Παράβλεψη των διαστάσεων κόστους και ποιότητας Οι συνέπειες αυτής της κατάστασης οδηγούν, μεταξύ

Transcript

1 ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ & ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ Συλλογικός Κατάλογος Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών. Από την πρόκληση της υλοποίησης στην πρόκληση της επέκτασης λειτουργιών, υπηρεσιών, δημιουργών και χρηστών. Φίλιππος Χ. Τσιμπόγλου. Εισαγωγή Η δημιουργία και συντήρηση Συλλογικών Καταλόγου εντάσσεται στο ευρύτερο πεδίο συνεργασίας των βιβλιοθηκών (Τσιμπόγλου 2005:-478). Οι βασικές ανάγκες που καλύπτουν οι Συλλογικοί Κατάλογοι περιλαμβάνουν, άμεσα, τη διευκόλυνση και προτυποποίηση της καταλογογράφησης και την υποστήριξη λειτουργιών διαδανεισμού. Έμμεσα, μπορούν να αξιοποιηθούν ως πηγές για την ανάπτυξη τοπικών συλλογών, δημιουργία θεματικών κλπ. βιβλιογραφιών, εξαγωγή στατιστικών στοιχείων, ποσοτική και ποιοτική αποτίμηση συλλογών. Αν λάβουμε υπόψη ότι το σύστημα διανομής δελτίων καταλόγου (catalog cards) στις Αμερικανικές βιβλιοθήκες ξεκίνησε από τη Library of Congress στις αρχές του 900 (Bostick 200,27:28-30), τότε η καθυστέρήση της δημιουργίας ανάλογης υπηρεσίας-λειτουργίας στην Ελλάδα συμπληρατνει ήδη 06 χρόνια. Ειδικά, όσον αφορά την λειτουργία της καταλογογράφησης στην ελληνική πραγματικότητα παρατηρούμε ότι ακόμη μέχρι τις μέρες μας η ισχύουσα κατάσταση συνοψίζεται στην πρόταση: Κάθε βιβλίο καταλογογραφείται πρωτότυπα τόσες φορές όσες και οι βιβλιοθήκες οι οποίες το αποκτούν. Οι λόγοι που οδήγησαν και συντηρούν αυτή την ευρύτατα «εμπεδωμένη κανονικότητα» συνοψίζονται στους παρακάτω. Α Τ~ί Λ Λ Λ. *Λ Γ\ Λ < ' ' Περιοριστική θεώρηση των ορίων του συστήματος βιβλιοθηκών στα όρια κάθε τοπικής, μεμονωμένης βιβλιοθήκης Αδυναμία κεντρικής υπηρεσίας καταλογογράφησης. Έλλειψη πολιτικών καταλογογράφησης, Συνύπαρξη διαφορετικών πολιτικών, Άγνοια για δυνατότητες εναλλακτικών λύσεων, Παράβλεψη των διαστάσεων κόστους και ποιότητας Οι συνέπειες αυτής της κατάστασης οδηγούν, μεταξύ άλλων:. Σε πολλαπλάσιο κόστος καταλογογράφησης από το ορθολογικά επιβαλλόμενο. Εάν υποθέσουμε ότι 00 κοινοί τίτλοι αποκτούνται σε ένα χρόνο από 000 βιβλιοθήκες, τότε, είτε αρκετές δεκάδες χιλιάδων βιβλίων θα παραμείνουν ακαταλογογράφητα για χρόνια, είτε θα πραγματοποιηθούν δυνητικά πρωτότυπες καταλογογραφήσεις με το ανάλογο (περίπου χιλιαπλάσιο) κόστος αντί των 00 πρωτότυπων καταλογογραφησεων που πραγματικά απαιτούνται. 2. Σε ανομοιογένεια και συνεχή απόκλιση από εθνικές πολιτικές καταλογογράφησης-ευρετηρίασης. Το χειρότερο είναι ότι οι δυνητικές καταλογογραφήσεις θα διαφέρουν μεταξύ τους σε τέτοιο βαθμό, ώστε ακόμη και μια μελλοντική ένταξη τους σε Συλλογικό Κατάλογο καθίσταται εν τη γενέσει προβληματική. 3. Σε στέρηση δυνατοτήτων του ανεπαρκούς αριθμητικά προσωπικού των μεμονωμένων βιβλιοθηκών να αναλάβουν επιπρόσθετες δραστηριότητες που απαιτούνται για τη λειτουργία και την ανάπτυξη τους. Η εναλλακτική προσέγγιση που προβάλλεται ως διέξοδος στο πρόβλημα, συνοψίζεται στην πρόταση: Κάθε βιβλίο καταλογογραφείται μία φορά. Η εγγραφή αξιοποιείται από όλες τις βιβλιοθήκες που το αποκτούν. Τα βήματα που πρέπει να ακολουθηθούν για την εφαρμογή της «εναλλακτικής κανονικότητας» περί- \ Π t λαμβάνουν: Λ Τ~~' f f \ S. Εκτίμηση του κόστους καταλογογραφησης σε πυρηνα Δημοσίων και Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών, εκτίμηση ή ανάγωγη σε εθνικό επίπεδο. 2. Υποστήριξη προσπαθειών κεντρικής υπηρεσίας καταλογογραφησης, συντονισμός συνεργασιών μεταξυ των μεμονωμένων μέχρι τώρα προσπαθειών. 3. Δημιουργία, διάθεση εργαλείων και καθιέρωση πολιτικών. 4. Εμπέδωση της νέας κανονικότητας, διάδοση με σεμιναρια, επιμόρφωση, Σχολές Βιβλιοθηκονομίας. 5. Αποτίμηση κόστους και ποιότητας αποτελεσμάτων. Αποτίμηση εξωτερικών οικονομιών. 6. Επιλογή καλών πρακτικών, διάδοση τους. ) ^* 2. Συλλογικοί Κατάλογοι στην Ελλάδα: Μια καταγραφή πρωτοβουλιών και προσπαθειών Δύο αξιοσημείωτες προσπάθειες της προψηφιακής εποχής περιλαμβάνουν τη δημιουργία και κυκλοφορία του Συλλογικού Καταλόγου Βιο-ιατρικών Περιοδικών Αττικής, το 966 από τον ιατρό Νικόλαο ι

2 ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΑΡΘΡΑ Τζαμουράνη (Τζαμουράνης 977, 32) και την κυκλοφορία του Συλλογικού Καταλόγου Επιστημονικών Περιοδικών Βιβλιοθηκών της περιοχής Αθηνών, που εκδόθηκε το 968 από το Αθηναϊκό Κέντρο Οικιστικής 2 με επιμέλεια της Ann Martin Papazoglou (Papazoglou 968). 0 πρώτος κατάλογος παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Προήλθε από την καταγραφή συλλογών περιοδικών 54 βιβλιοθηκών της Αττικής, προσωπικά από τον ίδιο τον ιατρό Ν. Τζαμουράνη. Περιλάμβανε πληροφορίες συλλογοον (holdings) για.450 βιο-ιατρικά περιοδικά. Παρότι δεν ενημερώθηκε ποτέ με νεότερα στοιχεία και αλλαγές, αποτέλεσε για περισσότερο από μια εικοσιπενταετία μοναδικό, πολύτιμο και αποτελεσματικό εργαλείο εντοπισμού περιοδικών στο χώρο των βιο-ιατρικών επιστημών στην Αττική. Ωστόσο, ο κατάλογος Τζαμουράνη δεν μπορεί να χαρακτηριστεί προϊόν συνεργασίας βιβλιοθηκών, αφού προήλθε από την προσωπική ενασχόληση του συντάκτη του. Αντίθετα μάλιστα, το γεγονός αυτής του της πρωτοβουλίας:. Αποκαλύπτει την έλλειψη συνεργασίας μεταξύ των βιβλιοθηκών εκείνης της εποχής. 2. Τονίζει τις περιορισμένες δυνατότητες του μοντέλου της απομονωμένης βιβλιοθήκης στην κάλυψη εκείνων των πραγματικών αναγκών των χρηστών που εξαρτώνται από άλλα συστήματα, εκτός συγκεκριμένης βιβλιοθήκης. 3. Οδηγεί στην άποψη ότι για να δημιουργηθούν οι δυνατότητες κάλυψης τέτοιων αναγκών από ένα πιθανό μοντέλο συνεργασίας βιβλιοθηκών πρέπει να διευρυνθούν τα όρια θεώρησης του συστήματος αναφοράς. Κάθε βιβλιοθήκη πρέπει να θεωρεί τον εαυτό της ως ενεργό συστατικό ενός υπερσυστήματος. Όσο τα εκτός συγκεκριμένης βιβλιοθήκης συστήματα αντιμετωπίζονται ως περιβάλλον και όχι ως συστατικά ενός ευρύτερου συστήματος, το αποτέλεσμα θα είναι οι άλλες βιβλιοθήκες να θεωρούνται ή/και να βρίσκονται εκτός ελέγχου. Επιπλέον η δημιουργία του καταλόγου Τζαμουράνη αποκαλύπτει ότι στο μοντέλο των μεμονωμένων βιβλιοθηκών, αυτές όχι μόνον αδυνατούν να προβλέψουν και να προετοιμαστούν για επερχόμενες ανάγκες, αλλά και να καλύψουν τις ήδη υφιστάμενες και εκδηλωθείσες, ακόμη και όταν ένα τέτοιο εγχείρημα αποδεδεικνύεται εφικτό για τις δυνατότητες, τον προϋπολογισμό, τις γνώσεις ενός μόνον προσώπου, το οποίο πέραν των προσόντων του διέθετε και την ιδιότητα, άρα και τις πιεστικές ανάγκες, του τελικού χρήστη, ιδιότητα και ανάγκες που δυστυχώς λείπουν από την πλειονότητα των βιβλιοθηκονόμων. Σημαντικότατη στο πεδίο των Συλλογικών Καταλό- γων είναι η περίπτωση του «Συλλογικού Καταλόγου Περιοδικών στις Ελληνικές Επιστημονικές Βιβλιοθήκες» που άρχισε από το ΕΚΤτο 983 (Τσιμπόγλου et al. 998, πέμπτη έκδοση:-53) για τους εξής λόγους:. Η ανάπτυξη του σήμαινε για πρώτη φορά την αντιμετώπιση προβλημάτων που αφορούσαν το σύστημα των ελληνικών επιστημονικών βιβλιοθηκών και όχι μια μεμονωμένη βιβλιοθήκη. 2. Αποτελεί την πρώτη συστηματική συνεργασία μεταξύ ενός μεγάλου αριθμού ανομοιογενών βιβλιοθηκών για την παραγωγή συλλογικού προϊόντος, η οποία συνεχίζεται επί 23 χρόνια. 3. Αποτελεί την τεκμηριωτική βάση για την λειτουργία της δεύτερης συστηματικής συνεργασίας: του Δικτύου Διαδανεισμού Ελληνικών Βιβλιοθηκών (Τσιμπόγλου 998: ) (Tsimpoglou 2004, 32:69-75). 0 Συλλογικός Κατάλογος Περιοδικών είναι «υποτελούς» τύπου (slave type), αναπτύσσεται δευτερογενώς, από τη συγκέντρωση δεδομένων των τοπικών καταλόγων των βιβλιοθηκών μελίόν. Ενημερώνεται από το προσωπικό του ΕΚΤ με τα στοιχεία των αλλαγών των τοπικών καταλόγοον, τα οποία στέλνονται τακτικά από τις βιβλιοθήκες μέλη. Παρά την ωριμότητα του, η εισαγωγή δεδομένων και οι ενημερώσεις πραγματοποιούνται ακόμα χωρίς ιδιαίτερη αυτοματοποίηση ήτοι εκτός σύνδεσης (offline) και με πληκτρολόγηση. Μια πρωτοβουλία που εντάσσεται στις προσπάθειες δημιουργίας Συλλογικών Καταλόγων αποτελεί και η βάση δεδομένων ARGOS (ARchaeological Greek Online System), για την οποία υπάρχει ιδιαίτερη αναφορά στην ημερίδα. Στις αρχές της δεκαετίας του 990 επιχειρείται μια προσπάθεια δημιουργίας Συλλογικού Καταλόγου (βιβλίων) με τρεις στην αρχή και δέκα στη συνέχεια Δημόσιες/Δημοτικές/Λαϊκές Βιβλιοθήκες που χρησιμοποιούν το πρόγραμμα ΑΒΕΚΤ. Είναι η πρώτη φορά που αξιοποιείται η ανταλλαγή εγγραφών σε μορφότυπο MARC μεταξύ ελληνικών βιβλιοθηκών. Ο πιλοτικός κατάλογος που δημιουργήθηκε περιλάμβανε εγγραφές. Στο τέλος του πιλοτικού προγράμματος, πέραν του συλλογικού καταλόγου, παραδόθηκαν στο ΕΚΤ και τα αρχεία καθιερωμένων αποδόσεων για τις σειρές, τους εκδότες, και τα συλλογικά όργανα που περιλαμβάνονταν στις εγγραφές των ενταγμένων βιβλιοθηκών. Για τις αποδόσεις των συγγραφέων ακολουθήθηκαν οι καθιερώσεις της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδας. Ένα σημαντικό στοιχείο του εγχειρήματος ήταν η καταγραφή από τις συμμετέχουσες βιβλιοθήκες κοινά αποδεκτών κανό-

3 Β Ι Β Λ Ι Ο Θ Η Κ Ε Σ & Π Λ Η Ρ Ο Φ Ο Ρ Η Σ Η ν ω ν κ α ι π ο λ ι τ ι κ ή ς π ο υ α π ο τ ε λ ο ύ σ α ν ο υ σ ι α σ τ ι κ ά υ λ ο Σ υ λ λ ο γ ι κ ο ύ Κ α τ α λ ό γ ο υ, ο ο π ο ί ο ς ε ί ν α ι «υ π ο τ ε λ ή ς π ο ι ή σ ε ι ς δ ι ε θ ν ώ ν π ρ ο τ ύ π ω ν. Τ ο π ρ ό γ ρ α μ μ α δ ε ν ε ί χ ε δ η λ α δ ή τ ρ ο φ ο δ ο τ ε ί τ α ι α π ό τ ι ς ε γ γ ρ α φ έ ς τ ω ν τ ο π ι κ ό ( ά μ ε σ η ) σ υ ν έ χ ε ι α. Μ π ο ρ ε ί, ο κ π ό σ ο, α π ό ά π ο ψ η π ρ ο β ι β λ ι ο θ η κ ώ ν, ( σ ε α ν τ ί θ ε σ η μ ε τ ο ν ε ν α λ λ α κ τ ι κ ό τ ύ τ ι σ έ γ γ ι σ η ς ν α θ ε ω ρ η θ ε ί ό τ ι α π ε τ έ λ ε σ ε τ η ν π ρ ό δ ρ ο μ η τ ο υ Κ ύ ρ ι ο υ Σ υ λ λ ο γ ι κ ο ύ Κ α τ α λ ό γ ο υ - M a s t e r U n i c π ρ ω τ ο β ο υ λ ί α τ ο υ Σ υ λ λ ο γ ι κ ο ύ Κ α τ α λ ό γ ο υ τ ω ν Δ η μ ο C a t a l o g u e - ό π ο υ ο ι ε γ γ ρ α φ έ ς π ρ ω τ ο δ η μ ι ο υ ρ γ ο ύ ν τ ι σ ί ω ν Β ι β λ ι ο θ η κ ώ ν π ο υ α ν α π τ ύ σ σ ε τ α ι α π ό τ η Δ η μ ό σ τ ο ν κ ε ν τ ρ ι κ ό κ α ι α κ ο λ ο ύ θ ω ς ε ι σ ά γ ο ν τ α ι σ τ ο υ ς τι σ ι α Β ι β λ ι ο θ ή κ η Λ ι β α δ ε ι ά ς. π ι κ ο ύ ς κ α τ α λ ό γ ο υ ς π. χ. P I C A. 3. Σ υ λ λ ο γ ι κ ό ς Κ α τ ά λ ο γ ο ς Α κ α δ η μ α ϊ κ ώ ν Β ι β λ ι ο θ η κ ώ ν Α π ο φ α σ ί σ τ η κ ε η χ ρ η σ ι μ ο π ο ί η σ η υ π ά ρ χ ο ν τ ο ς λ ο γ ι σ μ ι κ ο ύ μ ε τ η ν μ ι κ ρ ή ή μ ε γ ά λ η α ν ά π τ υ ξ η ε π ι π ρ ό σ θ ε τ ο υ 3. Ι σ τ ο ρ ι κ ό λ ο γ ι σ μ ι κ ο ύ γ ι α τ ι ς σ υ γ κ ε κ ρ ι μ έ ν ε ς α ν ά γ κ ε ς ( α π ο ρ ρ ί Η δ η μ ι ο υ ρ γ ί α τ ο υ Σ υ λ λ ο γ ι κ ο ύ Κ α τ α λ ό γ ο υ ε ν τ ά φ θ η κ ε δ η λ α δ ή η ε ξ α ρ χ ή ς α ν ά π τ υ ξ η λ ο γ ι σ μ ι κ ο ύ ). χ θ η κ ε σ τ ο έ ρ γ ο «Δ ι κ τ ύ ω σ η Β ι β λ ι ο θ η κ ώ ν Ι δ ρ υ μ ά τ ω ν Π ρ ο δ ι α γ ρ ά φ η κ α ν ο ι δ ύ ο φ ά σ ε ι ς υ λ ο π ο ί η σ η ς : Α : Τ ρ ι τ ο β ά θ μ ι α ς Ε κ π α ί δ ε υ σ η ς» σ τ ο π λ α ί σ ι ο τ ο υ Ε Π Ε - Σ υ γ κ ρ ό τ η σ η κ α ι ο μ ο γ ε ν ο π ο ί η σ η α ρ χ ι κ ή ς β ά σ η ς δ ε δ ο Α Ε Κ Ι. Γ ι α τ η μ ε λ έ τ η δ η μ ι ο υ ρ γ ί α ς Σ υ λ λ ο γ ι κ ο ύ Κ α μ έ ν ω ν σ υ λ λ ο γ ι κ ο ύ κ α τ α λ ό γ ο υ, κ α ι Β : Κ α ν ο ν ι κ ή λ ε ι τ α λ ό γ ο υ κ α ι τ η σ ύ ν τ α ξ η π ρ ο δ ι α γ ρ α φ ι ό ν τ ο υ ρ γ ί α κ α ι ε ν η μ έ ρ ω σ η τ ο υ σ υ λ λ ο γ ι κ ο ύ κ α τ α λ ό γ ο υ. σ υ γ κ ρ ο τ ή θ η κ ε μ ί α Ο μ ά δ α Ε ρ γ α σ ί α ς, α π ο τ ε λ ο ύ μ ε ν η Ε π ι π λ έ ο ν, ο ρ ί σ τ η κ α ν τ α ε λ ά χ ι σ τ α ε π ί π ε δ α β ι β λ ι ο α π ό δ ύ ο υ π ο ο μ ά δ ε ς. Η π ρ ώ τ η υ π ο ο μ ά δ α, α π ο τ ε λ ο ύ γ ρ α φ ι κ ή ς ε γ γ ρ α φ ή ς ' ', π ρ ο τ ά θ η κ α ν ε ν α λ λ α κ τ ι κ έ ς μ έ μ ε ν η α π ό β ι β λ ι ο θ η κ ο ν ό μ ο υ ς ( β λ θ ο δ ο ι κ α ι ε ρ γ α λ ε ί α α ν α φ ο ρ ά ς γ ι α τ η ν κ α θ ι έ ρ ω σ η h t t p : / / w w w. n t u a. g r / l i b r a r y / d e l i v 0. h t m ), ή τ α ν ε π ι φ ο ρ θ ε μ ά τ ω ν κ α ι ο ν ο μ ά τ ο τ ν, ε ξ ε τ ά σ τ η κ α ν τ α ζ η τ ή μ α τ α τ ι σ μ έ ν η μ ε τ η ν σ ύ ν τ α ξ η β ι β λ ι ο θ η κ ο ν ο μ ι κ ο ό ν π ρ ο δ ι α γ λ ώ σ σ α ς θ ε μ ά τ ω ν, τ ο π ι κ ώ ν δ ε δ ο μ έ ν ω ν, κ α ν ό ν ε ς - γ ρ α φ ώ ν. Η δ ε ύ τ ε ρ η, α π ο τ ε λ ο ύ μ ε ν η α π ό π ρ ο ϋ π ο θ έ σ ε ι ς γ ι α ε ν ι α ί α α ν τ ι μ ε τ ώ π ι σ η ο ρ ι σ μ έ ν ω ν π λ η ρ ο φ ο ρ ι κ ο ύ ς κ α τ η γ ο ρ ι ώ ν έ ρ γ ω ν, θ έ μ α τ α π ρ ο ς ε κ π α ί δ ε υ σ η τ ω ν ( h t t p : / / w w w. n t u a. g r / l i b r a r y / g r o u p 2. h t m ), ε π ι φ ο ρ τ ί α κ α δ η μ α ϊ κ ώ ν β ι β λ ι ο θ η κ ο ν ό μ ω ν κ α ι η δ η μ ι ο υ ρ γ ί α ο ρ σ θ η κ ε μ ε τ η σ ύ ν τ α ξ η τ ε χ ν ι κ ώ ν π ρ ο δ ι α γ ρ α φ ώ ν. Ε ν τ ό ς γ α ν ι σ μ ο ύ γ ι α τ η ν υ λ ο π ο ί η σ η κ α ι σ υ ν έ χ ε ι α τ ο υ Σ υ λ ( α λ λ ά κ α ι μ ε τ α ξ ύ ) τ ω ν ο μ ά δ ω ν α ν α π τ ύ χ θ η κ ε έ ν τ ο ν ο ς λ ο γ ι κ ο ύ Κ α τ α λ ό γ ο υ. κ α ι γ ό ν ι μ ο ς π ρ ο β λ η μ α τ ι σ μ ό ς σ χ ε τ ι κ ά μ ε τ ο θ έ μ α τ η ς Ε ν τ ω μ ε τ α ξ ύ τ ο έ ρ γ ο τ η ς υ λ ο π ο ί η σ η ς τ ο υ Σ υ λ λ ο γ ι ε π ι λ ο γ ή ς τ ο υ κ α τ α λ λ η λ ό τ ε ρ ο υ μ ο ν τ έ λ ο υ κ α τ α λ ό γ ο υ, κ ο ύ Κ α τ α λ ό γ ο υ ε ν τ ά χ θ η κ ε σ τ ο Ε Π Ε Α Ε Κ Π. Μ ε κ α τ ά λ λ η λ ο υ γ ι α τ ι ς Α κ α δ η μ α ϊ κ έ ς Β ι β λ ι ο θ ή κ ε ς. Η β ά σ η τ ι ς ε π ι λ ο γ έ ς κ α ι τ ι ς π ρ ο δ ι α γ ρ α φ έ ς τ η ς Ο μ ά δ α ς ο μ ά δ α έ π ρ ε π ε ν α ε π ι λ έ ξ ε ι κ α τ α ρ χ ή ν μ ε τ α ξ ύ τ ο υ Ε ρ γ α σ ί α ς κ α ι σ τ ο δ ι ά σ τ η μ α τ έ λ ο ς τ ο υ κ α ι α ρ χ έ ς τ ύ π ο υ τ ο υ - ν ο η τ ο ύ / κ α τ α ν ε μ η μ έ ν ο υ , α γ ο ρ ά σ τ η κ ε κ α ι ε γ κ α τ α σ τ ά θ η κ ε ο ε ξ ο π λ ι σ μ ό ς ( v i r t u a l / d i s t r i b u t e d ) κ α τ α λ ό γ ο υ 3 κ α ι τ ο υ τ ύ π ο υ τ ο υ ( ε ξ υ π η ρ ε τ η τ ή ς, υ π ο λ ο γ ι σ τ έ ς, π ε ρ ι φ ε ρ ε ι α κ ά, κ λ π ) φ υ σ ι κ ο ύ / κ ε ν τ ρ ι κ ο ύ ( p h y s i c a l / c e n t r a l ) σ υ λ λ ο γ ι κ ο ύ κ α σ τ ο ν ε ι δ ι κ ά α φ ι ε ρ ω μ έ ν ο χ ώ ρ ο γ ι α τ η ν υ λ ο π ο ί η σ η τ ο υ τ α λ ό γ ο υ. Γ ι α τ ο σ κ ο π ό α υ τ ό π ρ ο χ ώ ρ η σ ε σ τ η ν κ α τ α Σ υ λ λ ο γ ι κ ο ύ Κ α τ α λ ό γ ο υ, σ τ ο ν τ έ τ α ρ τ ο ό ρ ο φ ο τ ο υ γ ρ α φ ή τ η ς υ π ά ρ χ ο υ σ α ς κ α τ ά σ τ α σ η ς κ α ι τ ο ν ν έ ο υ κ τ ι ρ ί ο υ τ η ς Β ι β λ ι ο θ ή κ η ς τ ο υ Ε Μ Π. Ε π ι λ έ χ θ η κ ε ε ν τ ο π ι σ μ ό τ ω ν δ υ σ κ ο λ ι ώ ν κ α ι α δ υ ν α μ ι ώ ν, π ρ α γ μ α τ ο τ ο λ ο γ ι σ μ ι κ ό A D V A N C E τ η ς G e a c, τ ο ο π ο ί ο ε γ κ α π ο ί η σ ε ε κ τ ε τ α μ έ ν η β ι β λ ι ο γ ρ α φ ι κ ή έ ρ ε υ ν α, ε π ι σ κ ό τ α σ τ ά θ η κ ε α π ό τ η ν Ε τ α ι ρ ί α E L i D O C σ ε ε ξ υ π η ρ ε τ η τ ή π η σ η σ τ ι ς δ ι ε θ ν ώ ς ε π ι κ ρ α τ ο ύ σ ε ς μ ε θ ό δ ο υ ς S U N E n t e r p r i s e ( ε ν τ ό ς τ ο υ Μ α ΐ ο υ ). Π α ρ ά λ δ η μ ι ο υ ρ γ ί α ς, ή ρ θ ε σ ε ε π α φ ή μ ε ε ι δ ι κ ο ύ ς α π ό τ η ν Ε υ λ η λ α α π ο σ τ ά λ θ η κ α ν ε ρ ω τ η μ α τ ο λ ό γ ι α ( 0 / 0 5 / ) ρ ώ π η 4 κ α ι τ ι ς Η Π Α 5, α ξ ι ο λ ό γ η σ ε τ α θ ε τ ι κ ά κ α ι α ρ κ α ι μ ε λ ε τ ή θ η κ α ν τ α σ τ ο ι χ ε ί α π ο υ σ υ γ κ ε ν τ ρ ώ θ η κ α ν ν η τ ι κ ά τ ο υ κ ά θ ε τ ύ π ο υ, σ τ ά θ μ ι σ ε τ ι ς δ υ σ κ ο λ ί ε ς α λ λ ά α π ό τ ι ς β ι β λ ι ο θ ή κ ε ς. Ζ η τ ή θ η κ α ν ε π ί σ η ς, δ ε ί γ μ α τ α κ α ι τ ι ς π ρ ο σ δ ο κ ί ε ς κ α ι κ α τ έ λ η ξ ε σ τ ο ν τ ύ π ο τ ο υ κ ε ε γ γ ρ α φ ώ ν γ ι α τ ι ς δ ο κ ι μ έ ς α π ό β ι β λ ι ο θ ή κ ε ς ν τ ρ ι κ ο ύ σ υ λ λ ο γ ι κ ο ύ κ α τ α λ ό γ ο υ. Μ ε β ά σ η α υ τ ή τ η ν α ν τ ι π ρ ο σ ω π ε υ τ ι κ έ ς δ ι α φ ο ρ ε τ ι κ ώ ν κ α τ α σ τ ά σ ε ω ν ε π ι λ ο γ ή π ρ ο χ ο ό ρ η σ ε σ τ η σ ύ ν τ α ξ η τ ω ν β α σ ι κ ώ ν β ι ( δ ι ά φ ο ρ α π ρ ο γ ρ ά μ μ α τ α, κ α ι δ ι ά φ ο ρ α β ι β λ ι ο γ ρ α φ ι κ ά β λ ι ο γ ρ α φ ι κ ώ ν κ α ι τ ε χ ν ι κ ώ ν π ρ ο δ ι α γ ρ α φ ώ ν. Τ α α π ο F o r m a t ). Π α ρ α λ ή φ θ η κ α ν ε γ γ ρ α φ έ ς α π ό τ ο Α Π Ο κ α ι τ ε λ έ σ μ α τ α τ η ς μ ε λ έ τ η ς τ η ς ο μ ά δ α ς ε ρ γ α σ ί α ς Π α ν / μ ι ο Μ α κ ε δ ο ν ί α ς ( H O R I Z O N - U S M A R C ), π α ρ ο υ σ ι ά σ θ η κ α ν ( μ α ζ ί μ ε τ α α π ο τ ε λ έ σ μ α τ α τ ω ν Τ Ε Ι Θ ε σ σ α λ ο ν ί κ η ς ( V I R T U A - U S M A R C ), Π α ν ε ά λ λ ω ν τ ρ ι ώ ν ο μ ά δ ω ν ε ρ γ α σ ί α ς τ η ς Ο ρ ι ζ ό ν τ ι α ς Δ ρ ά π ι σ τ ή μ ι ο Α ι γ α ί ο υ ( G e a c - A D V A N C E - U N I M A R C ) σ η ς ) σ τ η σ υ ν ά ν τ η σ η π ο υ π ρ α γ μ α τ ο π ο ι ή θ η κ ε σ τ ο Π α Τ Ε Ι - Π α τ ρ ώ ν ( Α Β Ε Κ Τ - U N I M A R C ), Π α ν ε π ι σ τ ή μ ι ο ν ε π ι σ τ ή μ ι ο Π ε ι ρ α ι ώ ς τ ο Δ ε κ έ μ β ρ ι ο τ ο υ Α θ η ν ώ ν ( H O R I Z O N - U N I M A R C ) κ α ι Ε Μ Π Σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ α α π ο τ ε λ έ σ μ α τ α τ η ς ο μ ά δ α ς ε ρ γ α σ ί α ς : ( A L E F - U N I M A R C ). Π ρ ο κ ρ ί θ η κ ε η δ η μ ι ο υ ρ γ ί α Κ ε ν τ ρ ι κ ο ύ ( φ υ σ ι κ ο ύ ) Μ ε β ά σ η τ ο ε ρ ω τ η μ α τ ο λ ό γ ι ο κ α ι τ α δ ε ί γ μ α τ α η

4 ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΑΡΘΡΑ ELiDOC ανέπτυξε προγράμματα μετατροπής των διαφορετικών κωδικοποιήσεων των χαράκτηροσυνόλων (character sets) 7, της δομής των δεδομένων από USMARC σε UNIMARC καθώς και των πληροφοριών των αντιτύπων 8 (holdings). Παράλληλα, πραγματοποιήθηκαν οι απαραίτητες αλλαγές στο βασικό λογισμικό για την προσαρμογή του στις απαιτήσεις της ανάπτυξης και λειτουργίας του Συλλογικού Καταλόγου και συντάχτηκαν οι βασικές προδιαγραφές των προγραμμάτων ταύτισης των οιπλο3ν έγγραφων (για το ίδιο τεκμήριο) και συγχώνευσης αυτών με σύγχρονη ενοποίηση των αντιτύπων. Από την επιτροπή Σχεδίασης - παραμετροποίησης του Συλλογικού Καταλόγου δόθηκε σχέδιο σεναρίου ενημέρωσης και λειτουργικών προδιαγραφών για την / / Γ\ Φ f Α εισαγωγή των έγγραφων, με βάση αυτά, αναπτύχθηκε από την εταιρία GEAC Γαλλίας ειδικό πρόγράμμα διαχείρισης των έγγραφων του Συλλογικού Κατάλογου. Η εταιρία αξιοποίησε τη τεχνογνωσία που προερχόταν απο την συμμετοχή της στην κοινόπραξια σύνταξης μελέτης για δημιουργία Συλλογικού καταλόγου των Γαλλικών ΑΕΙ και την υλοποίηση του Συλλογικού Καταλόγου των Γαλλικών Δημοτικών Βιβλιοθηκών. Διαμορφώθηκε ο βασικός αλγόριθμος ταύτισης και ενοποίησης εγγραφών και ο αλγόριθμος διαχείρισης των τοπικών δεδομένων των αντιτύπων (holdings). Πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες δοκιμές ενοποίησης βιβλιογραφικών εγγραφών και ελέγχθηκε μέρος της λειτουργίας των αλγορίθμων που είχαν αναπτυχθεί. Μέρος των αποτελεσμάτων αυτών παρουσιάστηκε στο 9ο Συνέδριο των Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών που οργάνωσε το ΕΜΠ το Δεκέμβριο το 2000 (Μπώκος et al. 200:79-83). 3.2 Αλγόριθμοι ταύτισης και ενοποίησης εγγραφών Το Μάιο του 2003 ο συντονισμός της υλοποίησης του έργου ανατίθεται στον γράφοντα. Το πρώτο διάστημα, δόθηκε, αναγκαστικά, ιδιαίτερο βάρος στην οριστική διαμόρφωση των αλγορίθμου ταύτισης εγγραφών γιατί αποτελούσαν την αναγκαία συνθήκη για την επιτυχία του εγχειρήματος. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει δύο βασικούς αλγόριθμους οι οποίοι εκτελούν τις παρακάτω λειτουργίες:. Αλγόριθμος ταύτισης εγγραφών. Για κάθε εγγραφή δημιουργείται ένα κλειδί που περιλαμβάνει χαρακτήρες από τα βιβλιογραφικά πεδία του τίτλου, του συγγραφέα, του χρόνου έκδοσης και του ISBN. Σε γενικές γραμμές για την κάθε εγγραφή δημιουργείται μία αλληλουχία χαρακτήρων, το επονομαζόμενο «κλεδί», που δημιουργείται αυτόματα από τους 4 πρώτους χαρακτήρες της πρώτης λέξης του τίτλου, τους 3 πρώτους χαρακτήρες της δεύτερης, τους 3 πρώτους χαρακτήρες της τρίτης, τους 2 πρώτους χαρακτήρες της τέταρτης, από το επώνυμο Συγγραφέα τους 3 πρώτους χαρακτήρες, το όνομα Συγγραφέα τον πρώτο χαρακτήρα κλπ. 2. Αλγόριθμος ενοποίησης εγγραφών. Μετά τον εντοπισμό και την επιβεβαίωση των διπλών εγγραφούν ενεργοποιείται το πρόγραμμα επιλογής της πληρέστερης εγγραφής και χαρακτηρισμού της ως κύριας εγγραφής του Συλλογικού Καταλόγου. Ως πληρέστερη με βάση τον αλγόριθμο θεωρείται η έχουσα συμπληρωμένα το μεγαλύτερο πλήθος βιβλιογραφικών πεδίων. Τα πεδία των θεμάτων δεν υπολογίζονται στις συγκρίσεις, αφού όλες οι υπόλοιπες εγγραφές συμπληρώνουν την κύρια με τα θέματα τους και ομαδοποιημένες τις ενδείξεις των βιβλιοθηκοτν προέλευσης κάθε θέματος. Σημειώνεται ότι η πληρέστερη εγγραφή αποτελεί μια δυναμική οντότητα η οποία μεταβάλλεται αυτόματα (βελτιώνεται) όταν στον Συλλογικό Κατάλογο εισαχθεί πληρέστερη. 3.3 Ο Αλγόριθμος ταύτισης έγγραφων και οι κίνδυνοι ^ j t j ΛΛ ^p j^t Λ Λ Μ '' των όνο άκρων: Διαφεύγουσες διπλές και ψευδώς διπλες έγγραφες Στις δοκιμές που πραγματοποιήθηκαν αναμένονταν και εντοπίστηκαν δύο τύποι σφαλμάτων.. Σφάλματα τύπου Ι, διαφεύγουσες διπλές εγγραφές. Χαρακτηρίζονται ως σφάλματα σιγής ή «ανεπάρκειας» των αλγορίθμων. Συμβαίνουν όταν δεν εντοπίζονται οι «διπλές» εγγραφές (διαφεύγουν) με αποτέλεσμα πολλαπλές εγγραφές να θεωρούνται ανεξάρτητες και να εισέρχονται ως τέτοιες στο Συλλογικό Κατάλογο. Συνέπεια τούτου, ο Συλλογικός Κατάλογος να περιλαμβάνει πολλαπλές εγγραφές για το ίδιο ακριβούς τεκμήριο. Λύση η μελλοντική βελτίωση του αλγορίθμου ή/και ο ανθρώπινος έλεγχος. 2. Σφάλματα τύπου II. Χαρακτηρίζονται ως σφάλματα «υπερεντοπισμου» (κατά το υπερόιορθωση) η θορυβου η ανεπάρκειας των έγγραφων. Συμβαίνουν όταν εντοπίζονται ψευδώς θεοορηθείσες πολλαπλές εγγραφές. Ως αποτέλεσμα έχουν την λανθασμένη ενοποίηση των ψευδώς διπλών εγγραφούν και την απώλεια των συνδεόμενων δευτερευουσών. Για την εξάλειψη του κινδύνου, οι θεωρούμενες από το πρόγραμμα ως πολλαπλές εγγραφές εισάγονται αυτόματα σε ειδικό αρχείο εργασίας. Δίνεται έτσι η δυνατότητα ανθρίόπινου ελέγχου πριν την οριστική εισαγωγή τους στον Συλλογικός Κατάλογο και παράλληλα η εξαγωγή συμπερασμάτων για εντοπισμό και διόρθ(οση συστηματικοί λαθών καταλογογράφησης.

5 ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ & ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ 3.4 Τα διλήμματα της θεωρίας και οι σνμπληρωματικότητες της πράξης Τόσο κατά τη φάση της μελέτης και του σχεδιασμού, όσο και κατά τη φάση της υλοποίησης αναδύθηκαν αρκετά θεωρητικά «διλλήματα», τα οποία στην πράξη ξεπεράστηκαν όταν τα σχέδια έμπαιναν πλέον σε εφαρμογή. Έχει πράγματι ενδιαφέρον να αναφερθούν μερικά. ^ Λ Λ Π ^ * f * f\ S 3.4. Πληοως αυτοματοποιημένη έναντι ανθοωπινης διαδικασίας Το σύστημα ταύτισης του Συλλογικού Καταλόγου Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών είναι αυτοματοποιημένο. Οι ταυτίσεις και οι ενοποιήσεις των εγγραφών γίνονται αποκλειστικά από τα αντίστοιχα προγράμματα. Η αυτοματοποίηση εξοικονομεί τεράστια ανθρώπινη προσπάθεια και κατά συνέπεια πολύτιμους οικονομικούς πόρους, οι οποίοι μπορούν να διατεθούν σε άλλες δραστηριότητες των βιβλιοθηκών. Ωστόσο, η διερεύνηση και η επιβεβαίωση (ή απόρριψη) των αποτελεσμάτων της αυτοματοποιημένης ταύτισης στο αρχείο των θεωρούμενων πολλαπλών εγγραφών παραμένει αναγκαστικά (και σωστά) υπό τον έλεγχο βιβλιοθηκονόμων. Το πραγματικό πρόβλημα δεν έγκειται στον αλληλοαποκλεισμό των δύο διαδικασιών (ανθρώπινων και μηχανικών) αλλά στην αξιοποίηση των συμπληρωματικών ιδιοτήτων τους στο μέγιστο δυνατό βαθμό Απόλυτα «αυστηοός» έναντι «χαλαοότεοου» αλγόοιθμου κλειδιού Η αρχική φιλοδοξία των σχεδιαστών ήταν η δημιουργία ενός γενικώς και απολύτως «σωστού» αλγόριθμου ταύτισης των εγγραφών, με βάση τον οποίο δεν θα διέφευγαν οι πολλαπλές εγγραφές και δεν θα προέκυπταν ψευδώς διπλές. Η σωστή προσέγγιση ήταν η προσαρμογή του αλγόριθμου στα δείγματα των πραγματικών δεδομένων των εγγραφών. Ένας απόλυτα αυστηρός αλγόριθμος είναι αποτελεσματικός μόνον όταν διαχειρίζεται ομοιογενείς εγγραφές, προερχόμενες από κοινή πηγή, δημιουργημένες με κοινές πολιτικές και υψηλό βαθμό τυποποίησης. Η κατάσταση των καταλόγων των ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών κάθε άλλο παρά τέτοια θα μπορούσε να χαρακτηριστεί. Για το λόγο αυτό, ο τελικά επιδιωκόμενος στόχος ήταν η δημιουργία ενός τετοιου αλγορίθμου, ο οποίος να μειώνει τον αριθμό των θεωρούμενων πολλαπλών εγγραφών σε επίπεδα όιαχειρισιμα απο την υφιστάμενη Κεντρική Ομαοα Υποστήριξης. Το αποτέλεσμα ήταν δημιουργία ενός αλγορίθμου αρκετά αυξημένης «αυστηρότητας» με τα επιθυμητά αποτελέσματα. Ενδεικτικά, στα πρώτα πειράματα η αρχική εκδοχή του αλγόριθμου σε ένα σύνολο εγγραφών (υπερ-)εντόπισε 4500 διπλές, δηλαδή ποσοστό 9% της συλλογής (αποτέλεσμα του «χαλαρού» αλγόριθμου). Με τέτοια τάξη θεωρούμενων «διπλών» εγγραφών, το απαιτούμενο χρονικό διάστημα για ανθρώπινο έλεγχο με τις πραγματικές δυνατότητες της Κεντρικής Ομάδας Υποστήριξης θα ξεπερνούσε τις 20 ημέρες. Με αυτές τις συνθήκες θα ήταν αδύνατη η συνέχιση του έργου. Μετά την ρύθμιση του αλγόριθμου σε «αυστηρότερο» επίπεδο, οι εντοπισμένες προς έλεγχο «διπλές» εγγραφές της ίδιας συλλογής περιορίστηκαν σε 200, δηλαδή στο 0,4% της συλλογής, εκ των οποίων το 25% ήταν πράγματι διπλές, 25% σαφώς ψευδώς διπλές, αποτέλεσμα υπερεντοπισμού και 50% αμφισβητούμενες και μετά από την ανθρώπινη διερεύνηση, οι οποίες στάλθηκαν για διευκρίνιση στη βιβλιοθήκη προέλευσης. Ο απαιτούμενος χρόνος για τον ανθρώπινο έλεγχο αυτής της τάξης εγγραφών μειώθηκε σε λιγότερο από μία ημέρα. Στο υπόλοιπο της ημέρας δόθηκε η δυνατότητα στην Κεντρική Ομάδα Υποστήριξης να ομαδοποιήσει τα συστηματικά λάθη, να συντάξει τις εκθέσεις και τους στατιστικούς πίνακες και να επικοινωνήσει με τη βιβλιοθήκη προέλευσης των εγγραφών για να προβεί σε διευκρινήσεις και διορθώσεις. Μέχρι τώρα πραγματοποιήθηκαν τέτοιες αποστολές εκθέσεων σε 7 βιβλιοθήκες. Διορθώθηκε το 00% των εντοπισμένων λαθών Ο Αλγόοιθμος ενοποίησης εγγοαφών: Το δίλημμα της βέλτιστης εγγοαφής Το ζήτημα της επιλογής της βέλτιστης εγγραφής και της ανάδειξης της σε κύρια εγγραφή (master record), στην οποία ενσωματώνονται τα θέματα και τα νοητά αντίτυπα των υπολοίπων, είχε ήδη απασχολήσει σοβαρά την ομάδα μελέτης το 997. Στη συνέχεια σε συναντήσεις της Διοικούσας Επιτροπής της Οριζόντιας Δράσης είχε προταθεί η ποιότητα εγγραφών να είναι κριτήριο προτεραιότητας στη σειρά ένταξης ενός τοπικού καταλόγου στο Συλλογικό Κατάλογο. Ο δυναμικός χαρακτήρας των κύριων εγγραφών όμως ανέτρεψε αυτόν τον περιορισμό. Η βέλτιστη εγγραφή αναδεικνύεται εκ νέου σε κύρια εγγραφή, κάθε φορά που εισάγεται μια κοινή εγγραφή είτε διατηρώντας την υφιστάμενη ως κύρια είτε αντικαθιστώντας την προηγούμενη αν η νέα υπερέχει, ανεξάρτητα από το χρόνο εισαγωγής της στο Συλλογικό Κατάλογο Ποοτεοαιότητες στην επιλογή συστημάτων Η συμβατική υποχρέωση της εταιρίας υποστήριξης

6 ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΑΡΘΡΑ ήταν η δημιουργία μιας ομογενοποιημένης βάσης δεδομένων αποτελούμενη από ένα αντιπροσωπευτικό λογισμικό σύστημα. Στην πράξη φάνηκε ότι ήταν αποτελεσματικότερη η σειριακή εισαγωγή των ομοίων συστημάτων που ακολουθούν παρόμοιες διαδικασίες ενσωμάτωσης με πρώτο το σύστημα που υποστήριξε η ίδια εταιρία και στο οποίο είχε μεγαλύτερες δυνατότητες παρέμβασης, δοκιμών, τροποποιήσεων, προσαρμογών και παρεμβάσεων που αποδείχθηκαν πολύτιμα για την αντιμετώπιση παρόμοιων καταστάσεων στα επόμενα συστήματα. Αποτέλεσμα ήταν η δημιουργία μιας μεγάλης βάσης δεδομένων ήδη από την πιλοτική φάση Συλλογικοί Κατάλογοι έναντι Συστημάτων Ενιαίας Αναζήτησης Κατανεμημένων Καταλόγων C» y s Τα συστήματα ενιαίας αναζήτησης κατανεμημένων καταλόγων, ΖΕΦΥΡΟΣ και ΑΡΓΩ αποτελούν εφαρμογές του πρωτοκόλλου Ζ Λειτουργούν ήδη και προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στη κοινότητα των βιβλιοθηκονόμων και των χρηστών και θα συνεχίσουν να προσφέρουν όσα οι δυνατότητες και οι προδιαγραφές του πρωτοκόλλου εξασφαλίζουν. Στην παρούσα φάση ανάπτυξης γίνεται πλέον φανερό ότι τα συστήματα αυτά δεν υποκαθιστούν την ανάγκη δημιουργίας Συλλογικού Καταλόγου Ελληνικών Ακαδημαϊκών (αλλά όχι μόνον) Βιβλιοθηκών. Η ανάπτυξη τους δεν συνιστά επικάλυψη αλλά απαραίτητη συμπληρωματική εφαρμογή για τους παρακάτω λόγους:. Στο 99% των περιπτώσεων αναζήτησης με τα συστήματα ΖΕΦΥΡΟΣ ή ΑΡΓΩ στο σύνολο των Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών παρατηρούνται αποτυχίες πρόσβασης σε 4-9 τοπικούς καταλόγους. Αυτό συμβαίνει όχι βεβαίως με ευθύνη των συστημάτων ΖΕ ΦΥΡΟΣ ή ΑΡΓΩ, αλλά λόγω προβλημάτων στα τοπικά δίκτυα ή τους εξυπηρετητές Ζ39.50 των κατανεμημένων καταλόγων. Σε κάθε αναζήτηση η ελάχιστη απώλεια ανέρχεται σε εγγραφές και η μέγιστη σε Η αναμενόμενη απώλεια του Συλλογικού Καταλόγου στη φάση πλήρους λειτουργίας, εξαρτάται από τη συχνότητα ενημέρωσης και δεν υπερβαίνει τον αριθμό των εγγραφών που δημιουργούνται από την τελευταία ενημέρωση μέχρι τη στιγμή της αναζήτησης. Με μια γρήγορη εκτίμηση, η απώλεια αυτή, στη χειρότερη περίπτωση θα κυμαίνεται στις εγγραφές. Με την αυτόματη ενημέρωση (batch mode) η απώλεια θα περιορίζεται στο σύνολο των καταλογογραφήσεων της προηγούμενης ημέρας. 2. Οι διαφορές μεταξύ των υλοποιήσεων του Ζ39.50, ακόμη και σε συστήματα του ίδιου κατασκευαστή, προσθέτει αντί να λύνει προβλήματα αφού αυξάνει το θόρυβο στα αποτελέσματα αναζήτησης (Πεπονάκης, Σφακάκης, and Τρούτπεγλη 2004). 3. Η εμφανιζόμενη ως «αδυναμία» του κεντρικού Συλλογικού Καταλόγου να ενημερώσει τον χρήστη για την κατάσταση δανεισμού του τεκμηρίου σε πραγματικό χρόνο αποτελεί συνέπεια μιας λανθασμένης θεώρησης αλληλοαποκλειόμενων καταστάσεων. Η σωστή προσέγγιση έγκειται στην ενσωμάτωση και πλήρη αξιοποίηση των δυνατοτήτων της κατανεμημένης προσέγγισης στο στάδιο εμφάνισης της ενοποιημένης εγγραφής του Συλλογικού Καταλόγου. Η ενσωμάτωση αυτή επιτρέπει στο χρήστη να ενημερο^θεί για την κατάσταση δανεισμού του τεκμηρίου σε πραγματικό χρόνο και να προχωρήσει στην αίτηση οιαοανεισμου. Εοω ακριβώς αναόει- Λ Α Χ κνυεται η συμπληρωματικοτητα των προσεγγίσεων. Η τεχνογνωσία που αποκτήθηκε με την ανάπτυξη των κατανεμημένων προσεγγίσεων με Ζ39.50 καθιστά πλέον αυτή την ενσωμάτωση στο Συλλογικό Κατάλογο μια απλή εφαρμογή ρουτίνας. Η προοπτική αυτή προσθέτει ακόμη έναν λόγω στην ορθότητα της απόφασης για τη χρηματοδότηση της ανάπτυξης των συστημάτων ΖΕΦΥΡΟΣ και ΑΡΓΩ. 4. Στα αποτελέσματα αναζήτησης της κατανεμημένης προσέγγισης οι κοινές εγγραφές δεν ενοποιούνται. Με την έννοια αυτή τα συστήματα αυτά δεν αποτελούν συλλογικούς καταλόγους, εφόσον η έννοια της ενοποίησης των κοινών εγγραφών αποτελεί την ειδοποιό διαφορά ενός Συλλογικού Καταλόγου από την απλή συνάθροιση και παράθεση συλλογών. Με την ίδια λογική η συνύπαρξη είκοσι έντυπων καταλόγων περιοδικών μεμονωμένων βιβλιοθηκών σε ένα γραφείο δεν συνιστά Συλλογικό Κατάλογο Περιοδικών. Τα αποτελέσματα στις κατανεμημένες προσεγγίσεις εμφανίζονται ομαδοποιημένα ανά βιβλιοθήκη προέλευσης. Το ίδιο τεκμήριο μπορεί να εμφανιστεί σε «απόσταση» δεκάδων οθονών από το αντίστοιχο της προηγούμενης ή της επόμενης βιβλιοθήκης. Οι ερευνητικές προσπάθειες ενοποίησης των κοινών εγγραφών τη στιγμή αποστολής των αποτελεσμάτων (on the fly) μεταφέρουν το πρόβλημα της αυτοματοποιημένης διαδικασίας δημιουργίας φυσικού συλλογικού καταλόγου (ταύτισης και ενοποίησης κοινών εγγραφών) στο σύνολο των κατανεμημένων αποτελεσμάτων της αναζήτησης τη χρονική στιγμή αποστολής των εγγραφών. Επιχειρούν δηλαδή να προσαρμόσουν ανάλογες πρακτικές σε συνθήκες ευνοϊκές μεν αριθμητικά (σε απόλυτους μόνο αριθμούς) αλλά μάλλον απαγορευτικές χρονικά και επιπλέον με πλήρη αδυναμία παρέμβασης του ανθρώπινου παράγοντα για πιθανές διορθίόσεις. Πα-

7 ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ & ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ρόλα αυτά η εμπειρία της ταύτισης και ενοποίησης που προέρχεται από την ανάπτυξη του Συλλογικού Καταλόγου θα μπορούσε να αποδειχθεί χρήσιμη για τις ερευνητικές αυτές προσπάθειες. 5. Από τη φύση της διαδικασίας δημιουργίας Συλλογικού Καταλόγου που απαιτεί την συνεργασία και ανθρώπων και μηχανών, προέκυψε ένα ανθρωποδίκτυο 00 περίπου επαγγελματιών του χώρου των Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών που επικοινωνεί σε τακτική βάση και επιλαμβάνεται άμεσα θεμάτων και εκκρεμοτήτων που υπήρχαν αλλά δεν επιλύονταν επί δεκαετίες. Όλες οι βιβλιοθήκες που τροφοδοτήθηκαν από την Κεντρική Ομάδα Υποστήριξης με εκθέσεις και κατάλογο συστηματικών λαθών προχώρησαν στις κατάλληλες διορθώσεις. 6. Ένα ακόμη σημαντικό σημείο αποτελεί η αξιοποίηση των τοπικών θεματικών όρων. Με την ανάπτυξη του Συλλογικού Καταλόγου από πρόβλημα έλλειψης τυποποίησης καθίσταται ένα πλούσιο και πολύτιμο τεκμηριωτικό εργαλείο. Ένα πρώτο όφελος αποτελεί το γεγονός ότι οι διαφορετικές εκδοχές θεμάτων-εννοιών στις ενοποιημένες εγγραφές λειτουργούν ως οιονεί παραπομπές (πεδία 4ΧΧ των Αρχείων Καθιερωμένων Αποδόσεων) σε καθιερωμένες αποδόσεις (πεδία 5ΧΧ των Αρχείων Καθιερωμένων Αποδόσεων) με αποτέλεσμα τα διευρυμένα σημεία θεματικής πρόσβασης στα τεκμήρια. Και τούτο διότι στα αποτελέσματα μιας αναζήτησης με θεματικούς όρους περιλαμβάνονται επιπλέον και τα τεκμήρια τα προερχόμενα από βιβλιοθήκες που δεν έχουν περιλάβει τον όρο αναζήτησης στην πρωτογενή εγγραφή του τοπικού καταλόγου. Το όφελος για τη διαδικασία διαδανεισμού έχει αναδυθεί πριν ακόμα αρχίσει η συστηματική λειτουργία του διαδανεισμού Συλλογικός Κατάλογος Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών, σήμερα στην πράξη 3.5. Ενημέοωση του Συλλογικού Καταλόγου. Διάγοαμμα οοής δεδομένων Σε μια πρώτη φάση λειτουργίας ο Συλλογικός Κατάλογος λειτουργεί αναγκαστικά ως υποτελής (slave) αφού τροφοδοτείται από τις εγγραφές των περιφερειακών καταλόγων των βιβλιοθηκών μελών (Κούης et al.). Ένα λειτουργικό υπόδειγμα ενημέρωσης του Συλλογικού Καταλόγου απεικονίζεται στο σχήμα. Σύμφωνα με το υπόδειγμα, οι βιβλιοθήκες αποστέλλουν σε τακτά διαστήματα τα αρχεία των καταλόγων στην κεντρική ομάδα βιβλιοθηκονόμων του Συλλογικού Καταλόγου, αφού τα προσαρμόσουν σύμφωνα με τις οδηγίες της Κεντρικής Ομάδας υποστήριξης (σχήμα, σημεία -2). Τα δεδομένα των εγγραφών προετοιμάζονται από ειδικό λογισμικό πρόγραμμα του Συλλογικού Καταλόγου για μετατροπή μορφοτύπων και συνόλων χαρακτήρων ανάλογα με τα τεχνικά χαρακτηριστικά του καταλόγου προέλευσης (σχήμα, σημεία 3-4). Μετά τον εσωτερικό αυτοέλεγχο κάθε παραλαμβανόμενου καταλόγου οι εγγραφές που εμφανίζονται από το πρόγραμμα ως πολλαπλές ελέγχονται από την κεντρική ομάδα και οι παρατηρήσεις ή οι διορθώσεις στέλνονται στη βιβλιοθήκη προέλευσης, στον αντίστοιχο Υπεύθυνο Τοπικής Ομάδας Υποστήριξης του Συλλογικού Καταλόγου (ΥΤΟΣΚ) (σχήμα, σημεία 6, 7, 8). Τα συστηματικά λάθη, ο εντοπισμός ελλείψεων πολιτικής, οι αποκλίσεις ή διαφορετικές ερμηνείες της πολιτικής (Hider 2004, 32:7-29) ομαδοποιούνται και αποστέλλονται στις Διαρκείς Επιτροπές Καταλογογράφησης (σχήμα, σημείο 3) για επεξεργασία, σύνταξη κανόνων και διαμόρφωση πολιτικής (σχήμα, σημείο 8). Οι υπόλοιπες εγγραφές (σχήμα, σημείο 9) συγκρίνονται με τις υφιστάμενες στο Συλλογικό Κατάλογο (σχήμα, σημείο 0). Επαναλαμβάνεται μια διαδικασία (σχήμα, σημεία, 2,3), παρόμοια με αυτή που ακολουθήθηκε με τα αποτελέσματα του αυτοελέγχου. Οι υπόλοιπες εγγραφές (μοναδικές, πολλαπλές, μη εντοπισθείσες πολλαπλές) εντάσσονται στο Συλλογικό Κατάλογο (σχήμα, σημεία 4, 5, 6). Οι εγγραφές του Συλλογικού Καταλόγου αντλούνται από τους καταλογογράφους για ανάπτυξη των τοπικών καταλόγων. Η διαδικασία αυτή συμβάλλει στην ομογενοποίηση των καταλόγων και την αποτελεσματικότερη αξιοποίηση τους από το σύστημα διαδανεισμού Αοιθμητικά δεδομένα Ο Συλλογικός Κατάλογος Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών ( περιέχει στην σημερινή (4//2006) πιλοτική του μορφή εγγραφές ( μοναδικές) από 2 διαφορετικά μορφότυπα UNIMARC και MARC2, από 5 διαφορετικά συσήματα ADVANCE, ALEPH, ΑΒΕΚΤ, HORIZON, VTLS, από 6 ιδρύματα: Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, - Ακαδημία Αθηνατν, Πανεπιστήμιο Πατρών, - Ιόνιο Πανεπιστήμιο, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, - Πανεπιστήμιο Κύπρου, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, - Πάντειο Πανεπιστήμιο, ΤΕΙ Σερρών, ΤΕΙ Πάτρας, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, ΤΕΙ Καλαμάτας, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, ΤΕΙ Μακεδονίας και ΤΕΙ Ηπείρου. Μια χαρακτηριστική εγγραφή παρουσιάζεται στο σχήμα 2, η οποία είναι αποτέλεσμα αυτόματης ταύτισης και ενοποίησης εγγραφών από δέκα διαφορετικές βιβλιοθήκες. Η εγγραφή περιλαμ-

8 I. Τοπικός Κατάλογος ι Βιβλιοθήκης 2 0. Π ρο σα ρμ ο γη {βελτίωση} εγγραφών κα ενσωμάτωση στον τοπικό κατάλογο 9 Αντληση εγγραφώ ν του Συλλογικού Κα ταλόγο υ αττό ''.' >.'> 8. Διαρκείς Επιτροπές Συλλογικού Καταλόγου Καθιέρωση ενιαίας ττολπίκής, καθιέρωι όρων, σττοστολή ik > 0 Μ 5 >? 0 > ω * δ i s «0 Γ *3 ο 8. * -5 < > " ex CM J" κ5 CD r to... UI «ι» ιι «a II If «3 «A «J». Π». ivl ( > 6.Εισαγωγή στο Συλλογικό Κατάλογο Διάθεση ι rt nli no ν > s? 3- * S ί *" C C s > Ι Γ «3 Ξ Ρ * 0 ί Ε t JS. b 0. κ»- 3- < r- W 0 '< 0 3 fit- 0»>ο ξ b t" cr *5" «'5" t >6 2 α2ο ν o^ Jo -.-δ I I tv? > τ ο ξ < Η "f er a I t; 3.0 a h * 3-3 < fc 3 Ο fc < 0-3 > 3 Ο. D >. b w t s y w i i iut x«ω w fc w σ If) >..... r- ill *- t N O ^ t O t O J ι ν» 0 Μ III ν* ο ι M > Ξ *' r ο *3 «r c ν t *o α s Ο 0 fc ( Ι Λ 0. Έλεγχος διττλών εγγραφ ών μ ε υ ττ άρχουσες εγγραφ ές στο Συλλογικό Κατάλογο ik 4. Μ οναδ ικ ές εγγραφ * δ ιττλές Σφάλματα τύττου Ι {μη εντοττισθείσες 4. Μετατροττές μορφότυττων και χαρακτηροσυνόλων > w*3 * < * fc fc Λ a*. > Ι» ^ f 3 0 t" 2 w o UJ c > if) M3 G w. a 0 ν» 5 * 0 I f c <ri δ" Ε ϊ Ο ο. τ- ξ- τ- 0 ι 0 u» 0 ς Λ ο ϊ ο β. *.j; 3 5 c- 5. %» > SU'O'O 0 O ft > <N α w.5 ω 3 τ- 0 """"' - * w W -:,.:,:. :.,,:,:*,-.. J Γ: 'ΐ,, cr ν» Τ.Ενημ έρωση Βιβλιοθήκης ττρο έλευσης w *w < < 5 o. i : Γ" Φ > ν α> ι 0 w ο * 3 cr & & b > -3 ifilmiji τ- Ο fc 0 w <J W is _ι

9 ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ & ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ βάνει τα βιβλιογραφικά δεδομένα της πληρέστερης των δέκα και τα θέματα όλων με την ένδειξη προέλευσης (σε εμφάνιση MARC) Διαοκείς Επιτοοπές Καταλογογοάφησης Η λειτουργία των Διαρκών Επιτροπών Καταλογογράφησης αποσκοπεί καταρχήν στη διασφάλιση ποι- οτητας των έγγραφων και της ομοιογένειας του Συλλογικού Καταλόγου. Αποσκοπεί επίσης, σε επόf Ο f f Λ *\ f μένη φάση, στη σταδιακή σύγκλιση των πολιτικών που ακολουθούνται στην ανάπτυξη των τοπικών καταλογων των Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών. Με τον τρόπο αυτό, η λειτουργία των Διαρκών Επίτροπων Καταλογογράφησης θα μπορέσει να συμβάλλει στην κάλυψη του κενού που έχει δημιουργηθεί απο τη μέχρι τώρα έλλειψη ενιαίας πολιτικής αντιμετώπισης των προβλημάτων καταλογογράφησης (βλ. ευρήματα σχετικής έρευνας (Άνθη-Καλοφωλιά 2004). Η επιλογή του τΰπου του φυσικού καταλόγου έναντι του ν* f f\ f νοητού κατανεμημένου συνιστά αναγκαία συνθήκη για αυτή την προοπτική. Η σύνθεση των Διαρκών Επιτροπών ορίζεται από την Διοίκηση της Κοινοπραξίας με προτάσεις των βιβλιοθηκών-μελών. Οι Επιτροπές συγκροτούνται από έμπειρους καταλογογραφους που προέρχονται απο όλο το φάσμα των βιβλιοθηκών και της εκπαίδευσης, αλλά δεν εκπροσωπούν τους φορείς. Ex officio συμμετέχουν καταλογογράφοι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος (ΕΒΕ) για την εναρμόνιση της πολιτικής με την ακολουθούμενη από τη ΕΒΕ. Τα μέλη κάθε Επιτροπής συναντώνται σε τακτά διαστήματα. Μεταξύ των συνεδριάσεων επικοινωνούν σε ηλεκτρονικό forum μέσω σχετικής εφαρμογής στην ιστοσελίδα του Συλλογικού Καταλόγου. Τα μέλη των Επιτροπών εισηγούνται θέματα, αλλά τροφοδοτούνται, επίσης, από δύο ακόμη πηγές (βλέπε σχήμα 3, σημεία -3):. Τα εκάστοτε ευρήματα που εντοπίζονται από τους βιβλιοθηκονόμους του Συλλογικού Καταλόγου, τα οποία ομαδοποιούνται και αποστέλλονται στα μέλη των Διαρκών Επιτροπών. 2. Τα μηνύματα με παρατηρήσεις, σχόλια, κρίσεις, εισηγήσεις χρηστών μέσω της ιστοσελίδας του Συλλογικού Καταλόγου, τα οποία συγκεντρώνονται, ομαδοποιούνται, κατά το δυνατόν, και προωθούνται στις Επιτροπές από τους βιβλιοθηκονόμους του Συλλογικού Καταλόγου. Μετά την επεξεργασία των θεμάτων, ετοιμάζονται προτάσεις, οι οποίες αποστέλλονται στους βιβλιοθηκονόμους του Συλλογικού Καταλόγου, εισάγονται στην ειδική βάση δεδομένων Αρχείο Μεταβολών, όπου ταυτοποιούνται, αριθμούνται και προωθούνται για δημόσια κρίση (σχήμα 3, σημεία 4-7). Μετά την παρέλευση ενός εύλογου διαστήματος, οι βιβλιοθηκονόμοι του Συλλογικού Καταλόγου ομαδοποιούν τα αποτελέσματα των δημόσιων κρίσεων που καταγράφονται και συγκεντρώνονται στο σύστημα επικοινωνίας του Ιστότοπου του Συλλογικού Καταλόγου και τα προωθούν στις Διαρκείς Επιτροπές. Με βάση τα αποτελέσματα της δημόσιας κρίσης, οι Διαρκείς Επιτροπές αποφασίζουν τις τελικές εισηγήσεις που αφορούν την εφαρμοστέα ενιαία πολιτική καταλογογράφησης (σχήμα 3, σημείο 8). Στις περιπτώσεις που δεν υπάρχουν σχόλια οι προτεινόμενοι όροι ή πολιτικές καθιερώνονται. Οι προσαρμογές στο Συλλογικό Κατάλογο γίνονται από τους βιβλιοθηκονόμους της κεντρικής ομάδας, οι οποίοι ενημερώνουν την ειδική βάση δεδομένων του Αρχείου Μεταβολών και τις ιστοσελίδες του Συλλογικού Καταλόγου (βλέπε σχήμα 3, σημεία 9-2). Η δραστηριοποίηση στο πεδίο αυτό θα μπορούσε σε μια δεύτερη φάση να μετεξελιχθεί σε «οιονεί» κεντρική καταλογογράφηση (του τύπου master catalogue) κατά το πρότυπο των OCLC, PICA κλπ. αφού η εξασφαλιστεί η συστηματική συμβολή της ΕΒΕ και η κεντρική ομάδα καταλόγου ενημερώνεται έγκαιρα για τις νέες εγγραφές κάθε βιβλιοθήκης μέλους Διαρκείς Επιτροπές Καταλογογράφησης Η λειτουργία των Διαρκών Επιτροπών Καταλογογράφησης αποσκοπεί καταρχήν στη διασφάλιση ποιότητας των εγγραφών και της ομοιογένειας του Συλλογικού Καταλόγου. Αποσκοπεί επίσης, σε επόμενη φάση, στη σταδιακή σύγκλιση των πολιτικών που ακολουθούνται στην ανάπτυξη των τοπικών καταλόγων των Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών. Με τον τρόπο αυτό, η λειτουργία των Διαρκών Επιτροπών Καταλογογράφησης θα μπορέσει να συμβάλλει στην κάλυψη του κενού που έχει δημιουργηθεί από τη μέχρι τώρα έλλειψη ενιαίας πολιτικής αντιμετώπισης των προβλημάτων καταλογογράφησης (βλ. ευρήματα σχετικής έρευνας (Άνθη-Καλοφωλιά 2004). Η επιλογή του τύπου του φυσικού καταλόγου έναντι του νοητού κατανεμημένου συνιστά αναγκαία συνθήκη για αυτή την προοπτική. Η σύνθεση των Διαρκών Επιτροπών ορίζεται από την Διοίκηση της Κοινοπραξίας με προτάσεις των βιβλιοθηκών-μελών. Οι Επιτροπές συγκροτούνται από έμπειρους καταλογογράφους που προέρχονται από όλο το φάσμα των βιβλιοθηκών και της εκπαίδευσης, αλλά δεν εκπροσωπούν τους φορείς. Ex officio συμμετέχουν καταλογογράφοι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος (ΕΒΕ) για την εναρμόνιση της πολιτικής

10 ΕΠΙΣΤΗΜ ΟΝΙΚΑ ΑΡΘΡΑ :Φ WWW/Z39.50 Gateway - Record Display - MoziBaRreftoi TjJifillii j! c 2 Sook epypaia; οήβοα > IjJ - ^Whrto:Wl fc(»4>»i iyeo»c»/77s3/showm.i^/l^*-l+(ul! V'\g) Ο :G:iCYLibrary Ι β,βγκροηβι S* UNKJNCATAIOG! [G'sdwlai Goog» ^CormottaAid $Co eamyub v.'ses'chckc :, f:-i.r: NNM <# 2- Search v] f - i2 j^ftpoostsn... φftamdhonecy ^ 0.^ 4 i www;/39atfaiiwiy -»«<»* οκ. *# <4MMttiMWMHWMIIMHfllMeiM^ Σογγραοέας Σχετικά Ονόματα : Συλλογικό Οργανα: θεμέλιο, 650 Τήλος Δημοσίευση ΔιάΒεση Φυσική Περιγραφή. Γλώσσα κειμένου: Σημειώσεις: Αριβμός EEWEY: Τάςινομηση IX Fiampton. Kenneth. (Ιυνγραβέα;) Κούρκου λας. Ανάριας, (Επιμελητής Εωοαης) Ανδρουλάκης, Θό&ορος, (Μετοοραστής) ΪΙάγκαλοί), Μαρία, (Μεταφραστής) Μοντέρνα αρχιτεκτονική : Ιστορία και κριτική Kwmeth Frampton ; Επιστημονική επιμέλεια Ανάρέας Κούρκοολα, \Ut ιιορααη Θόδωρος Ανδρουλάκης; Μαρία Πάγκαλου [Αθήνα] Εμέλιο. C987 3 όσ. Ε) ληνική Τίτλος ipanortkoi): Modern architecture. A ctittcjl history Βιβλιογραφία: σ.20-30ί p24.6, up»«ras, GrAiASX, 720.9, GR-VoPTK, 724, 2η»cE., GriMON, 724,2it ed, TEIPATRAS, TEI-SERRON, 724,20, GRAtPPV, JGR-KoDPT. 724 FRA, GR-AtNTU NA500Π55 M7, CY-NiUL. NA500, F756, GR-KoDPT UPXITEKTOXTKH - ΙΣΤΟΡΊΑ - [ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ, ΜΟΝΤΕΡΝΑ - ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΚΡΙΤΙΚΗ - iaphtektomkh - ΙΣΤΟΡΙΑ * - 9ΟΣ-20ΟΣ ΑΙ. - ίαρχιγεκτονικη, ΣΥΓΧΡΟΝΗ - - ίαρχγγεκτονικη, ΣΥΓΧΡΟΝΗ - 70Σ-80Σ ΑΙ. - ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ, ΣΥΓΧΡΟΝΗ - 90Σ ΑΙ. - ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ, ΣΥΓΧΡΟΝΗ - 20ΟΣ ΑΙ. - ΙΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ. ΜΟΝΤΕΡΝΑ - ARCHITECTURE MODERN - HISTORY ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ, ΣΎΓΧΡΟΝΗ - ΓΣΤΟΡΙΑ - Θέματα ίν^τερνα ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΪίίκΜ - ι Ι ι Πανεπιστήμιο Θράκης Ταξ. αρ.: ΝΑ 500 Αντ.: 2 Κατάσταση: Διαθέσιμο ΤΗ Πάτρας Ταξ. αρ.: 724 FRA Αντ: Ι Κατάσταση: Διαθέσιμο Εθνικό Μετσοβιο Πολυτεχνείο Ταζ. αρ.: 724 FRA Αντ.: 9 Κατάσταση: διαθέσιμο Πάντειο Πανεπιστήμιο Ταξ. αρ.: 724 FA Αντ.: Κατάσταση: Διαθέσιμο ΤΕΙ Σερρών Ταζ. αρ.: FRA Αντ: Ι Κατάσταση: Διαθέσιμο Πανεπιστήμιο Κύπρου Ταξ. αρ.: NA5O0.F Αντ.: Κατάσταση: Δκιθέσιμο Πανεπιστήμιο εσσαλνας Ταξ. αρ.: FRA Avt.: 7 Κατάσταση: Διαθέσιμο Πανϊπκττήμιο Πατρών Ταξ. αρ.: F Αντ., Κατάσταση: Διαθέσιμο Ανοιάιη Σγολή ΚαλόνΤΐχνόν Ταξ. αρ.: 724.6FKA Ανι : Κατάσταση: Διαθέσιμο ΙΟΝΙΟ Τβζ. αρ.: 724 FRA Ανι.: 2 Κατάσταση: Διαοέσιμο * Λ******* φ t«a vj. S AdNo* *m3km*j j i i a ^ 'Λ " Jjγ*«. ^* 5B a9 e WESSSBSSSSSSSk" P ^ f\ tt? Ί. <Ji Btf, ^Teatnoytou rapt 606,.. " 5/3o;2ope Σχήμα 2. Χαρακτηριστική εγγραφή Συλλογικού Καταλόγου Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών Ι οτοσελίδα Σι*ΑογκοΟ Κατ» ό» ου SU ^ Ι 2 π Β<τ»ιρωι &ρήμοιπ ασοκαοτις Ενημέρωσης ΣΚ. JP\ TKnTJlMUr ΣυΜσγικός ΚατάΛογος 'Γ ; ml ι Ί' 2. ^Βνήαις _Γ Αφ«αο μεταβολών <m ~ \ f ε<βλκ>θηιιονόμοι ZuiVoyKoO Karo/oysu ::V ^ V 3 Ομ'ϋ mranm i tuprvarw κο fcrryficieuv. ΒίρέρωοΓ.' ίαίονικού Κστα>.όγοι. - //"= - «*ί /. Επεξεργασία,^ "- -Ν, / [ ευρημότω», Up»*" Ι \ σχοίλ*. ί \ \ εισηγήσεων / Διαρκε^ Emporr^ ' ^ ^ Β 9 Προιάσος ΒατολΟΥον ράρποης ) νν \ 6. Προτάσεις ιιασκής καιαιου oypa ψτρης \, Ανατροφοδότηση κΰ Ν\ Σ»5λιααπόΔφό{ω k. Δημόσια Κρίση -\ Σχήμα 3. Υπόδειγμα λειτουργίας Διαρκών Επιτροπών Καταλογογράφησης

11 ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ & ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ με την ακολουθούμενη από τη ΕΒΕ. Τα μέλη κάθε Επιτροπής συναντώνται σε τακτά διαστήματα. Μεταξύ των συνεδριάσεων επικοινωνούν σε ηλεκτρονικό forum μέσω σχετικής εφαρμογής στην ιστοσελίδα του Συλλογικού Καταλόγου. Τα μέλη των Επιτροπών εισηγούνται θέματα, αλλά τροφοδοτούνται, επίσης, από δύο ακόμη πηγές (βλέπε σχήμα 3, σημεία -3):. Τα εκάστοτε ευρήματα που εντοπίζονται από τους βιβλιοθηκονόμους του Συλλογικού Καταλόγου, τα οποία ομαδοποιούνται και αποστέλλονται στα μέλη των Διαρκών Επιτροπών. 2. Τα μηνύματα με παρατηρήσεις, σχόλια, κρίσεις, εισηγήσεις χρηστοόν μέσω της ιστοσελίδας του Συλλογικού Καταλόγου, τα οποία συγκεντρώνονται, ομαδοποιούνται, κατά το δυνατόν, και προωθούνται στις Επιτροπές από τους βιβλιοθηκονόμους του Συλλογικού Καταλόγου. Μετά την επεξεργασία των θεμάτων, ετοιμαςονται προτάσεις, οι οποίες αποστέλλονται στους βιβλιοθηκονομους του Συλλογικού Κατάλογου, εισάγονται στην ειδική βάση δεδομένων Αρχείο Μεταβολών, όπου ταυτοποιούνται, αριθμούνται και προωθούνται για δημόσια κρίση (σχήμα 3, σημεία 4-7). Μετά την παρέλευση ενός εύλογου διαστήματος, οι βιβλιοθηκονόμοι του Συλλογικού Καταλόγου ομαδοποιούν τα αποτελέσματα των δημόσιων κρίσεων που καταγράφονται και συγκεντρώνονται στο σύστημα επικοινωνίας του Ιστότοπου του Συλλογικού Καταλόγου και τα προα)θούν στις Διαρκείς Επιτροπές. Με βάση τα αποτελέσματα της δημόσιας κρίσης, οι Διαρκείς Επιτροπές αποφασίζουν τις τελικές εισηγήσεις που αφορούν την εφαρμοστέα ενιαία πολιτική καταλογογράφησης (σχήμα 3, σημείο 8). Στις περιπτώσεις που δεν υπάρχουν σχόλια οι προτεινόμενοι όροι ή πολιτικές καθιερώνονται. Οι προσαρμογές στο Συλλογικό Κατάλογο γίνονται από τους βιβλιοθηκονόμους της κεντρικής ομάδας, οι οποίοι ενημερώνουν την ειδική βάση δεδομένων του Αρχείου Μεταβολών και τις ιστοσελίδες του Συλλογικού Καταλογου (βλέπε σχήμα 3, σημεία 9-2). Η δραστηριοποίηση στο πεδίο αυτό θα μπορούσε σε μια οευτερη φάση να μετεξελιχθεί σε «οιονεί» κεντρική καταλογογράφηση (του τύπου master catalogue) κατά το πρότυπο των OCLC, PICA κλπ. αφού η εξασφαλιστεί η συστηματική συμβολή της ΕΒΕ και η κεντρική ομάδα καταλόγου ενημερώνεται έγκαιρα για τις νέες εγγραφές κάθε βιβλιοθήκης μέλους Συλλογικός Κατάλογος εναλλακτικού υλικού για τυφλούς χρήστες Η ανάπτυξη υπηρεσιών και η εξασφάλιση εναλλακτικού υλικού για τυφλούς και άτομα με σοβαρά προβλήματα όρασης αποτελεί ένα ιδιαίτερο πεδίο δραστηριότητας στο οποίο το λειτουργικό υποσύστημα θα μπορούσε να αξιοποιήσει τις περισσότερες από τις ιδιότητες της ψηφιακής πληροφορία και κυρίως τις ιδιότητες της σύγκλιση μέσων, και μετατρεψιμότητα μορφοτύπων. Η αξιοποίηση αυτών των ιδιοτήτων βρίσκει μεγάλη εφαρμογή και λύνει πολλά από τα προβλήματα που ήταν μέχρι πρότινος ανυπέρβλητα για χρήστες που δεν καλύπτουν τις ανάγκες β Λ Μ -ψ Λ τους με την έντυπη πληροφορία. Η ψηφιακή τεχνολογία προσφέρει τις απαραίτητες δυνατότητες για επέκταση των υπηρεσιών της βιβλιοθήκης σε χρήστες αυτής της κατηγορίας. Ηδη αρκετά μορφοτυπα είναι άμεσα προσβάσιμα από τους ίδιους τους τυφλούς και χωρίς διαμεσολάβηση τρίτων. Το πρόβλημα εμφανίζεται σε υλικό που δεν είναι σε μορφή προσβάσιμη από τυφλούς και χρήζει μετατροπής ή διαδοχικών μετατροπών 9. Οι διαδικασίες αυτές είναι κοπιαστικές και χρονοβόρες. Οι εμπειρίες στις βιβλιοθήκες των Πανεπιστημίων Κύπρου 0 και Μακεδονίας από το πρόγραμμα ACCELERATE (Ζωντανός et al. 200) και κυρίως μετά, έδειξαν ότι εκτός από την εγκατάσταση των προσαρμοσμένων σταθμών εργασίας, απαιτείται ο συντονισμός για την κάλυψη αυτών των αναγκών. Η δημιουργία εθνικού ψηφιακού αρχείου (λόγω της γλώσσας του υλικού) και ενός κεντρικού συστήματος διαχείρισης δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας θα μπορούσε να βελτιιόσει αρκετά την κατάσταση και να απαλλάξει τις μεμονωμένες βιβλιοθήκες από δραστηριότητες που μπορεί να ξεπερνούν κατά πολύ τις δυνατότητες τους. Το λειτουργικό υποσύστημα θα μπορούσε να αναλάβει δραστήριοτητα σε τρία επίπεδα.. Στη συγκέντρωση υλικού που θα ψηφιοποιειται απο τις επιμέρους βιβλιοθήκες και τη διάθεση του σε εξουσιοδοτημένους από τις τοπικές βιβλιοθήκες δικαιούχους. 2. Στη ρύθμιση των νομικών και θεσμικών θεμάτων με τους εκδότες για λογαριασμό όλων των τυφλών χρηστών των μελών της κοινοπραξίας. 3. Στην ενημέρωση των ενδιαφερομένων βιβλιοθηκών και χρηστοόν για την ύπαρξη προσαρμοσμένων εργαλείων, την τήρηση προτύπων, την υιοθέτηση κοινών τεχνικών προδιαγραφών, τη σύνταξη οδηγιών κλπ. 4. Στη δημιουργία Συλλογικού Καταλόγου υλικού για τυφλούς χρήστες (στην Ελλάδα και στην Κύπρο). Οι

12 ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΑΡΘΡΑ πρώτες διεργασίες έχουν ήδη ξεκινήσει (Τσιμπόγλου, Ζέρβας, and Ανδρέου 2006). Η τεχνογνωσία και οι δυνατότητες υπάρχουν και απομένει ο συντονισμός για την υλοποίηση του. 4. Το άμεσο μέλλον ή... η συνέχεια στην περιφέρεια Η Τεχνολογίες Πληροφόρησης προχωρούν ραγδαία, τεχνικές επιλογές απαξιώνονται σε διάστημα έτους. Για την εξασφάλιση ευελιξίας και τη δυνατότητα προσαρμογής του Συλλογικού Καταλόγου στις εξελίξεις, κρίνεται απαραίτητη η συντονισμένη συνεργασία των εστιών τεχνογνωσίας που έχουν ήδη δημιουργηθεί (ομάδες Πανεπιστημίου Κρήτης, ΕΚΤ, Συλλογικού Καταλόγου Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών Συλλογικού Καταλόγου δημοσίων Βιβλιοθηκών κλπ.). 0 πραγματικός στόχος δεν είναι πια η δημιουργία Συλλογικού Καταλόγου. 0 Συλλογικός Κατάλογος είναι το μέσον. Στόχος είναι η συνεχής βελτίωση των επιμέρους κατάλογων μέσα απο τη συνεχή βελτίωση των εγγραφών του Συλλογικού Κατάλογού Ι και η Ι πολλαπλή Ι αξιοποίηση -? Ι Ι του υλικού που αντιπροσωπεύει ο Συλλογικός Κατάλογος. Κάθε εγγραφή που θα καταλαμβάνει τη θέση μιας υπάρχουσας ως ποιοτικότερη η πληρέστερη, δυνητικά, θα αντλείται στη συνέχεια από άλλες βιβλιοθήκες θα βελτιώνεται και θα επανέρχεται βελτιωμένη να αντικαταστήσει αυτήν από την οποία γεννήθηκε. Παράλληλα από την ίδια τη διαδικασία ενημέρωσης του καταλόγου θα εντοπίζονται ομαδοποιούνται και απο- Ι -' Ι στέλλονται στα βιβλιοθήκες προέλευσης συστηματικά ή επαναλαμβανόμενα λάθη και αποκλίσεις από τις καθιερωμένες κανονικότητες. Είναι ευκολότερο πλέον στις βιβλιοθήκες να προβαίνουν σε συστηματικές διορθώσεις. 0 Συλλογικός Κατάλογος ενώ προκύπτει ως γέννημα των ποσοτήτων των επιμέρους καταλόγων μπορεί στην πορεία να εξελιχθεί σε γεννήτορα της ποιότητας τους. Η επιτυχής έκβαση του εγχειρήματος του Συλλογικού Καταλόγου εξοικονομεί κονδύλια που μέχρι τώρα δαπανώνται για ξεχωριστά ή αποσπασματικά έργα τρέχουσας ή αναδρομικής καταλογογράφησης σε κάθε βιβλιοθήκη, με αμφίβολα αποτελέσματα ποιότητας σε όρους τυποποίησης, ομοιογένειας και πληρότητας. Η ανάπτυξη του Συλλογικού Καταλόγου συμβάλει στη δημιουργία εργαλείων και μηχανισμών αξιοποίησης του συνόλου του υπάρχοντος παραδοσιακού έντυπου (κυρίως βιβλιακού) υλικού των βιβλιοθηκών-μελών από όλους τους χρήστες των βιβλιοθηκοόν-μελών. Τη σημαντικότερη όμως διάσταση της δημιουργίας του Συλλογικού Καταλόγου αποτελεί η εξασφάλιση υποδομής σε εξοπλισμό, μηχανισμούς επικοινωνίας, ανθρωποδικτύου και τεκμηριωτικού υλικού για τη δημιουργία δίγλωσσου (ελλληνικού-αγγλικού) Εθνικού Αρχείου Καθιερωμένων Αποδόσεων, σε πλήρη σύνδεση με τις Καθιερωμένες αποδόσεις θεμάτων, ονομάτων κλπ. της Library of Congress. Στην προσπάθεια αυτή έχουν ρόλο και δυνατότητα συμβολής όλες οι κατηγορίες βιβλιοθηκών, αρχής γενομένης από τις Δημόσιες και την πρωτοβουλία Συλλογικού Καταλόγου Δημοσίων βιβλιοθηκών. Μέχρι τώρα οι προσπάθειες γίνονται ανεξάρτητα και σε πλήρη απομόνωση μεταξύ τους. Το επιδιωκόμενο συνίσταται στο συντονισμό αυτών αλλά και νέων προσπαθειών. Το αποτέλεσμα του ενός (ή σωστότερα της μιας βιβλιοθήκης) να το καρπώνονται όλοι, Η λειτουργία και επέκταση των Διαρκών Επιτροπών Καταλογογράφησης μπορεί να δώσει το πλαίσιο συνεργασίας. Σε αυτή τη νέα φάση εμπλέκονται πολλοί περισσότεροι, πολύ περισσότερο ουσιαστικά και κυρίως αποτελεσματικά. Μέχρι τώρα το βάρος της υλοποίησης έπεφτε στο «κέντρο». 'Όμως τα «κέντρα» από μόνα τους δεν δημιουργούν συλλογικούς καταλόγους, εξασφαλίζουν τις υποδομές και προετοιμάζουν τη δημιουργία τους. Α ' ' ' ' ' Αυτή είναι η προσωπική εμπειρία απο προηγούμενες προσπάθειες (βλ. Συλλογικός Κατάλογος Περιοδικών, ARGOS, Συλλογικός Κατάλογος Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών, Συλλογικός Κατάλογος Δημοτικών Βιβλιοθηκών, Συλλογικός Κατάλογος Κυπριακών Βιβλιοθηκών). Από τώρα το βάρος επιμερίζεται στις βιβλιοθήκες. Στους επόμενους 3 μήνες ο Συλλογικός Κατάλογος Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών θα αναδυθεί απο τις «μικρές οθόνες» και θα περιλαμβάνει τα δεδομένα από όλες τις Ακαδημαϊκές Βιβλιοθήκες. Το γεγονός αυτό θα σημάνει την ολοκλήρωση της φάσης υλοποίησης του Συλλογικού Καταλόγου. Απομένει η φάση συντήρησης. 0 Συλλογικός Κατάλογος είναι περισσότερο από το άθροισμα των μερών που τον αποτελούν. Η δημιουργία του δίνει μια μοναδική ίσως ευκαιρία να επιτευχθούν όσα δεν κατάφεραν οι ασυντόνιστες προσπάθειες των βιβλιοθηκών τόσα χρόνια: διαδικασίες συστηματικού διαδανεισμού, διαδικασία δημιουργίας αρχείων καθιερωμένων όρων, ελληνικού ιεραρχικού θησαυρού θεμάτων, αξιοποίηση του περιεχομένου των βιβλιοθηκών. Η πρόκληση της επέκτασης λειτουργιών, υπηρεσιών, δημιουργών και χρηστών του Συλλογικού Καταλόγου είναι ενώπιον όλων και ευτυχώς δεν μπορούμε να την αγνοήσουμε εύκολα. /

13 ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ & ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ Βιβλιογραφία Ζωντανός Κ, Πατραγκοΰ Π, Ταραμόπουλος A, and Φράγκου-Μπάτσιου Ά Υπηρεσίες Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών για τυφλούς και άτομα με περιορισμένη όραση: η εμπειρία της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας από το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα ACCELERATE , at Αθήνα. Bostick SL The history and development of academic library consortia in the United States: an overview. The Journal of Academic Librarianship 27 (2): Κούης Δ, Τσιμπόγλου Φ, Ασπρογέρακα Θ, Παλαιός Α, Φραγκοΰλη Α, Ευθυμίου Φ, and Βουγιουκλής Γ. Ελληνικός Συλλογικός Κατάλογος: Εξελίξεις και προοπτικές Hider P The bibliographic advantages of a centralised union catalogue for ILL and resource sharing. Interlending & Document Supply 32 (): Μπώκος ΓΔ, Γεωργάκης Κ, Ζωντανός Κ, Παναγόπουλος Ν, Φραντζή A, and Χατζηαντωνίου Τ Συλλογικός Κατάλογος των Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών , at Αθήνα. Τζαμουράνης Ν Συλλογικός Κατάλογος Βιοϊατρικών Περιοδικών Αττικής. Ιατρική 32 (supplement). Τσιμπόγλου Φ Η λειτουργία του Εθνικού Δικτύου Επιστημονικών & Τεχνολογικών Βιβλιοθηκών και οι αναμενόμενες επιδράσεις του στην αναδιαμόρφωση της Εθνικής Συλλογής Περιοδικών. 5-7 Νοεμβρίου Συνεργασίες επιστημονικών βιβλιοθηκών σε ψηφιακό περιβάλλον: Μια συστημική προσέγγιση στην Ελληνική πραγματικότητα. Διδακτορική Διατριβή Συνεργασίες επιστημονικών βιβλιοθηκών σε ψηφιακό περιβάλλον: Μια συστημική προσέγγιση στην Ελληνική πραγματικότητα, Ιόνιο Πανεπιστήμιο. Τσιμπόγλου Φ, Ζέρβας Μ, and Ανδρέου Α Πρακτικές ψηφιοποίησης αρχείων και ανάδυση νέων πεδίων συνεργασίας Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών Τσιμπόγλου Φ, Φιλοποΰλου Μ, Βλασταρίδης Ν, and Τσιφή Ρ Συλλογικός Κατάλογος Περιοδικών στις Ελληνικές Επιστημονικές Βιβλιοθήκες. Αθήνα: Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης. Papazoglou AM Συλλογικός Κατάλογος Επιστημονικών Περιοδικών Βιβλιοθηκών Ελλάδος, Περιοχή Αθηνών. Αθήνα: Αθηναϊκό Κέντρο Οικιστικής. Tsimpoglou F The interlibrary loan network in Greece: A model that survives in the digital era. Interlending & Document Supply 32 (3): Πεπονάκης Μ, Σφακάκης Μ, and Τροΰτπεγλη Ν Προβλήματα διαλειτουργικότητας κατά την ταυτόχρονη πρόσβαση σε πήγες μέσω του πρωτοκόλλου Ζ39.50 και το περιβάλλον πρόσβασης Ή ΑΡΓΩ" , at Κέρκυρα. Ανθη-Καλοφωλια Ε Αξιοπιστία και αποτελεσματικότητα των ελληνικών καταλόγων: ασυνέπειες και λάθη στα αρχεία καθιερωμένων ονομάτων , at Κέρκυρα. Υποσημειώσεις. Ανακοίνωση στην ημερίδα «Συνεργασίες λαϊκών βιβλιοθηκών. Εργαλεία, πρότυπα και συλλογικοί κατάλογοι», Λιβαδειά, Συνεδριακό Κέντρο Κρύας, 24// Γνωστός ως «κατάλογος Δοξιάδη» από το όνομα του δημιουργού του Αθηναϊκού Κέντρου Οικιστικής. 3. Εφόσον οι αντίστοιχες εγγραφε'ς διαφορετικών βιβλιοθηκών δεν ταυτίζονται και δεν ενοποιούνται, ο όρος νοητός/κατανε μη μένος κατάλογος χρησιμοποιείται μάλλον καταχρηστικώς,. Ο πλέον δόκιμος και κυριολεκτικός όρος για αυτές τις περιπτώσεις είναι «σύστημα ενιαίας αναζήτησης κατανεμημένων καταλόγων». 4. Βλ. μελέτη του Makx Dekkers, Coopers & Lybrand Technology Consultants ο οποίος προσκλήθηκε ως εξωτερικός σύμβουλος-εμπειρογνώμων, όπου προτείνει ως καλύτερο μοντέλο για τα ελληνικά δεδομένα τον υποτελή φυσικό συλλογικός κατάλογος (slave natural union catalog) 5. Βλ. επιστολή Don L. Tolliver, Dean of Libraries and Media Services, Kent State University 6. To ελάχιστο επίπεδο καταλογογράφησης των εγγραφών θα πρέπει να περιέχει τις παρακάτω πληροφοριακές ενότητες: ISBN / ISSN Κωδικοποιημένα δεδομένα πεδίο 00 (UNIMARC) πεδίο 008 (US-MARC) Κωδικός γλώσσας Τίτλος και δήλωση πνευματικής υπευθυνότητας Δήλωση έκδοσης Δημοσίευση, διάθεση Φυσική περιγραφή Σειρά Πνευματική υπευθυνότητα Στοιχεία αποκτημάτων