεδρό της. Στην ηµοκρατία της Τσεχίας, τη Γερµανία (στην περίπτωση των ινστιτούτων κατάρτισης εκπαιδευτικών), την Πολωνία, τη Σλοβενία και την Ισλανδία (για την τακτική εσωτερική αξιολόγηση των ινστιτούτων τριτοβάθµιας εκπαίδευσης), η ευθύνη του συντονισµού ανήκει κυρίως στη διεύθυνση του εκπαιδευτικού ιδρύµατος. Στα ινστιτούτα κατάρτισης εκπαιδευτικών (Studienseminare) στη Γερµανία, ο βασικός φορέας που είναι αρµόδιος για τον συντονισµό της εσωτερικής αξιολόγησης είναι η διεύθυνση. Ωστόσο, σε ορισµένα Länder, µπορεί, επίσης, να περιλαµβάνει διοικητικούς υπαλλήλους από το γραφείο κατάρτισης εκπαιδευτικών (Amt für Lehrerbildung) ή παρεµφερή ιδρύµατα των Länder, και το προσωπικό των ινστιτούτων κατάρτισης υπό αξιολόγηση. Στα πανεπιστήµια της Πολωνίας, η σχολή για την κατάρτιση εκπαιδευτικών ή η πανεπιστηµιακή έδρα είναι υπεύθυνη για την εσωτερική αξιολόγηση. Η πανεπιστηµιακή σχολή εκλέγει, συνήθως, µια επιτροπή η οποία πρέπει να πραγµατοποιήσει αξιολόγηση και να συντάξει γραπτή έκθεση. Στα κολέγια κατάρτισης εκπαιδευτικών, η εσωτερική αξιολόγηση πραγµατοποιείται από το συµβούλιο του κολεγίου, ενώ η οµάδα διεύθυνσης είναι συνήθως αρµόδια για την αξιολόγηση της διδασκαλίας. Στη Σλοβενία, οι πρυτάνεις και οι κοσµήτορες των πανεπιστηµίων είναι αρµόδιοι για την εσωτερική αξιολόγηση, σύµφωνα µε το Νόµο περί Τριτοβάθµιας Εκπαίδευσης του Οι εσωτερικοί κανόνες όλων των ιδρυµάτων τριτοβάθµιας εκπαίδευσης ορίζουν ότι η διαδικασία εσωτερικής αξιολόγησης πρέπει να διευθύνεται από ειδική επιτροπή που συγκροτείται από τον πρύτανη/κοσµήτορα. Κατά την τακτική εσωτερική αξιολόγηση των ιδρυµάτων τριτοβάθµιας εκπαίδευσης στην Ισλανδία, τα ιδρύµατα µπορούν να αποφασίσουν ελεύθερα πώς θα οργανώσουν το έργο διασφάλισης ποιότητας αυτών. Η κύρια ευθύνη ανήκει, ωστόσο, στον πρύτανη. Σε ορισµένα ιδρύµατα, ωστόσο, υπάρχει ένας ειδικός διαχειριστής ποιότητας, ενώ σε άλλα τα ζητήµατα ποιότητας εµπίπτουν στην αρµοδιότητα της επιτροπής ή του συµβουλίου διοίκησης. Στη ανία, η επιτροπή διοίκησης είναι ο µόνος φορέας που είναι αρµόδιος για τον συντονισµό της εσωτερικής αξιολόγησης. Στη Γαλλόφωνη Κοινότητα του Βελγίου, τη Γερµανία (στα πανεπιστήµια και τα κολέγια κατάρτισης), την Ελλάδα, την Ισπανία, την Ιρλανδία, την Ιταλία, τη Λιθουανία και την Ουγγαρία (κατά την ετήσια εσωτερική αξιολόγηση), η επιτροπή αξιολόγησης είναι ο µόνος φορέας που είναι αρµόδιος για τον συντονισµό (βλέπε Ενότητα 3.2 για περαιτέρω ενηµέρωση για τη σύνθεση των επιτροπών αξιολόγησης σε ορισµένες από αυτές τις χώρες). Ένα συµβούλιο από εκπροσώπους ακαδηµαϊκού προσωπικού συµβάλλει, επίσης, στον συντονισµό της εσωτερικής αξιολόγησης στην Εσθονία, την Ιταλία (σε προαιρετική βάση), την Πορτογαλία, τη Σλοβακία (προαιρετικά) και τη Βουλγαρία. Στη Βουλγαρία, η επιτροπή αξιολόγησης υποβάλλει τις εκθέσεις της στην διοικητική επιτροπή του εκπαιδευτικού ιδρύµατος. Οι εκθέσεις εγκρίνονται, στη συνέχεια, επισήµως, από το συµβούλιο εκπροσώπων ακαδηµαϊκού προσωπικού που τελικά εκδίδει συστάσεις προς τη διεύθυνση. 28

29 Σε οκτώ χώρες, συγκεκριµένα, την Κύπρο, τη Λετονία, το Λουξεµβούργο, την Ουγγαρία (στην εσωτερική αξιολόγηση πριν από την εξωτερική αξιολόγηση), τη Μάλτα, την Αυστρία, την Φινλανδία και τη Σουηδία, δεν υπάρχουν επίσηµοι κανονισµοί για τους φορείς που είναι αρµόδιοι για τον συντονισµό εσωτερικής αξιολόγησης της αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών. Στη Λετονία, οι διαδικασίες για την εσωτερική αξιολόγηση διέπονται, συνήθως, από τους εσωτερικούς κανονισµούς του ενδιαφερόµενου ιδρύµατος τριτοβάθµιας εκπαίδευσης. Στην Ουγγαρία, η εσωτερική αξιολόγηση που πραγµατοποιείται πριν από την εξωτερική αξιολόγηση διέπεται από τους κανονισµούς του εκάστοτε ιδρύµατος τριτοβάθµιας εκπαίδευσης και την Επιτροπή ιαπίστευσης της Ουγγαρίας. Ο φορέας που είναι αρµόδιος για την ετήσια εσωτερική αξιολόγηση η επιτροπή αξιολόγησης του εκπαιδευτικού ιδρύµατος συνήθως πραγµατοποιεί την εσωτερική αξιολόγηση που γίνεται πριν από την εξωτερική αξιολόγηση. Ωστόσο, λόγω της αυτονοµίας του ιδρύµατος, το ίδρυµα έχει το δικαίωµα να ζητήσει από έναν άλλο φορέα ή οργάνωση να πραγµατοποιήσει την αξιολόγηση. Και στις δύο αυτές περιπτώσεις, ο φορέας που πραγµατοποιεί την εσωτερική αξιολόγηση που γίνεται πριν από την εξωτερική αξιολόγηση πρέπει να εγκριθεί από το συµβούλιο του εκπαιδευτικού ιδρύµατος. Στη Μάλτα, µια επιτροπή διασφάλισης ποιότητας συγκροτήθηκε από το πανεπιστήµιο µε στόχο την ενίσχυση της ποιότητας και των υπηρεσιών της εκπαίδευσης. Το Συµβούλιο των Σχολών εντός της Σχολής Εκπαίδευσης είναι εν τέλει αρµόδιο για την πραγµατοποίηση εσωτερικής αξιολόγησης. Στη συνέχεια, εναπόκειται στο κάθε τµήµα να πραγµατοποιήσει τη δική του εσωτερική αξιολόγηση για να συστηθούν εξελίξεις και αλλαγές εντός των διαφόρων τµηµάτων του τµήµατος κατάρτισης. Παρά το γεγονός ότι υπάρχουν κανονισµοί για τον συντονισµό της εσωτερικής αξιολόγησης της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης στη ηµοκρατία της Τσεχίας, τη Σλοβακία και το Ηνωµένο Βασίλειο (Σκωτία), ο φορέας που είναι αρµόδιος για τον συντονισµό της εσωτερικής αξιολόγησης δεν προσδιορίζεται σαφώς, έτσι το ενδιαφερόµενο ίδρυµα ορίζει την υποψηφιότητά του και την ακριβή µεταφορά αρµοδιοτήτων σε κάθε περίπτωση. Στην ηµοκρατία της Τσεχίας, παρά το γεγονός ότι η διεύθυνση είναι αρµόδια για τον συντονισµό, τα πανεπιστήµια ενθαρρύνονται να εισάγουν το δικό τους εσωτερικό σύστηµα διασφάλισης ποιότητας, έτσι η κατάσταση ενδεχοµένως διαφέρει µεταξύ των εκπαιδευτικών ιδρυµάτων. Σε ορισµένα πανεπιστήµια, τα συµβούλια αξιολόγησης δηµιουργήθηκαν και εκπονήθηκαν εσωτερικές κατευθυντήριες γραµµές. Η κατάσταση είναι παρόµοια στη Σλοβακία. Στο Ηνωµένο Βασίλειο (Σκωτία), κάθε πανεπιστήµιο έχει τη δική του δοµή αλλά η ανώτατη αρχή είναι το university court (διοίκηση), και η university senate (επιτροπή διοίκησης) θα ενεργήσει για λογαριασµό του. Στη university senate, υπάρχει, συνήθως, µια επιτροπή διασφάλισης ποιότητας στην οποία έχουν εκχωρηθεί εξουσίες, που οργανώνει τις διαδικασίες εσωτερικής αναθεώρησης και υποβάλλει αναφορά σε ολόκληρη τη university senate. Η επιτροπή αποτελείται, κυρίως, από ακαδηµαϊκό προσωπικό, αλλά ορισµένα εκπαιδευτικά ιδρύµατα διαθέτουν χωριστές µονάδες το προσωπικό των οποίων (αποτελούµενο, κυρίως, από ειδικούς της διαδικασίας αξιολόγησης) διαχειρίζεται τις διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας. 29

30 Πηγή: Ευρυδίκη Πρόσθετες Σηµειώσεις Βέλγιο (BE de): Το σχήµα αφορά αποκλειστικά στην εσωτερική αξιολόγηση των ιδρυµάτων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών για την πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Η κατάρτιση των εκπαιδευτικών για τη γενική δευτεροβάθµια εκπαίδευση παρέχεται εκτός της Κοινότητας. Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί καταρτίζονται στη γαλλική Κοινότητα του Βελγίου. Βέλγιο (BE de): Η διοίκηση διορίζει έναν ειδικό συντονιστή ο οποίος είναι αρµόδιος για το συντονισµό της διαδικασίας εσωτερικής αξιολόγηση. ανία: Τα στοιχεία που παρουσιάζονται στο Σχήµα αφορούν µόνο τα πανεπιστήµια. Γερµανία: (1) αφορά στην αξιολόγηση των πανεπιστηµίων και κολλεγίων κατάρτισης, και (2) την αξιολόγηση των ινστιτούτων κατάρτισης (Studienseminare). Ελλάδα: Τα στοιχεία αφορούν τον νόµο για τη διασφάλιση ποιότητας στην τριτοβάθµια εκπαίδευση τον Αύγουστο Πρόσθετες Σηµειώσεις (Σχήµα 3.1- συνέχεια) Κύπρος: Το σχήµα αφορά αποκλειστικά στην εσωτερική αξιολόγηση των κολλεγίων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Λουξεµβούργο: Στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση, το γενικό τµήµα της κατάρτισης των εκπαιδευτικών διδάσκεται στο εξωτερικό. Ουγγαρία: (1) αφορά στην ετήσια εσωτερική αξιολόγηση, και (2) το πρόγραµµα εσωτερικής αξιολόγησης που πραγµατοποιείται πριν την εξωτερική αξιολόγηση. Ηνωµένο Βασίλειο (ENG/WLS/NIR): Τα στοιχεία που δίνονται αφορούν αποκλειστικά στην αξιολόγηση της αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών και όχι στην αξιολόγηση της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης γενικά. Ισλανδία: (1) αφορά στην εσωτερική αξιολόγηση των προγραµµάτων τριτοβάθµιας εκπαίδευσης που πραγµατοποιείται πριν από την εξωτερική αξιολόγηση, και (2) στην τακτική εσωτερική αξιολόγηση των ιδρυµάτων τριτοβάθµιας εκπαίδευσης Συµµετέχοντες Στην εσωτερική αξιολόγηση µπορούν να συµµετέχουν η διοίκηση, το ακαδηµαϊκό προσωπικό ή οι σπουδαστές του ενδιαφερόµενου εκπαιδευτικού ιδρύµατος, αλλά και εµπειρογνώµονες ειδικευµένοι στην αξιολόγηση. Οι ειδικοί αυτοί εµπειρογνώµονες είτε ενεργούν εκ µέρους του διευθυντή ή του συµβουλίου της σχολής, ή απλά να προσφέρουν την µεθοδολογική/τεχνική τους υποστήριξη στο προσωπικό που είναι αρµόδιο για την διεξαγωγή της αξιολόγησης. 30

31 Σε όλες, σχεδόν, τις χώρες όπου υφίστανται κανονισµοί, η διεύθυνση του εκπαιδευτικού ιδρύµατος, οι εκπρόσωποί του, και το ακαδηµαϊκό προσωπικό και οι σπουδαστές του είτε είναι υποχρεωµένοι να συµµετέχουν στην εξωτερική αξιολόγηση είτε συνιστάται να το πράττουν. Στην Ιρλανδία, µόνο οι ειδικοί αξιολόγησης που εργάζονται για λογαριασµό του διευθυντή ή του διοικητικού συµβουλίου συµµετέχουν στην εσωτερική αξιολόγηση. Στην Ιταλία, ούτε η διοίκηση ούτε το ακαδηµαϊκό προσωπικό συµµετέχει στην αξιολόγηση. Στις Κάτω Χώρες, η συµµετοχή της διεύθυνσης είναι προαιρετική. Σε εννιά χώρες, όλοι ή σχεδόν όλοι από τους πέντε βασικούς εµπλεκόµενους φορείς που αναφέρονται στο Σχήµα 3.2 συµµετέχουν στην εσωτερική διαδικασία. Όπως έχει ήδη περιγραφεί στην Ενότητα 3.1, η αρµοδιότητα για τη διεξαγωγή εσωτερικής αξιολόγησης ενδέχεται να εναπόκειται στην επιτροπή ειδικής αξιολόγησης που δηµιουργήθηκε εσωτερικά, από το ίδιο το εκπαιδευτικό ίδρυµα (βλέπε Σχήµα 3.1). Τα µέλη αυτής της επιτροπής ενδέχεται να προέρχονται από πολύ διαφορετικούς τοµείς. Στη Γαλλόφωνη Κοινότητα του Βελγίου, τα µέλη της επιτροπής αξιολόγησης είναι εκπρόσωποι του διδακτικού και ακαδηµαϊκού προσωπικού, του διοικητικού και τεχνικού προσωπικού και των σπουδαστών. Στο πανεπιστήµιο και τα κολέγια κατάρτισης στη Γερµανία, η επιτροπή αξιολόγησης που τα µέλη της προέρχονται από το ίδιο το εκπαιδευτικό ίδρυµα αποτελείται από καθηγητές και άλλο διδακτικό προσωπικό καθώς και από ορισµένους σπουδαστές. Στην Εσθονία, τα µέλη της επιτροπής για την αξιολόγηση των προγραµµάτων σπουδών διορίζονται από τις ενδιαφερόµενες σχολές ή τµήµατα. ίδεται µεγάλη έµφαση στη σύσταση ότι οι σπουδαστές πρέπει να περιλαµβάνονται στα µέλη του. Στην Ελλάδα, η οµάδα αξιολόγησης της πανεπιστηµιακής σχολής πρέπει να αποτελείται από διδακτικό/ερευνητικό ή εκπαιδευτικό προσωπικό που έχει το βαθµό του πανεπιστηµιακού καθηγητή καθώς και από εκπρόσωπο των σπουδαστών. Σε ορισµένες περιπτώσεις, µπορεί να συµµετάσχει εκπρόσωπος του επιστηµονικού ή διδακτικού προσωπικού. Στην Ισπανία, πρόεδρος της επιτροπής είναι συνήθως ο υπεύθυνος του προγράµµατος σπουδών που πρόκειται να αξιολογηθεί, ενώ µέλη της είναι διδάσκοντες, διοικητικό και βοηθητικό προσωπικό, και από ένα µέλος της τεχνικής µονάδας διασφάλισης ποιότητας. Συνιστάται ο αριθµός µελών των επιτροπών να είναι µέχρι επτά άτοµα. Στην Ουγγαρία, τα µέλη της επιτροπής είναι καθηγητές πανεπιστηµίου και ερευνητές που εκλέγονται από το συµβούλιο του εκπαιδευτικού ιδρύµατος για περίοδο τριών ετών. Ο φορέας αυτοδιοίκησης των σπουδαστών ενδέχεται να ορίσει έναν εκπρόσωπο στην επιτροπή, εφόσον εγκριθεί από το συµβούλιο. Στην Ισλανδία, η επιτροπή πρέπει να περιλαµβάνει τέσσερα τουλάχιστον µέλη και όχι λιγότερα από έξι µέλη, προερχόµενα από το προσωπικό της πανεπιστηµιακής σχολής, τους σπουδαστές και τη διοίκηση. Σε ορισµένες χώρες, οι ειδικοί αξιολόγησης οι οποίοι εργάζονται για λογαριασµό του διευθυντή ή του διοικητικού συµβουλίου ή που παρέχουν υποστήριξη στο προσωπικό κατά τη διάρκεια της εσωτερικής διαδικασίας ενδέχεται, επίσης, να συµµετέχουν ενεργά σε αυτήν. Στις περισσότερες, ωστόσο, περιπτώσεις, η συµµετοχή τους συνιστάται µόνο ή είναι προαιρετική, µε εξαίρεση την Ισπανία, την Ιρλανδία και το Ηνωµένο Βασίλειο (Σκωτία) όπου είναι υποχρεωτική. 31

32 Πηγή: Ευρυδίκη Πρόσθετες Σηµειώσεις Βέλγιο (BE de): Το σχήµα αφορά αποκλειστικά την εσωτερική αξιολόγηση των ιδρυµάτων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Η κατάρτιση των εκπαιδευτικών για τη γενική δευτεροβάθµια εκπαίδευση παρέχεται εκτός της Κοινότητας. Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί καταρτίζονται στη Γαλλόφωνη Κοινότητα του Βελγίου. ηµοκρατία της Τσεχίας: (1) αφορά στην εσωτερική αξιολόγηση που πραγµατοποιείται πριν από την εξωτερική αξιολόγηση και (2) στην ετήσια εσωτερική αξιολόγηση. Ελλάδα: Τα στοιχεία αφορούν στον νόµο για τη διασφάλιση ποιότητας στην τριτοβάθµια εκπαίδευση τον Αύγουστο Κύπρος: Το σχήµα αφορά αποκλειστικά στην εσωτερική αξιολόγηση των κολεγίων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Λουξεµβούργο: Στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση, το γενικό τµήµα της κατάρτισης των εκπαιδευτικών διδάσκεται στο εξωτερικό. Ουγγαρία: (1) αφορά στην ετήσια εσωτερική αξιολόγηση, και (2) το πρόγραµµα εσωτερικής αξιολόγησης που πραγµατοποιείται πριν την εξωτερική αξιολόγηση. Πολωνία: (1) αφορά την εσωτερική αξιολόγηση των πανεπιστηµίων και (2) την εσωτερική αξιολόγηση των κολλεγίων κατάρτισης εκπαιδευτικών. Ηνωµένο Βασίλειο (ENG/WLS/NIR): Τα στοιχεία που δίνονται αφορούν αποκλειστικά την αξιολόγηση της αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών στην και όχι στην αξιολόγηση της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης γενικά. Τα σχολεία συµµετέχουν, συνήθως, στις αξιολογήσεις σε συνεργασία µε τα ιδρύµατα τριτοβάθµιας κατάρτισης. Ηνωµένο Βασίλειο (SCT): (1) αφορά στην ετήσια εσωτερική αξιολόγηση και (2) το πρόγραµµα εσωτερικής αξιολόγησης που πραγµατοποιείται ανά τετραετία. Ισλανδία: (1) αφορά στην εσωτερική αξιολόγηση των προγραµµάτων τριτοβάθµιας εκπαίδευσης που πραγµατοποιείται πριν από την εξωτερική αξιολόγηση, και (2) στην τακτική εσωτερική αξιολόγηση των ιδρυµάτων τριτοβάθµιας εκπαίδευσης. Αρκετές χώρες δηλώνουν ότι άλλοι συµµετέχοντες δύνανται να συµβάλλουν στην εσωτερική αξιολόγηση, περιλαµβανοµένου του µη ακαδηµαϊκού προσωπικού των εκπαιδευτικών ιδρυµάτων, των εξωτερικών ενδιαφεροµένων φορέων από τον επιχειρηµατικό τοµέα ή τον ακαδηµαϊκό βίο, αλλά και από πρώην απόφοιτους του εκπαιδευτικού ιδρύµατος. Στη Γαλλόφωνη Κοινότητα του Βελγίου, µπορούν να συµµετέχουν τα άτοµα που αποφοίτησαν από το εκπαιδευτικό ίδρυµα κατά τα τρία έτη που προηγήθηκαν της εσωτερικής αξιολόγησης. 32

33 Στη Φλαµανδική Κοινότητα του Βελγίου, το διοικητικό και τεχνικό προσωπικό του εκπαιδευτικού ιδρύµατος συµµετέχει υποχρεωτικά. Στην Ελλάδα, η συµµετοχή του επιστηµονικού και διοικητικού προσωπικού είναι προαιρετική. Στην Ιταλία, η επιτροπή αξιολόγησης αποτελείται από ακαδηµαϊκούς και µη ακαδηµαϊκούς ειδικούς που επιλέγονται από τον πρύτανη. Τα περισσότερα µέλη του είναι συνήθως ακαδηµαϊκοί, ορισµένοι από τους οποίους προέρχονται από άλλα πανεπιστήµια. Στην Ισπανία και την Πορτογαλία, το διοικητικό προσωπικό και το προσωπικό των διαφόρων υπηρεσιών δύνανται να συµµετέχει στην εσωτερική αξιολόγηση. Στο Ηνωµένο Βασίλειο (Σκωτία), είναι υποχρεωτικό για άτοµα που δεν ανήκουν στο προσωπικό της πανεπιστηµιακής σχολής ή το σχολείο που προσφέρει το πρόγραµµα και για άτοµα που προέρχονται από το περιβάλλον εκτός του εκπαιδευτικού ιδρύµατος να συµµετέχουν στην ετήσια αξιολόγηση. Στη Ρουµανία, συνιστάται να συµµετέχουν οι εκπρόσωποι των αποφοίτων του εκπαιδευτικού ιδρύµατος µε τις καλύτερες επιδόσεις και εργοδότες στην εσωτερική αξιολόγηση των πανεπιστηµιακών κολλεγίων και των πανεπιστηµίων παιδαγωγικής κατεύθυνσης. Σε αρκετές χώρες, παρά την απουσία επίσηµων κανονισµών, ίσως να υπάρχουν πρακτικές που να καθορίζουν ποιοι πρέπει να συµµετάσχουν, συνήθως, στην εσωτερική αξιολόγηση. Στη Μάλτα, παραδείγµατος χάριν, όλα τα µέλη του ακαδηµαϊκού προσωπικού ενθαρρύνονται να διενεργούν αξιολόγηση των τµηµάτων κατάρτισης µέσω ερωτηµατολογίων µε τους σπουδαστές τους. Οι αντίστοιχοι επικεφαλής των τµηµάτων µπορούν, επίσης, να πραγµατοποιήσουν τις δικές τους, ανεξάρτητες αξιολογήσεις. Οι εξωτερικοί εµπειρογνώµονες από το εξωτερικό µε ρόλο συντονιστή, καλούνται να εξετάσουν το περιεχόµενο των τµηµάτων κατάρτισης και τις αξιολογηθείσες εργασίες. Μπορούν, επίσης, να προωθήσουν συστάσεις για πιθανές βελτιώσεις. Παρόλο που δεν προβλέπεται επισήµως, η διεύθυνση, το ακαδηµαϊκό προσωπικό και οι σπουδαστές συµµετέχουν, συνήθως, στην εσωτερική αξιολόγηση στα πανεπιστήµια της Αυστρίας. Η κατάσταση είναι παρόµοια στην Pädagogische Akademien. Στη Σλοβενία, οι εσωτερικοί κανόνες όλων των ιδρυµάτων τριτοβάθµιας εκπαίδευσης ορίζουν ότι η ειδική επιτροπή που διορίζει ο κοσµήτορας για την διαχείριση της διαδικασίας εσωτερικής αξιολόγησης πρέπει να αποτελείται από εκπαιδευτικούς, διοικητικούς υπαλλήλους και εκπροσώπους των σπουδαστών Επίσηµα έγγραφα που ορίζουν κριτήρια αξιολόγησης Είναι δυνατόν οι κανονισµοί να παραπέµπουν σε διάφορα επίσηµα έγγραφα, όπως η γενική νοµοθεσία που διέπει την τριτοβάθµια εκπαίδευση, οι κανονισµοί για την αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών, οι προδιαγραφές των προσόντων που απαιτούνται από τους µελλοντικούς εκπαιδευτικούς, ο κατάλογος µε τα κριτήρια αξιολόγησης (είτε πρόκειται για κατάλογο που αφορά στην εσωτερική αξιολόγηση ή κατάλογο των κριτηρίων που εφαρµόζονται για εξωτερική αξιολόγηση) ή σε εθνικούς δείκτες, οι οποίοι λαµβάνονται υπόψη για την εκπόνηση των κριτηρίων για εσωτερική αξιολόγηση. 33

34 Σχεδόν όλοι οι προηγούµενοι τύποι εγγράφων χρησιµοποιούνται για να προσδιοριστούν τα κριτήρια εσωτερικής αξιολόγησης στη Γαλλόφωνη Κοινότητα του Βελγίου, την Ελλάδα, τη Λιθουανία και την Πολωνία. Όλες σχεδόν οι χώρες χρησιµοποιούν τη νοµοθεσία για την τριτοβάθµια εκπαίδευση για να ορίσουν τα κριτήρια εσωτερικής αξιολόγησης, πάντα σε συνδυασµό µε αρκετά από τα άλλα έγγραφα που αναφέρονται πιο πάνω. Σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις, η χρήση τέτοιων εγγράφων είναι υποχρεωτική, µε εξαίρεση τη Γαλλόφωνη Κοινότητα του Βελγίου και τη Ρουµανία, όπου συνιστάται η χρήση τους. Αρκετές χώρες δηµοσιεύουν ειδικά έγγραφα, όπου περιλαµβάνεται ένας κατάλογος κριτηρίων εσωτερικής αξιολόγησης, για να υποστηρίξουν τα ιδρύµατα τριτοβάθµιας εκπαίδευσης στο έργο τους. Στη Γαλλόφωνη Κοινότητα του Βελγίου, η έκθεση εσωτερικής αξιολόγησης συντάσσεται από την επιτροπή αξιολόγησης µε τη βοήθεια ενός οδηγού µεθοδολογίας που περιλαµβάνει, ως πλαίσιο, τον κατάλογο δεικτών, στον κατάλογο των δεικτών που ορίζονται από τη νοµοθεσία που ιδρύει το φορέα αξιολόγησης της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης. Στην Ισπανία, ο ANECA δηµοσιεύει δύο πηγές µεθοδολογίας για να υποστηρίξει τα πανεπιστήµια στην εφαρµογή του προγράµµατος αξιολόγησης του εκπαιδευτικού ιδρύµατος. Το πρώτο, το Modelo de Evaluación (πρότυπο αξιολόγησης), περιλαµβάνει έξι κριτήρια που προσδιορίζουν τις σηµαντικότερες πλευρές που πρέπει να αξιολογηθούν κατά τη διάρκεια της αυτό-αξιολόγησης, συγκεκριµένα το εκπαιδευτικό πρόγραµµα, η οργάνωση του τµήµατος κατάρτισης, οι ανθρώπινοι πόροι, οι υλικοί πόροι, η εκπαιδευτική διαδικασία και τα αποτελέσµατα. Το δεύτερο, το Guía de Autoevaluación (οδηγός αυτό-αξιολόγησης), έχει ως στόχο τη διευκόλυνση της έναρξης της φάσης αυτό-αξιολόγησης. Ενώ, στη Γαλλία, το Livre des Références των ιδρυµάτων τριτοβάθµιας εκπαίδευσης σκιαγραφεί πλήρως το θέµα και τα κριτήρια της εσωτερικής αξιολόγησης, δεν υπάρχει µέχρι στιγµής, καµία εκδοχή του που να αφορά στην αξιολόγηση των IUFM. Ωστόσο, όπως όλα τα άλλα ιδρύµατα τριτοβάθµιας εκπαίδευσης, θα αυξάνονται οι προσδοκίες να προβούν τα IUFM, αρχικά, σε αυτό-αξιολόγηση βάσει του Livre des Références. Στην Ουγγαρία, η Επιτροπή ιαπίστευσης παρέχει κατευθυντήριες γραµµές για τα ιδρύµατα τριτοβάθµιας εκπαίδευσης για τη σύνταξη της ετήσιας έκθεσης αξιολόγησης του εκπαιδευτικού ιδρύµατος και λεπτοµερείς οδηγίες σχετικά µε τα έγγραφα που αφορούν στην αυτό-αξιολόγηση. Οι µισές χώρες αναφέρονται, επίσης, στον κατάλογο µε τα κριτήρια που χρησιµοποιούνται στην εξωτερική αξιολόγηση. Στη Σλοβακία, ο κατάλογος κριτηρίων που συντάχθηκε από την Επιτροπή ιαπίστευσης για την εξωτερική αξιολόγηση και τη διαπίστευση χρησιµοποιείται πολύ συχνά στην εσωτερική αξιολόγηση των προγραµµάτων σπουδών γενικά. Ενώ η χρήση των κριτηρίων εξωτερικής αξιολόγησης για την ετήσια αξιολόγηση είναι προαιρετική στο Ηνωµένο Βασίλειο (Σκωτία), τα κριτήρια που έχουν καθιερωθεί εσωτερικά δεν διαφέρουν ριζικά από αυτά. 34

35 Πηγή: Ευρυδίκη Πρόσθετες Σηµειώσεις Βέλγιο (BE de): Το σχήµα αφορά αποκλειστικά στην εσωτερική αξιολόγηση των ιδρυµάτων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Η κατάρτιση των εκπαιδευτικών για τη γενική δευτεροβάθµια εκπαίδευση παρέχεται εκτός της Κοινότητας. Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί καταρτίζονται στη Γαλλόφωνη Κοινότητα του Βελγίου. ηµοκρατία της Τσεχίας: (1) αφορά στην εσωτερική αξιολόγηση που πραγµατοποιείται πριν από την εξωτερική αξιολόγηση και (2) στην ετήσια εσωτερική αξιολόγηση. Ελλάδα: Τα στοιχεία αφορούν τον νόµο για τη διασφάλιση ποιότητας στην τριτοβάθµια εκπαίδευση τον Αύγουστο Κύπρος: Το σχήµα αφορά αποκλειστικά στην εσωτερική αξιολόγηση των κολεγίων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Λετονία: (1) αφορά στην εσωτερική αξιολόγηση ιδρύµατος τριτοβάθµιας εκπαίδευσης για λόγους διαπίστευσης, και (2) στην εσωτερική αξιολόγηση προγράµµατος σπουδών για επαναδιαπίστευση. Παρόλο που δεν υπάρχει σαφής κατάλογος κριτηρίων για εσωτερική αξιολόγηση, όλες οι πτυχές που χρησιµοποιήθηκαν ως κριτήρια δύνανται να εντοπισθούν στη νοµοθεσία που διέπει την τριτοβάθµια εκπαίδευση. Λουξεµβούργο: Στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση, το γενικό τµήµα της κατάρτισης των εκπαιδευτικών διδάσκεται στο εξωτερικό. Πολωνία: (1) αφορά την εσωτερική αξιολόγηση των πανεπιστηµίων και (2) την εσωτερική αξιολόγηση των κολλεγίων κατάρτισης εκπαιδευτικών. Ηνωµένο Βασίλειο (ENG/WLS/NIR): εν υπάρχουν αυτούσιοι κανονισµοί, αλλά οι φορείς παροχής εκπαίδευσης αναµένονται να έχουν ενηµερωθεί για όλα ή τα περισσότερα έγγραφα που έχουν ήδη αναφερθεί, και τα κριτήρια εξωτερικής αξιολόγησης θα αποτελούσαν σηµαντική επιρροή. Τα στοιχεία αφορούν αποκλειστικά την αξιολόγηση της αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών και όχι στην τριτοβάθµια εκπαίδευση γενικά. Ηνωµένο Βασίλειο (SCT): Στην εσωτερική αξιολόγηση που πραγµατοποιείται ανά τετραετία, οι πανεπιστηµιακοί κανονισµοί θα περιλαµβάνονται συχνά σε αυτήν. Ισλανδία: (1) αφορά στην εσωτερική αξιολόγηση των προγραµµάτων τριτοβάθµιας εκπαίδευσης που υλοποιούνται πριν από την εξωτερική αξιολόγηση και (2) στην τακτική εσωτερική αξιολόγηση των ιδρυµάτων τριτοβάθµιας εκπαίδευσης. Νορβηγία: Τα κριτήρια εξωτερικής αξιολόγησης δεν αφορούν ειδικά την κατάρτιση των εκπαιδευτικών. Όµως, η εσωτερική αξιολόγηση της κατάρτισης των εκπαιδευτικών πρέπει να αναφέρεται στα υφιστάµενα εθνικά πλαίσια 35

36 προσόντων για τα προγράµµατα που την εξασφαλίζουν. Σε αυτά περιλαµβάνονται κανονισµοί, κατευθυντήριες γραµµές περιεχοµένου και προδιαγραφές προσόντων. Σε 13 χώρες, τα αποτελέσµατα της εξωτερικής αξιολόγησης συνεκτιµούνται κατά τη διάρκεια της εσωτερικής αξιολόγησης γιατί αυτή είτε είναι υποχρεωτική είτε υπάρχουν συστάσεις για την εκτέλεσή της. Στο Ηνωµένο Βασίλειο, παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχουν ειδικοί κανονισµοί για αυτόν το σκοπό, αναµένεται η χρήση των αποτελεσµάτων εξωτερικής αξιολόγησης στην εσωτερική αξιολόγηση Πεδίο Στο Ηνωµένο Βασίλειο (Αγγλία), η διαδικασία της εποπτείας αποτελεί ένα πολύ σοβαρό ζήτηµα για τους παροχείς. Οι εκθέσεις (όπου αναφέρονται τα σηµεία στα οποία θα πρέπει να αναληφθεί δράση και οι προβληµατικοί τοµείς) καθώς και τα προφίλ των επιδόσεων (όπου περιλαµβάνεται η βαθµολογία της εποπτείας) δηµοσιεύονται στο ιαδίκτυο, ενώ ο Φορέας Κατάρτισης και Ανάπτυξης των Σχολείων (TDA) χρησιµοποιεί στοιχεία από τις επιθεωρήσεις του Ofsted κατά τη λήψη αποφάσεων που αφορούν στη χρηµατοδότηση και στη διαπίστευση. Συνεπώς, θεωρείται δεδοµένο ότι τα αποτελέσµατα της επιθεώρησης θα χρησιµοποιηθούν στην αυτό-αξιολόγηση. Στη Ηνωµένο Βασίλειο (Σκωτία), τα αποτελέσµατα του General Teaching Council θα ενσωµατωθούν στη συνέχεια στις διαδικασίες εσωτερικής διασφάλισης ποιότητας του πανεπιστηµίου. εν υπάρχει, ωστόσο, ρητή αναφορά του υποχρεωτικού χαρακτήρα της εν λόγω ενσωµάτωσης µόνο η προσδοκία ότι αυτή θα διενεργηθεί, καθώς πρόκειται για κάτι προφανές. Στην ηµοκρατία της Τσεχίας (στην περίπτωση της ετήσιας εσωτερικής αξιολόγησης), στη ανία, το Λουξεµβούργο, τη Μάλτα, την Αυστρία, τη Σλοβενία, την Φινλανδία, τη Σουηδία, το Ηνωµένο Βασίλειο (Αγγλία, Ουαλία και Βόρειο Ιρλανδία) και την Ισλανδία (στην περίπτωση της τακτικής εσωτερικής αξιολόγησης των ιδρυµάτων τριτοβάθµιας εκπαίδευσης), δεν υπάρχουν κανονισµοί σχετικά µε έγγραφα που καθιερώνουν κριτήρια εσωτερικής αξιολόγησης. Στη Μάλτα, ωστόσο, οι κανονισµοί και οι κατευθυντήριες γραµµές σχετικά µε το περιεχόµενο της αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών καθώς και τις προδιαγραφές των προσόντων για τους µελλοντικούς εκπαιδευτικούς χρησιµοποιούνται, συνήθως, για αυτόν τον σκοπό. Όπως και στην εξωτερική αξιολόγηση (βλέπε Ενότητα 2.3), η εσωτερική αξιολόγηση ενδέχεται να εστιάζει σε θέµατα όπως το περιεχόµενο των αναλυτικών προγραµµάτων σπουδών, τις µεθόδους διδασκαλίας που χρησιµοποιούνται, την ισορροπία µεταξύ επαγγελµατικής κατάρτισης και γενικής εκπαίδευσης, στις τοποθετήσεις για εργασία σε σχολεία των φοιτητών παιδαγωγικών σχολών, στις αναλογίες εκπαιδευτών/ σπουδαστών ή στην γενική υποδοµή του ενδιαφερόµενου ιδρύµατος τριτοβάθµιας εκπαίδευσης. Από τις χώρες που διαθέτουν επίσηµους κανονισµούς σχετικά µε το πεδίο της εσωτερικής αξιολόγησης, οι περισσότερες καλύπτουν όλα (ή σχεδόν όλα) τα προαναφερθέντα ζητήµατα. Ενώ αυτοί πρέπει να ληφθούν υπόψη σε υποχρεωτική βάση σε πολλές χώρες, η συνεκτίµησή τους είναι είτε υποχρεωτική ή συνιστάται ή πραγµατοποιείται σε προαιρετική βάση στην ηµοκρατία της Τσεχίας (εσωτερική αξιολόγηση πριν από την εξωτερική αξιολόγηση), τη Γερµανία, την Ουγγαρία (εσωτερική αξιολόγηση πριν από την εξωτερική αξιολόγηση) και τη Ρουµανία. Η Ιταλία είναι η µόνη χώρα όπου το περιεχόµενο του αναλυτικού προγράµµατος της κατάρτισης των εκπαιδευτικών δεν λαµβάνεται υπόψη στους κανονισµούς που αφορούν την εσωτερική αξιολόγηση. 36

37 Ορισµένες χώρες συνεκτιµούν ειδικά κριτήρια που διαφέρουν από εκείνα που αναφέρονται στο Σχήµα 3.4, όπως οργανωτικά θέµατα ή κοινωνικά θέµατα που είναι εστιασµένα στους σπουδαστές κατά τη διάρκεια της εσωτερικής αξιολόγησης. Στην Ελλάδα, αξιολογούνται, επίσης, η κοινωνική πρόνοια που παρέχεται στους σπουδαστές καθώς και οι διοικητικές υπηρεσίες. Στην Ισπανία, όπως και στην περίπτωση της εξωτερικής αξιολόγησης, η εσωτερική αξιολόγηση εστιάζεται σε κριτήρια όπως η διεύθυνση, ο σχεδιασµός, η επικοινωνία και η οργάνωση των τµηµάτων κατάρτισης των εκπαιδευτικών, οι προδιαγραφές των προγραµµάτων κατάρτισης καθώς επίσης σε δραστηριότητες που αφορούν την βελτίωση και την αναθεώρηση αυτών. Στη Λετονία, κατά τη διάρκεια της εσωτερικής αξιολόγησης ενός προγράµµατος σπουδών (τόσο για σκοπούς διαπίστευσης όσο και επαναδιαπίστευσης), ειδική µέριµνα λαµβάνεται και για το σχέδιο ανάπτυξής της καθώς και για το να διασφαλιστεί ότι αυτό προβλέπει τη µεταφορά τους σε άλλο πρόγραµµα ή ίδρυµα σπουδών, εάν το παρόν πρόγραµµα διακοπεί για οποιονδήποτε λόγο. Η ετήσια διαδικασία εσωτερικής αξιολόγησης στην Ουγγαρία έχει ως επιπλέον στόχο να εστιάζει στον αριθµό των σπουδαστών και του διδακτικού προσωπικού µεριµνώντας επαρκώς για τα σχετικά προγράµµατα ή πανεπιστηµιακές σχολές, τη φύση της κατάρτισης (δηλαδή εάν είναι πλήρους φοίτησης, µερικής φοίτησης, ή διδασκαλίας από απόσταση) και το χρόνο εργασίας του προσωπικού (το οποίο ενδέχεται να εργάζεται µε πλήρη ή µερική απασχόληση). Στην περίπτωση της εσωτερικής αξιολόγησης που πραγµατοποιείται πριν από την εξωτερική αξιολόγηση, συνίσταται περαιτέρω να περιλαµβάνεται η στρατηγική των εκπαιδευτικών ιδρυµάτων, το σύστηµα διασφάλισης ποιότητας, τα αποτελέσµατά τους κατά την προηγούµενη περίοδο, και η πρόβλεψη που κάνουν για προγράµµατα διδακτορικών σπουδών και έρευνας στα θέµατα που πρέπει να εκτιµηθούν. Στην Πορτογαλία, η εσωτερική αξιολόγηση των πανεπιστηµίων και των πολυτεχνείων πρέπει να συνυπολογίζει την κοινωνική υποστήριξη, την απασχόληση των αποφοίτων και την ενσωµάτωσή τους στην αγορά εργασίας και τις εγκαταστάσεις κοινωνικού χαρακτήρα. Το περιεχόµενο και το πεδίο της εσωτερικής αξιολόγησης ίσως να εξαρτάται σε µεγάλο βαθµό από τις ανάγκες της εξωτερικής αξιολόγησης σε αρκετές χώρες, περιλαµβανοµένης της Γαλλόφωνης Κοινότητας του Βελγίου, της ηµοκρατίας της Τσεχίας (στην περίπτωση της εσωτερικής αξιολόγησης που πραγµατοποιείται πριν από την εξωτερική αξιολόγηση), την Ελλάδα, την Εσθονία, την Ισπανία, τη Λιθουανία, τη Λετονία, την Ουγγαρία (ιδιαίτερα στην περίπτωση της εξωτερικής αξιολόγησης), τη Σλοβακία, το Ηνωµένο Βασίλειο και την Ισλανδία (όταν η εσωτερική αξιολόγηση των προγραµµάτων τριτοβάθµιας εκπαίδευσης λαµβάνει χώρα πριν από την εξωτερική αξιολόγηση). Σε αυτές τις χώρες, η χρήση κριτηρίων εξωτερικής αξιολόγησης από τα εκπαιδευτικά ιδρύµατα κατά την εσωτερική αξιολόγηση είναι υποχρεωτική ή ευρέως διαδεδοµένη στην πράξη, ή τα εκπαιδευτικά ιδρύµατα λαµβάνουν έγγραφα που καθορίζουν τα θέµατα που πρέπει να διερευνηθούν κατά τη διάρκεια της αυτό-αξιολόγησης µαζί µε άλλα στοιχεία για θέµατα που πρέπει να καλυφθούν στην έκθεση αξιολόγησης (βλέπε Ενότητα 3.3). Στην Ισπανία, εφαρµόζονται και οι δύο πρακτικές. εν υπάρχουν επίσηµοι κανονισµοί για το ακριβές πεδίο της εσωτερικής αξιολόγησης στην ηµοκρατία της Τσεχίας (στην περίπτωση της ετήσιας εσωτερικής αξιολόγησης), τη ανία, τη Γαλλία, την Κύπρο, το Λουξεµβούργο, τη Μάλτα, την Αυστρία, την Πολωνία 37

38 (στην περίπτωση των κολλεγίων κατάρτισης), τη Σλοβενία, την Φινλανδία, τη Σουηδία και το Ηνωµένο Βασίλειο (Αγγλία, Ουαλία και Βόρειο Ιρλανδία). Στη Γαλλία, ωστόσο, η ακριβής φύση της παροχής, περιλαµβανοµένων των διδακτικών µεθόδων και ρυθµίσεων για την υποστήριξη των σπουδαστών και τη διευκόλυνση της εισόδου τους στο επάγγελµα του εκπαιδευτικού, θα αξιολογείται όλο και περισσότερο σύµφωνα µε το Livre des Références των ιδρυµάτων τριτοβάθµιας εκπαίδευσης. Η έλλειψη κανονισµών για το πεδίο της εσωτερικής αξιολόγησης σε ορισµένες χώρες δεν συνεπάγεται ότι τα ζητήµατα που καλύπτονται πραγµατικά διαφέρουν σηµαντικά από εκείνα που αναφέρονται στο Σχήµα 3.4. Στη ανία, η επιτροπή διοίκησης του πανεπιστηµίου ορίζει το επίκεντρο της εσωτερικής αξιολόγησης. Το ερωτηµατολόγιο καλύπτει, συνήθως, τις διδακτικές µεθόδους, τη διαχείριση των ανθρώπινων πόρων, τις επιδόσεις των σπουδαστών και τις απόψεις των σπουδαστών για την εκπαίδευση που λαµβάνουν και την ισορροπία µεταξύ επαγγελµατικής κατάρτισης και γενικής εκπαίδευσης. Στη Μάλτα, όλα σχεδόν τα ζητήµατα που εκθέτονται στο Σχήµα καλύπτονται κατά τη διάρκεια της διαδικασίας εσωτερικής αξιολόγησης. Στην Αυστρία, περιπτωσιολογική µελέτη αξιολόγησης που πραγµατοποιήθηκε το 2001 στο Τµήµα Κατάρτισης Εκπαιδευτικών του Πανεπιστηµίου του Ίνσµπρουκ καταδεικνύει ότι, σε ό,τι αφορά στην εσωτερική αξιολόγηση της ποιότητας της διδασκαλίας, καλύφθηκαν τα περισσότερα ζητήµατα που αναφέρονται στο Σχήµα 3.4. όθηκε, επίσης, έµφαση σε επιπλέον παραµέτρους, όπως η ανάπτυξη του αναλυτικού προγράµµατος σπουδών και η διεθνής συνεργασία. Εκτός από την ποιότητα διδασκαλίας, άλλοι τοµείς ενδιαφέροντος ήταν η οργανωτική δοµή, η διοίκηση, εργασίες του τµήµατος, η έρευνα, η παροχή υπηρεσιών, οι δηµόσιες σχέσεις και το σχέδιο ανάπτυξης. Στη Σλοβενία, οι έρευνες για τις απόψεις των φοιτητών που χρησιµοποιούνται για την εσωτερική αξιολόγηση περιλαµβάνουν, συνήθως, ερωτήσεις σχετικά µε τις διάφορες πλευρές του περιεχοµένου του τµήµατος κατάρτισης, για την καταλληλότητα του φόρτου εργασίας του τµήµατος κατάρτισης και την ικανότητα των εκπαιδευτικών και των βοηθών τους να διδάξουν το εν λόγω τµήµα κατάρτισης. Οι γενικές εκθέσεις που συντάσσονται σε αυτή τη βάση από το τµήµα και τη σχολή, χρησιµοποιούνται για να εκτιµηθεί ο τρόπος µεταβολής των απόψεων των σπουδαστών µε την πάροδο του χρόνου ή µέσω διαφορετικών ειδικοτήτων, και για λόγους σύγκρισης των επιδόσεων των σπουδαστών. Εξετάζονται, επίσης, ζητήµατα όπως η σχέση του φύλου των σπουδαστών και η καταλληλότητα της χρησιµοποιούµενης µεθοδολογίας διδασκαλίας. 38

39 Πηγή: Ευρυδίκη Πρόσθετες Σηµειώσεις (Σχήµα 3.4) Βέλγιο (BE de): Το Σχήµα αφορά αποκλειστικά στην εσωτερική αξιολόγηση των ιδρυµάτων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών για την πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Η κατάρτιση των εκπαιδευτικών για τη γενική δευτεροβάθµια εκπαίδευση παρέχεται εκτός της Κοινότητας. Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί καταρτίζονται στη Γαλλόφωνη Κοινότητα του Βελγίου. ηµοκρατία της Τσεχίας: (1) αφορά στην εσωτερική αξιολόγηση που πραγµατοποιείται πριν από την εξωτερική αξιολόγηση και (2) στην ετήσια εσωτερική αξιολόγηση. Ελλάδα: Τα στοιχεία αφορούν τον νόµο για τη διασφάλιση ποιότητας στην τριτοβάθµια εκπαίδευση τον Αύγουστο Κύπρος: Το Σχήµα αφορά αποκλειστικά στην εσωτερική αξιολόγηση των κολλεγίων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Λετονία: (1) αφορά στην εσωτερική αξιολόγηση του ιδρύµατος τριτοβάθµιας εκπαίδευσης και την πιστοποίησή του, (2) στην εσωτερική αξιολόγηση ενός προγράµµατος σπουδών για αξιολόγηση και (3) στην εσωτερική αξιολόγηση ενός προγράµµατος σπουδών για εκ νέου αξιολόγηση. Λουξεµβούργο: Στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση, το γενικό τµήµα της κατάρτισης των εκπαιδευτικών διδάσκεται στο εξωτερικό. Ουγγαρία: (1) αφορά στην ετήσια εσωτερική αξιολόγηση, και (2) την εσωτερική αξιολόγηση που πραγµατοποιείται πριν την εξωτερική αξιολόγηση. 39

40 Πολωνία: (1) αφορά την εσωτερική αξιολόγηση των πανεπιστηµίων και (2) την εσωτερική αξιολόγηση των κολλεγίων κατάρτισης εκπαιδευτικών. Παρά το γεγονός ότι, κατά την εσωτερική αξιολόγηση των πανεπιστηµίων, δεν γίνεται απευθείας αναφορά σε τοποθετήσεις σε σχολεία και σε συνεργασίες µε σχολεία, αυτές λαµβάνονται, συνήθως, υπόψη στη σύνταξη της έκθεσης αυτό-αξιολόγησης. Σλοβενία: Οι πρυτάνεις και οι κοσµήτορες των πανεπιστηµίων πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη για την ποιότητα. Συνεπώς, ορισµένα από αυτά τα ζητήµατα που εµφανίζονται στον πίνακα αποτελούν, συνήθως, το επίκεντρο της εσωτερικής αξιολόγησης. Ηνωµένο Βασίλειο (ENG/WLS/NIR): εν υπάρχουν αυτούσιοι κανονισµοί, αλλά τα κριτήρια εξωτερικής αξιολόγησης, τα οποία ενσωµατώνουν όλα τα ζητήµατα που προαναφέρθηκαν, αποτελούν σηµαντική πηγή επιρροής. Τα παρεχόµενα στοιχεία αφορούν αποκλειστικά την αξιολόγηση της αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών και όχι στην τριτοβάθµια εκπαίδευση γενικά. Ηνωµένο Βασίλειο (SCT): Η ετήσια διαδικασία εσωτερικής αναθεώρησης και τα ζητήµατα που πρέπει να εξετασθούν εξωτερικά πιθανόν να καλύψουν παρόµοιο έδαφος. Ισλανδία: (1) αφορά στην εσωτερική αξιολόγηση των προγραµµάτων τριτοβάθµιας εκπαίδευσης που υλοποιούνται πριν από την εξωτερική αξιολόγηση και (2) στην τακτική εσωτερική αξιολόγηση των ιδρυµάτων τριτοβάθµιας εκπαίδευσης ιαδικασίες και µηχανισµοί Μπορούν να χρησιµοποιηθούν διάφορες διαδικασίες και µηχανισµοί κατά την εσωτερική αξιολόγηση. Παραδείγµατος χάριν, οι συνεντεύξεις ή οι έρευνες ενδέχεται να εστιασθούν στη διαχείριση ενός ιδρύµατος ή στο ακαδηµαϊκό ή διοικητικό προσωπικό του ή τους σπουδαστές του. Η παρατήρηση στην τάξη των καταρτιζόµενων εκπαιδευτικών δύναται να αποτελέσει έναν άλλο τρόπο συλλογής των στοιχείων που απαιτούνται για την εσωτερική αξιολόγηση. Στις περισσότερες χώρες, και οι τρεις προαναφερθέντες τύποι χρησιµοποιούνται σε υποχρεωτική βάση ή συνιστώνται. Στο Βέλγιο, τη Γερµανία, την Εσθονία και τη Βουλγαρία, χρησιµοποιούνται µαζί κατά την παρατήρηση στην τάξη. Οι συνεντεύξεις ή οι έρευνες σε σπουδαστές είναι η πιο διαδεδοµένη µέθοδος για την διενέργεια εσωτερικής αξιολόγησης. Στην Ιταλία, τη Λετονία (στην επαναδιαπίστευση των προγραµµάτων σπουδών) και τη Σλοβακία, αυτές αποτελούν τη µόνη υποχρεωτική διαδικασία. Στην Πολωνία (στην περίπτωση των κολλεγίων κατάρτισης εκπαιδευτικών) και τη Ρουµανία, δεν προβλέπονται συνεντεύξεις ή έρευνες για τους σπουδαστές. Όταν η εσωτερική αξιολόγηση αναφέρεται στην επαναξιολόγηση ενός προγράµµατος σπουδών στη Λετονία, οι εργοδότες των πρώην αποφοίτων ερωτώνται καθώς και οι σπουδαστές. Στη Σλοβακία, οι σπουδαστές είναι υποχρεωµένοι να συµπληρώνουν ερωτηµατολόγια σε ετήσια βάση, που επικεντρώνονται, κυρίως, στο βαθµό ικανοποίησής της ως προς τη διδασκαλία και τη µάθηση. Σε 13 χώρες και περιφέρειες, δεν υπάρχουν επίσηµοι κανονισµοί που ορίζουν διαδικασίες και µηχανισµούς εσωτερικής αξιολόγησης. Ενδέχεται, ωστόσο, να υπάρχουν ορισµένες πρακτικές. Στη ανία, η εσωτερική αξιολόγηση πραγµατοποιείται συχνά υπό µορφή γραπτής αξιολόγησης. Στη Μάλτα, όλο το ακαδηµαϊκό προσωπικό πρέπει να εκπονεί πρόγραµµα εργασίας για κάθε ακαδηµαϊκό έτος, το οποίο συζητείται στη συνέχεια µε τον επικεφαλής του τµήµατος. Οι επιδόσεις κάθε εκπαιδευτικού αξιολογούνται, επίσης, µέσω επίσηµης συζήτησης. 40

41 Στη Σλοβενία, σύµφωνα µε τους εσωτερικούς κανονισµούς των ιδρυµάτων τριτοβάθµιας εκπαίδευσης, οι έρευνες για τις απόψεις των σπουδαστών χρησιµοποιούνται στη διαδικασία εσωτερικής αξιολόγησης. Στο Ηνωµένο Βασίλειο (Αγγλία και Ουαλία), αναµένεται να πραγµατοποιηθεί εσωτερική αξιολόγηση αλλά δεν απαιτείται ρητά. εν ορίζεται η µορφή της. Στην Αγγλία, παραδείγµατος χάρη, το νέο ( ) Πλαίσιο Επιθεώρησης δίνει όλο και περισσότερη έµφαση στην αυτο-αξιολόγηση του φορέα παροχής εκπαίδευσης, και το Εγχειρίδιο που το συνοδεύει προσφέρει οδηγίες για τον τρόπο που αυτή µπορεί να πραγµατοποιηθεί προς όφελος τόσο των επιθεωρητών όσο και των φορέων παροχής εκπαίδευσης. Η υπηρεσία επιθεώρησης (Ofsted), ωστόσο, δεν µπορεί να επιµείνει στην ολοκλήρωση της αυτο-αξιολόγησης. Πηγή: Ευρυδίκη. Πρόσθετες Σηµειώσεις Βέλγιο (BE de): Το σχήµα αφορά αποκλειστικά την εσωτερική αξιολόγηση των ιδρυµάτων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Η κατάρτιση των εκπαιδευτικών για τη γενική δευτεροβάθµια εκπαίδευση παρέχεται εκτός της Κοινότητας. Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί καταρτίζονται στη Γαλλόφωνη Κοινότητα του Βελγίου. ηµοκρατία της Τσεχίας: (1) αφορά στην εσωτερική αξιολόγηση που πραγµατοποιείται πριν από την εξωτερική αξιολόγηση και (2) στην ετήσια εσωτερική αξιολόγηση. Ελλάδα: Τα στοιχεία αφορούν στον νόµο για τη διασφάλιση ποιότητας στην τριτοβάθµια εκπαίδευση τον Αύγουστο Κύπρος: Το σχήµα αφορά αποκλειστικά στην εσωτερική αξιολόγηση των κολλεγίων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Λετονία: (1) αφορά στην εσωτερική αξιολόγηση ενός ιδρύµατος τριτοβάθµιας εκπαίδευσης για λόγους διαπίστευσης, και (2) στην εσωτερική αξιολόγηση ενός προγράµµατος σπουδών για την εκ νέου διαπίστευση. Λουξεµβούργο: Στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση, το γενικό τµήµα της κατάρτισης των εκπαιδευτικών διδάσκεται στο εξωτερικό. Κάτω Χώρες: Οι εθνικοί κανονισµοί για την διαπίστευση ορίζουν ότι η εσωτερική αξιολόγηση που χρησιµοποιείται για την εξωτερική αναθεώρηση και διαπίστευση από συναδέλφους ακολουθεί τη µορφή που της διαπίστευσης µαζί µε επιπλέον απαιτήσεις συναδέλφων συγκεκριµένα για κάθε αντικείµενο. Πολωνία: (1) αφορά την εσωτερική αξιολόγηση των πανεπιστηµίων και (2) την εσωτερική αξιολόγηση των κολλεγίων κατάρτισης εκπαιδευτικών. Ηνωµένο Βασίλειο (ENG/WLS/NIR): Τα στοιχεία που δίνονται αφορούν αποκλειστικά την αξιολόγηση της αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών στην και όχι στην αξιολόγηση της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης γενικά. Ρουµανία: Συνιστάται, επίσης, η εσωτερική αξιολόγηση να χρησιµοποιεί έγγραφα που εκπονήθηκαν από άλλα τµήµατα του ιδρύµατος τριτοβάθµιας εκπαίδευσης.

42 3.6. Συχνότητα Σε 13 χώρες, η εσωτερική αξιολόγηση πρέπει να πραγµατοποιείται σε ετήσια βάση. Στη Βουλγαρία, πρέπει να διενεργείται αρκετές φορές ετησίως. Σε δέκα χώρες ή περιφέρειες, τα ιδρύµατα τριτοβάθµιας εκπαίδευσης πρέπει να προβαίνουν σε εσωτερική αξιολόγηση σε συγκεκριµένα διαστήµατα που κυµαίνονται από τρία έως δέκα έτη. Στις περισσότερες από αυτές τις χώρες, ο καθορισµός του χρόνου εξαρτάται από την εξωτερική αξιολόγηση. Αυτό ενδέχεται να σηµαίνει ότι και οι δύο τύποι αξιολόγησης πρέπει να λαµβάνουν χώρα κατά τη διάρκεια του ίδιου ακαδηµαϊκού έτους και να ισοδυναµούν µε µια και µόνη διαδικασία. Εναλλακτικά, αυτό ενδέχεται να σηµαίνει ότι µια εσωτερική αξιολόγηση πρέπει να πραγµατοποιείται µεταξύ δύο εξωτερικών αξιολογήσεων αλλά όχι αναγκαστικά κατά το ίδιο έτος µε την εξωτερική αξιολόγηση. Στην Ιρλανδία, από την άλλη πλευρά, ο καθορισµός του χρόνου εξαρτάται από το χρόνο της εσωτερικής αξιολόγησης. Στην Ιρλανδία, η εσωτερική αξιολόγηση, η οποία πρέπει να πραγµατοποιείται ανά δεκαετία, οδηγεί στην εξωτερική αξιολόγηση των διαδικασιών διασφάλισης ποιότητας που υιοθετούν τα ιδρύµατα τριτοβάθµιας εκπαίδευσης. Στην Αυστρία, ενδέχεται να υπάρχουν και οι δύο καταστάσεις (η εξωτερική αξιολόγηση απαιτεί την εσωτερική αξιολόγηση και το αντίστροφο). Στην ηµοκρατία της Τσεχίας, τη Γερµανία (πανεπιστήµια και κολέγια που παρέχουν προπτυχιακά (bachelor s) και µεταπτυχιακά προγράµµατα σπουδών (master s), στην Ουγγαρία και το Ηνωµένο Βασίλειο (Σκωτία), τα ιδρύµατα για την κατάρτιση των εκπαιδευτικών πρέπει και να πραγµατοποιήσουν εσωτερικές αξιολογήσεις και να εκπονήσουν ειδικές εκθέσεις αξιολόγησης όταν πραγµατοποιείται εξωτερική αξιολόγηση. Στην Ουγγαρία, απαιτούνται επιπλέον ενδιάµεσες εκθέσεις ανά τετραετία. Σε όλες τις χώρες µε διαδικασίες για την διαπίστευση προγραµµάτων ή εκπαιδευτικά ιδρύµατα (βλέπε Σχήµα 4.1), η αρχική διαπίστευση περιλαµβάνει, γενικά, και εσωτερική αξιολόγηση. Στις εννιά χώρες ή περιφέρειες όπου η συχνότητα εσωτερικής αξιολόγησης δεν έχει ορισθεί από κανονισµούς, είναι δυνατή η ύπαρξη διαφόρων σεναρίων. Στη Γαλλόφωνη Κοινότητα του Βελγίου (πανεπιστήµια), την Ισπανία και τη Γαλλία η εσωτερική αξιολόγηση συνδέεται µε την αξιολόγηση που πραγµατοποιούν τα IGAENR και CNE στη Φινλανδία και την Ισλανδία η εσωτερική αξιολόγηση πρέπει να προηγείται της εξωτερικής και η συχνότητά της δεν καθορίζεται από τους κανονισµούς. Στη Γαλλόφωνη Κοινότητα του Βελγίου, τη Γαλλία και την Ισλανδία, ο φορέας που είναι αρµόδιος για την εξωτερική αξιολόγηση αποφασίζει πότε πρέπει να πραγµατοποιείται. Στην Ισπανία και την Φινλανδία, τα ιδρύµατα τριτοβάθµιας εκπαίδευσης συµµετέχουν επίσης στην απόφαση να προβούν σε εξωτερική αξιολόγηση (βλέπε Κεφάλαιο 2, Ενότητα 2.5). Στη Φινλανδία, τα εκπαιδευτικά ιδρύµατα πρέπει επίσης να διεξάγουν εσωτερική αξιολόγηση η οποία είναι ανεξάρτητη της εξωτερικής αξιολόγησης και να προσδιορίζουν τη συχνότητά της. Στη Γαλλία (η εσωτερική αξιολόγηση συνδέεται µε την αξιολόγηση του DES) και το Ηνωµένο Βασίλειο (Αγγλία και Ουαλία), έχει οριστεί (ελάχιστη) συχνότητα της εξωτερικής αξιολόγησης αλλά δεν υπάρχει αυτούσια υποχρέωση για την ταυτόχρονη διενέργεια εσωτερικής αξιολόγησης. Επί του παρόντος, στη Γαλλία γίνονται συστάσεις στα IUFM να προβούν σε αυτόαξιολόγηση πριν από κάθε εξωτερική αξιολόγηση, αλλά θα είναι όλο και συχνότερα υποχρεωµένα να το πράξουν. 42

43 Στη Ηνωµένο Βασίλειο (Αγγλία και Ουαλία), ζητείται από τους επιθεωρητές να αξιολογήσουν και να συντάξουν αναφορές για την αποτελεσµατικότητα των συστηµάτων για την αξιολόγηση της ποιότητας της παροχής, και ζητείται από τους φορείς παροχής κατάρτισης των εκπαιδευτικών να υποβάλλουν την πιο πρόσφατη αξιολόγησή τους πριν την επιθεώρηση. Στη ανία, την Κύπρο και τη Μάλτα, η εσωτερική αξιολόγηση δεν ρυθµίζεται σε µεγάλο βαθµό από κανονισµούς, και αυτό, ισχύει, επίσης για τη συχνότητά της. Στα πανεπιστήµια στη ανία, η εσωτερική αξιολόγηση πραγµατοποιείται, γενικά, στο τέλος κάθε σχολικής περιόδου. Στη Μάλτα, η σχολή κατάρτισης εκπαιδευτικών του πανεπιστηµίου πραγµατοποιεί, συνήθως, αξιολόγηση σε ετήσια βάση. Σχήµα 3.6: Η συχνότητα εσωτερικής αξιολόγησης της αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών για τη γενική εκπαίδευση (ISCED 1-3), 2005/06 Συχνότητα αξιολόγησης που καθορίζεται από κανονισµούς Πολυετής Ετήσια BG BE fr ( 1 ), DE ( 1 ), IT, LV, LT, SI, SK, SE, NO, RO Ετήσια + άλλη λιγότερο συχνή αξιολόγηση Κυµαίνεται σε διάστηµα από τρία έως δέκα έτη CZ, DE ( 2 ), HU (ανά οκτώ έτη, κατ ελάχιστον), UK-SCT (ανά τέσσερα έτη ) BE de (ανά πέντε έτη κατ ελάχιστον ), BE nl (ανά οκτώ έτη κατ ελάχιστον), EE (κυµαίνεται µεταξύ τριών και επτά ετών), EL (ανά τέσσερα έτη κατ ελάχιστον), IE (ανά δέκα έτη κατ ελάχιστον ), NL (ανά έξι έτη), AT (ανά πέντε έτη κατ ελάχιστον), Συχνότητα αξιολόγησης που δεν καθορίζεται από κανονισµούς BE fr ( 2 ), DK, ES, FR, CY, MT, FI, UK-ENG/WLS/NIR, IS Απουσία διαδικασιών εσωτερικής αξιολόγησης : LU Αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών στο εξωτερικό: LI Πηγή: Ευρυδίκη. Πρόσθετες Σηµειώσεις Βέλγιο (BE fr): (1) αφορά ιδρύµατα που παρέχουν κατάρτιση στους εκπαιδευτικούς της προσχολικής αγωγής, της πρωτοβάθµιας και της κατώτερης βαθµίδας της δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης, και (2) σε εκπαιδευτικά ιδρύµατα που παρέχουν κατάρτιση στους εκπαιδευτικούς της ανώτερης βαθµίδας της δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης. Βέλγιο (BE de): Το Σχήµα αφορά αποκλειστικά στην εσωτερική αξιολόγηση των ιδρυµάτων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Η κατάρτιση των εκπαιδευτικών για τη γενική δευτεροβάθµια εκπαίδευση παρέχεται εκτός της Κοινότητας. Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί καταρτίζονται στη Γαλλόφωνη Κοινότητα του Βελγίου. Γερµανία: (1) αφορά τα ινστιτούτα κατάρτισης των εκπαιδευτικών (Studienseminare), και (2) την εξωτερική αξιολόγηση των πανεπιστηµίων και των κολλεγίων κατάρτισης εκπαιδευτικών. Ελλάδα: Τα στοιχεία αφορούν τον νόµο για τη διασφάλιση ποιότητας στην τριτοβάθµια εκπαίδευση τον Αύγουστο Κύπρος: Το Σχήµα αφορά αποκλειστικά στην εσωτερική αξιολόγηση των κολλεγίων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Λετονία: Το Σχήµα αφορά στην εσωτερική αξιολόγηση των προγραµµάτων. Λουξεµβούργο: Στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση, το γενικό τµήµα της κατάρτισης των εκπαιδευτικών διδάσκεται στο εξωτερικό. Αυστρία: Το Σχήµα αφορά τα πανεπιστήµια. 43

44 Ηνωµένο Βασίλειο (ENG/WLS/NIR): Τα στοιχεία που δίνονται αφορούν αποκλειστικά στην αξιολόγηση της αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών και όχι στην αξιολόγηση της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης γενικά. Ισλανδία: Τα ιδρύµατα τριτοβάθµιας εκπαίδευσης υποχρεούνται να εισάγουν σύστηµα εσωτερικής διασφάλισης ποιότητας, το οποίο δύναται να έχει πολλές µορφές. Νορβηγία: Το µεγαλύτερο τµήµα της εσωτερικής αξιολόγησης οργανώνεται σε ετήσια βάση, αλλά πραγµατοποιείται, επίσης, και αξιολόγηση η οποία διαρκεί περισσότερο. Επεξηγηµατική Σηµείωση εν περιλαµβάνεται η εξωτερική αξιολόγηση που πραγµατοποιείται άπαξ, για να δώσει στα εκπαιδευτικά προγράµµατα ή ιδρύµατα τη δυνατότητα να πιστοποιηθούν για πρώτη φορά. 44

45 Τα αποτελέσµατα της αξιολόγησης µπορούν να χρησιµοποιηθούν µε διάφορους τρόπους, και να έχουν άµεσες ή έµµεσες επιπτώσεις για τα ιδρύµατα ή τα προγράµµατα. Στην περίπτωση, για παράδειγµα, που διαπιστώνεται χαµηλή ποιότητα, θα χρειαστεί ίσως να εκπονηθεί και εφαρµοστεί νέο σχέδιο που θα αποβλέπει στη βελτίωση της κατάστασης, το οποίο θα αποτελείται από διάφορα µέτρα, των οποίων θα παρακολουθείται και θα αξιολογείται η εφαρµογή. Υπάρχουν, επίσης, πιθανές κυρώσεις, όπως η αφαίρεση του δικαιώµατος κάποιου ιδρύµατος να παρέχει εκπαίδευση ή να προσαρµόζεται ανάλογα η χρηµατοδότησή του. Αντίθετα, εάν τα αποτελέσµατα δείχνουν υψηλές αποδόσεις, ενδέχεται να αυξηθεί η χρηµατοδότησή τους. Πέραν των συνεπειών για τα εκπαιδευτικά ιδρύµατα, τα αποτελέσµατα της αξιολόγησης ενδέχεται να είναι, επίσης, διαθέσιµα για το προσωπικό τους, τους σπουδαστές και το ευρύτερο κοινό. Τέλος, τα συµπεράσµατα της αξιολόγησης από όλα τα εκπαιδευτικά ιδρύµατα ενδέχεται να συσχετισθούν και να συνοψισθούν στις σχετικές εθνικές εκθέσεις µε την ποιότητα της αρχικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών συνολικά. Το παρόν κεφάλαιο ασχολείται µε τα ακόλουθα θέµατα: Τις πιθανές συνέπειες αξιολόγησης των εκπαιδευτικών ιδρυµάτων ή προγραµµάτων. Τη διαθεσιµότητα των ευρηµάτων αξιολόγησης για το προσωπικό, τους σπουδαστές και το ευρύ κοινό. τη χρήση των ευρηµάτων της αξιολόγησης στην εκπόνηση δεικτών ή εθνικών εκθέσεων για την κατάσταση του συστήµατος κατάρτισης των εκπαιδευτικών ως σύνολο Πιθανές συνέπειες αξιολόγησης Στη µεγάλη πλειοψηφία των χωρών, οι κανονισµοί ορίζουν ότι οι κύριες πιθανές συνέπειες της εξωτερικής αξιολόγησης των προγραµµάτων ή ιδρυµάτων κατάρτισης εκπαιδευτικών σχετίζονται µε την επαναπιστοποίησή τους, τη χρηµατοδότηση που λαµβάνουν ή τη συνέχιση της αξιολόγησής τους, ανάλογα µε την περίπτωση. Σε πέντε µόνο χώρες ή περιφέρειες (τη Γαλλόφωνη Κοινότητα του Βελγίου, τη ανία, την Ιρλανδία, την Αυστρία και την Φινλανδία), οι πλευρές αυτές απορρέουν µόνο οριακά από τους κανονισµούς εάν αυτό συµβαίνει καθόλου. Στη Γαλλόφωνη Κοινότητα του Βελγίου, ο σκοπός της εξωτερικής αξιολόγησης είναι, κυρίως, να να δείξουν το δρόµο προς το µέλλον για το εκάστοτε εκπαιδευτικό ίδρυµα. Στόχος είναι να εισάγουν µε δική τους αποκλειστικά πρωτοβουλία µια διαδικασία µεταρρύθµισης που να είναι εµπνευσµένη από τα ευρήµατα της εξωτερικής αξιολόγησης (τα οποία παραµένουν εµπιστευτικά). Ωστόσο, τελικά η κυβέρνηση της Κοινότητας είναι αυτή που αποφασίζει για τις πιθανές συνέπειες της εξωτερικής αξιολόγησης. Στην Ιρλανδία και την Φινλανδία, η χρήση των αποτελεσµάτων της εξωτερικής αξιολόγησης είναι αρµοδιότητα του υπό αξιολόγηση ιδρύµατος. Στην Φινλαδία, ο φορέας εξωτερικής αξιολόγησης (FINHEEC) πραγµατοποιεί, συνήθως, αξιολόγηση παρακολούθησης µετά την πάροδο τριετίας. 45

46 Πηγή: Ευρυδίκη. Πρόσθετες Σηµειώσεις Βέλγιο (BE de): Το σχήµα αφορά αποκλειστικά στην αξιολόγηση των ιδρυµάτων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Η κατάρτιση των εκπαιδευτικών για τη γενική δευτεροβάθµια εκπαίδευση παρέχεται εκτός της Κοινότητας. Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί καταρτίζονται στη Γαλλόφωνη Κοινότητα του Βελγίου. ηµοκρατία της Τσεχίας: Στην περίπτωση της εξωτερικής αξιολόγησης: (1) αφορά στην αξιολόγηση εκπαιδευτικών ιδρυµάτων, και (2) στην αξιολόγηση των εκπαιδευτικών προγραµµάτων. Στην περίπτωση της εσωτερικής αξιολόγησης (1) αφορά στην ετήσια αξιολόγηση, και (2) στην αξιολόγηση που πραγµατοποιείται πριν την εξωτερική αξιολόγηση. ανία: Τα στοιχεία που αφορούν στην εσωτερική αξιολόγηση σχετίζονται µόνο µε τα πανεπιστήµια. Γερµανία: (1) αφορά την εξωτερική και την εσωτερική αξιολόγηση των πανεπιστηµίων ή των κολεγίων κατάρτισης εκπαιδευτικών που προσφέρουν προγράµµατα προπτυχιακών(bachelor s) και µεταπτυχιακών (master s) σπουδών και (2) στην εξωτερική και εσωτερική αξιολόγηση των πανεπιστηµίων, τα κολέγια κατάρτισης των εκπαιδευτικών και τα ιδρύµατα κατάρτισης των εκπαιδευτικών (Studienseminare). Ελλάδα: Τα στοιχεία αφορούν τον νόµο για τη διασφάλιση ποιότητας στην τριτοβάθµια εκπαίδευση τον Αύγουστο Κύπρος: Το σχήµα αφορά αποκλειστικά την αξιολόγηση των κολλεγίων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Λουξεµβούργο: Στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση, το γενικό τµήµα της κατάρτισης των εκπαιδευτικών διδάσκεται στο εξωτερικό. Μάλτα: Το σχέδιο βελτίωσης εφαρµόζεται, συνήθως, µετά από εσωτερική αξιολόγηση. Αυστρία: Η εξωτερική και η εσωτερική αξιολόγηση συνήθως οδηγούν στην εφαρµογή σχεδίου βελτίωσης και ενδέχεται να επηρεάσει τη χρηµατοδότηση. Ηνωµένο Βασίλειο: Τα στοιχεία αφορούν αποκλειστικά την αξιολόγηση της αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών και όχι στην αξιολόγηση της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης γενικά. Ηνωµένο Βασίλειο (NIR): Το Υπουργείο Παιδείας λαµβάνει συµβουλευτική υποστήριξη σε θέµατα διαπίστευσης από σώµα επιθεωρητών όταν κρίνεται αναγκαίο. Ισλανδία: (1) αφορά στην εσωτερική αξιολόγηση των προγραµµάτων τριτοβάθµιας εκπαίδευσης που υλοποιούνται πριν από την εξωτερική αξιολόγηση και (2) στην τακτική αξιολόγηση των ιδρυµάτων τριτοβάθµιας εκπαίδευσης. Στην πλειοψηφία των χωρών, τα αποτελέσµατα της εξωτερικής αξιολόγησης αποτελούν τη βάση για τη λήψη απόφασης σχετικά µε την (επαν)αξιολόγηση εκπαιδευτικών ιδρυµάτων ή προγραµµάτων. Αυτό σηµαίνει ότι πρέπει να προσδιορισθεί κατά πόσο ένα εκπαιδευτικό 46

47 ίδρυµα µπορεί να αναγνωριστεί επίσηµα ότι πληροί τις προϋποθέσεις που απαιτούνται από τις προδιαγραφές διαπίστευσης. Η διαδικασία επαναξιολόγησης σηµαίνει, γενικά, ότι τα νέα προγράµµατα ή ιδρύµατα κατάρτισης εκπαιδευτικών πιστοποιούνται αρχικά για µια συγκεκριµένη χρονική περίοδο (βλέπε Σχήµα 2.6), µε την εκπνοή της οποίας η υπάρχουσα διαπίστευση θα πρέπει να επανεξεταστεί µε βάση τη νέα αξιολόγηση. Τα αποτελέσµατα της αξιολόγησης χρησιµοποιούνται, συνεπώς, για τη λήψη σηµαντικών αποφάσεων για τα εκπαιδευτικά ιδρύµατα και το δικαίωµά τους να παρέχουν κατάρτιση εκπαιδευτικών και να χορηγούν τα αντίστοιχα προσόντα, και να λαµβάνουν δηµόσια χρηµατοδότηση. Θεωρητικά, εάν τα αποτελέσµατα δεν είναι ικανοποιητικά, ένα εκπαιδευτικό πρόγραµµα µπορεί να διακοπεί ή να κλείσει ένα εκπαιδευτικό ίδρυµα. Στη Λιθουανία, το Ηνωµένο Βασίλειο (Αγγλία και Ουαλία) και τη Νορβηγία, υπάρχουν µορφές εξωτερικής αξιολόγησης, κύριος σκοπός της οποίας δεν είναι η ενίσχυση τυχόν διαδικασίας (επανα)διαπίστευσης, αλλά παραγωγής αποτελεσµάτων τα οποία χρησιµοποιούνται δευτερευόντως για να ληφθούν ενηµερωµένες αποφάσεις διαπίστευσης σχετικά µε τα προγράµµατα ή ιδρύµατα κατάρτισης εκπαιδευτικών. Στη Λιθουανία, οι αξιολογήσεις που διενέργησε το κέντρο αξιολόγησης ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση θεωρούνται ως προτεραιότητα για την ενίσχυση της ποιότητας, αλλά τα αποτελέσµατά τους υποβάλλονται, επίσης, σε διαδικασία (επαν)αξιολόγησης. Στο Ηνωµένο Βασίλειο (Αγγλία και Ουαλία), ένας από τους σκοπούς της επιθεώρησης ήταν να ελέγξει τη συµµόρφωση µε τις απαιτήσεις. Εάν µια επιθεώρηση (του Ofsted ή του Estyn) διαπιστώσει ότι η παροχή δεν είναι σύµφωνη µε τις απαιτήσεις διαπίστευσης, αυτό θα αποτελούσε το έναυσµα για τον Φορέα Εκπαίδευσης και Κατάρτισης για τα Σχολεία (Training and Development Agency for Schools) (Αγγλία) ή για το Συµβούλιο Χρηµατοδότησης της Ανώτατης Εκπαίδευσης (Ουαλία) να εξετάσει την έναρξη αφαίρεσης της διαπίστευσης. Στη Νορβηγία, ο φορέας διασφάλισης ποιότητας στην εκπαίδευση αξιολογεί όλα τα ιδρύµατα Ανώτατης Εκπαίδευσης σε τακτική βάση. Εάν τα αποτελέσµατα δεν είναι ικανοποιητικά, το ενδιαφερόµενο ίδρυµα µπορεί να συνεχίσει να προσφέρει τα υφιστάµενα προγράµµατά του αλλά µπορεί να µην παρέχει νέα έως ότου βελτιώσει τις επιδόσεις του. Τα αποτελέσµατα της εξωτερικής αξιολόγησης µπορούν, επίσης, να αποτελέσουν τη βάση έναρξης πιθανής διαδικασίας επαναδιαπίστευσης. Έως σήµερα, τα προγράµµατα κατάρτισης των εκπαιδευτικών δεν υπεβλήθησαν σε καµία παρόµοια διαδικασία. Σε χώρες που διαθέτουν διαδικασίες (επανα)διαπίστευσης, εάν τα ευρήµατα της εξωτερικής αξιολόγησης οδηγούν σε άρνηση (επανα)διαπίστευσης εκπαιδευτικών προγραµµάτων ή ιδρυµάτων, η απόφαση αυτή δύναται να επηρεάσει τη δηµόσια χρηµατοδότηση την οποία λαµβάνουν. Όταν εµπλέκεται ένα πρόγραµµα, η χρηµατοδότηση αναδιοργανώνεται γενικά εντός του ενδιαφερόµενου ιδρύµατος, ενώ το ύψος της χρηµατοδότησης ενδέχεται να παραµείνει σταθερό. Στην Ισπανία και τη Σουηδία, ωστόσο, η διαδικασία διαπίστευσης δεν µπορεί να επηρεάσει τη χρηµατοδότηση µε κανένα τρόπο. Το ύψος της χρηµατοδότησης δύναται, επίσης, να παρουσιάζει διακυµάνσεις ανάλογα µε το επίπεδο της ποιότητας που παρατηρείται κατά τη διάρκεια της εξωτερικής αξιολόγησης, όπως παραδείγµατος χάριν, στην περίπτωση του Ηνωµένου Βασιλείου. Η Γερµανόφωνη Κοινότητα του Βελγίου, η ηµοκρατία της Τσεχίας, η Γερµανία (σε ορισµένα Länder), η Γαλλία και η Πορτογαλία προσφέρουν παραδείγµατα εξωτερικής αξιολόγησης τα αποτελέσµατα των οποίων δεν χρησιµοποιούνται κατά τη διάρκεια οποιασδήποτε διαδικασίας διαπίστευσης αλλά δύνανται, όµως, να επηρεάσουν τη χρηµατοδότηση των εκπαιδευτικών ιδρυµάτων ή προγραµµάτων. 47

48 Σε περίπτωση δυσµενούς αξιολόγησης στη Γερµανόφωνη Κοινότητα του Βελγίου, το ενδιαφερόµενο εκπαιδευτικό ίδρυµα ενδέχεται να χρειαστεί να επιστρέψει τη δηµόσια χρηµατοδότηση που έλαβε για τους λειτουργικούς του ανάγκες. Τα ιδρύµατα κατάρτισης εκπαιδευτικών στη Γαλλία (Instituts universitaires de formations des maîtres IUFMs) αξιολογούνται από διάφορους φορείς (βλέπε παράρτηµα). Τα αποτελέσµατα αυτών των αξιολογήσεων συνεκτιµώνται, ιδιαίτερα, κατά τη διάρκεια των διαπραγµατεύσεων για την ανανέωση της σύµβασης χρηµατοδότησης από το δηµόσιο η οποία είναι τετραετούς διάρκειας. Στην Πορτογαλία, τα θετικά ευρήµατα µπορούν να αποτελέσουν κίνητρο για την εισαγωγή νέων προγραµµάτων ή την ανάπτυξη των ήδη υπαρχόντων. Αντίθετα, στην περίπτωση µη ικανοποιητικών αποτελεσµάτων, τα προγράµµατα µπορούν να διακοπούν προσωρινά. Στην πράξη, ωστόσο, δεν έχουν παρατηρηθεί παρόµοιες καταστάσεις. Σε όλες τις χώρες όπου η χρήση των αποτελεσµάτων της εξωτερικής αξιολόγησης υπόκειται σε κανονισµούς, λαµβάνεται συνήθως απόφαση περαιτέρω παρακολούθησης όταν ένα πρόγραµµα ή ίδρυµα δεν ικανοποιεί όλες τις απαιτούµενες προδιαγραφές ποιότητας. Σε αυτή περιλαµβάνεται συχνά η υποχρέωση εκ µέρους του ιδρύµατος να καταστρώσει σχέδιο βελτίωσης και νέας εξωτερικής αξιολόγησης µετά από συγκεκριµένη χρονική περίοδο, η οποία διαφοροποιείται µεταξύ των χωρών. Στη Γερµανία και τη Γαλλία, η παρακολούθηση είναι προαιρετική. Στην Ελλάδα και την Ισλανδία, η µοναδική συνέπεια της εξωτερικής αξιολόγησης για τα ιδρύµατα είναι η εφαρµογή ενός σχεδίου βελτίωσης. Στις περισσότερες χώρες όπου τα αποτελέσµατα της εξωτερικής αξιολόγησης χρησιµοποιούνται για την ενηµέρωση αποφάσεων (επανα) διαπίστευσης, µπορεί να χορηγηθεί υπό προϋποθέσεις ή προσωρινή πιστοποίηση σε περίπτωση µη συµµόρφωσης µε τις απαιτήσεις διαπίστευσης. Αυτή η υπό όρους διαπίστευση χορηγείται συνήθως για δύο ή τρία έτη, ενώ οργανώνεται στο µεσοδιάστηµα περαιτέρω παρακολούθηση. Στη ηµοκρατία της Τσεχίας, εάν η διαπίστευση που χορηγείται σε προγράµµατα σπουδών υπόκειται σε ορισµένες προϋποθέσεις, η πανεπιστηµιακή σχολή είναι υποχρεωµένη να υποβάλει (γενικά εντός δύο ετών) έκθεση για την συµµόρφωση µε τις επιβεβληµένες προϋποθέσεις. Στη Λετονία, ένα πρόγραµµα σπουδών µπορεί να λάβει προσωρινή διαπίστευση (για δύο έτη) µόνο άπαξ. Σε περίπτωση µη ικανοποιητικών αποτελεσµάτων στην Ουγγαρία, η επιτροπή διαπίστευσης µπορεί να προτείνει ότι ο Υπουργός Παιδείας πρέπει να αποσύρει το δικαίωµα ενός ιδρύµατος να χορηγεί τυπικά προσόντα για µια δεδοµένη περίοδο και να επαληθεύσει την εισαγωγή των αναγκαίων µέτρων. Στην περίπτωση της υπό όρους διαπίστευσης στην Πολωνία, τα ιδρύµατα κατάρτισης εκπαιδευτικών πρέπει να εφαρµόσουν αµέσως σχέδιο βελτίωσης, ενώ η προθεσµία για νέα αξιολόγηση επιβάλλεται από τις κορυφαίες αρχές εκπαίδευσης. Σχετικά µε την εσωτερική αξιολόγηση, οι κανονισµοί επιτρέπουν την εκπόνηση ενός σχεδίου βελτίωσης στις περισσότερες χώρες. Το τελευταίο είναι υποχρεωτικό στο Βέλγιο (Γερµανόφωνη Κοινότητα), στη ηµοκρατία της Τσεχίας (για την ετήσια εσωτερική αξιολόγηση), στη ανία, στην Ελλάδα, στην Ισπανία, στην Ιρλανδία, στη Λιθουανία, στην Πολωνία, στο Ηνωµένο Βασίλειο (Σκωτία), στην Ισλανδία (για την αξιολόγηση που πραγµατοποιείται πριν από την εξωτερική αξιολόγηση), στη Νορβηγία και στη Βουλγαρία. Η εκπόνηση ενός τέτοιου σχεδίου συνιστάται στη Γαλλόφωνη Κοινότητα του Βελγίου, στη Γερµανία, στην Εσθονία, στη Σλοβακία και στη Ρουµανία, ενώ είναι προαιρετική στην Ιταλία. Σε περίπου δέκα χώρες, τα ιδρύµατα εφαρµόζουν εσωτερική αξιολόγηση για την οποία δεν εκδίδονται κανονισµοί σχετικά µε σχέδιο βελτίωσης. Οφείλεται στην αυτονοµία των ιδρυµάτων. Στη Γαλλία, την Κύπρο, τη Σλοβενία και την Ισλανδία, αυτή η εσωτερική αξιολόγηση συνιστάται ή/και υπόκειται σε πολύ λίγους κανονισµούς. Η έλλειψη κανονισµών σχετικά µε σχέδιο βελτίωσης αφορά, επίσης, στις υποχρεωτικές εσωτερικές 48

49 αξιολογήσεις που πραγµατοποιούνται πριν από την εξωτερική αξιολόγηση (Φλαµανδική Κοινότητα του Βελγίου, ηµοκρατία της Τσεχίας, Λετονία, Ουγγαρία, Κάτω Χώρες και Πορτογαλία) καθώς και σε ετήσιες εσωτερικές αξιολογήσεις (Λετονία στην περίπτωση της αξιολόγησης του προγράµµατος σπουδών, Ουγγαρία και Σουηδία). Στο Ηνωµένο Βασίλειο (Αγγλία, Ουαλία και Βόρειος Ιρλανδία), δεν υπάρχουν κανονισµοί που προβλέπουν τυχόν σχέδιο βελτίωσης ή τις πολλές πλευρές της εσωτερικής αξιολόγησης, γεγονός που δεν σηµαίνει ότι τέτοια σχέδια δεν συνιστώνται έµµεσα. Στην πλειοψηφία των χωρών, τα αποτελέσµατα της εσωτερικής αξιολόγησης λαµβάνονται, επίσης, γενικά υπόψη κατά τη διάρκεια της εξωτερικής αξιολόγησης (βλέπε Σχήµα 2.5), και στην περίπτωση µη ικανοποιητικών αποτελεσµάτων µπορεί να αντιστοιχούν σε ένα από τα στοιχεία που υπαγορεύουν περαιτέρω εξωτερική αξιολόγηση. Στη Γερµανία, η εξωτερική αξιολόγηση δεν είναι υποχρεωτική. Η διεύθυνση των πανεπιστηµίων ή των κολεγίων κατάρτισης εκπαιδευτικών ή ο Υπουργός Παιδείας στην περίπτωση των ινστιτούτων κατάρτισης (Studienseminare) δικαιούνται να ζητήσουν εξωτερική αξιολόγηση εάν θεωρήσουν ότι αυτό είναι αναγκαίο υπό το φως των αποτελεσµάτων της εσωτερικής αξιολόγησης ηµοσίευση και διαθεσιµότητα των αποτελεσµάτων Πέραν της «αρχικής» χρήσης των αποτελεσµάτων τα οποία µπορούν να επηρεάσουν άµεσα τα εκπαιδευτικά ιδρύµατα (βλέπε Ενότητα 4.1), τα αποτελέσµατα αυτά µπορούν επίσης να σταλούν για ενηµέρωση των διαφόρων φορέων που συµµετέχουν στις δραστηριότητες του εν λόγω ιδρύµατος ή του κοινού, γενικά. Οι κανονισµοί που διέπουν την έκδοση των εκάστοτε αποτελεσµάτων εξωτερικής αξιολόγησης για κάθε ίδρυµα ή πρόγραµµα είναι πολύ συνήθεις. Σε 19 χώρες, τα αποτελέσµατα αυτά δηµοσιεύονται συστηµατικά. Η συστηµατική δηµοσίευση, ωστόσο, των αποτελεσµάτων εσωτερικής αξιολόγησης απαιτείται σε έξι µόνο χώρες (την ηµοκρατία της Τσεχίας για την ετήσια εσωτερική αξιολόγηση, την Ιταλία, τη Λιθουανία, τη Σλοβακία, την Φινλανδία και τη Σουηδία). Στην Ισπανία και τη Λετονία, η δηµοσίευση των αποτελεσµάτων της εξωτερικής και της εσωτερικής αξιολόγησης είναι προαιρετική. Στην Ισπανία, το υπό εξέταση εκπαιδευτικό ίδρυµα αποφασίζει εάν πρόκειται να δηµοσιευτούν τα αποτελέσµατα. Στη Σλοβενία και το Ηνωµένο Βασίλειο (Σκωτία), τα ευρήµατα της εξωτερικής αξιολόγησης δεν δηµοσιεύονται αυτούσια, αλλά είναι διαθέσιµα µε έµµεσο τρόπο στο κοινό. Στη Σλοβενία, οι συναντήσεις εργασίας του φορέα που είναι αρµόδιος για την εξωτερική αξιολόγηση, το Συµβούλιο Τριτοβάθµιας Εκπαίδευσης, είναι δηµόσιες. Τα στοιχεία κυκλοφορούν µέσω του τύπου. Στο Ηνωµένο Βασίλειο (Σκωτία), οι εκθέσεις για τα αποτελέσµατα εξωτερικής αξιολόγησης δεν δηµοσιεύονται επίσηµα αλλά παρουσιάζονται σε κανονική συνέλευση του Συµβουλίου Γενικής Εκπαίδευσης της Σκωτίας, ενώ αρχείο των δραστηριοτήτων βρίσκονται στο δίκτυο του δηµόσιου τοµέα. Στη Νορβηγία, η δηµοσίευση των ευρηµάτων της εσωτερικής αξιολόγησης συνιστάται, ενώ στη Γερµανία, την Ελλάδα, την Ουγγαρία και το Ηνωµένο Βασίλειο (Σκωτία) είναι προαιρετική. Στην πλειοψηφία των χωρών, δεν υπάρχουν κανονισµοί ή συστάσεις για τη δηµοσίευση των αποτελεσµάτων εσωτερικής αξιολόγησης. Μπορεί, ωστόσο, η δηµοσίευση των εν λόγω αποτελεσµάτων να είναι σύνηθες φαινόµενο. Στην Ιρλανδία, οι εκθέσεις εσωτερικής και εξωτερικής αξιολόγησης δηµοσιεύονται στους ιστοτόπους των πανεπιστηµίων. Αυτό µπορεί, επίσης, να ισχύει και για την Ισπανία. Στις άλλες χώρες, οι εκθέσεις εξωτερικής αξιολόγησης µπορούν να δηµοσιεύονται από τον 49

50 φορέα που είναι αρµόδιος για την εξωτερική αξιολόγηση (Εσθονία, Ελλάδα, Γαλλία για την Comité national d évaluation, την Ουγγαρία, τις Κάτω Χώρες, τη Σλοβακία και το Ηνωµένο Βασίλειο (Αγγλία, Ουαλία και Βόρειο Ιρλανδία) ή από το Υπουργείο Παιδείας (Γερµανόφωνη Κοινότητα του Βελγίου, ηµοκρατία της Τσεχίας, Πολωνία, Πορτογαλία, Σουηδία, Ισλανδία και Ρουµανία), γενικά στους ιστοτόπους τους, ή στους ιστοτόπους των ανεξάρτητων οργανισµών που έχουν την εποπτεία για τα ιδρύµατα Ανώτατης Εκπαίδευσης(Φλαµανδική Κοινότητα του Βελγίου). Στη Γερµανία, την Ουγγαρία και τις Κάτω Χώρες, την Ισλανδία, τη Νορβηγία και τη Ρουµανία, τα αποτελέσµατα της εξωτερικής αξιολόγησης δηµοσιεύονται, επίσης, σε ενηµερωτικά φυλλάδια για την παιδεία, σε συνέδρια, σε άρθρα του τύπου κτλ. Η δηµοσίευση των ευρηµάτων αξιολόγησης σηµαίνει ότι είναι διαθέσιµα de facto για όλους όσοι συµµετέχουν στη λειτουργία ιδρυµάτων τριτοβάθµιας εκπαίδευσης. Σε όλες, ωστόσο, τις χώρες όπου η δηµοσίευση των αποτελεσµάτων της εξωτερικής αξιολόγησης είναι υποχρεωτική, λαµβάνονται, επίσης, µέτρα ώστε να είναι άµεσα διαθέσιµα για τη διεύθυνση των ιδρυµάτων και πολύ συχνά για το ακαδηµαϊκό προσωπικό και τους σπουδαστές. Αντίθετα, στη Φινλανδία δεν υπάρχει ειδικό µέσο γνωστοποίησης των αποτελεσµάτων της εξωτερικής αξιολόγησης σε µέλη του ενδιαφερόµενου ιδρύµατος. Στη Γαλλόφωνη Κοινότητα του Βελγίου και την Πολωνία (κολλέγια κατάρτισης των εκπαιδευτικών), υπάρχουν πολύ λίγοι κανονισµοί για τη δηµοσίευση των αποτελεσµάτων και την προσβασιµότητά τους εντός των ιδρυµάτων. Μόνο η διεύθυνση έχει συστηµατική πρόσβαση στα αποτελέσµατα. Στην Αυστρία, η δηµοσίευση των αποτελεσµάτων εξωτερικής και εσωτερικής αξιολόγησης δεν υπόκειται σε κανέναν κανονισµό, κάτι το οποίο ενδέχεται να οφείλεται σε έλλειψη κανονισµών για την αξιολόγηση, γενικά. Στην πράξη σε αυτήν τη χώρα, τα αποτελέσµατα της αξιολόγησης συνήθως είναι προσβάσιµα στους ενδιαφερόµενους φορείς. 50

51 Πηγή: Ευρυδίκη. 51

52 Πρόσθετες Σηµειώσεις(Σχήµα 4.2) Βέλγιο (BE de): Το σχήµα αφορά αποκλειστικά την αξιολόγηση των ιδρυµάτων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Η κατάρτιση των εκπαιδευτικών για τη γενική δευτεροβάθµια εκπαίδευση παρέχεται εκτός της Κοινότητας. Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί καταρτίζονται στη Γαλλόφωνη Κοινότητα του Βελγίου. ηµοκρατία της Τσεχίας: (1) αφορά στην ετήσια εσωτερική αξιολόγηση και (2) την εσωτερική αξιολόγηση που πραγµατοποιείται πριν την εξωτερική αξιολόγηση. ανία: Τα αποτελέσµατα εσωτερικής αξιολόγησης παρέχονται γενικά, κατόπιν σχετικού αιτήµατος. Γερµανία: Η απόφαση σχετικά µε το κατά πόσο πρέπει να δηµοσιεύονται τα αποτελέσµατα της εξωτερικής αξιολόγησης διαφέρει από το ένα Land στο άλλο. Ελλάδα: Τα στοιχεία αφορούν τον νόµο για τη διασφάλιση ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση τον Αύγουστο του Ιρλανδία: (1) αφορά στην εξωτερική επανεξέταση των πανεπιστηµίων και (2) στην εξωτερική αξιολόγηση διδακτικής πρακτικής. Κύπρος: Το σχήµα αφορά αποκλειστικά την αξιολόγηση των κολλεγίων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Λετονία: Σχετικά µε την εσωτερική αξιολόγηση, δηµοσιεύονται µόνο τα αποτελέσµατα της αξιολόγησης που πραγµατοποιείται κατά την αρχική διαπίστευση των ιδρυµάτων ή των προγραµµάτων. Λουξεµβούργο: Στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση, το γενικό τµήµα της κατάρτισης των εκπαιδευτικών διδάσκεται στο εξωτερικό. Ουγγαρία: (1) αφορά στην ετήσια εσωτερική αξιολόγηση και (2) το πρόγραµµα εσωτερικής αξιολόγησης που πραγµατοποιείται πριν την εξωτερική αξιολόγηση. Σύµφωνα µε τους κανονισµούς, τα αποτελέσµατα της ετήσιας εσωτερικής αξιολόγησης πρέπει να είναι διαθέσιµα στο κοινό, αλλά το ίδρυµα αποφασίζει εάν θα τα εκδώσει ή όχι. Μάλτα: Τα αποτελέσµατα της εσωτερικής αξιολόγησης είναι, συνήθως, διαθέσιµα στο ακαδηµαϊκό προσωπικό και τους σπουδαστές. Πολωνία: (1) αφορά την εξωτερική αξιολόγηση των πανεπιστηµίων και (2) την εξωτερική αξιολόγηση της κατάρτισης εκπαιδευτικών. Σλοβενία: Σύµφωνα µε τους εσωτερικούς κανόνες του ιδρύµατος, τα αποτελέσµατα της εσωτερικής αξιολόγησης δηµοσιεύονται στην ιστοσελίδα της ενδιαφερόµενης σχολής. Επίσης, δηµοσιεύονται σε εκθέσεις που συντάσσονται από την επιτροπή αξιολόγησης ποιότητας της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης. Ηνωµένο Βασίλειο: Τα στοιχεία αφορούν αποκλειστικά στην αξιολόγηση της αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών και όχι στην αξιολόγηση της Ανώτατης Εκπαίδευσης γενικά. Τα σχολεία που συνεργάζονται µε τα ιδρύµατα που αξιολογήθηκαν δύνανται να έχουν πρόσβαση στα αποτελέσµατα της εξωτερικής αξιολόγησης στις περισσότερες χώρες. Η κυκλοφορία των αποτελεσµάτων εσωτερικής αξιολόγησης εντός των ιδρυµάτων διέπεται από κανονισµούς σε πολύ µικρότερο βαθµό από ότι η εξωτερική αξιολόγηση, αλλά οι κανονισµοί που αφορούν σε αυτό το θέµα είναι ελαφρώς περισσότεροι και µερικές φορές πιο περιοριστικοί από εκείνους που αφορούν στην δηµοσίευση των αποτελεσµάτων. Σε 11 χώρες, τα αποτελέσµατα πρέπει να είναι προσβάσιµα στο ακαδηµαϊκό προσωπικό και τους σπουδαστές. Στην Εσθονία και τη Ρουµανία, συνιστάται επίσης και αυτή η πρακτική Παρακολούθηση µέσω δεικτών και εθνικών εκθέσεων Η παρακολούθηση του εκπαιδευτικού συστήµατος έχει διάφορους στόχους. Έχει ως στόχο να συµβάλει στον έλεγχο του συστήµατος, να παρέχει εκθέσεις για την ποιότητα και να καθιστά δυνατή την αύξηση της απόδοσής του. Συνεπάγεται την ανάγκη αναλυτικής ενηµέρωσης για το σύστηµα ως σύνολο. Τα αποτελέσµατα της αξιολόγησης των εκάστοτε ιδρυµάτων/προγραµµάτων κατάρτισης εκπαιδευτικών όπως αυτά συνοψίζονται σε εκθέσεις ή δείκτες παρέχοντας µια συνολική εικόνα της κατάστασης της αρχικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών µπορούν να παρέχουν στοιχεία για τη χάραξη πολιτικών. Η εκπόνηση, ωστόσο, εθνικών εκθέσεων και δεικτών βάσει των εκθέσεων αξιολόγησης των εκάστοτε ιδρυµάτων απέχει πολύ από τη γενική πρακτική. Μόνο η Γερµανόφωνη Κοινότητα του Βελγίου, η Γερµανία (στην περίπτωση εξωτερικής αξιολόγησης που συνδέεται µε διαπίστευση προγραµµάτων τύπου προπτυχιακών και µεταπτυχιακών σπουδών) (bachelor s- and master s), η Ελλάδα, η Ιρλανδία (για την εσωτερική και την εξωτερική αξιολόγηση της διδακτικής πρακτικής), η Λιθουανία και το 52

53 Ηνωµένο Βασίλειο (Αγγλία και Ουαλία) συντάσσουν τόσο εθνικές εκθέσεις όσο και δείκτες, είτε για την Ανώτατη Εκπαίδευση ή για την αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών, συγκεκριµένα. Εννέα χώρες συντάσσουν εθνικές εκθέσεις, οι οποίες τις περισσότερες φορές αφορούν γενικά στην τριτοβάθµια εκπαίδευση. Στις Κάτω Χώρες, τα συµπεράσµατα της εξωτερικής αξιολόγησης συγκεντρώνονται σε µια γενική έκθεση για την κατάσταση του εκπαιδευτικού συστήµατος. Στη Σουηδία, οι εθνικές εκθέσεις για την Ανώτατη Εκπαίδευση περιλαµβάνουν ειδική µνεία για την κατάρτιση των εκπαιδευτικών. Στην Ιρλανδία και το Ηνωµένο Βασίλειο (Αγγλία, Ουαλία και Βόρειος Ιρλανδία), οι εκθέσεις και οι δείκτες ασχολούνται, επίσης, συγκεκριµένα µε την κατάρτιση των εκπαιδευτικών. Στο Ηνωµένο Βασίλειο (Αγγλία και Ουαλία), οι επικεφαλής επιθεωρητές συντάσσουν ετήσια έκθεση που περιλαµβάνει ανεξάρτητη ενότητα για την κατάρτιση των εκπαιδευτικών. Επιπροσθέτως, η γενική επιθεώρηση δηµοσιεύει ειδικές εκθέσεις που ασχολούνται µε συγκεκριµένα θέµατα της κατάρτισης των εκπαιδευτικών. Πηγή: Ευρυδίκη Πρόσθετες σηµειώσεις Βέλγιο (BE de): Το σχήµα αφορά αποκλειστικά την αξιολόγηση των ιδρυµάτων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Η κατάρτιση των εκπαιδευτικών για τη γενική δευτεροβάθµια εκπαίδευση παρέχεται εκτός της Κοινότητας. Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί καταρτίζονται στη Γαλλόφωνη Κοινότητα του Βελγίου. Γερµανία: Μόνο τα αποτελέσµατα της εξωτερικής αξιολόγησης για την (επανα)διαπίστευση των προγραµµάτων (τα οποία εισάγονται σε 12 από τα 16 Länder) αποτελούν αντικείµενο των εθνικών εκθέσεων και δεικτών. Ελλάδα: Τα στοιχεία αφορούν τον νόµο για τη διασφάλιση ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση τον Αύγουστο του Ιρλανδία: (1) αφορά την αξιολόγηση των πανεπιστηµίων και (2) την αξιολόγηση της διδακτικής πρακτικής. 53

54 Κύπρος: Τα στοιχεία αφορούν αποκλειστικά την αξιολόγηση των κολλεγίων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Λουξεµβούργο: Στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση, το γενικό τµήµα της κατάρτισης των εκπαιδευτικών διδάσκεται στο εξωτερικό. Ηνωµένο Βασίλειο: Τα στοιχεία αφορούν αποκλειστικά στην αξιολόγηση της αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών και όχι στην αξιολόγηση της Ανώτατης Εκπαίδευσης γενικά. 54

55 Η επαγγελµατική κατάρτιση των εκπαιδευτικών µπορεί να έχει διάφορους στόχους και να αντιµετωπίζει διάφορες ανάγκες, από προτεραιότητες που έχουν ορισθεί σε εθνικό επίπεδο έως ιδιαίτερες ανάγκες των σχολείων ή των εκάστοτε εκπαιδευτικών. Μπορεί να λάβει πολλές µορφές οργάνωσης και να παρέχεται από ευρύ φάσµα φορέων παροχής κατάρτισης. Σε αρκετές χώρες, ο σχεδιασµός των προγραµµάτων ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης έχει αποκεντρωθεί πλήρως και αποτελεί αρµοδιότητα των σχολείων. Ως συνέπεια αυτού, τα σχολεία και οι τοπικές εκπαιδευτικές αρχές παρέχουν επιµόρφωση βασισµένη στις ικανότητες και τις αναπτυξιακές ανάγκες των εκπαιδευτικών και των σχολείων. εδοµένης της ποικιλίας των φορέων παροχής κατάρτισης και της όλο και µεγαλύτερης αυτονοµίας των σχολείων για να επιλέξουν κάποιον από αυτούς, το ζήτηµα του ελέγχου ποιότητας αποκτά, συνεπώς, ζωτική σηµασία. Η διαπίστευση και η αξιολόγηση αυτών των φορέων παροχής ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης των εκπαιδευτικών αποτελεί το επίκεντρο του παρόντος κεφαλαίου. Τα ακόλουθα ζητήµατα θα συζητηθούν λεπτοµερέστερα: Η ύπαρξη επίσηµων κανονισµών (ή πρακτικών) που επηρεάζουν τη διαπίστευση και αξιολόγηση των φορέων παροχής οι βασικές διαδικασίες που εµπλέκονται ένας ή περισσότεροι εξωτερικοί φορείς που πραγµατοποιούν διαπίστευση ή/και αξιολόγηση το πεδίο της εν λόγω διαπίστευσης ή/και αξιολόγησης η συχνότητα της εν λόγω διαπίστευσης ή/και αξιολόγησης ο τρόπος χρήσης των αποτελεσµάτων αυτής Τύποι φορέα παροχής και υφιστάµενοι κανονισµοί Από τους δηµόσιους και ιδιωτικούς φορείς παροχής ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης, ορίσθηκαν έξι βασικοί τύποι για αυτή την έρευνα (βλέπε Σχήµα 5.1). Στη µεγάλη πλειοψηφία των χωρών, όλοι ή σχεδόν όλοι οι τύποι φορέα παροχής υπάρχουν, µε εξαίρεση ορισµένες χώρες µε έναν ή δύο φορείς παροχής, όπως φαίνεται από τα παρακάτω παραδείγµατα. Στην Ελλάδα και την Κύπρο, τα κέντρα ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης των εκπαιδευτικών των δηµόσιων αρχών αποτελούν τους µόνους φορείς που προσφέρουν κατάρτιση. Στο Λουξεµβούργο, η ενδοϋπηρεσιακή επιµόρφωση παρέχεται µόνο σε ιδρύµατα Ανώτατης Εκπαίδευσης και ιδρύµατα παροχής αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών. Στη Νορβηγία, τα ιδρύµατα Ανώτατης Εκπαίδευσης αποτελούν το µοναδικό φορέα παροχής ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης των εκπαιδευτικών. 55

56 Πηγή: Ευρυδίκη. Πρόσθετες σηµειώσεις Βέλγιο (BE de): Τα στοιχεία αφορούν αποκλειστικά το Institut de la formation en cours de carrière (Ινστιτούτο ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης) το οποίο είναι αρµόδιο για την οργάνωση και την αξιολόγηση της ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης σε κοινό επίπεδο όλων των δηµόσιων και ιδιωτικών φορέων κατάρτισης (interréseaux). Λουξεµβούργο: Το Σεπτέµβριο 2005, ο υπουργός παιδείας ανακοίνωσε τη δηµιουργία ενός φορέα διασφάλισης της ποιότητας στα σχολεία και ένα ινστιτούτο ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης εκπαιδευτικών. Τα δύο αυτά προγράµµατα βρίσκονται σε φάση υλοποίησης. Λετονία: Είναι δυνατό να υλοποιηθούν και τα προγράµµατα που δεν έχουν εγκριθεί, αλλά µόνο τα εγκεκριµένα προγράµµατα περιλαµβάνονται σε κατάλογο υποχρεωτικών τµηµάτων ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης για εκπαιδευτικούς. Λιθουανία: Τα σχέδια κανονισµών για την αξιολόγηση της ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης των εκπαιδευτικών αποτελούν την τελική φάση της νόµιµης έγκρισης. Η έγκρισή τους καθώς και η πρώτη αξιολόγηση αυτών έχει προγραµµατισθεί για το Ισλανδία: εν έχει πραγµατοποιηθεί ακόµη αξιολόγηση των ιδρυµάτων Ανώτατης Εκπαίδευσης που παρέχουν ενδοϋπηρεσιακή επιµόρφωση εκπαιδευτικών. Οι τοπικές αρχές παρέχουν ενδοϋπηρεσιακή επιµόρφωση για την πρωτοβάθµια και την κατώτερη βαθµίδα της δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης. Τα σωµατεία των εκπαιδευτικών αποφασίζουν και σχεδιάζουν δραστηριότητες κατά την εργασία µαζί µε τα ιδρύµατα τριτοβάθµιας εκπαίδευσης. 56

57 Ανεξάρτητα από τον αριθµό των υπαρχόντων φορέων, οι φορείς ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης υπόκεινται στους κανονισµούς για την διαπίστευση ή/και αξιολόγηση στις περισσότερες χώρες. Και οι δύο διαδικασίες εκπροσωπούνται σε ίση βάση περίπου. Στη Γερµανόφωνη Κοινότητα του Βελγίου, τη Σουηδία και τη Νορβηγία, οι κανονισµοί που αφορούν στην αξιολόγηση των ιδρυµάτων ή προγραµµάτων αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών ισχύουν, επίσης, και για την αξιολόγηση της ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης εκπαιδευτικών. Στη Σουηδία, ένας από τους ακρογωνιαίους λίθους της Μεταρρύθµισης της Κατάρτισης των Εκπαιδευτικών του 2001 ήταν η δια βίου µάθηση. Τα στοιχεία της δοµής της αρχικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών είναι εποµένως ανοικτά σε εν ενεργεία εκπαιδευτικούς. Αυτό σηµαίνει ότι η ενδοϋπηρεσιακή επιµόρφωση εκπαιδευτικών υποβάλλεται στην ίδια αξιολόγηση ποιότητας όπως και η τριτοβάθµια εκπαίδευση. Σε εννιά χώρες, συγκεκριµένα τη Γερµανία, την Ισπανία, την Ουγγαρία, τις Κάτω Χώρες, την Πολωνία, την Πορτογαλία, τη Σλοβενία, τη Βουλγαρία και τη Ρουµανία, οι κανονισµοί για την αξιολόγηση και την διαπίστευση ισχύουν για όλους τους τύπους φορέα παροχής που υπάρχουν σε κάθε χώρα. Στη Γαλλόφωνη και τη Γερµανόφωνη Κοινότητα του Βελγίου, την Εσθονία, την Ελλάδα, τη Σουηδία, την Ισλανδία και τη Νορβηγία, οι κανονισµοί εφαρµόζονται µόνο στην αξιολόγηση της ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης των εκπαιδευτικών, ενώ στην ηµοκρατία της Τσεχίας, τη ανία, τη Λετονία, το Λουξεµβούργο, τη Σλοβακία και την Φινλανδία, οι κανονισµοί αφορούν αποκλειστικά στην διαπίστευση. Στην Ιρλανδία και την Ιταλία η κατάσταση είναι πιο πολύπλοκη. Σε αυτές τις δύο χώρες, οι κανονισµοί τόσο για την διαπίστευση όσο και για την αξιολόγηση ισχύουν για ορισµένους φορείς παροχής εκπαίδευσης ενώ για άλλους φορείς, οι κανονισµοί ισχύουν για µια µόνο από τις δύο διαδικασίες. Στην Ιρλανδία, οι κανονισµοί για την αξιολόγηση της ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης των εκπαιδευτικών υπάρχουν στην περίπτωση των ιδρυµάτων αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών, τα σωµατεία ή τις ενώσεις εκπαιδευτικών και άλλους φορείς παροχής εκπαίδευσης όπως οι ΜΚΟ ή οι ιδιωτικές εταιρείες, αλλά όχι στην περίπτωση των ιδρυµάτων τριτοβάθµιας εκπαίδευσης. Η κατάσταση είναι παρόµοια στην Ιταλία, όπου οι κανονισµοί για την διαπίστευση δεν ισχύουν για τα ιδρύµατα Ανώτατης Εκπαίδευσης ή τα ιδρύµατα αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών. Σε έξι χώρες (το Βέλγιο, τη ανία, την Ιταλία, τη Φινλανδία, τη Σουηδία και την Ισλανδία), οι κανονισµοί ισχύουν για ορισµένους αλλά όχι όλους τους καθιερωµένους φορείς παροχής ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης εκπαιδευτικών. Στην Φινλανδία, µόνο η ενδοϋπηρεσιακή επιµόρφωση εκπαιδευτικών 30 τουλάχιστον ECTS που παρέχονται από τα ιδρύµατα Ανώτατης Εκπαίδευσης δύναται να πιστοποιηθεί από το FINHEEC, κατόπιν σχετικού αιτήµατος του φορέα παροχής. Το περιεχόµενο του τµήµατος κατάρτισης πρέπει να είναι συναφές προς τους στόχους και τις στρατηγικές των εκπαιδευτικών ιδρυµάτων και την αρχική κατάρτιση των συµµετεχόντων. Στη Γαλλία, την Κύπρο, τη Λιθουανία, τη Μάλτα, την Αυστρία και το Ηνωµένο Βασίλειο, δεν υπάρχουν κανονισµοί σχετικά µε την διαπίστευση ή την αξιολόγηση των φορέων παροχής ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης εκπαιδευτικών. Στις περισσότερες από αυτές τις 57

58 χώρες, ωστόσο, υπάρχουν ορισµένες πρακτικές αξιολόγησης ή διαπίστευσης που δεν διέπονται από κανονισµούς. Στη Γαλλία, η µόνη διαδικασία είναι µια πρόσκληση παροχής ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης εκπαιδευτικών. Αυτή εκδίδεται σε κάθε académie από την αρµόδια διοικητική αρχή, η οποία αποφασίζει εάν θα ορίσει ή όχι έναν συγκεκριµένο φορέα υπεύθυνο για έναν συγκεκριµένο τύπο κατάρτισης. Παρά την απουσία κανονισµών στην Κύπρο, η αξιολόγηση των προγραµµάτων ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης διενεργείται από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισµού. Στη Μάλτα, οι διοργανωτές ενθαρρύνονται να επανεξετάσουν τα τµήµατα κατάρτισής τους, ζητώντας από όλους τους συµµετέχοντες να συµπληρώσουν ερωτηµατολόγια. Στην Αυστρία, τα Pädagogischen Institute (εκπαιδευτικά ιδρύµατα ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης εκπαιδευτικών) δηµοσιεύουν µια ετήσια έκθεση σχετικά µε τις παρεχόµενες υπηρεσίες. Εκτός από την τακτική αξιολόγηση της ποιότητας των τµηµάτων κατάρτισης µέσω ερωτηµατολογίων, ορισµένα προγράµµατα κατάρτισης αξιολογούνται ευρύτερα. Παραδείγµατος χάριν, η κατάρτιση στο µάθηµα των αγγλικών ως δεύτερη ξένη γλώσσα των εκπαιδευτικών της πρωτοβάθµιας εκπαίδευσης στην επαρχία της Άνω Αυστρίας, η οποία είχε οργανωθεί από το Pädagogische Institut des Bundes in Oberösterreich, συγκρίθηκε µε το αντίστοιχο µάθηµα στην Αγγλία. Επιπλέον, το 2004, το Rechnungshof (το Ελεγκτικό ικαστήριο της Αυστρίας) διερεύνησε το βαθµό συµβολής της ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης των εκπαιδευτικών στη βελτίωση της ποιότητας στη διδασκαλία και τη µάθηση. Οι ερευνητές επισκέφτηκαν αρκετά Pädagogische Institute στην Άνω Αυστρία, τη Στύρια, το Τυρόλο και τη Βιέννη. Συντάσσεται έκθεση για το υπουργείο Παιδείας, Επιστηµών και Πολιτισµού. Στο Ηνωµένο Βασίλειο (Αγγλία και Ουαλία), δεν υπάρχει σύστηµα - οµπρέλα για διαπίστευση ή αξιολόγηση των Φορέων Παροχής Συνεχιζόµενης Επαγγελµατικής Ανάπτυξης (CPD). Ωστόσο, υπάρχουν ορισµένες διαδικασίες αξιολόγησης σε λειτουργία, οι οποίες πηγάζουν από αρµοδιότητες που θεσπίζονται µε νοµοθετική πράξη. Το Ofsted (στην Αγγλία) και το Estyn (στην Ουαλία) παρέχουν συµβουλευτική υποστήριξη για όλες τις πτυχές της κατάρτισης των εκπαιδευτικών και της συνεχιζόµενης επαγγελµατικής κατάρτισης. Η συµβουλευτική αυτή υποστήριξη βασίζεται σε στοιχεία από τα υλοποιούµενα προγράµµατα επιθεωρήσης/εων στα κατά τόπους σχολεία και υπηρεσίες για παιδιά και νέους και από άλλες επισκέψεις επιθεωρητών. Επιπλέον, στην Αγγλία, ο Φορέας Κατάρτισης και Ανάπτυξης για τα Σχολεία έχει εκτενές πεδίο αρµοδιοτήτων που καλύπτει την ενδοϋπηρεσιακή επιµόρφωση για τους εκπαιδευτικούς. Ένας από τους σκοπούς της είναι να παρακολουθεί την ποιότητα και την κάλυψη των CPD σε περιφέρειες και γνωστικά αντικείµενα. 58

59 5.2. Βασικές διαδικασίες Η διαδικασία διαπίστευσης και αξιολόγησης των φορέων παροχής ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης ενδέχεται να αποτελείται από διάφορες διαδικασίες, όπως µια επί τόπου επίσκεψη ή ανάλυση γραπτού σχεδίου, ή έκθεση αυτο-αξιολόγησης του εκπαιδευτικού ιδρύµατος ή άλλα βασικά έγγραφα. Μια εσωτερική αξιολόγηση ενδέχεται, επίσης, να αποτελεί µέρος της διαδικασίας διαπίστευσης και αξιολόγησης. Ένδεκα χώρες ή περιφέρειες (η Γαλλόφωνη και η Φλαµανδική Κοινότητα του Βελγίου, η Ισπανία, η Λετονία, η Ουγγαρία, οι Κάτω Χώρες, η Πολωνία, η Πορτογαλία, η Σλοβακία, η Βουλγαρία και η Ρουµανία) εφαρµόζουν όλες ή σχεδόν όλες τις διαδικασίες που αναφέρονται στο Σχήµα 5.2, κυρίως σε υποχρεωτική βάση. Στην Ισπανία, ανάλογα µε τη νοµοθεσία της ενδιαφερόµενης Αυτόνοµης Κοινότητας, η αξιολόγηση των φορέων παροχής κατάρτισης εκπαιδευτικών αποτελείται από διαφορετικά στοιχεία. Εκείνα που αναφέρονται ως «υποχρεωτικά» στο Σχήµα 5.2 είναι κοινά σε όλες τις Αυτόνοµες Κοινότητες, ενώ εκείνες που ορίζονται ως «προαιρετικές» αντικατοπτρίζουν την κατάσταση σε ορισµένες µόνο από αυτές. 59

60 Πηγή: Ευρυδίκη. Πρόσθετες σηµειώσεις Βέλγιο (BE fr): Τα στοιχεία αφορούν αποκλειστικά το Institut de la formation en cours de carrière (ινστιτούτο ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης) το οποίο είναι αρµόδιο για την οργάνωση και την αξιολόγηση της ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης σε κοινό επίπεδο όλων των δηµόσιων και ιδιωτικών φορέων κατάρτισης (interréseaux). Ιρλανδία: Τα στοιχεία αναφέρονται στην εξωτερική αξιολόγηση δείγµατος τµηµάτων ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης εκπαιδευτικών και την περιοδική αξιολόγηση φορέων παροχής ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης. Ιταλία: (1) αναφέρεται στα ιδρύµατα Ανώτατης Εκπαίδευσης και τα ιδρύµατα αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών, και (2) στις ενώσεις ή τα σωµατεία εκπαιδευτικών και φορείς παροχής κατάρτισης του ιδιωτικού τοµέα. Λιθουανία: Τα σχέδια κανονισµών περιλαµβάνουν όλες σχεδόν τις διαδικασίες σε υποχρεωτική βάση. Σλοβενία: Τα στοιχεία αφορούν µόνο τη διαπίστευση. Ισλανδία: εν έχει πραγµατοποιηθεί ακόµη αξιολόγηση των ιδρυµάτων Ανώτατης Εκπαίδευσης που παρέχουν ενδοϋπηρεσιακή επιµόρφωση εκπαιδευτικών. Σε οκτώ χώρες (τη Γαλλία, την Κύπρο, τη Λιθουανία, το Λουξεµβούργο, τη Μάλτα, την Αυστρία, την Φινλανδία και το Ηνωµένο Βασίλειο), δεν υπάρχουν καθόλου επίσηµοι κανονισµοί σχετικά µε τις βασικές διαδικασίες διαπίστευσης ή αξιολόγησης. Σχετικά µε την εξωτερική αξιολόγηση, οι βασικές διαδικασίες στις άλλες χώρες αφορούν στην ανάλυση ενός γραπτού σχεδίου και επί τόπου επισκέψεων. Όλες σχεδόν οι χώρες που έχουν επίσηµους κανονισµούς, µε εξαίρεση τη ανία, τη Σουηδία, την Ισλανδία και τη Νορβηγία, αναλύουν γραπτό σχέδιο. Μια επί τόπου επίσκεψη είναι µια από τις βασικές διαδικασίες στις περισσότερες χώρες που διαθέτουν κανονισµούς. Στη Γαλλόφωνη Κοινότητα του Βελγίου, τη Γερµανία, την Ελλάδα, την Ισπανία (σε ορισµένες Αυτόνοµες Κοινότητες), την Ιταλία (στην περίπτωση των ενώσεων ή σωµατείων εκπαιδευτικών ή φορέων παροχής κατάρτισης του δηµόσιου τοµέα), την Ουγγαρία και τη Σλοβενία, η επίσκεψη αυτή είναι µόνο προαιρετική. Μια επί τόπου επίσκεψη δεν είναι τµήµα της διαδικασίας διαπίστευσης ή κατάρτισης για την επιµόρφωση των εκπαιδευτικών στην ηµοκρατία της Τσεχίας, τη ανία, την Εσθονία, την Ιταλία (στην περίπτωση των ιδρυµάτων Ανώτατης Εκπαίδευσης και των ιδρυµάτων αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών). 60

61 Η εσωτερική αξιολόγηση αποτελεί υποχρεωτικό τµήµα της διαπίστευσης και της αξιολόγησης των ιδρυµάτων ή προγραµµάτων επιµόρφωσης σε όλες τις χώρες που διαθέτουν κανονισµούς, µε εξαίρεση την ηµοκρατία της Τσεχίας, τη ανία, την Εσθονία, την Ιρλανδία, την Ιταλία (στην περίπτωση των σωµατείων ή ενώσεων εκπαιδευτικών και των φορέων παροχής κατάρτισης του ιδιωτικού τοµέα) και τη Σουηδία. Συνιστάται στη Γερµανόφωνη Κοινότητα του Βελγίου και τη Σλοβακία ενώ είναι προαιρετική στη Σλοβενία. Στις χώρες όπου η εσωτερική αξιολόγηση είναι υποχρεωτική ή συνιστάται, η ανάλυση της έκθεσης αξιολόγησης κατά τη διάρκεια της εξωτερικής αξιολόγησης είναι συνήθως υποχρεωτική ή συνιστάται Εξωτερικοί φορείς διαπίστευσης ή/και κατάρτισης ιάφοροι εξωτερικοί φορείς είναι αρµόδιοι για τη διαπίστευση ή/και αξιολόγηση των φορέων που παρέχουν επιµόρφωση στους εκπαιδευτικούς. Η εν λόγω αρµοδιότητα µπορεί να ανήκει σε φορέα ή επιτροπή αξιολόγησης, το Υπουργείο Παιδείας, κάποιον ανεξάρτητο φορέα (π.χ. ελεγκτικό φορέα) που εργάζεται για λογαριασµό της δηµόσιας αρχής, υπηρεσία επιθεωρητών που ιδρύθηκε για τη σχολική εκπαίδευση ή την επιµόρφωση των εκπαιδευτικών, ειδικούς εξωτερικής αξιολόγησης ή άλλους φορείς που εξαρτώνται από τη συγκεκριµένη χώρα. Στις περισσότερες χώρες και περιφέρειες, ένας µόνο φορέας είναι αρµόδιος για αυτό το είδος διαπίστευσης και αξιολόγησης. Συνήθως, είναι ένας φορέας ή επιτροπή αξιολόγησης ή το Υπουργείο Παιδείας. Σε συµφωνία µε την αποκεντρωµένη δοµή της Γερµανίας και της Ισπανίας, οι φορείς που αναλαµβάνουν την διαπίστευση ή/και την αξιολόγηση σε αυτές τις δύο χώρες µπορεί να διαφοροποιούνται µεταξύ των διαφόρων Länder ή των Αυτόνοµων Κοινοτήτων. εδοµένης της αρχής της πολιτιστικής κυριαρχίας στη Γερµανία, η γενική εποπτεία της κατάρτισης των εκπαιδευτικών κατά την εργασία αποτελεί έργο των υπουργείων σε καθένα από τα 16 Länder. Σχετικά µε την αξιολόγηση και τη διαπίστευση των εργαστηρίων, των τµηµάτων κατάρτισης και των προγραµµάτων που προσφέρουν διάφοροι φορείς, πολλά Länder ίδρυσαν ή διόρισαν κεντρικά ινστιτούτα ή φορείς για αυτόν το σκοπό. Τέτοια παραδείγµατα είναι το Institut für Qualitätsentwicklung (Ινστιτούτο για τη ιασφάλιση Ποιότητας στην Εκπαίδευση), στο Hesse και το Zentrale Evaluations- und Akkreditierungsagentur Hannover (Κεντρικός φορέας για την Αξιολόγηση και ιαπίστευση του Ανόβερο) στην Κάτω Σαξονία. Ως ανεξάρτητος φορέας, το Συµβούλιο ιαπίστευσης (Akkreditierungsrat) συµµετέχει επίσης στη διαπίστευση και την αξιολόγηση. Στην Ισπανία, οι φορείς που πραγµατοποιούν την αξιολόγηση υπάγονται στο Υπουργείο Παιδείας και τις Αυτόνοµες Κοινότητες, και διαφέρουν µεταξύ των Κοινοτήτων. Παραδείγµατος χάριν, η Αυτόνοµη Κοινότητα της Ανδαλουσίας έχει οργανώσει το σύστηµα κατάρτισης των εκπαιδευτικών κατά την εργασία γύρω από την Consejería de Educación y Ciencia (Τµήµα Παιδείας και Επιστηµών). Αυτό συντονίζεται σε τοπικό-περιφερειακό επίπεδο από την Dirección General de Evaluación Educativa y Formación del Profesorado (Γενική ιεύθυνση Εκπαιδευτικής Αξιολόγησης και Κατάρτισης των Εκπαιδευτικών Κατά την Εργασία) και σε κάθε επαρχία από την Delegación Provincial (Επαρχιακή Αντιπροσωπεία) του Υπουργείου. Η Γενική ιεύθυνση είναι ο φορέας που είναι αρµόδιος για την πραγµατοποίηση της αξιολόγησης. 61

62 Φορέας αξιολόγησης ή επιτροπή αξιολόγησης Σχήµα 5.3: Εξωτερικοί φορείς που πιστοποιούν ή/και αξιολογούν την κατάρτιση εκπαιδευτικών κατά την εργασία για τη γενική εκπαίδευση (ISCED 1-3), 2005/06 BE nl, DE (ορισµένα Länder), HU, SI, FI, NO, BG Το υπουργείο παιδείας, τµήµα ή επιτροπή υπουργείου CZ, DK, EE, EL, IT, LV, HU, PL, SK, IS Ανεξάρτητος φορέας που εργάζεται για λογαριασµό της δηµόσιας αρχής DK, DE (ορισµένα Länder), NL, PT, RO Σώµα επιθεωρητών για την σχολική εκπαίδευση BE de, DE (ορισµένα Länder), IE, PL Σώµα επιθεωρητών για την κατάρτιση των εκπαιδευτικών κατά την εργασία HU Άλλοι φορείς BE fr, ES Απουσία κανονισµών για την αξιολόγηση ή διαπίστευση φορέων παροχής κατάρτισης των εκπαιδευτικών κατά την εργασία: CY, FR, MT, AT, UK Απουσία κανονισµών σχετικά µε τους φορείς που πραγµατοποιούν την κατάρτιση ή αξιολόγηση: LU Κατάρτιση των εκπαιδευτικών κατά την εργασία στο εξωτερικό: LI εν υπάρχουν διαθέσιµα στοιχεία: SE Πηγή: Ευρυδίκη. Πρόσθετες σηµειώσεις Γερµανία και Ισπανία: Ο αρµόδιος φορέας διαφέρει µεταξύ των Länder ή των Αυτόνοµων Κοινοτήτων. Κύπρος: Αυτή τη στιγµή δηµιουργείται µονάδα έρευνας και αξιολόγησης εντός του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισµού για τη συστηµατική αξιολόγηση όλων των βαθµίδων εκπαίδευσης καθώς και για την κατάρτιση των εκπαιδευτικών κατά την εργασία. Λιθουανία: Τα σχέδια κανονισµών περιλαµβάνουν έναν φορέα αξιολόγησης εντός του Υπουργείου Παιδείας. Φινλανδία: Η κατάρτιση των εκπαιδευτικών κατά την εργασία σε τουλάχιστον 30 ECTS που παρέχονται από τα ιδρύµατα Ανώτατης Εκπαίδευσης µπορεί να διαπιστευτεί από το FINHEEC κατόπιν αιτήµατος του φορέα παροχής κατάρτισης. Ισλανδία: εν έχει πραγµατοποιηθεί ακόµη αξιολόγηση των ιδρυµάτων Ανώτατης Εκπαίδευσης που παρέχουν κατάρτιση εκπαιδευτικών κατά την εργασία. Στη ανία, την Ουγγαρία και την Πολωνία, αρκετοί φορείς εµπλέκονται στη διαδικασία διαπίστευσης και αξιολόγησης. Στη ανία, η αρχή διαπίστευσης της κατάρτισης των εκπαιδευτικών κατά την εργασία έχει παραχωρηθεί στο Υπουργείο Παιδείας ή το Υπουργείο Επιστηµών, Τεχνολογίας και Ανάπτυξης. Η εξωτερική αξιολόγηση, ωστόσο, πραγµατοποιείται, γενικά, από το Ινστιτούτο Αξιολόγησης της ανίας (EVA). Στην Ουγγαρία, η διαδικασία υλοποιείται σε τρεις βαθµίδες. Στην προπαρασκευαστική βαθµίδα, ο διοργανωτής του προγράµµατος ζητά από έναν εµπειρογνώµονα προερχόµενο από το Εθνικό Μητρώο Εµπειρογνωµόνων να γνωµοδοτήσει σχετικά µε το θέµα. Σε δεύτερο στάδιο, ένας εµπειρογνώµονας από το Pedagógus-továbbképzési Akkreditációs Testület (Φορέας ιαπίστευσης της Επιµόρφωσης των Εκπαιδευτικών) αξιολογεί το πρόγραµµα σύµφωνα µε 62

63 κατευθυντήρια γραµµή βασισµένη στους θεσπισµένους από το νόµο κανονισµούς και στη συνέχεια συντάσσει πρόταση που υποβάλλεται στον Υπουργό για την απόφαση έγκρισης του προγράµµατος. Τέλος, µετά τη γνωµοδότηση και των δύο εµπειρογνωµόνων, το πρόγραµµα αξιολογείται για άλλη µια φορά από το Υπουργείο Παιδείας και υποβάλλεται στον Υπουργό πρόταση διαπίστευσης. Η Εθνική Επιτροπή Ενδοϋπηρεσιακής Επιµόρφωσης (Országos Pedagógus-továbbképzési Bizottság) συµµετέχει, επίσης, στον έλεγχο των προγραµµάτων. Στην Πολωνία, ανάλογα µε το υπό αξιολόγηση τµήµα κατάρτισης, η αξιολόγηση πραγµατοποιείται από δύο διαφορετικούς φορείς. Το Υπουργείο Παιδείας αξιολογεί και πιστοποιεί τα τµήµατα επιµόρφωσης των εκπαιδευτικών που παρέχει το Εθνικό Κέντρο Επιµόρφωσης των Εκπαιδευτικών. Αποφασίζει, επίσης, εάν θα αναγνωρίσει τα τµήµατα απόκτησης προσόντων για τους ασκούµενους εκπαιδευτικούς, τα οποία παρέχονται από τα ιδρύµατα αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών τα απογεύµατα, τα σαββατοκύριακα ή τους θερινούς µήνες. Οι επικεφαλείς των περιφερειακών εκπαιδευτικών αρχών (kuratoria), τα οποία υπάγονται στο Υπουργείο, αξιολογούν και πιστοποιούν τµήµατα απόκτησης προσόντων που παρέχουν άλλοι φορείς εκπαίδευσης. Ένας φορέας αξιολόγησης ή επιτροπή αξιολόγησης πραγµατοποιεί τη διαπίστευση ή/και αξιολόγηση στη Φλαµανδική Κοινότητα του Βελγίου, τη Γερµανία (ορισµένα Länder), την Ουγγαρία, τη Σλοβενία, την Φινλανδία, τη Νορβηγία και τη Βουλγαρία. Στην ηµοκρατία της Τσεχίας, τη ανία, την Εσθονία, την Ελλάδα, την Ιταλία, τη Λετονία, την Ουγγαρία, την Πολωνία (στην περίπτωση των τµηµάτων κατάρτισης που παρέχει το Εθνικό Κέντρο Ενδοϋπηρεσιακής Επιµόρφωσης των Εκπαιδευτικών), τη Σλοβακία και την Ισλανδία, το Υπουργείο Παιδείας, ένα από τα τµήµατά του ή µια επιτροπή υπουργείου πραγµατοποιεί διαπίστευση ή/και αξιολόγηση ή µοιράζεται την ευθύνη της διαδικασίας. Στη ανία, το Υπουργείο Παιδείας ή το Υπουργείο Επιστηµών, Τεχνολογίας και Καινοτοµίας πραγµατοποιούν διαπίστευση. Στην Ελλάδα, η αξιολόγηση πραγµατοποιείται από επιτροπή συµβούλων και εκπαιδευτικών εµπειρογνωµόνων από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο του Υπουργείου Παιδείας, οι οποίοι είναι αρµόδιοι για την επιµόρφωση των νεοδιορισθέντων εκπαιδευτικών στα δηµόσια σχολεία. Υποστηρίζονται από οµάδα στατιστικολόγων τους οποίους έχει προσλάβει το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο ειδικά για αυτόν τον σκοπό. Στη Σλοβακία, η Επιτροπή ιαπίστευσης Κατάρτισης Ενηλίκων συγκροτήθηκε από το Υπουργείο Παιδείας για να συντονίσει τη συνεργασία των εκάστοτε φορέων παροχής κατάρτισης µε τα ιδρύµατα τριτοβάθµιας εκπαίδευσης. Η κατάρτιση των εκπαιδευτικών κατά την εργασία ελέγχεται από το υπουργείο µέσω οργανώσεων όπως τα µεθοδικά-εκπαιδευτικά κέντρα, το Εθνικό Ίδρυµα για την Εκπαίδευση και άλλα εκπαιδευτικά ιδρύµατα. Σε πέντε χώρες (τη ανία, σε ορισµένα Γερµανικά Länder, τις Κάτω Χώρες, την Πορτογαλία και τη Ρουµανία), ένας ανεξάρτητος φορέας που εργάζεται για λογαριασµό της δηµόσιας αρχής είναι αρµόδιος για την διαπίστευση ή/και την αξιολόγηση των φορέων παροχής. Τέλος, υπηρεσία επιθεωρητών για τη σχολική εκπαίδευση πραγµατοποιεί διαπίστευση ή/και αξιολόγηση της κατάρτισης των εκπαιδευτικών κατά την εργασία στη Γερµανόφωνη Κοινότητα του Βελγίου, ορισµένα Γερµανικά Länder, την Ιρλανδία και την Πολωνία. Στη 63

64 Γερµανόφωνη Κοινότητα του Βελγίου και την Ιρλανδία, η υπηρεσία επιθεωρητών αποτελεί τµήµα του Υπουργείου Παιδείας. Υπηρεσία επιθεωρητών για την κατάρτιση των εκπαιδευτικών κατά την εργασία υπάρχει µόνο στην Ουγγαρία (Εθνική Επιτροπή για την Ενδοϋπηρεσιακή Επιµόρφωση των Εκπαιδευτικών), όπου συµµετέχει στην αξιολόγηση µαζί µε άλλους φορείς. Στη Γαλλόφωνη Κοινότητα του Βελγίου, το Institut de la formation en cours de carriere, ίδρυµα αρµόδιο για όλη την Κοινότητα, οργανώνει και αξιολογεί την ενδοϋπηρεσιακή επιµόρφωση των εκπαιδευτικών, κυρίως µέσω των φορέων λειτουργίας του. Στη Λετονία, ένας εµπειρογνώµονας αξιολογεί το εν λόγω πρόγραµµα για λογαριασµό της επιτροπής έγκρισης προγραµµάτων κατάρτισης εκπαιδευτικών. Ο εµπειρογνώµονας υποβάλλει στη συνέχεια έκθεση στην αρµόδια επιτροπή έγκρισης των εν λόγω προγραµµάτων (ανάλογα µε τον τύπο του σχετικού προγράµµατος), η οποία αποφασίζει κατόπιν εάν θα εγκρίνει το πρόγραµµα ή όχι. Στο Λουξεµβούργο, δεν υπάρχουν εφαρµοστέοι κανονισµοί των φορέων που πιστοποιούν ή αξιολογούν την κατάρτιση των εκπαιδευτικών κατά την εργασία Πεδίο Όπως και στην περίπτωση της αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών (Σχήµατα 2.4 και 3.4), οι διάφορες πτυχές της παροχής που καλύπτεται από την διαπίστευση/αξιολόγηση της ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης των εκπαιδευτικών έχουν ευρύτατο φάσµα εφαρµογής. Οι πτυχές αυτές περιλαµβάνουν το περιεχόµενο του προγράµµατος, τις διδακτικές µεθόδους που χρησιµοποιούνται, τους διαθέσιµους ανθρώπινους πόρους, την ποιότητα της διδασκαλίας, τις απόψεις των συµµετεχόντων για τη δραστηριότητα που παρέχεται και κατά πόσο ικανοποιεί τις προσδοκίες τους, και κατά πόσο οι απαιτούµενες προδιαγραφές πληρούνται από συγκεκριµένες πτυχές της υποδοµής, όπως το διδακτικό υλικό. Στις µισές σχεδόν από τις υπό εξέταση χώρες, δεν υπάρχουν κανονισµοί ή συστάσεις για το φάσµα της διαπίστευσης ή/και αξιολόγησης. Ωστόσο, αυτό δεν σηµαίνει υποχρεωτικά ότι τα θέµατα που αναφέρονται στο Σχήµα 5.4 συνήθως δεν καλύπτονται. 64

65 Πηγή: Ευρυδίκη. Πρόσθετες σηµειώσεις Βέλγιο (BE fr): Τα στοιχεία αφορούν αποκλειστικά το Institut de la formation en cours de carrière. Βέλγιο (BE de): Τα στοιχεία αφορούν αποκλειστικά την ενδοϋπηρεσιακή επιµόρφωση που παρέχει το ίδρυµα τριτοβάθµιας εκπαίδευσης. Ιρλανδία: Τα στοιχεία αφορούν αποκλειστικά την εξωτερική επανεξέταση δείγµατος τµηµάτων κατάρτισης που παρέχονται για τη συνεχιζόµενη επαγγελµατική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών της πρωτοβάθµιας εκπαίδευσης. Λιθουανία: Τα προσχέδια κανονισµών περιλαµβάνουν το περιεχόµενο της δραστηριότητας, τις αρµοδιότητες των καταρτιστών και την υποδοµή καθώς και το πεδίο διαπίστευσης και αξιολόγησης. Επεξηγηµατική Σηµείωση εν λαµβάνονται υπόψη οι οικονοµικοί και διοικητικοί έλεγχοι. 65

66 Σε πολλές χώρες όπου υπάρχουν κανονισµοί, όλα ή σχεδόν όλα τα ζητήµατα που αναφέρθηκαν έχουν καλυφθεί. Στις περισσότερες από αυτές, λαµβάνεται υπόψη το περιεχόµενο της δραστηριότητας καθώς και οι µέθοδοι διδασκαλίας ή/και οι αρµοδιότητες των εκπαιδευτών. Η υποδοµή (όπως το διδακτικό υλικό, ο τεχνικός εξοπλισµός) αξιολογείται, επίσης, αρκετά συχνά. Σε οχτώ χώρες, εξετάζονται οι απόψεις των συµµετεχόντων για την κατάρτιση που λαµβάνουν. Στη Γερµανόφωνη Κοινότητα του Βελγίου, την Ισλανδία και τη Βουλγαρία οι ίδιοι κανονισµοί εφαρµόζονται για το πεδίο της αξιολόγησης ή/και την διαπίστευση της ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης και την αξιολόγηση της αρχικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών. Οι κανονισµοί αυτοί λαµβάνουν υπόψη όλες τις πτυχές που αναφέρθηκαν πιο πάνω. Αρκετές χώρες αναφέρουν διάφορες άλλες απόψεις. Η συνέπεια µεταξύ περιεχοµένου και διοργάνωσης της δραστηριότητας και των εκπαιδευτικών στόχων φαίνεται να είναι µια από τις πιο σηµαντικές πλευρές. Στη ανία, η διαπίστευση ενός νέου προγράµµατος εστιάζεται σε θέµατα όπως η διάρκεια και η οργάνωση των σπουδών (π.χ. µερικής ή πλήρους φοίτησης), προϋποθέσεις εισαγωγής, οµάδα στόχος (π.χ. το εκπαιδευτικό τους υπόβαθρο ή εργασιακή εµπειρία) καθώς και περιγραφή των µεθόδων µελλοντικής διασφάλισης ποιότητας. Στην Ισπανία, ορισµένες Αυτόνοµες Κοινότητες ρυθµίζονται σε µεγαλύτερο βαθµό ως προς το πεδίο διαπίστευσης/αξιολόγησης. Αυτή είναι η περίπτωση της Αυτόνοµης Κοινότητας των Αστούριας, όπου το επίκεντρο είναι, επίσης, ο τρόπος µε τον οποίο έχει σχεδιαστεί και εκτελεστεί το Περιφερειακό Σχέδιο και ο τρόπος συντονισµού της κατάρτισης, η χρησιµότητα της κατάρτισης, και η ποιότητα/ποσότητα του χρησιµοποιούµενου διδακτικού υλικού. Στην Ιρλανδία, η αξιολόγηση εστιάζεται, επίσης, στη συνάφεια του τµήµατος κατάρτισης µε το αναλυτικό πρόγραµµα της πρωτοβάθµιας εκπαίδευσης και το βαθµό στον οποίο η δραστηριότητα είναι σύµφωνη µε την επίσηµη πολιτική και τις κατευθυντήριες γραµµές. Στην Ουγγαρία, το επίκεντρο είναι κατά πόσο το πρόγραµµα είναι σαφές στους στόχους του και έχει σχεδιαστεί για τις αντίστοιχες οµάδα/ες στόχους, και στην επιπλέον αξία που προσφέρει στους εκπαιδευτικούς που θα καταρτισθούν. Οι αναλυτικές απαιτήσεις σχετικά µε το περιεχόµενο συγκρίνονται µε τους σκοπούς του αντίστοιχου προγράµµατος κατάρτισης και µε τα στοιχεία που δίνονται από τον διοργανωτή του προγράµµατος. Η αξιολόγηση εξετάζει κατά πόσο οι απαιτήσεις του προγράµµατος ικανοποιούν τους στόχους του, εάν το πρόγραµµα είναι σύµφωνο µε την/τις οµάδα/ες - στόχο, τους τύπους σχολείου και τις βαθµίδες εκπαίδευσης για τις οποίες προορίζεται. Επιπλέον, η αξιολόγηση αναλύει εάν το πρόγραµµα δίνει έµφαση στην επιτυχή εκµάθηση και τον τρόπο µε τον οποίο τα ζητήµατα που παρουσιάστηκαν µπορούν να εφαρµοστούν στην πράξη. Στη Λετονία, οι µέθοδοι πρέπει να αντιστοιχούν στο στόχο, τις εργασίες και τα προγραµµατισµένα αποτελέσµατα του προγράµµατος. Επιπλέον, αξιολογείται επίσης η συµφωνία µε τις νέες προδιαγραφές γνωστικών αντικειµένων και τις πρακτικές αξιολόγησης. Ο φορέας παροχής είναι αρµόδιος για την ποιότητα της εφαρµογής, τους στόχους, τις εργασίες και τα προγραµµατισµένα αποτελέσµατα του προγράµµατος. 66

67 Στη Ρουµανία, κατά τη διαδικασία διαπίστευσης λαµβάνουν υπόψη µια σειρά κριτηρίων και προϋποθέσεων, όπως είναι η νοµιµότητα του ιδρύµατος και η ύπαρξη του αναγκαίου χώρου κατάρτισης, η χρησιµότητα του προγράµµατος κατάρτισης (δηλαδή η συµφωνία του µε εθνικές πολιτικές και στρατηγικές για ανάπτυξη της εκπαίδευσης, προδιαγραφές ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης, προτεραιότητες κατάρτισης που ορίζονται σε εθνικό επίπεδο και η καταλληλότητά του για την οµάδα-στόχο), την αρχή συµβουλευτικής υποστήριξης (δηλαδή ο διαθέσιµος χρόνος, η διάρκεια των συνεδριών κατάρτισης και η οργάνωσή τους σε τµήµατα κατάρτισης πλήρους ή µερικής φοίτησης, το εσπερινό σχολείο, η εκπαίδευση από απόσταση κτλ) Συχνότητα Η συχνότητα των διαδικασιών αξιολόγησης ή/και διαπίστευσης στο πλαίσιο της ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης ρυθµίζεται από κανονισµούς σε 12 χώρες. Παρά την απουσία κανονισµών στην Κύπρο, την Ιρλανδία και τη Σλοβακία, οι πρακτικές απεικονίζουν πρότυπα τακτικής εφαρµογής. Συχνότητα που ορίζεται από κανονισµούς Σχήµα 5.5: Συχνότητα διαπίστευσης ή/και αξιολόγησης της κατάρτισης εκπαιδευτικών κατά την εργασία για τη γενική εκπαίδευση (ISCED 1-3), 2005/06 Ετήσια BE fr, EL, PL, SI Μεταξύ ενός και τριών ετών LV, EE Ανά τρία έτη CZ (διαπίστευση του προγράµµατος) Ανά τέσσερα έτη RO Ανά πέντε έτη BE de, HU, PL Ανά έξι έτη CZ (διαπίστευση του ιδρύµατος), NL, SE Απουσία κανονισµών DE, DK, FR, IE, CY, LT, MT, AT, PT, SK, FI, UK, IS, NO, BG 67

68 Ενδοϋπηρεσιακή επιµόρφωση στο εξωτερικό : LI εν υπάρχουν διαθέσιµα στοιχεία : BE nl, LU Πηγή: Ευρυδίκη. Πρόσθετες σηµειώσεις Βέλγιο (BE fr): Τα στοιχεία αφορούν αποκλειστικά το Institut de la formation en cours de carrière. Βέλγιο (BE de): Η αξιολόγηση πραγµατοποιείται στο πλαίσιο της εξωτερικής αξιολόγησης της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης, η οποία προσφέρει, επίσης, κατάρτιση των εκπαιδευτικών κατά την εργασία. Ισπανία: Η συχνότητα κυµαίνεται, παρά το γεγονός ότι πραγµατοποιείται, γενικά, µια φορά ετησίως, ανάλογα µε την Αυτόνοµη Κοινότητα. Ιρλανδία: είγµα όλων των προγραµµάτων ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης αξιολογείται σε ετήσια βάση. Ιταλία: Πρέπει να πραγµατοποιείται αξιολόγηση κατά περιόδους. Η νοµοθεσία δεν προβαίνει σε περαιτέρω διευκρινίσεις. Κύπρος και Σλοβακία: Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχουν κανονισµοί, η αξιολόγηση των προγραµµάτων ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης πραγµατοποιείται µια φορά ετησίως στο τέλος κάθε προγράµµατος. Ακόµη και σε χώρες όπου η συχνότητα ρυθµίζεται από κανονισµούς, οι καταστάσεις είναι αρκετά περίπλοκες και διαφοροποιούνται, ανάλογα µε τη διαδικασία που ακολουθείται (αυτό-αξιολόγηση, εξωτερική αξιολόγηση ή διαπίστευση). Στην Ελλάδα, η εξωτερική αξιολόγηση πραγµατοποιείται άπαξ ετησίως στο τέλος του προγράµµατος, ενώ η εσωτερική αξιολόγηση πραγµατοποιείται τρεις φορές ετησίως, στο τέλος κάθε φάσης του προγράµµατος (τρεις φάσεις συνολικά). Στην Ουγγαρία, τα νέα προγράµµατα µπορούν να πιστοποιηθούν κάθε έτος ή κάθε φορά που υποβάλλονται αιτήσεις. Οι φορείς παροχής του προγράµµατος µπορούν να αποφασίσουν σε οποιοδήποτε χρόνο να αρχίσουν προγράµµατα ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης. Η διαδικασία διαπίστευσης, ωστόσο, υπό τον συντονισµό του Φορέα ιαπίστευσης της Κατάρτισης των Εκπαιδευτικών κατά την Εργασία, αποτελεί προϋπόθεση για την έναρξη ενός προγράµµατος. Τα προγράµµατα πιστοποιούνται για πέντε έτη. Εάν οι φορείς παροχής κατάρτισης συνεχίζουν τα προγράµµατά τους µετά το πέµπτο έτος, πρέπει να υποβληθούν ξανά στη διαδικασία διαπίστευσης. Ζητείται, επίσης, από τους φορείς παροχής του προγράµµατος να εφαρµόσουν τις διαδικασίες αυτό-αξιολόγησης. Επιπλέον, ο SuliNova Kht (µια µη κερδοσκοπική οργάνωση) παρακολουθεί τα προγράµµατα ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης µέσω ενός ερωτηµατολογίου αυτό-αξιολόγησης. Στην Πολωνία, το Υπουργείο Παιδείας εποπτεύει και εγκρίνει την έκθεση για τη δραστηριότητα του Εθνικού Κέντρου Ενδοϋπηρεσιακής Επιµόρφωσης για το προηγούµενο έτος και πρόγραµµά του για το επόµενο έτος. Κάθε έτος, οι Περιφερειακές Εκπαιδευτικές Αρχές (kuratoria) υποβάλλουν στο Υπουργείο τα πορίσµατα που αφορούν στις επιδόσεις των ιδρυµάτων ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης στην αντίστοιχη περιφέρειά τους. Μια άλλη υποχρέωση του REA που επιβάλλεται από τους κανονισµούς του υπουργείου είναι η οργάνωση και η µέτρηση της ποιότητας όλων των εκπαιδευτικών ιδρυµάτων στην περιφέρεια (περιλαµβανοµένων των ιδρυµάτων κατάρτισης των εκπαιδευτικών κατά την εργασία) άπαξ κάθε πέντε έτη. Στη Σλοβενία, σύµφωνα µε τους κανονισµούς που ίσχυαν έως το ακαδηµαϊκό έτος 2004/05, µόνο µέρος των τµηµάτων ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης πιστοποιείται ετησίως. Το 2005, παραδείγµατος χάριν, το συµβούλιο 68

69 προγράµµατος αποφάσισε να αναθεωρήσει σειρά µαθηµάτων επιµόρφωσης και τµήµατα κατάρτισης για την επαγγελµατική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών. Το 2006, τα τµήµατα κατάρτισης σε θέµατα σχολείου πλήρους φοίτησης θα αποτελέσουν το επίκεντρο της αξιολόγησης Χρήση των αποτελεσµάτων Τα αποτελέσµατα της διαπίστευσης και της αξιολόγησης της ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης µπορούν να χρησιµοποιούνται µε διαφορετικούς τρόπους, µε επιπτώσεις για τα ιδρύµατα ή τα προγράµµατα, όπως και για τα αποτελέσµατα της αξιολόγησης της αρχικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών. Θεωρητικά, οι πιστοποιήσεις δύνανται να χορηγηθούν ή και να αφαιρεθούν, όπως φαίνεται από τα ακόλουθα παραδείγµατα. Στη ηµοκρατία της Τσεχίας, η διαπίστευση χορηγείται από το Υπουργείο Παιδείας, Νεότητας και Αθλητισµού µετά από σχετική σύσταση της Επιτροπής ιαπίστευσης. Εάν η ποιότητα του υποβληθείσας αίτησης δεν είναι εγγυηµένη, δεν χορηγείται διαπίστευση. Το Υπουργείο έχει το δικαίωµα να ελέγχει τα πιστοποιηµένα προγράµµατα κατά τη διάρκεια της περιόδου διαπίστευσης (τρία έτη), αλλά δεν έχουν µέχρι στιγµής εκπονηθεί κανονισµοί σχετικά µε τις διαδικασίες. Στην Ουγγαρία, τα πιστοποιηµένα προγράµµατα καταχωρούνται από το Υπουργείο Παιδείας. Σε περίπτωση που ο φορέας παροχής δεν εκτελέσει το πρόγραµµα, είναι δυνατή η αφαίρεση της διαπίστευσης. Ο συντηρητής ενός σχολείου µπορεί να ελέγξει εάν τα προγράµµατα ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης αντιστοιχούν στο παιδαγωγικό πρόγραµµα του σχολείου. Στη Λετονία, η επιτροπή έχει το δικαίωµα να αποσύρει την έγκριση που δόθηκε σε ένα πρόγραµµα εάν υπάρχουν αποδείξεις ότι δεν ήταν σύµφωνο µε τις απαιτήσεις. Στην Πολωνία, τυχόν αρνητικά αποτελέσµατα αξιολόγησης µπορούν να οδηγήσουν στην απόσυρση της διαπίστευσης από δεδοµένο εκπαιδευτικό ίδρυµα ενώ τα οικονοµικά µέσα που έχουν προγραµµατισθεί για τµήµατα ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης θα διοχετευθούν σε άλλα ιδρύµατα κατάρτισης. Στην Πορτογαλία, υπάρχει διαδικασία αρχικής διαπίστευσης για εκπαιδευτικά ιδρύµατα ή προγράµµατα. Αυτή η διαπίστευση δύναται να αφαιρεθεί σε προσωρινή ή µόνιµη βάση εάν υπάρχουν αποδείξεις για παρατυπίες. Στη Σλοβενία, ο κύριος στόχος της διαδικασίας διαπίστευσης είναι η επιλογή των προσφορών επίσηµου προγράµµατος µετά από δηµόσιο µειοδοτικό διαγωνισµό. Τα αποτελέσµατα της αξιολόγησης χρησιµοποιούνται, γενικά για την βελτίωση της παροχής. Στην Ελλάδα, τα αποτελέσµατα της αξιολόγησης της κατάρτισης των εκπαιδευτικών κατά την εργασία χρησιµοποιούνται ως στοιχεία προσαρµογής για τη βελτίωση της ανάπτυξης του προγράµµατος το επόµενο έτος. Στην Ισπανία, οι Αυτόνοµες Κοινότητες χρησιµοποιούν τα αποτελέσµατα για να συντάξουν ετήσια έκθεση µε αντικείµενο την κατάρτιση των εκπαιδευτικών για να βελτιωθεί η ποιότητα του συστήµατος ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης των εκπαιδευτικών. 69

70 Στην Κύπρο, παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχουν κανονισµοί, τα αποτελέσµατα της αξιολόγησης χρησιµοποιούνται κατά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων σε ό,τι αφορά στους στόχους, τις διαδικασίες και τους εκπαιδευτές των προγραµµάτων. Στην Αυστρία, παρά την απουσία κανονισµών, τα αποτελέσµατα της αξιολόγησης και από τα δύο ξεχωριστά τµήµατα και προγράµµατα κατάρτισης βοηθούν τα ιδρύµατα να διασφαλίσουν την ποιότητα της κατάρτισης, να αναπτύξουν προγράµµατα και να προσαρµόσουν τα προγράµµατά τους στις ανάγκες των εκπαιδευτικών και των σχολείων. Τα αποτελέσµατα της αξιολόγησης και της διαπίστευσης µπορούν, επίσης, να παρασχεθούν ως στοιχεία για τους διάφορους εµπλεκόµενους φορείς στον σχεδιασµό των δραστηριοτήτων της ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης των εκπαιδευτικών. εν φαίνεται, ωστόσο, να υπάρχει σαφές επαναλαµβανόµενο σχέδιο σχετικά µε την δηµοσίευση των αποτελεσµάτων. Στις Κάτω Χώρες, τα αποτελέσµατα της διαπίστευσης δηµοσιεύονται στην ιστοσελίδα του Nederlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie (NVAO, ή Οργανισµός ιαπίστευσης Κάτω Χωρών και Φλάνδρας). Στην Ιρλανδία, αντίγραφο της έκθεσης αξιολόγησης, η οποία µπορεί να περιλαµβάνει συστάσεις για βελτίωση, αποστέλλεται στους φορείς παροχής του τµήµατος κατάρτισης. Στη Σλοβενία, η αξιολόγηση των επιδόσεων των φορέων παροχής του προγράµµατος πραγµατοποιείται από τους συµµετέχοντες στο τέλος του τµήµατος που παρακολούθησαν. Οι εκθέσεις αυτές αποστέλλονται, στη συνέχεια, στο Συµβούλιο για τα Προγράµµατα Συνεχιζόµενης Εκπαίδευσης και Κατάρτισης του Επαγγελµατικού Προσωπικού για Σχολεία και Νηπιαγωγεία. Με βάση αυτές τις εκθέσεις, εκπονείται γενική εθνική έκθεση και συζητείται και αξιολογείται από το Συµβούλιο πριν να σταλεί στον Υπουργό Παιδείας. Τα αποτελέσµατα της εθνικής έκθεσης αξιολόγησης δηµοσιεύονται στη συνέχεια. Στην Φινλανδία, ο κατάλογος µε τα πιστοποιηµένα τµήµατα κατάρτισης δηµοσιεύεται στην ιστοσελίδα του FINHEEC. Στη Ρουµανία, τα πιστοποιηµένα προγράµµατα κατάρτισης εκπαιδευτικών δηµοσιεύονται σε έναν κατάλογο που χρησιµοποιείται από τους εκπαιδευτικούς για την επιλογή των τµηµάτων κατάρτισης των εκπαιδευτικών κατά την εργασία που αυτοί πρέπει να παρακολουθούν ανά πενταετία. 70

71 ιάφορες σηµαντικές επιρροές στην αξιολόγηση της κατάρτισης των εκπαιδευτικών στην Ευρώπη. Πρώτον, τα ιδρύµατα ή προγράµµατα αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών αποτελούν, γενικά, τµήµα της Ανώτατης Εκπαίδευσης και υπόκεινται, συνεπώς, στις τρέχουσες µεταρρυθµίσεις που πραγµατοποιούνται σε αυτόν τον τοµέα, ιδιαίτερα σε σχέση µε τη διαδικασία της Μπολόνια ( 3 ). Η ανάπτυξη της διασφάλισης ποιότητας είναι ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της διαδικασίας, και οι µεταρρυθµίσεις που υλοποιούνται ως τµήµα αυτής έχουν πραγµατικό αντίκτυπο στα προαναφερθέντα ιδρύµατα ή προγράµµατα. Αυτές οι µεταρρυθµίσεις έχουν αναφερθεί σε προηγούµενα κεφάλαια. Οι συζητήσεις και οι µεταρρυθµίσεις που περιγράφονται στη συνέχεια ασχολούνται µε δύο βασικά θέµατα τα οποία συνδέονται άµεσα µε την κατάρτιση των εκπαιδευτικών. Πολλές χώρες έχουν δροµολογήσει µεταρρυθµίσεις στην οργάνωση της αρχικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών και της κατάρτισης των εκπαιδευτικών κατά την εργασία, ενίοτε σε σχέση µε τη διαδικασία της Μπολόνια, ή προτίθενται να το πράξουν. Η κατάσταση σε ορισµένες από αυτές τις χώρες, οι οποίες σχεδίασαν να προσαρµόσουν τις διαδικασίες για την αξιολόγηση της κατάρτισης των εκπαιδευτικών, αποτελούν το θέµα της πρώτης ενότητας. Περιορισµένος αριθµός χωρών συµµετέχουν σήµερα σε συζητήσεις σχετικά µε την ποιότητα των διαδικασιών αξιολόγησης της κατάρτισης των εκπαιδευτικών. Τέτοιου είδους συζητήσεις περιγράφονται στη δεύτερη ενότητα (Επανα)προσδιορισµός των στόχων και του περιεχοµένου της κατάρτισης των εκπαιδευτικών και ανάλογη µεταβολή των διαδικασιών αξιολόγησης Η Γερµανία, η Εσθονία, η Ιταλία, το Ηνωµένο Βασίλειο (Ουαλία) και η Ρουµανία ολοκλήρωσαν πρόσφατα ή συµµετέχουν σε µεταρρυθµίσεις για τον επαναπροσδιορισµό των στόχων και του περιεχοµένου της κατάρτισης των εκπαιδευτικών κατά την εργασία σε κεντρικό ή περιφερειακό επίπεδο, και συχνά, επίσης, των προδιαγραφών των προσόντων ή των δεξιοτήτων που πρέπει να διαθέτουν οι εκπαιδευτικοί κατά την ολοκλήρωση της κατάρτισης. Η τελευταία τάση γίνεται όλο και πιο διαδεδοµένη στην Ευρώπη. Όλες αυτές οι χώρες καθιέρωσαν ή σχεδιάζουν να εισαγάγουν ειδικές διαδικασίες αξιολόγησης. Στη Λετονία, παρόµοια µεταρρύθµιση της κατάρτισης των εκπαιδευτικών κατά την εργασία η οποία δεν έχει υλοποιηθεί ακόµη, θα έχει επιπτώσεις στις διαδικασίες αξιολόγησης. Η εισαγωγή της δοµής των δύο κύκλων (προπτυχιακός/µεταπτυχιακός) σε αρκετά Länder στη Γερµανία κατέδειξε γρήγορα πόσο σηµαντική είναι η αµοιβαία αναγνώριση των προσόντων που απέκτησαν οι εκπαιδευτικοί στο πλαίσιο αυτής της νέας δοµής. Αυτή η αµοιβαία αναγνώριση βασίζεται σε κοινές προδιαγραφές προσόντων για τους µελλοντικούς εκπαιδευτικούς, τις οποίες υιοθέτησε η 3 Για περαιτέρω ενηµέρωση, βλέπε Focus on the Structure of Higher Education in Europe (Εστίαση της οµής Ανώτατης Εκπαίδευσης στην Ευρώπη). Εθνικές Τάσεις στη ιαδικασία της Μπολόνια 2004/05. Βρυξέλλες: Ευρυδίκη,

72 Kultusministerkonferenz ( ιαρκής ιάσκεψη των Υπουργών Παιδείας και Πολιτισµού των Länder) την 16 η εκεµβρίου Αργότερα, απόφαση που ψηφίστηκε τον Απρίλιο 2005, ορίζει ότι για να χορηγηθεί η εν λόγω αναγνώριση, τα τµήµατα κατάρτισης πρέπει να διαρθρωθούν σε διδακτικές ενότητες, οι οποίες θα έχουν πιστοποιηθεί και συνεπώς αξιολογηθεί εκ των προτέρων. Μέσω φορέων και άλλων οργανώσεων αξιολόγησης που συγκροτήθηκαν για αυτό το σκοπό, κατέστη δυνατή η αξιολόγηση µορφών της αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών που δεν παρασχέθηκαν σύµφωνα µε τη δοµή των δύο κύκλων, καθώς και τµήµατα ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης των εκπαιδευτικών. Το προηγούµενο σύστηµα αξιολόγησης επεδίωκε να διασφαλίσει την τήρηση των κανονισµών. Αντίθετα, οι αρµοδιότητες των νεοσυσταθέντων φορέων διευρύνθηκαν καθώς µπορούν να µετρήσουν την απόδοση της αρχικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών σε σύγκριση µε τη δαπάνη παραγωγής. Συζήτηση που βρίσκεται υπό εξέλιξη για την αξιολόγηση της αρχικής ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης των εκπαιδευτικών εξετάζει σε ποιο βαθµό η αξιολόγηση αυτού του είδους πρέπει να αποτελέσει γενική πρακτική και κατά πόσο επιτυγχάνει τους σκοπούς της. Στην Εσθονία, θεσµοθετήθηκε εθνικό σχέδιο για την ανάπτυξη της κατάρτισης των εκπαιδευτικών. Αυτό περιλαµβάνει σύντοµη περιγραφή των δεξιοτήτων που αναµένεται να έχουν οι πτυχιούχοι εκπαιδευτικοί και των βασικών στόχων των εθνικών πολιτικών για την αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών. Τα µετέπειτα στάδια του σχεδίου ασχολούνται, κυρίως, µε την ανάπτυξη των πτυχών που περιγράφονται λεπτοµερώς σε αυτό, περιλαµβανοµένων των επαγγελµατικών προδιαγραφών, των δεξιοτήτων των εκπαιδευτικών και των υποχρεωτικών απαιτήσεων σε ό,τι αφορά τα προγράµµατα κατάρτισης των εκπαιδευτικών. Τα ιδρύµατα αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών θα πρέπει να ευθυγραµµίσουν τα προγράµµατα και την οργάνωση των σπουδών τους µε τις παραπάνω προδιαγραφές. Στη συνέχεια θα εφαρµοστεί περίπλοκη διαδικασία για την διαπίστευση αυτών των προγραµµάτων σε όλα τα ενδιαφερόµενα ιδρύµατα. Στην Ιταλία, το σύστηµα αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών τελεί υπό µεταρρύθµιση. Η κυβέρνηση ενέκρινε διάταγµα για τον ορισµό των γενικών προδιαγραφών κατάρτισης που παρέχουν πρόσβαση στο επάγγελµα. Το διάταγµα περιλαµβάνει ορισµούς των κριτηρίων και διαδικασιών για την εποπτεία και την αξιολόγηση των αποτελεσµάτων της κατάρτισης των εκπαιδευτικών που παρέχονται ως τµήµα του προγράµµατος µεταπτυχιακών σπουδών (master). Το διάταγµα δεν έχει ακόµη εφαρµοστεί, καθώς απαιτούνται και άλλες αποφάσεις σχετικά µε το αναλυτικό πρόγραµµα σπουδών και τις διαδικασίες πρόσληψης που συνδέονται µε την αρχική κατάρτιση. Στη Λετονία, η βελτίωση του συστήµατος της ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης των εκπαιδευτικών, η οποία συζητείται αυτή τη στιγµή, αναµένεται να περιλάβει την αξιολόγηση φορέων παροχής και όχι µόνο προγραµµάτων. Στο Ηνωµένο Βασίλειο (Ουαλία), η Κυβέρνηση της Συνέλευσης της Ουαλίας (Welsh Assembly Government ) κάλεσε το Συµβούλιο Γενικής ιδασκαλίας για την Ουαλία να αναλάβει ηγετικό ρόλο µέσω συνεργασίας µε άλλους εταίρους για την ανάπτυξη πλαισίου επαγγελµατικής ανάπτυξης για την Ουαλία. Η προτεινόµενη δοµή προβλέπει σαφώς καθορισµένες προδιαγραφές που θα διέπουν την επαγγελµατική εξέλιξη, και ειδικές ρυθµίσεις αξιολόγησης. Έχει προγραµµατιστεί ότι τα προγράµµατα ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης θα πιστοποιηθούν και θα αξιολογηθεί η ποιότητα των φορέων παροχής τους. Στην περίπτωση της διασφάλισης ποιότητας, πρέπει να υποβληθούν συστάσεις στην Κυβέρνηση της Συνέλευσης της Ουαλίας έως τον Ιανουάριο του Στη Ρουµανία, πρόσφατη µεταρρύθµιση εστιάστηκε στη µεθοδολογία και το περιεχόµενο της ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης των εκπαιδευτικών καθώς και 72

73 στην ανάπτυξη των προδιαγραφών κατάρτισης, τα κριτήρια και τις µεθόδους αξιολόγησης και την διαπίστευση και παρακολούθηση των προγραµµάτων Συζήτηση για τις διαδικασίες αξιολόγησης Στη Γερµανία και τις Κάτω Χώρες, η µεθοδολογία για την αξιολόγηση της κατάρτισης των εκπαιδευτικών αποτελεί σήµερα αντικείµενο συζήτησης. Στη Γερµανία, συντάχθηκε έκθεση για την ενδοϋπηρεσιακή επιµόρφωση των εκπαιδευτικών από Επιτροπή που διορίστηκε από τη Μόνιµη ιάσκεψη των Υπουργών Παιδείας και Πολιτισµού των Länder. Καθώς δηµοσιεύθηκε το 2000, η έκθεση τόνισε το γεγονός ότι η κατάρτιση των εκπαιδευτικών έχρηζε αυξηµένης εµπειρικής αξιολόγησης και ανάλυσης της αποτελεσµατικότητάς της. Στις Κάτω Χώρες, οι διαδικασίες για την αξιολόγηση και την διαπίστευση των ιδρυµάτων της αρχικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών βρίσκονται σήµερα στο κέντρο της συζήτησης, καθώς τα ευρήµατα της αξιολόγησης ανά έξι έτη των ιδρυµάτων και τµηµάτων Ανώτατης Εκπαίδευσης έδειξαν ότι η ποιότητα ορισµένων προγραµµάτων για (µελλοντικούς) εκπαιδευτικούς στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση είναι κατώτερη των προδιαγραφών. Τα προβλήµατα αφορούν, κυρίως, στην αξιολόγηση των επιτευγµάτων των εκπαιδευτικών σε σύγκριση µε τα αναµενόµενα αποτελέσµατα ή µε την έλλειψη σαφήνειας στον τρόπο που ορίζονται αυτά. Στην Πολωνία, η αντιπαράθεση για την αξιολόγηση εστιάζεται, κυρίως, στο καθεστώς των κολλεγίων κατάρτισης των εκπαιδευτικών σε σύγκριση µε αυτό των πανεπιστηµίων. Στην Πολωνία, η συζήτηση έχει ως αντικείµενο το γεγονός ότι τα εν λόγω κολλέγια, τα οποία διέπονται περισσότερο από τη σχολική νοµοθεσία παρά από τη νοµοθεσία της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης, δεν µπορούν να χορηγήσουν προσόντα επιπέδου ISCED 5A. Μια πρόταση για την ευθυγράµµισή του καθεστώτος τους µε εκείνο των πανεπιστηµίων περιλαµβάνει µια ειδική επιτροπή διαπίστευσης που θα ακολουθούσε τις ίδιες διαδικασίες αξιολόγησης καθώς και εκείνες στις οποίες υπόκεινται τα πανεπιστήµια. Μια άλλη πρόταση περιλαµβάνει την ενσωµάτωση των προγραµµάτων κολλεγίων στις σπουδές προπτυχιακού (bachelor) επιπέδου. 73

74 Ο σκοπός αυτής της έρευνας ήταν να δείξει τις βασικές χαρακτηριστικές δοµές των υφιστάµενων συστηµάτων διασφάλισης ποιότητας χωρίς να επιχειρήσει κανείς λεπτοµερή ανάλυση των συγκεκριµένων πτυχών των εν λόγω συστηµάτων. Βάσει των στοιχείων που παρουσιάζονται στα Κεφάλαια 1 έως 5 της έρευνας, ακολουθεί συνοπτική παρουσίαση των κυριότερων αποτελεσµάτων σχετικά µε την διαπίστευση και την αξιολόγηση των ιδρυµάτων ή προγραµµάτων κατάρτισης των εκπαιδευτικών. ιασφάλιση Ποιότητας στην Αρχική Κατάρτιση των Εκπαιδευτικών Με εξαίρεση το Λουξεµβούργο, όλες οι χώρες που εξετάζονται στην παρούσα έρευνα υλοποίησαν επισήµως σύστηµα αξιολόγησης της αρχικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών. Ο βαθµός ρύθµισης, ωστόσο, των εν λόγω διαδικασιών αξιολόγησης από κανονισµούς διαφέρει από τη µια χώρα στην άλλη. Σε πολλές χώρες, δεν υπάρχουν κανονισµοί για την αξιολόγηση των προγραµµάτων ή ιδρυµάτων κατάρτισης των εκπαιδευτικών, ή ισχύουν µόνο για ένα συγκεκριµένο στάδιο της αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών (επαγγελµατική κατάρτιση, διδακτική πρακτική ή εισαγωγή στην εργασία). Στις περισσότερες χώρες, γενικοί κανονισµοί για την αξιολόγηση της Ανώτατης Εκπαίδευσης ισχύουν και για την αξιολόγηση της κατάρτισης των εκπαιδευτικών. Η εξωτερική αξιολόγηση είναι υποχρεωτική ή συνιστάται στις περισσότερες από τις χώρες που εξετάζονται. Η κατάσταση είναι αρκετά παρόµοια σχετικά µε την εσωτερική αξιολόγηση.. Κύρια χαρακτηριστικά εξωτερικής αξιολόγησης Στην πλειοψηφία των χωρών, η εξωτερική αξιολόγηση πραγµατοποιείται από φορέα, επιτροπή ή ανεξάρτητο φορέα αξιολόγησης που ενεργεί εκ µέρους των δηµόσιων αρχών και αξιολογητών ή/και εµπειρογνωµόνων αξιολόγησης. Τα βασικά έγγραφα τα οποία πρέπει να χρησιµοποιηθούν για να καθοριστεί το πεδίο της αξιολόγησης είναι η νοµοθεσία για την Ανώτατη Εκπαίδευση και ένας κατάλογος µε κριτήρια αξιολόγησης. Γίνεται, συνήθως, αναφορά σε ένα ή αρκετά έγγραφα, τα οποία ασχολούνται ειδικά µε την κατάρτιση των εκπαιδευτικών. Οι εξωτερικές αξιολογήσεις εστιάζονται, κυρίως, στο περιεχόµενο των αναλυτικών προγραµµάτων της κατάρτισης των εκπαιδευτικών από ξεχωριστά ιδρύµατα ή προγράµµατα. Οι µέθοδοι διδασκαλίας και αξιολόγησης εξετάζονται, επίσης, σε όλες τις χώρες. Οι συµπράξεις µε σχολεία εξετάζονται συχνότερα από ότι η ισορροπία µεταξύ γενικής και επαγγελµατικής κατάρτισης εντός της αρχικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών ή των τοποθετήσεων για εργασία σε σχολεία. Στις περισσότερες χώρες, η εξωτερική αξιολόγηση λαµβάνει υπόψη τις επιδόσεις των σπουδαστών και, σε περισσότερες από τις µισές από αυτές, τις συµπεριφορές και τις απόψεις των σπουδαστών. 74

75 Η εξωτερική αξιολόγηση συνίσταται, συνήθως, σε επί τόπου επίσκεψη η οποία συχνά περιλαµβάνει συνεντεύξεις µε τη διεύθυνση και το ακαδηµαϊκό και διοικητικό προσωπικό. Οι κανονισµοί προβλέπουν, επίσης, συχνά συνεντεύξεις µε σπουδαστές. Η συχνότητα της εξωτερικής αξιολόγησης εµφανίζει σηµαντικές διαφοροποιήσεις από τη µια χώρα στην άλλη. Στις περιπτώσεις όπου αυτή η συχνότητα ρυθµίζεται επίσης από κανονισµούς, η αξιολόγηση πραγµατοποιείται ετησίως στο ένα άκρο και, στο άλλο ανά 12 έτη. 75

76 Κύρια χαρακτηριστικά εσωτερικής αξιολόγησης Η αρµοδιότητα για τον συντονισµό της εσωτερικής αξιολόγησης εναπόκειται, κυρίως, στη διεύθυνση του ιδρύµατος ή σε ειδική επιτροπή αξιολόγησης που συγκροτήθηκε για αυτόν τον συγκεκριµένο σκοπό, και σχεδόν σε όλες τις χώρες, η διεύθυνση, το ακαδηµαϊκό προσωπικό και οι σπουδαστές συµµετέχουν εξίσου στην εσωτερική αξιολόγηση. Οι δύο βασικές επίσηµες πηγές που χρησιµοποιούνται για τον ορισµό των κριτηρίων της εσωτερικής αξιολόγησης είναι η γενική νοµοθεσία για την Ανώτατη Εκπαίδευση και τα κριτήρια που χρησιµοποιούνται για την εξωτερική αξιολόγηση. Για να συλλέξουν πληροφορίες, οι συνεντεύξεις µε τη διεύθυνση, το ακαδηµαϊκό και το διοικητικό προσωπικό και τους σπουδαστές χρησιµοποιούνται µαζί µε παρατήρηση στην τάξη σε ίση βάση στην πλειοψηφία των χωρών. Σε ό,τι αφορά το ειδικό πεδίο της εσωτερικής αξιολόγησης, σε αρκετές χώρες δεν υπάρχουν καθόλου επίσηµοι κανονισµοί από αυτήν την άποψη. Σχέσεις µεταξύ εξωτερικής και εσωτερικής αξιολόγησης Οι κανονισµοί όλων σχεδόν των χωρών ορίζουν ότι η εξωτερική αξιολόγηση πρέπει να βασίζεται στα αποτελέσµατα της εσωτερικής αξιολόγησης. Μπορεί, επίσης, να παρατηρηθεί ότι το πεδίο της εσωτερικής αξιολόγησης εξαρτάται σε µεγάλο βαθµό από τις ανάγκες της εξωτερικής αξιολόγησης. Αυτό ισχύει, επίσης, σε ότι αφορά τη συχνότητα ενώ η εσωτερική αξιολόγηση συνδέεται συχνά µε την εξωτερική αξιολόγηση αλλά ενδέχεται, επίσης, να πραγµατοποιείται συχνότερα. Χρήση των αποτελεσµάτων Στην πλειοψηφία των χωρών, τα αποτελέσµατα της εξωτερικής αξιολόγησης αποτελούν τη βάση για τη λήψη απόφασης σχετικά µε την (επαν)αξιολόγηση εκπαιδευτικών ιδρυµάτων/προγραµµάτων. Τα αποτελέσµατα αυτά δύνανται να χρησιµοποιηθούν για τη λήψη µιας σηµαντικής απόφασης σχετικά µε το δικαίωµα χορήγησης προσόντων και λήψης δηµόσιας χρηµατοδότησης. Εάν τα αποτελέσµατα είναι µη ικανοποιητικά, η παρακολούθηση περιλαµβάνει γενικά µια υποχρέωση κατάστρωσης σχεδίου βελτίωσης και διεξαγωγής νέας εξωτερικής αξιολόγησης. Σε ορισµένες περιπτώσεις, τυχόν αρνητικά αποτελέσµατα ίσως να οδηγήσουν τελικά σε διακοπή ενός προγράµµατος ή το κλείσιµο ενός ιδρύµατος. Η δηµοσίευση των εκάστοτε αποτελεσµάτων της αξιολόγησης ενός ιδρύµατος ή προγράµµατος είναι ευρέως διαδεδοµένη. Σε όλες σχεδόν τις χώρες όπου η δηµοσίευση των ευρηµάτων της εξωτερικής αξιολόγησης είναι υποχρεωτική, τα ευρήµατα αυτά καθίστανται άµεσα διαθέσιµα στη διεύθυνση των ιδρυµάτων, το ακαδηµαϊκό προσωπικό και τους σπουδαστές τους. Η εκπόνηση εθνικών εκθέσεων και δεικτών για την αρχική κατάρτιση βάσει των εκθέσεων αξιολόγησης των εκάστοτε ιδρυµάτων ή προγραµµάτων, δεν αποτελεί, ωστόσο, γενική πρακτική. ιασφάλιση Ποιότητας στην Κατάρτιση των Εκπαιδευτικών κατά την Εργασία εδοµένης της ποικιλίας των φορέων παροχής ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης και της όλο και µεγαλύτερης αυτονοµίας των σχολείων να επιλέξουν κάποιον από αυτούς, το ζήτηµα του ελέγχου ποιότητας αποκτά ζωτική σηµασία. 76

77 Όλες οι χώρες µε εξαίρεση τη Γαλλία, την Κύπρο, τη Λιθουανία, τη Μάλτα, την Αυστρία και το Ηνωµένο Βασίλειο διαθέτουν κανονισµούς σχετικά µε την διαπίστευση ή/και την αξιολόγηση των φορέων παροχής κατάρτισης εκπαιδευτικών κατά την εργασία. Σε ορισµένες χώρες, ωστόσο, οι κανονισµοί δύνανται να ισχύουν για ορισµένους από τους υπάρχοντες φορείς παροχής. Κανονικά, η ανάλυση ενός γραπτού σχεδίου προβλέπεται από τους κανονισµούς ως η βασική διαδικασία µαζί µε την ανάλυση της έκθεσης αυτό-αξιολόγησης του φορέα παροχής και µια επί τόπου επίσκεψη. Σε ορισµένες χώρες, ωστόσο, η τελευταία διενεργείται προαιρετικά. Η διαπίστευση ή η αξιολόγηση πραγµατοποιούνται, συχνά, από φορέα ή επιτροπή αξιολόγησης ή το Υπουργείο Παιδείας. Στις µισές σχεδόν από τις χώρες, δεν υπάρχουν κανονισµοί για το πεδίο της διαπίστευσης ή/και αξιολόγησης. Εκεί όπου υπάρχουν κανονισµοί, οι πτυχές που καλύπτονται σε µεγαλύτερο βαθµό είναι το περιεχόµενο της δραστηριότητας και οι µέθοδοι διδασκαλίας, οι ικανότητες των εκπαιδευτών, η υποδοµή, οι απόψεις των συµµετεχόντων και η συµφωνία µε τους εκπαιδευτικούς σκοπούς. Η συχνότητα της αξιολόγησης ή/και διαπίστευσης υπόκειται σε κανονισµούς σε 12 χώρες µόνο. Κυµαίνεται από µια φορά ετησίως έως µια φορά ανά έξι έτη, σύµφωνα µε την ακολουθούµενη διαδικασία. Τα αποτελέσµατα χρησιµοποιούνται είτε για να χορηγήσουν ή για να αποσύρουν την διαπίστευση ενός προγράµµατος ή για να συγκροτήσουν γενικά σχέδια βελτίωσης. Στο πλαίσιο της διασφάλισης ποιότητας στην τριτοβάθµια εκπαίδευση, µπορούν να διερευνηθούν περαιτέρω αρκετά ζητήµατα προβληµατισµού: Το πεδίο και οι εµπλεκόµενοι φορείς Το γεγονός ότι αξιολογούνται διάφορες πλευρές του περιεχοµένου της παρεχόµενης κατάρτισης δεν εξαλείφει αυτόµατα τον κίνδυνο ύπαρξης µιας εξαιρετικά γραφειοκρατικής διαδικασίας, οι σκοποί της οποίας δεν χαρακτηρίζονται από διαφάνεια και δεν αποτελούν µέρος της συνολικής στρατηγικής βελτίωσης ποιότητας. Το υπόβαθρο των αξιολογητών και ο τρόπος επιλογής και αξιολόγησής τους έχει επίσης σηµασία από αυτήν την άποψη. Το ζήτηµα της συχνότητας Το ερώτηµα που ενδέχεται να τεθεί είναι κατά πόσο προγράµµατα που αξιολογούνται συχνότερα είναι όντως «καλύτερα» από εκείνα που αξιολογούνται λιγότερο συχνά. Οι εξωτερικές αξιολογήσεις συγκεκριµένα ασκούν µεγάλη πίεση στους συµµετέχοντες, και πολύ συχνές αξιολογήσεις δύνανται, εποµένως, να οδηγήσουν σε σηµαντική απώλεια χρόνου και ενέργειας. Το χρονικό διάστηµα που χρειάζεται για την πραγµατική εφαρµογή των συστάσεων ενός σχεδίου βελτίωσης ενδέχεται να είναι πολύ µικρό. Από την άλλη πλευρά, το κατά πόσο οι µη συχνές αξιολογήσεις µπορούν να παρέχουν πραγµατικό έλεγχο ποιότητας είναι, επίσης, συζητήσιµο. Περαιτέρω χρήση των αποτελεσµάτων 77

78 Ο τρόπος µε τον οποίον χρησιµοποιούνται τα αποτελέσµατα της αξιολόγησης έχει ζωτική σηµασία για την «αποδοχή» του ελέγχου ποιότητας στο πλαίσιο ενός συστήµατος. Εάν χρησιµοποιούνται στο πλαίσιο ενός συστήµατος «ταξινόµησης», αυτό µπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις για τον φορέα παροχής. Η σύνταξη των εκθέσεων αξιολόγησης µπορεί, επίσης, να είναι αυτοσκοπός προκειµένου να ικανοποιήσει µια διοικητική απαίτηση χωρίς να έχει πραγµατικές επιπτώσεις για τους φορείς παροχής κατάρτισης. Ίσως να µην χορηγηθούν σε εκείνους που αξιολογήθηκε η εργασία τους. Σε αυτό το πλαίσιο, ο τρόπος µε τον οποίο εκφράζονται αυτά τα αποτελέσµατα φαίνεται να είναι, επίσης, αρκετά σηµαντικός, δηλαδή το είδος της γλώσσας που χρησιµοποιείται. Σε πολλές χώρες την τελευταία δεκαετία, ο στόχος του ορισµού του "καλού" εκπαιδευτικού οδήγησε στην ανάπτυξη προδιαγραφών ή προφίλ προσόντων τα οποία ορίζουν τις επιθυµητές ικανότητες ή χαρακτηριστικά ενός εκπαιδευτικού. Τέτοιου είδους έγγραφα διαδίδονται σε όλο και µεγαλύτερη έκταση και χρησιµοποιούνται συστηµατικά για τις διαδικασίες αξιολόγησης εκεί όπου υπάρχουν. ύνανται να βοηθήσουν στην καθοδήγηση της αξιολόγησης κατά τρόπο ώστε να λαµβάνονται πάντοτε υπ όψιν οι συνολικοί στόχοι και επιδιώξεις της κατάρτισης των εκπαιδευτικών. Το ερώτηµα που τίθεται, ωστόσο, αφορά τον τρόπο σχεδιασµού των εν λόγω προδιαγραφών και κατά πόσο µπορεί η κατάρτιση των εκπαιδευτικών να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των εν λόγω επαγγελµατικών προφίλ. Η αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών µπορεί να αποτελέσει µόνο τη βάση ανάπτυξης των ικανοτήτων των εκπαιδευτικών, η οποία µπορεί να ενισχυθεί περαιτέρω στο πλαίσιο της ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης των εκπαιδευτικών. Επιπλέον, ούτε η αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών ούτε η ενδοϋπηρεσιακή επιµόρφωση ευθύνονται αποκλειστικά για τη δηµιουργία «καλών» εκπαιδευτικών. Για να µετρηθούν οι βελτιώσεις της κατάρτισης των εκπαιδευτικών, η δηµιουργία µέτρων ελέγχου ποιότητας αποτελεί, αναµφίβολα, ένα σηµαντικό βήµα. Ο τρόπος µε τον οποίο τα εν λόγω µέτρα εφαρµόζονται είναι, ωστόσο εξίσου σηµαντικός. Σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες, τα εν λόγω µέτρα βελτίωσης ποιότητας είναι σχετικά πρόσφατα, και εποµένως η πραγµατική αποτελεσµατικότητα και επιπτώσεις τους για τη διατήρηση και τη βελτίωση της παροχής κατάρτισης παραµένει ασαφής. Περαιτέρω ανάλυση θα µπορούσε, εποµένως, να εστιαστεί στα προαναφερθέντα ζητήµατα. 78

79 EU Ευρωπαϊκή Ένωση PL Πολωνία BE Βέλγιο PT Πορτογαλία BE fr Βέλγιο Γαλλόφωνη Κοινότητα SI Σλοβενία BE de Βέλγιο Γερµανόφωνη Κοινότητα SK Σλοβακία BE nl Βέλγιο Φλαµανδική Κοινότητα FI Φινλανδία CZ ηµοκρατία της Τσεχίας SE Σουηδία DK ανία UK Ηνωµένο Βασίλειο DE Γερµανία UK-ENG Αγγλία EE Εσθονία UK-WLS Ουαλία EL Ελλάδα UK -NIR Βόρειος Ιρλανδία ES Ισπανία UK- SCT Σκωτία FR Γαλλία IE Ιρλανδία Χώρες ΕΖΕΣ/ΕΟΧ IT Ιταλία CY LV Κύπρος Λετονία LT Λιθουανία IS Ισλανδία LU Λουξεµβούργο LI Λιχτενστάιν HU Ουγγαρία NO Νορβηγία MT Μάλτα Υποψήφιες Χώρες NL Κάτω Χώρες BG Βουλγαρία AT Αυστρία RO Ρουµανία Οι τρεις χώρες της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελευθέρων Συναλλαγών οι οποίες είναι µέλη του Ευρωπαϊκού Οικονοµικού Χώρου ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ (:) εν είναι διαθέσιµα 79

80 Συντοµογραφίες ADIP Ελληνική Αρχή ιασφάλισης Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση EL ANECA Agencia Nacional de Evaluación de la Calidad y Acreditación (Εθνικός Οργανισµός ιασφάλισης Ποιότητας και ιαπίστευσης) ES AQA Österreichische Qualitätssicherungsagentur (Αυστριακός Φορέας ιασφάλισης AT Ποιότητας) CNE Comité national d évaluation des établissements publics à caractère scientifique, FR culturel et professionnel (Εθνική Επιτροπή Αξιολόγησης για επιστηµονικά, πολιτιστικά και επαγγελµατικά δηµόσια ιδρύµατα) DES Direction de l enseignement supérieur ( ιεύθυνση Ανώτερης Εκπαίδευσης) FR ECTS Estyn Ευρωπαϊκό Σύστηµα Μεταφοράς Πιστωτικών µονάδων ιεύθυνση Επιθεώρησης της Αυτής Μεγαλειότητας για την Εκπαίδευση και την Κατάρτιση στην Ουαλία UK-WLS ETI ιεύθυνση Επιθεώρησης για την Εκπαίδευση και την Κατάρτιση UK-WLS EVA Danmarks Evalueringsinstitut (Ινστιτούτο Αξιολόγησης της ανίας) DK FINHEEC Korkeakoulujen arviointineuvosto (Συµβούλιο Αξιολόγησης της Ανώτατης Εκπαίδευσης της Φινλανδίας) FI IGAENR Inspection générale de l'administration de l'éducation nationale et de la recherche (Γενική Επιθεώρηση για τη ιοίκηση της Εθνικής Εκπαίδευσης και Έρευνας) FR IUFM Institut Universitaire de Formation des Maîtres (Πανεπιστηµιακό Ινστιτούτο για την Κατάρτιση των Εκπαιδευτικών) FR NAHE Högskolverket (Εθνικός Οργανισµός για την Ανώτατη Εκπαίδευση) SE NCAAA Consiliul NaŃional pentru Evaluare şi Acreditare Academică (Εθνικό Συµβούλιο για Την Ακαδηµαϊκή Αξιολόγηση και ιαπίστευση) RO NOKUT Nasjonalt organ for kvalitet i utdanningen (Οργανισµός ιασφάλισης Ποιότητας NO στην Εκπαίδευση στη Νορβηγία) NVAO Nederlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie (Οργανισµός ιαπίστευσης NL/BE των Κάτω Χωρών και της Φλάνδρας Ofsted Γραφείο Προδιαγραφών στην Εκπαίδευση UK-ENG QAA Οργανισµός ιασφάλισης Ποιότητας UK REA Kuratoria (Περιφερειακές Εκπαιδευτικές Αρχές) PL TDA Οργανισµός Κατάρτισης και Ανάπτυξης για τα Σχολεία UK-ENG 80

81 Ορισµοί 4. ιαπίστευση: ιαδικασία µε την οποία ένα εκπαιδευτικό ίδρυµα ή πρόγραµµα κρίνεται από τις σχετικές νοµοθετικές και επαγγελµατικές αρχές ότι πληροί προκαθορισµένες προδιαγραφές προκειµένου να παρέχει εκπαίδευση ή κατάρτιση εκπαιδευτικών και να χορηγεί τα αντίστοιχα προσόντα (εκεί όπου αυτά υφίστανται). Συνώνυµα: Αναγνώριση, εγκυρότητα Συγχρονικό µοντέλο: Πρόγραµµα αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών το οποίο, από την αρχή, συνδυάζει τη γενική κατάρτιση των εκπαιδευτικών σε ένα ή περισσότερα γνωστικά αντικείµενα µε θεωρητική και πρακτική επαγγελµατική κατάρτιση των εκπαιδευτικών. ιαδοχικό µοντέλο: Πρόγραµµα αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών σε δύο στάδια. Οι σπουδαστές λαµβάνουν πρώτα γενική εκπαίδευση προκειµένου να λάβουν πτυχίο σε συγκεκριµένο γνωστικό αντικείµενο ή τοµέα σπουδών. Στο τέλος ή κοντά στο τέλος αυτής της περιόδου σπουδών, εγγράφονται σε ένα πρόγραµµα αρχικής επαγγελµατικής κατάρτισης, που τους δίνει τη δυνατότητα να αποκτήσουν προσόντα εκπαιδευτικού. Απόσυρση διαπίστευσης : Αποτέλεσµα της διαδικασίας αξιολόγησης που αφαιρεί από ένα εκπαιδευτικό ίδρυµα την άδεια συνέχισης ή παροχής µιας ή αρκετών προγραµµάτων εκπαίδευσης ή κατάρτισης (εκπαιδευτικών) και τη χορήγηση των αντίστοιχων προσόντων. Αξιολόγηση: Η γενική διαδικασία συστηµατικής και κριτικής ανάλυσης που οδηγεί σε κρίσεις ή/ και συστάσεις για βελτίωση σχετικά µε την ποιότητα ενός ιδρύµατος ή εκπαιδευτικού προγράµµατος. Συνώνυµα: Αξιολόγηση, έλεγχος, αναθεώρηση από συναδέλφους, αξιολόγηση ποιότητας, αναθεώρηση. Κριτήρια αξιολόγησης: Σηµεία ελέγχου που περιγράφουν τα χαρακτηριστικά των απαιτήσεων και προϋποθέσεων που πρέπει να ικανοποιηθούν και εποµένως παρέχουν (την ποσοτική ή/και ποιοτική) βάση από την οποία αντλείται αξιολογικό πόρισµα. Εµπειρογνώµονας κατά την αξιολόγηση: Ένα έµπειρο και πιστοποιηµένο άτοµο για την αξιολόγηση των ιδρυµάτων ή/και του προσωπικού τους. Αυτό το άτοµο µπορεί να έχει διάφορα επαγγελµατικά υπόβαθρα, παραδείγµατος χάριν έρευνα, διδασκαλία ή διεύθυνση Εξωτερική αξιολόγηση: ιαδικασία όπου ένας εξειδικευµένος εξωτερικός φορέας συλλέγει στοιχεία, πληροφορίες και δεδοµένα που αφορούν το κάθε ίδρυµα ή πρόγραµµα χωριστά προκειµένου να εκδοθεί δήλωση σχετικά µε την ποιότητά τους. Η εξωτερική αξιολόγηση πραγµατοποιείται συνήθως από οµάδα εξωτερικών εµπειρογνωµόνων, συναδέλφων ή επιθεωρητών. Συνώνυµα: Εξωτερική εποπτεία Γενική κατάρτιση των εκπαιδευτικών: Γενικά τµήµατα και βαθιά γνώση των γνωστικών αντικειµένων που θα διδάξουν όταν πιστοποιηθούν. Σκοπός αυτών των τµηµάτων κατάρτισης είναι, εποµένως, να προσφέρουν στους εκπαιδευόµενους γνώσεις για ένα ή περισσότερα γνωστικά αντικείµενα και ικανοποιητικές γενικές γνώσεις. 4 Οι ορισµοί των όρων διαπίστευση, κριτήρια αξιολόγησης, αξιολόγηση, εξωτερική αξιολόγηση, εσωτερική αξιολόγηση, συνάδελφοι, διασφάλιση ποιότητας, επιτόπου επίσκεψη, προδιαγραφές προσόντων και προδιαγραφές βασίζονται σε µεγάλο βαθµό στο έγγραφο της UNESCO Quality Assurance and Accreditation ( ιασφάλιση Ποιότητας και ιαπίστευση): Γλωσσάριο µε τους Βασικούς Όρους και Ορισµούς της Laura Grünberg and Dan Pârlea, Βουκουρέστι

82 Επιθεωρητής: Άτοµο που αξιολογεί την ποιότητα των εκπαιδευτικών παροχών και το οποίο εργάζεται εντός ενός φορέα µια εκπαιδευτικής αρχής. Μπορεί να καταρτισθεί ως εκπαιδευτικός και/ή να διαθέτει διοικητικό υπόβαθρο. Εσωτερική αξιολόγηση: ιαδικασία που πραγµατοποιείται µε ευθύνη των ατόµων που εργάζονται στο εσωτερικό ενός ιδρύµατος, και συνίσταται στη συστηµατική συλλογή των διοικητικών στοιχείων και την ερώτηση των σπουδαστών, λεκτόρων και άλλου προσωπικού. Μπορεί να θεωρηθεί ως συλλογική σκέψη για το θέµα και µια ευκαιρία για βελτίωση της ποιότητας. Συνώνυµα: Αυτo-αξιολόγηση. Συνάδελφος: Ακαδηµαϊκός της ίδιας ειδικότητας της ανώτατης εκπαίδευσης, ειδικός στον υπό αναθεώρηση τοµέα. Εργάζεται εκτός του ιδρύµατος/προγράµµατος που βρίσκεται σε φάση αξιολόγησης. Επαγγελµατική κατάρτιση εκπαιδευτικών: Τµήµα του προγράµµατος αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών το οποίο προσφέρει στους µελλοντικούς εκπαιδευτικούς θεωρητικές και πρακτικές γνώσεις για το µελλοντικό τους επάγγελµα. Εκτός των τµηµάτων κατάρτισης στην ψυχολογία και τη διδακτική µεθοδολογία, περιλαµβάνει επίσης σύντοµες και συνήθως µη αµειβόµενες τοποθετήσεις σε σχολεία (που εποπτεύονται από τον επικεφαλής εκπαιδευτικό της ενδιαφερόµενης τάξης και µε περιοδική αξιολόγηση από εκπαιδευτικούς του ιδρύµατος κατάρτισης). Προδιαγραφές προσόντων: Μια σειρά βασικών ικανοτήτων, σχετική γνώση και δεξιότητες εντός ενός προγράµµατος σπουδών, δηλαδή όλα όσα πρέπει να γνωρίζει ένας µελλοντικός εκπαιδευτικός για να αποκτήσει διδακτικά προσόντα. Οι προδιαγραφές προσόντων διαµορφώνουν ό,τι πάει στο αναλυτικό πρόγραµµα του προγράµµατος κατάρτισης εκπαιδευτικών και µπορεί να ορισθεί εντός του πλαισίου των επίσηµων κατευθυντήριων γραµµών για την αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών. ιασφάλιση Ποιότητας: Όρος που περιλαµβάνει τα πάντα και αναφέρεται σε µια υπό εξέλιξη, συνεχή διαδικασία αξιολόγησης (αποτίµησης, παρακολούθησης, διατήρησης και βελτίωσης) της ποιότητας των συστηµάτων, των ιδρυµάτων ή των προγραµµάτων κατάρτισης (των εκπαιδευτικών). Συνώνυµο: Έλεγχος Ποιότητας. Σύσταση: Μη νοµοθετικά θεσπισµένες κατευθυντήριες γραµµές, οι οποίες έχουν συµβουλευτικό χαρακτήρα και εκδίδονται από τις ανώτατες εκπαιδευτικές αρχές. Κανονισµός: Ένας νόµος, διάταγµα ή άλλο επίσηµα δεσµευτικό κείµενο, το οποίο εκδίδεται από τις ανώτατες εκπαιδευτικές αρχές. Επιτόπου Επίσκεψη: Τµήµα εξωτερικής αξιολόγησης. Αποτελείται από εξωτερικούς εµπειρογνώµονες που επισκέπτονται ένα ίδρυµα κατάρτισης (εκπαιδευτικών) για να εξετάσουν της έκθεση εσωτερικής αξιολόγησης που συντάσσεται από το ίδρυµα, να αναλύσουν τα έγγραφα πλαίσιο ή/και να επανεξετάσουν τα µέλη, τους σπουδαστές και το άλλο προσωπικό της σχολής προκειµένου να αξιολογήσουν την ποιότητα και την αποτελεσµατικότητά της. Προδιαγραφές: ηλώσεις σχετικά µε το αναµενόµενο επίπεδο απαιτήσεων και τις προϋποθέσεις βάσει των οποίων εκτιµάται η ποιότητα ή που πρέπει να επιτύχουν τα ιδρύµατα ή οι σπουδαστές για να διαπιστευθούν ή να τυποποιηθούν. Προκειµένου να αξιολογηθεί επακριβώς κατά πόσο µια συγκεκριµένη προδιαγραφή εφαρµόζεται ή όχι, 82

83 πρέπει να έχει διατυπωθεί σαφώς και να συσχετίζεται µε τα κριτήρια αξιολόγησης, τα οποία µπορούν να διαιρεθούν περαιτέρω σε (περισσότερο λειτουργικούς) δείκτες. 83

84 ιεθνής Ταξινόµηση Προδιαγραφών της Εκπαίδευσης (ISCED 1997) Η ιεθνής Ταξινόµηση Προδιαγραφών της Εκπαίδευσης (ISCED) είναι ένα µέσο που είναι κατάλληλο για τη συγκέντρωση στατιστικών για την εκπαίδευση σε διεθνές επίπεδο. Για περισσότερες πληροφορίες για το ISCED 97, οι αναγνώστες πρέπει να συµβουλεύονται την επίσηµη ιστοσελίδα: ISCED 1: Πρωτοβάθµια εκπαίδευση Αυτή η βαθµίδα ξεκινά από την ηλικία που κυµαίνεται µεταξύ 5 και 7 ετών, είναι υποχρεωτική σε όλες τις χώρες και διαρκεί γενικά από τέσσερα έως έξι έτη. ISCED 2: A κύκλος σπουδών ευτεροβάθµιας εκπαίδευσης (Γυµνάσιο) Συνεχίζει τα βασικά προγράµµατα της πρωτοβάθµιας βαθµίδας, παρά το γεγονός ότι η διδασκαλία είναι, συνήθως, περισσότερο εστιασµένη σε γνωστικά αντικείµενα. Συνήθως, το πέρας της εν λόγω εκπαιδευτικής βαθµίδας συµπίπτει µε το τέλος της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Σε ορισµένες χώρες, η υποχρεωτική εκπαίδευση παρέχεται σε µία και µόνη δοµή χωρίς µετάβαση µεταξύ της πρωτοβάθµιας βαθµίδας και της κατώτερης βαθµίδας της δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης. ISCED 3: Β κύκλος σπουδών ευτεροβάθµιας εκπαίδευσης (Λύκειο) Η βαθµίδα αυτή αρχίζει στο τέλος της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Η ηλικία εισόδου σε αυτή τη βαθµίδα είναι συνήθως τα 15 ή τα 16 έτη. Για τη συγκεκριµένη βαθµίδα χρειάζονται τα προαπαιτούµενα προσόντα εισαγωγής (τελικό όριο της υποχρεωτικής εκπαίδευσης) και ενδεχοµένως κάποιες άλλες βασικές προϋποθέσεις. Η εκπαίδευση είναι συχνά περισσότερο προσανατολισµένη σε γνωστικά αντικείµενα σε σχέση µε το επίπεδο ISCED 2. Η συνήθης διάρκεια του επιπέδου ISCED 3 κυµαίνεται από δύο έως πέντε έτη. 84

85 85

86 86

87 87

88 88

89 89

90 90

91 91

92 92

93 93

94 94

95 95

96 96

97 97

98 98