ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ: ΠΑΙΔΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΚΑΙ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΥΛΙΚΟ Διπλωματική εργασία Της Χατζημάρκου Μαρίας Α. Μ. 423M/ ΘΕΜΑ: «Η ζωή και το έργο της Astrid Lindgren» Αναγνωστοπούλου Διαμάντη Γιαννικοπούλου Αγγελική Παπαδόπουλος Ιωάννης ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Καθηγήτρια Καθηγήτρια Καθηγητής Ρόδος, 2010 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ Επιβλέπουσα Μέλος συμβουλευτικής Επιτροπής Μέλος συμβουλευτικής Επιτροπής [1]

2 Τις θερμές μου ευχαριστίες στην κρατική βιβλιοθήκη της σουηδικής πόλης Ljungby. Θα ήθελα επίσης να ευχαριστήσω για την αγαστή συνεργασία το Σουηδικό Σχολείο Ρόδου. Τέλος, ευχαριστώ όλους εκείνους, οι οποίοι σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό με βοήθησαν στην εκπόνηση αυτής της εργασίας. [2]

3 Αφιερωμένο στον άνθρωπο που με μύησε στο θαυμαστό κόσμο της Astrid Lindgren, τη μητέρα μου. [3]

4 Πίνακας Περιεχομένων Εισαγωγή (περιγραφή θέματος μεθοδολογία βιβλιογραφική) σελ. 5 Α μέρος : Η ζωή της Astrid Lindgren Α.1 Η ζωή της σελ. 6 Α.2 Το ανθρωπιστικό έργο της σελ.9 Α.3 Τα βραβεία της σελ. 11 Β μέρος: Το έργο της Astrid Lindgren Β.1 Η έμπνευσή της σελ.12 Β. 2 Χαρακτηριστικά γνωρίσματα και θέματα της γραφής της σελ. 13 Β.3 Αυτοβιογραφία σελ. 16 B.4 Τα βιβλία και οι ταινίες της σελ.17 Β.5 Η απήχησή της σελ.88 Β.6 Συνεργάτες: Εικονογράφοι, σκηνοθέτες, συνθέτες σελ. 89 Γ. Συμπεράσματα σελ. 95 Δ. Παράρτημα (κατάλογος βραβείων της, κατάλογος μεταφρασμένων βιβλίων στα ελληνικά, κατάλογος ταινιών, εικόνες ) σελ. 97 Ε. Βιβλιογραφία σελ. 119 [4]

5 Εισαγωγή Η Astrid Lindgren είναι περισσότερο γνωστή στο ελληνικό κοινό ως συγγραφέας της Πίπη Φακιδομύτη και λιγότερο γνωστή για το υπόλοιπο συγγραφικό, σκηνοθετικό και ανθρωπιστικό έργο της. Με αφορμή το διεθνώς πολυβραβευμένο βιβλίο της Πίπη, θα εξετάσουμε τα μυθιστορήματα της συγγραφέως καθώς και τις μεταφορές τους στη μεγάλη οθόνη. Έτσι, ξεκινώντας από τη γνωστότερη τριλογία της Astrid Lindgren, ξετυλίγεται το κουβάρι της συγγραφικής της δραστηριότητας στο χώρο του παιδικού βιβλίου. Ένας σύντομος απολογισμός μας δίνει σαράντα ένα παιδικά και νεανικά μυθιστορήματα, σαράντα εικονογραφημένα βιβλία, έντεκα συλλογές διηγημάτων, σαράντα ταινίες και εννέα βιβλία θεατρικών παραστάσεων. Πρόκειται για έναν αριθμό αν μη τι άλλο αρκετό, για να ανιχνεύσουμε το συγγραφικό της ύφος και την πορεία της στο παιδικό βιβλίο. Στις σελίδες που ακολουθούν θα έχουμε τη δυνατότητα να μιλήσουμε εκτενώς τόσο για τα βιβλία όσο και για τα παράγωγα (ταινίες, σειρές, εικονογραφημένα παραμύθια) κάθε βιβλίου. Στο πρώτο μέρος της παρούσας μελέτης επιχειρείται μια πρώτη γνωριμία με τη ζωή της συγγραφέως βασισμένη κυρίως σε ξενόγλωσσες βιογραφίες, σε συνεντεύξεις της σε εφημερίδες και περιοδικά αλλά και στα όσα η ίδια εξομολογείται στο ντοκιμαντέρ 1 της κρατικής τηλεόρασης για τη ζωή της. Παρουσιάζονται τα κυριότερα βιογραφικά στοιχεία της ζωής της, του μεγαλειώδη ανθρωπιστικού έργου της, υπέρ της ισότητας και της δικαιοσύνης των ανίσχυρων ομάδων. Τέλος αναφέρονται τα βραβεία και οι διακρίσεις με τις οποίες τιμήθηκε η συγγραφέας. Στο δεύτερο μέρος της παρούσας μελέτης παρουσιάζονται και μελετώνται διεξοδικά τα μυθιστορήματα και οι ταινίες της Lindgren με βάση τη βιβλιογραφική μέθοδο ανάλυσης και ανιχνεύονται τα κεντρικά μηνύματα που θέλει να περάσει η συγγραφέας στο παιδικό και νεανικό κοινό. Επίσης ανιχνεύονται οι πηγές έμπνευσής της, τα γνωρίσματα και θέματα της γραφής της, τα αυτοβιογραφικά στοιχεία που εμφανίζονται σε αρκετά βιβλία και η απήχησή της στο κοινό. Τέλος παρουσιάζονται οι κυριότεροι συνεργάτες της συγγραφέως στους τομείς της εικονογράφησης, σκηνοθεσίας και μελοποίησης των κινηματογραφικών τραγουδιών. 1 Ντοκιμαντέρ του 2007 της κρατικής σουηδικής τηλεόρασης με τίτλο «Αγαπημένη Astrid Lindgren» [5]

6 Α μέρος : Η ζωή της Astrid Lindgren Α.1 Η ζωή της Η Astrid Anna Emilia Ericsson 2 γεννήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 1907 στο αγρόκτημα Näs (βλ. εικ. 1) του χωριού Vimmerby στην επαρχία του Småland της νότιας Σουηδίας. Η Astrid και τα τρία της αδέρφια (Gunnar, Stina, Ingegerd) μεγάλωσαν παίζοντας στη φύση, αλλά και βοηθώντας τους εργάτες στις εργασίες του κτήματος. Περνούν μια ειδυλλιακή ζωή, όπως αυτή περιγράφεται αργότερα στην τριλογία Το χωριό της φασαρίας. Οι γονείς της, Sammuel August και Hanna, μεγάλωσαν τα παιδιά τους (βλ. εικ. 2) με στοργή, άπλετη ελευθερία και καθόλου βία, καταστάσεις που μεταφέρονται στα παραμύθια της. Στο σχολείο (βλ. εικ. 3) ήταν άριστη στο γράψιμο και την αποκαλούσαν ως την Selma Lagerlöf του χωριού τους μετά από τη δημοσίευση μιας έκθεσής της στην τοπική εφημερίδα. Αργότερα εργάζεται ως εθελόντρια στην ίδια εφημερίδα, για δυο χρόνια. Όμως σε ηλικία μόλις 18 ετών μένει έγκυος από το διευθυντή της εφημερίδας και μη επιθυμώντας να ζήσει με τον πατέρα του παιδιού της, εγκαταλείπει το χωριό της για να αποφύγει το σκάνδαλο. Μετακομίζει στην πρωτεύουσα όπου σπουδάζει στενογραφία και δαχτυλογράφος γραφομηχανής. Γεννάει το γιο της (Lasse) σε μια κλινική για ανύπαντρες μητέρες στην Κοπεγχάγη, όπου δίνει το παιδί για υιοθεσία. Έπειτα εργάζεται ως γραμματέας (βλ. εικ. 4) στη βασιλική αυτοκινητιστική εταιρεία, και διαθέτει όλα της τα χρήματα σε εισιτήρια για να επισκέπτεται το γιο της στην Δανία. Το 1928 γνωρίζει το διευθυντή της εταιρείας και μέλλοντα σύζυγό της Sture Lindgren. Πρόκειται για έναν ευχάριστο, ευγενικό άνδρα με χιούμορ, τον οποίο δεν αγάπησε ποτέ πραγματικά, όπως δηλώνει μετά το θάνατο του. Μετά το γάμο τους παίρνει πίσω το γιό της από την ανάδοχη οικογένεια και λίγο αργότερα γεννά την κόρη της, Karin (βλ. εικ. 5). Την περίοδο μετά τον πόλεμο συνοδεύει το σύζυγό της σε επαγγελματικά ταξίδια στην Ευρώπη. 3 Το 1941 μετακομίζουν με τα δυο πλέον τους παιδιά σε μεγαλύτερο διαμέρισμα στην οδό Dalagatan, όπου η συγγραφέας θα ζήσει όλη την υπόλοιπη ζωή της. Έπαιρνε συχνά τα παιδιά της στο πάρκο 4 (βλ. εικ. 6) απέναντι από την πολυκατοικία που έμεναν και έπαιζε μαζί τους. Διέφερε από τις άλλες μαμάδες διότι συμμετείχε ενεργά στο παιχνίδι 2 Μετά τον γάμο της με το Sture Lindgren, παίρνει το επίθετο του συζύγου της. 3 Κανένας από τους δύο δεν απέκτησε δίπλωμα οδήγησης. 4 Από το πάρκο Vasaparken η Lindgren εμπνεύστηκε τις ιστορίες: Μίο ο γιος μου, Πέτρος και Πέτρα κ.α. [6]

7 με τα παιδιά της, σαν να ξαναζούσε την παιδική της ηλικία. Τα καλοκαίρια η οικογένεια ξεκουραζόταν στο εξοχικό τους στο νησί Furusund του αρχιπελάγους της Στοκχόλμης. Ήταν το πιο αγαπημένο μέρος της στον κόσμο, από το οποίο και εμπνεύστηκε την τηλεοπτική σειρά Seacrow island. Όταν αρρώστησε η κόρη της Karin με πνευμονία και χρειάστηκε να μείνει για κάποιο διάστημα εντός σπιτιού και να την απασχολεί, σκαρφίστηκε την ηρωίδα Πίπη και διηγήθηκε τις ιστορίες της στην κόρη της. Το 1944 στραμπούλιξε το πόδι της σε έναν περίπατο στο πάρκο και άδραξε την ευκαιρία να δακτυλογραφήσει τις ιστορίες της Πίπη, για να τις χαρίσει στην κόρη της για τα δέκατα γενέθλια της. Έστειλε το σενάριο της στον εκδοτικό οίκο Bonniers, ο οποίος αρνήθηκε ευγενικά να το εκδώσει. Μετά το βραβείο που δέχθηκε για την ιστορία Britt Mari opens her heart από τον εκδοτικό οίκο Rabén & Sjögren, τους στέλνει το σενάριο της Πίπη Φακιδομύτη. Με ευχαρίστηση δέχτηκαν να εκδώσουν αυτό το πρωτοποριακό βιβλίο, το οποίο έσωσε την εταιρεία από πτώχευση. Έτσι το 1945 εκδίδεται το πρώτο βιβλίο της Πίπη Φακιδομύτη και αλλάζει ριζικά η ζωή της συγγραφέως. Το βιβλίο γίνεται παγκόσμια επιτυχία και αγαπιέται από παιδιά και ενηλίκους, παρόλο που γράφτηκαν και αρνητικές κριτικές στοχευμένες κύρίως σε θέματα ιδεολογικού περιεχομένου. Από την επόμενη χρονιά έως το 1970, εργάστηκε στο παιδικό τμήμα του μεγαλύτερου εκδοτικού οίκου της Σουηδίας, τον Rabén & Sjögren, από τον οποίο εκδόθηκαν και τα δικά της βιβλία. Έτσι άρχισε να ασκεί σημαντική επιρροή στις εκδόσεις παιδικών βιβλίων στη Σουηδία. Οι δεκαετίες του 50 και του 60 είναι έντονα δημιουργικές, καθώς συνδυάζει επιτυχώς μια δημιουργική συγγραφή βιβλίων με τη δουλειά της ως εκδότρια. Τα πρωινά καταγράφει με τη μέθοδο της στενογραφίας τις ιστορίες της, στο κρεβάτι, και την υπόλοιπη μέρα εργάζεται. Προλαβαίνει επίσης να παρευρίσκεται σε επίσημες εμφανίσεις, παρουσιάσεις βιβλίων, πρεμιέρες ταινιών και να αφιερώνει χρόνο στην οικογένεια και στους φίλους της. Η συγγραφέας εισέπραξε εκατομμύρια από τα δικαιώματα των βιβλίων, ταινιών, και τηλεοπτικών σειρών της, όπως επίσης από τα τις κασέτες, βιντεοκασέτες και τα cd με τα τραγούδια της. Παρόλα αυτά, διατήρησε τον ίδιο λιτό τρόπο ζωής, παραμένοντας στο σχετικά μοντέρνο διαμέρισμα της (βλ. εικ. 7) στο κέντρο της Στοκχόλμης και προτιμώντας να μοιράζει τα έσοδά της για φιλανθρωπικούς σκοπούς αντί να αυξάνει τα πλούτη της. Σε αντίθεση με πολλούς Σουηδούς, δεν την ενδιέφερε που κατέβαλλε μεγάλο μέρος τους εισοδήματός της στο φορολογικό σύστημα. [7]

8 Το Πάσχα του 1950 αρρωσταίνει ο σύζυγός της και πεθαίνει το 1952 σε ηλικία μόλις 53 ετών. Μετά το θάνατο του συζύγου της, δήλωσε ότι δεν την ενδιαφέρουν οι ερωτικές σχέσεις, διότι της είναι αρκετή η αγάπη που νιώθει για τα παιδιά της και για τον πατέρα της. Το 1961 πεθαίνει η μητέρα της Hanna και το 1969 ο πατέρας της Sammuel Αugust. Τη χρονιά 1974 χάνει τον αδερφό της Gunnar και αρκετούς φίλους της. Το 1986 δέχεται άλλο ένα πλήγμα στη ζωή της. Ο γιος της Lasse πεθαίνει σε ηλικία 60 ετών. Την ίδια χρονιά πεθαίνει ένας καλός της φίλος της, ο γερμανός εκδότης, Friedrich Oetinger. Οι φίλοι της δηλώνουν ότι ήταν απαρηγόρητη εκείνη την περίοδο, όμως θέλησε να συνεχιστούν κανονικά τα γυρίσματα της ταινίας της. Δήλωσε χαρακτηριστικά ότι: «Πρέπει να ζήσεις για να εξοικειωθείς με το θάνατο». Το γεγονός ότι αντιμετώπισε πολλές φορές το θάνατο αγαπημένων προσώπων επηρέασε την θεματολογία των βιβλίων της εκείνη την περίοδο. Το 1954 εκδίδεται η ιστορία Μίο, ο γιος μου, με ήρωα ένα ορφανό και παραμελημένο παιδί. Το 1959 κυκλοφορεί η συλλογή Sunnanäng με ιστορίες για δυστυχισμένα και άρρωστα παιδιά. Το 1973 εκδίδεται η ιστορία των αδελφών Λεοντόκαρδων, με έντονο το στοιχείο του θανάτου. Μετά το θάνατο των γονιών της ξεκινά τη συγγραφή της ιστορίας τους (Samuel August from Sevedstorp and Hanna in Hult) και δημοσιεύει αποσπάσματα στην τοπική εφημερίδα. Το 1975 εκδίδεται ως βιβλίο. Σε ηλικία 91 ετών παθαίνει εγκεφαλική συμφόρηση με αποτέλεσμα να κινείται με δυσκολία και να μην μπορεί να συμμετέχει σε δημόσιες εμφανίσεις. Τον Ιανουάριο του 200, 94 χρονών, πεθαίνει ήσυχα στο διαμέρισμά της στη Στοκχόλμη. Η κηδεία πραγματοποιείται στις 8 Μαρτίου, τη διεθνή ημέρα της γυναίκας. Οι δρόμοι της Στοκχόλμης γεμίζουν με πλήθη κόσμου που ακολουθούν την πορεία του φέρετρου μέσα από την πόλη με προορισμό τη μεγάλη εκκλησία της Παλιάς πόλης. Η σωρός της μεταφέρθηκε στο χωριό της, για να ενταφιαστεί δίπλα στους πολυαγαπημένους της γονείς, όπως είχε ζητήσει. Το όνομά της χαράχτηκε σε μια πέτρα του πατρικού της αγροκτήματος (βλ. εικ. 8). Έφυγε από τη ζωή έχοντας γράψει πάνω από 100 βιβλία, τα οποία πούλησαν δεκάδες εκατομμύρια αντίτυπα, γοητεύοντας και διασκεδάζοντας έτσι τους μικρούς της αναγνώστες από όλον τον κόσμο για περισσότερο από 50 χρόνια. Τα βιβλία της έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από 90 γλώσσες και έχουν μεταφερθεί στον κινηματογράφο και την τηλεόραση (40 έργα). [8]

9 Α.2 Το ανθρωπιστικό έργο της Η προσφορά της στην παιδική λογοτεχνία, είναι μόνο η μια πλευρά της προσωπικότητάς της. Ως άτομο, επίσης, δεχόταν την αγάπη και τον σεβασμό εκατομμυρίων παιδιών και ενηλίκων χάρη στα ανθρωπιστικά της ενδιαφέροντα και την αγάπη της για τα ζώα, Στη ζωή αλλά και μέσα από τα βιβλία της πάντοτε υποστήριζε τους ανίσχυρους και τους αδικημένους. Από μια συνηθισμένη νοικοκυρά αναδείχθηκε σε συγγραφέα παγκοσμίου φήμης που διεύρυνε τους ορίζοντές της πέραν της λογοτεχνίας. Το 1976 ξεκινά μια δημόσια συζήτηση στην τοπική κοινωνία για το φορολογικό σύστημα το οποίο συμβάλει στην ανατροπή της σοσιαλδημοκρατικής κυβέρνησης έπειτα από σαράντα χρόνια διακυβέρνησης. Αφορμή στάθηκε το γεγονός ότι της ζητήθηκε να πληρώσει ως φόρο ποσοστό 102% επί του εισοδήματός της. Της ζητούν να δώσει συνέντευξη στην εφημερίδα Expressen για το φορολογικό σύστημα, αλλά αρνείται. Αποφασίζει όμως να στείλει μια αλληγορική ιστορία με τίτλο Pomperipossa in Monismania, η οποία δημοσιεύεται στην εφημερίδα στις 10/3/1976. Πρόκειται για ένα παραμύθι για ενηλίκους, στο οποίο η Lindgren χρησιμοποιεί, όπως ο Άντερσεν, στο παραμύθι Τα καινούρια ρούχα του βασιλιά, την αφελή οπτική γωνία ενός παιδιού έχοντας έτσι το πλεονέκτημα να αποκαλύψει μειονεκτήματα και αδυναμίες τους συστήματος στην κοινωνία. Το παραμύθι αποτέλεσε μια καυστική αποκάλυψη και επίθεση για την τοπική κοινωνία. Στην συνέντευξή του ο τότε ισχυρός και δημοφιλής υπουργός οικονομικών Gunnar Sträng, αρχικά αψηφά, αλλά στη συνέχεια λογοκρίνει τη συγγραφέα που ανακατεύεται στα οικονομικά του κράτους. «Ξέρει να γράφει παραμύθια, αλλά όχι να μετρά», δήλωσε. Η συγγραφέας απάντησε: «Ο υπουργός είναι εκείνος που ξέρει να αφηγείται παραμύθια, αλλά όχι να μετρά. Καλύτερα να αλλάξουμε επαγγέλματα». Ακολούθησαν έντονες δημόσιες συζητήσεις που είχαν ως αποτέλεσμα να αλλάξει ο άδικος νόμος. Αρκετοί ήταν κείνοι που πίστεψαν ότι η συγγραφέας έπαιξε σημαντικό ρόλο στην αποτυχία των Σοσιαλδημοκρατικών στις βουλευτικές εκλογές που ακολούθησαν. Η Lindgren ήταν οπαδός των Σοσιαλδημοκρατικών σε όλη της τη ζωή και συνέχισε να είναι και μετά το περιστατικό του Ο σπουδαιότερος λόγος για τον οποίο αντέδρασε τότε ήταν η γνώμη της πως το κόμμα είχε ξεστρατίσει από τις θέσεις και τα ιδανικά των Σοσιαλδημοκρατών. Ερωτήθηκε κάποτε από δημοσιογράφο τι καριέρα θα ήθελε να ακολουθήσει αν δεν γινόταν συγγραφέας και απάντησε χωρίς δισταγμό ότι θα [9]

10 ήθελε να είναι μέλος του πρώιμου Σοσιαλδημοκρατικού κινήματος. Η αξία και ο ιδεαλισμός του κινήματος, καθώς και ο βασικός ανθρωπισμός, ήταν έννοιες σύμφυτες στο χαρακτήρα της. Ο σεβασμός και η ισότητα με την οποία συμπεριφερόταν η Lindgren σε όλους την έκαναν θαυμαστό και σεβαστό πρόσωπο στη Σουηδία και στο εξωτερικό. Είναι η πρώτη φορά που η Lindgren ασχολείται με τα πολιτικά, αλλά όχι η τελευταία. Δύο χρόνια αργότερα βραβεύεται με το βραβείο Ειρήνης των Γερμανών Βιβλιοπωλών και ξεκινά μια διεθνή συζήτηση για τη θέση της βίας στη ανατροφή των παιδιών. Πήρε ενεργό θέση υπέρ της αρνητικής πλευράς στο σουηδικό δημοψήφισμα για την πυρηνική ενέργεια το Το 1985 ενημερώνεται για την ευρεία κακοποίηση ζώων σε μεγάλες κτηνοτροφικές μονάδες στη Σουηδία και σε άλλες βιομηχανοποιημένες χώρες από την Kristina Forslund, μια κτηνίατρο που δίδασκε στο Πανεπιστήμιο της Uppsala στη Βόρεια Σουηδία. Αποφασίζει να γράψει ένα ανοιχτό γράμμα σε μεγάλες εφημερίδες της Στοκχόλμης με ακόμη μια αλληγορική ιστορία με ηρωίδα μια φιλάσθενη αγελάδα, η οποία διαμαρτύρεται εναντίον της κακομεταχείρισης των ζώων. Έτσι ανέλαβε μια καμπάνια για την αήθη στάση των ανθρώπων προς τα ζώα, θέλοντας να ψηφιστούν νέοι νόμοι περί προστασίας των ζώων. Γνώριζε ότι οι μικρές κτηνοτροφικές μονάδες, όπως τις είχε βιώσει στην παιδική ηλικία της, δεν ήταν πλέον βιώσιμες στα τέλη του εικοστού αιώνα. Ζητούσε κάτι πιο βασικό: Σεβασμό στα ζώα τα οποία θεωρούσε πλάσματα με αισθήματα. Το 1987 χάρη στον αγώνα της, εγκρίθηκε νομοσχέδιο για τα δικαιώματα των ζώων ως δώρο για τα 80 γενέθλιά της. Για όλους τους λόγους που αναφέρθηκαν, αποτελούσε κάτι περισσότερο από μια πολυαγαπημένη συγγραφέα στην πατρίδα της, ήταν ένα λατρεμένο εθνικό πρόσωπο, μια δημόσια φιγούρα γνωστή για τη συνείδηση και την ακεραιότητά της. Στη Σουηδία λειτουργούν επίσης δυο μουσεία αφιερωμένα στο έργο της, το Astrid Lindgrens World (βλ. εικ. 9) στο χωριό Vimmerby όπου μεγάλωσε και το Junibacken στη Στοκχόλμη. Επίσης, το 1998 εγκαινιάσθηκε το νοσοκομείο παίδων Astrid Lindgren, ένα από τα μεγαλύτερα στη Βόρεια Ευρώπη. [10]

11 Α.3 Τα βραβεία της 5 Η Άστριντ Λίντγκρεν τιμήθηκε επανειλημμένα με βραβεία (βλ. εικ. 10) παιδικής και ενήλικης λογοτεχνίας, μεταξύ των οποίων: το βραβείο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν (1958), το βραβείο Λούις Κάρολ (1970,1973), το Μετάλλιο Λέων Τολστόι της Ρωσίας (1987), το Μετάλλιο Κάρεν Μπλίξεν της Ακαδημίας της Δανίας, το βραβείο Σέλμα Λάγκερλεφ της Σουηδίας,το βραβείο Γκαμπριέλα Μιστράλ της Χιλής, το Διεθνές βραβείο της UNESCO (Βιέννη, 1993). Υπερασπίστηκε τα δικαιώματα των παιδιών καθώς και την ευημερία των ζώων. Τιμήθηκε για το πολύτιμο ανθρωπιστικό της έργο, με βραβεία εκ των οποίων είναι: το βραβείο Ειρήνης των Γερμανών Βιβλιοπωλών (1978) και το Μετάλλιο Άλμπερτ Σβάιτσερ (1989). Της αποδόθηκαν τίτλοι όπως: «Σουηδή της χρονιάς» (1997) και «Φιλόζωη της χρονιάς» (Σουηδία & Η.Π.Α.). Όλες αυτές οι διακρίσεις επιβεβαιώνουν ξεκάθαρα το ανάστημά της ως μείζουσα συγγραφέα. 5 Βλ. παράρτημα για πλήρη λίστα βραβείων. σ. [11]

12 Β μέρος: Το έργο της Astrid Lindgren Β.1 Η έμπνευσή της Όπως κάθε καλός συγγραφέας η Lindgren, έγραφε όχι αυτό που απαιτούσε η μόδα ή ο εκδότης της, αλλά αυτό που η εσωτερική της συνείδηση την πίεζε να εκφράσει. Πηγή έμπνευσής της αποτέλεσαν οι εμπειρίες της ευτυχισμένης παιδικής της ηλικίας, την οποία πέρασε κοντά στη φύση. Γι αυτό σχεδόν όλες οι ιστορίες της διαδραματίζονται στο φυσικό περιβάλλον. Χαρακτηριστικό του αφηγηματικού της λόγου είναι η ταύτισή της με την παιδική φαντασία, το χιούμορ, καθώς και η ζεστασιά που λειτουργούν ως στοιχεία που συναρπάζουν το αναγνωστικό κοινό. Η γραφή της Lindgren έχει τις ρίζες της στην αγροτική περιοχή του διαμερίσματος του Småland, όπου έζησε ευτυχισμένα παιδικά χρόνια. Η αγάπη της επαρχιωτοπούλας για τα λουλούδια, η διαδικασία συγκομιδής, η οικειότητά της με τη ζωή της φάρμας και της μικρής πόλης με τις παραδοσιακές ιστορίες και τις τοπικές θυμοσοφίες είναι παρόντα σε όλα της τα έργα. Μπορεί ακόμη, κανείς να αναγνωρίσει πολλά από τα θέματα αυτά στα βιβλία της: Το χωριό Bullerby (βλ. εικ. 11) βρίσκεται, με τις τρεις μικρές φάρμες του, κατά μήκος του επαρχιακού δρόμου στο Sevedtorp, όπου μεγάλωσε ο πατέρας της. Τα χωριά Lönneberga και Marrianelund είναι πραγματικά μέρη στο χάρτη, όχι μακριά από το χωριό της (το Vimmerby) και μπορούμε ακόμη να δούμε το δέντρο της λεμονάδας της Πίπη να στέκει κοντά στο σπίτι, όπου μεγάλωσε η Astrid Lindgren. Τα βιβλία για τον Κάρλσσον και μερικές από τις πρώιμες μικρές ιστορίες, λαμβάνουν χώρα στη Στοκχόλμη, όπου έζησε για περισσότερο από 50 χρόνια, ενώ το νησί Sea-Crow μοιάζει με το νησί του αρχιπελάγους της Στοκχόλμης, όπου πέρναγεσχεδόν - όλα τα καλοκαίρια της. 6 Η Lindgren είναι μια συγγραφέας η οποία στηρίζεται στην έμπνευση και στη διαίσθηση. Μια εικόνα, ένα συναίσθημα ή ένα επινοημένο όνομα (Mr. Liljonkvast, Πίπη Φακιδομύτη) από την κόρη της μπορούν να αποτελέσουν αφορμή για ένα παραμύθι. Ένα αγόρι καθισμένο στο παγκάκι ενός πάρκου κοντά στο σπίτι της, στάθηκε αφορμή για την εισαγωγική σκηνή και την έμπνευση του Mio, my Son. Η ιστορία των αδελφών Λεοντόκαρδων προέκυψε από την εξωπραγματική εμπειρία της από ένα πεντακάθαρο χειμωνιάτικο πρωινό στη βόρεια Σουηδία και την εντύπωση που 6 Αλέφαντος Π., «Η Astrid Lindgren και η σουηδική παιδική λογοτεχνία», Περιοδικό Επιθεώρηση Παιδικής Λογοτεχνίας, τ. 19, σ. 101 [12]

13 της έκανε μια ταφόπλακα (βλ. εικ. 12) στο νεκροταφείο του χωριού όπου μεγάλωσε, με την επιγραφή: «Εδώ αναπαύονται τα δυο νεαρά αδέρφια Fahlen». Επίσης το παιδικό δωμάτιο της οικογένειάς της αποτέλεσε πρότυπο για το δωμάτιο του φίλου του Κάρλσσον, ενώ ένας μικρός ανθρωπάκος που είδε στο Παρίσι αποτέλεσε το πρότυπο για την δημιουργία του ήρωα «Κάρλσσον». Ένα άλλο παράδειγμα είναι η ιστορία South Wind Meadow (Sunnäng), η οποία πήρε το όνομα της από μια πινακίδα οδού που είδε η συγγραφέας στην περιοχή Siljan. Κατά κανόνα, οι Σουηδοί συγγραφείς βιβλίων για παιδιά, εμπνέονται από τη Saga (θρύλος) και τους μύθους της πατρίδας τους. Προσπαθούν να ξαναβρούν τον τόνο της φάρσας και της παρωδίας, παρεμβάλλοντας χαριτολογήματα και ευφυολογήματα ή χαριτολογούν βρίσκοντας κάποιο πλεονέκτημα τη στιγμή που ο αναγνώστης περιμένει το αντίθετο. Στους συγγραφείς αυτούς ανήκουν πολλά έργα που θεωρήθηκαν ψυχαγωγικά παιχνίδια χωρίς να χάνουν την αξία τους, καθώς ήξεραν καλά να αφηγούνται και να εξαντλούν όλες τις δυνατότητες ενός υλικού. Γι αυτό, δεν πρέπει να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι όλα τα έργα τους έγιναν καλοδεχούμενα από το κοινό και ότι πολλά απ αυτά γνώρισαν τόσο μεγάλη επιτυχία με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τα έργα της Astrid Lindgren. Β.2 Χαρακτηριστικά γνωρίσματα και θέματα της γραφής της Σε αντίθεση με της τυποποιημένη και ηθικολογικών κατευθύνσεων παιδική λογοτεχνία της δεκαετίας του 40, η αποδοχή του λογοτεχνικού παραδείγματος της Astrid Lindgren από το παιδικό κοινό υποδεικνύει την αναγνωστική αποδοχή και θετική πρόσληψη του έργου της. Αυτό είναι το θεμελιώδες κατόρθωμα της συγγραφέως. Οι χαρακτήρες της παραπέμπουν σε λογοτεχνικά πρότυπα της παλαιότερης λογοτεχνίας, αλλά οι μορφές, η δράση, ο λόγος τους, εισάγουν ενδιαφέρουσες καινοτομίες. Κάθε φορά αλλάζει το τέμπο, η ισορροπία των καθαρά αφηγηματικών μερών, των διαλόγων, των περιγραφών ή των γραφικών στοιχείων. Δε χρησιμοποιεί κανένα σχεδόν πρότυπο που να αντιγράφει ή να αντιμάχεται. Ο ρόλος της περιορίζεται σ εκείνον του υποκινητή και του οδηγού προς ένα χώρο ως τότε απαγορευμένο για την παιδική ηλικία. Παντού υποβόσκει, διακριτικά παρούσα χάρη στα αντικείμενα, η σύγχρονη πραγματικότητα, που επιτρέπει στην ονειροφαντασία να [13]

14 ριζώνει στην καθημερινότητα, αξιοποιώντας την όλο και καλύτερα μέσω της αντίθεσης. Η φύση είναι παρούσα σε όλα τα συγγράμματα της Lindgren σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό. Σε αρκετά από τα βιβλία της η αφήγηση χτίζεται πάνω στην εναλλαγή των εποχών με αποκορύφωμα την άφιξη της άνοιξης, η οποία γίνεται αποδεκτή με μεγάλη χαρά κι ενθουσιασμό από παιδιά και μεγάλους. Το ανοιξιάτικο τοπίο της φύσης δημιουργεί στα παιδιά επιθυμία για παιχνίδι, διότι η σουηδική άνοιξη είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την απελευθέρωση των παιδιών, έπειτα από το βαρύ χειμώνα. Επίσης, η άνοιξη αποτελεί την αγαπημένη εποχή της συγγραφέως. Ακόμη και σε φανταστικές ιστορίες, η αναπαράσταση της φύσης είναι συχνά πολύ συγκεκριμένη, σαν να είχε η συγγραφέας ένα ειδικό μέρος στο μυαλό της όταν έγραφε. Για το λόγο αυτό, οι Σουηδοί κριτικοί και τα Μ.Μ.Ε. δίνουν υπερβολικά μεγάλη έμφαση στην επαρχιακή χροιά της δουλειάς της, επειδή είναι μια καλλιτέχνιδα που ανήκει στην αληθινή λογοτεχνική παράδοση. Η συγγραφέας γράφει σε ένα δοκίμιο: «Αλλά αν κάποιος με ρωτήσει τι θυμάμαι από τις μέρες τις παιδικής μου ηλικίας, η πρώτη μου σκέψη δεν είναι οι άνθρωποι. Είναι όμως η φύση, η οποία περιέβαλλε τις μέρες μου τότε και τις γεμίζει τόσο έντονα, που κάποιος ενήλικας δύσκολα μπορεί να καταλάβει. Ένας λόφος από πέτρες με αγριοφράουλες, οι μπλε ανεμώνες την άνοιξη, τα λιβάδια με τα λουλούδια, τα χωράφια γύρω από την πατρική φάρμα, όπου γνωρίζαμε κάθε μονοπάτι και πέτρα, τα ποταμάκια, οι θάμνοι και τα δέντρα, όλα αυτά θυμάμαι περισσότερο απ τους ανθρώπους αυτά ήταν κοντά μας, σχεδόν σαν ζωντανά όντα και η φύση ήταν αυτή που μας περιέσωνε και έτρεφε τα παιχνίδια και τα όνειρά μας». Έντονη είναι επίσης η παρουσία των ζώων στις ιστορίες της Lindgren, είτε πρόκειται για οικόσιτα ζώα στα αγροκτήματα είτε για άγρια ζώα στο δάσος. Οι ήρωες των ιστοριών της, δημιουργούν ιδιαίτερους δεσμούς με τα ζώα του περιβάλλοντος τους. Η συμπάθεια για τα φτωχά παιδιά και η βαθιά επιθυμία να κάνει βελτιώσει την ποιότητα ζωής όλων των παιδιών που έχουν ανάγκη, υπήρξαν κινητήριες δυνάμεις στο γράψιμό της. Έτσι υπάρχουν αρκετά δυστυχισμένα παιδιά στα μυθιστορήματα της. Καλοαναθρεμμένα παιδιά όπως ο Tommy και η Annika, φίλοι της Πίπη,και ο Ερικ από το Karlsson on the roof, παραμένουν στο περιβάλλον τους, αλλά τους δίνεται ένας φίλος ο οποίος θα εξουδετερώσει στιγμιαίες κακοκεφιές και κρίσεις θυμού και αγωνίας. Αντίθετα ο Μίο και ο Καρλ, χρειάζονται φανταστικές χώρες για να αποδράσουν από την μιζέρια τους. Οι εξορμήσεις τους στον κόσμο της φαντασίας δεν [14]

15 συμβαίνει εξαιτίας κάποιου καπρίτσιου ή επιθυμίας για διασκέδαση, αλλά προκύπτει ως μια αναγκαιότητα για την αντιμετώπιση της μοναξιάς, της απουσίας αγάπης και του επικείμενου θανάτου. Παρουσιάζονται επίσης παιδιά άρρωστα όπως ο ανάπηρος Kal από την ιστορία Something alive for Disabled- Kal της συλλογής Kajsa Kavat, ο Göran με το παράλυτο πόδι από την ιστορία Twilight Land της συλλογής Nils Karlsson Pyssling και ο μικρός Νιλς από το Ο άρχοντας Nils από το Eka της συλλογής South Wind Meadow. Η επικαιρότητα που συναντάμε στα βιβλία της Lindgren την κάνει ευπρόσδεκτη όταν αρχίζουμε να κουραζόμαστε από τις καθημερινές ιδιοτροπίες. Στη δεκαετία του 60, όπου κυριαρχούσε η σοβαρότητα και ο κοινωνικός ρεαλισμός, αυτή είχε την τόλμη να μας ψυχαγωγεί με τις ιστορίες του Μικέ. Το χιούμορ επηρεάζει σε πολλά επίπεδα τα βιβλία της, και παρουσιάζεται είτε μέσα από τη μορφή της φαρσοκωμωδίας, είτε μέσω της λεπτής ειρωνείας. Τα βιβλία του Μικέ αντιπροσωπεύουν την κορυφή της κωμωδίας στη δουλειά της και είναι βαθιά ριζωμένα στην παράδοση της μασκαράτας και της φάρσας. Στα βιβλία της, τα παιδιά μιλούν μ ένα νέο τρόπο. Για τις ιστορίες της Πίπη, η Lindgren, πήρε τα γλωσσικά εφόδια από την επιθεώρηση και το σατιρικό Τύπο. Γενικά, η γλώσσα της είναι γεμάτη από παράδοξα. Στην ίδια ιστορία μπορεί να χρησιμοποιεί αρχαϊκές και υψηλών τόνων ποιητικές λέξεις δίπλα σε εκφράσεις που συνήθως ακούγονται σε σοκάκια και αγροκτήματα. Το παιχνίδι, είναι η πιο έντονη επιβεβαίωση της ζωής στον κόσμο της Lindgren. Είναι η ανάσα ζωής και η δημιουργική συνείδηση. Ο θάνατος είναι ένα από τα θέματα, το οποίο υπήρξε ταμπού στην παιδική λογοτεχνία τον 20 ο αιώνα. Η συγγραφέας αμφισβήτησε αυτήν την εθιμοτυπία. Ο θάνατος και ο κίνδυνος είναι δυο χαρακτηριστικά που διέπουν πολλά έργα της. Η συγγραφέας δεν απέφυγε τη συζήτηση για το αν πραγματικά θα έπρεπε να καταπιαστεί με τρομακτικά θέματα για παιδιά και μάλιστα τη δεκαετία του 50, όπου ο θάνατος αποτελούσε θέμα ταμπού. Απάντησε ότι τα παιδιά μπορούν να τα βγάλουν πέρα με την αναστάτωση τους, ότι τα υπαρξιακά τους προβλήματα είναι πολύ σχετικά σ αυτά και ότι όλα όσα έκανε, τα έκανε για να επωφεληθεί από τους παραδοσιακούς τύπους παραμυθιού, σύμφωνα με τους οποίους η ζωή παριστάνεται εξαιρετικά απαισιόδοξα. Τα παιδιά χρειάζονται αληθινά παραμύθια, τα οποία δεν αποφεύγουν το τρομακτικό και το θλιβερό σε αντίθεση με το παρελθόν όπου η καθημερινότητα παρουσιάζονταν με ειδυλλιακό τρόπο. Η Lindgren υποστήριξε, πολύ πριν από τον Brun Bettelheim, ότι [15]

16 η αναγέννηση του παραμυθιού στη δεκαετία του 80 είχε μεγάλη θεραπευτική σημασία. Η συγγραφέας σκεπτόταν και έγραφε πάντα ενάντια στο ρεύμα. Στα βιβλία της Lindgren συναντάμε ισχυρούς ήρωες, όσο και ισχυρές ηρωίδες. Υπάρχουν αρκετές γυναικείες μορφές με δυνατό και αλύγιστο χαρακτήρα που συμβολίζουν τη δύναμη της ίδιας της συγγραφέως, η οποία πάλευε διαρκώς στη ζωή της, από νεαρή ηλικία. Τέτοιες ηρωίδες είναι η Πίπη Φακιδομύτη, η Μαντίκεν και η Lovis μητέρα της Ρόνιας. Αντίθετα, υπάρχουν αγόρια στις ιστορίες της, τα οποία ψάχνουν μια πατρική φιγούρα ως στήριγμα. Τέτοιοι ήρωες είναι ο ορφανός Ράσμους που βρίσκει τον πλανόδιο μουσικό Όσκαρ και δένεται μαζί του, ο Μικές που έχει ως καλύτερο φίλο του τον εργάτη Alfred, ο ορφανός Bosse, ο οποίος μετατρέπεται στο πριγκιπόπουλο Μίο και γνωρίζει τον πατέρα του. Τέλος, ο φιλάσθενος Καρλ από τους αδελφούς Λεοντόκαρδους στηρίζεται στον πολυαγαπημένο του αδερφό τον Jonathan. Επιρροή γι αυτό, στάθηκε το γεγονός ότι ο ίδιος της ο γιος μεγάλωσε μακριά της σε υιοθετημένη οικογένεια, χωρίς να γνωρίσει τον πατέρα του. Β.3 Αυτοβιογραφία Στη γραφή της Lindgren υπάρχει μια σημαντική σχέση μεταξύ της λογοτεχνίας και της ανάμνησης. Η ποικιλία της αυτοβιογραφικής αφήγησής της στο έργο της είναι εκπληκτική. Διακρίνονται τρία είδη: α) Το πρώτο είδος αποτελείται από τις αναμνήσεις της παιδικής ηλικίας της συγγραφέως και της βιογραφικής περιγραφής της ιστορίας αγάπης των γονιών της που παρουσιάζεται ως προϋπόθεση για τη δική της ύπαρξη. Αυτά τα κείμενα έχουν εκδοθεί ως σύντομες αφηγήσεις, δοκίμια ή εικονογραφημένα βιβλία. Παρ όλα αυτά, τα βιβλία εκπληρώνουν και τα τέσσερα κριτήρια του είδους της αυτοβιογραφίας, σύμφωνα με τη συνθήκη που έχει συντάξει ο γαλλομαθής Philippe Lejeune στη μελέτη του On autobiography (1975): Είναι γραμμένα σε πεζό λόγο, είναι πρωτοπρόσωπες αφηγήσεις, προσφέρουν μαρτυρίες προσωπικών βίων και υπάρχει μια σχέση μεταξύ συγγραφέααφηγητή και αφηγητή-πρωταγωνιστή. β) Τα παιδικά διηγήματα της Lindgren, για παράδειγμα η τριλογία Το χωριό της φασαρίας και η Μαντίκεν, μπορούν να χαρακτηριστούν αυτοβιογραφικά διηγήματα ή κρυφές αυτοβιογραφίες. Χαρακτηριστικά γνωρίσματα αυτής της κατηγορίας είναι η αλλαγή ονομάτων και η επιλογή τριτοπρόσωπης αφήγησης. Σε αυτήν την περίπτωση, η γνώση της βιογραφίας του/της συγγραφέα ενισχύει την εικασία ότι το διήγημα [16]

17 ασχολείται κυρίως με γεγονότα από τη δική του ζωή. Αυτοί οι ισχυρισμοί υποστηρίζονται επιπλέον από τη διαβεβαίωση της ίδιας της συγγραφέως ότι οι ιστορίες του χωριού της φασαρίας αποτελούν αντανακλάσεις της παιδικής της ηλικίας. 7 Η ίδια η συγγραφέας ταυτίζεται με τη Μαντίκεν, με την Άννικα από τη Πίπη Φακιδομύτη και τη Λίζα από το χωριό της φασαρίας. γ) Η κατηγορία της φανταστικής αυτοβιογραφίας είναι εξαιρετικά σπάνια στο βασίλειο της παιδικής λογοτεχνίας. Με το Assar Bubbles η Lindgren γράφει ένα υποδειγματικό παράδειγμα, μια υβριδική ιστορία που αιωρείται μεταξύ αυτοβιογραφίας και φανταστικού μυθιστορήματος. Σε αυτήν την ιστορία περιγράφεται η κλοπή των χειρογράφων της Πίπης Φακιδομύτης από το ληστή Assar. Η συγγραφέας χρησιμοποιεί την πρωτοπρόσωπη αφήγηση σε ένα αυθεντικό πλαίσιο τοποθετημένο στην πόλη της Στοκχόλμης. Ενώ αρχικά ο αναγνώστης δεν είναι σίγουρος ότι όντως πραγματοποιήθηκε η κλοπή στο διήγημα, η εμφάνιση της Πίπης, της μαϊμούς και του αλόγου της μέσα στο διαμέρισμα της Lindgren δείχνουν ότι η συγγραφέας απλά παίζει με τις προσδοκίες του αναγνώστη. Έτσι συνδυάζονται αρμονικά, αληθινά στοιχεία όπως η περιγραφή του διαμερίσματος της συγγραφέως και η προέλευση της έμπνευσης της ιστορίας της Πίπη, με τη δημιουργική ιστορία του κλέφτη. Β.4 Τα βιβλία της The confidences of Britt Mari ή Britt Mari opens her heart (Η Britt Mari ανοίγει την καρδιά της) (βλ. εικ. 13) Το 1944, η Lindgren ήταν κατάκοιτη με στραμπουλιγμένο αστράγαλο και αξιοποίησε την ευκαιρία να εμπιστευτεί τις ιστορίες της Πίπης Φακιδομύτης στο χαρτί. Παρόλο που απορρίφθηκε από τοπικούς εκδότες, η Lindgren είχε ανακαλύψει τη χαρά της γραφής. Έπειτα από πώληση παραμυθιών σε περιοδικά και Χριστουγεννιάτικους καζαμίες τις δεκαετίες του 30 και 40, η συγγραφέας ένιωσε υποχρεωμένη να πειθαρχήσει και να εκπληρώσει τις προσδοκίες της εποχής της. Έτσι περιορισμένη από τις συμβάσεις και τα όρια που όριζε το είδος του κοριτσίστικου βιβλίου το 1944 έγραψε το «The confidences of Britt Mari». Με αυτό το βιβλίο κέρδισε το δεύτερο βραβείο σε ένα διαγωνισμό για νέους συγγραφείς του νέου και άγνωστου ακόμη εκδοτικού οίκου Raben & Sjögren. Το 7 V. Edstrom, Astrid Lindgren: Vildtoring och lägereld, Raben & Sjögren, Στοκχόλμη, 1997, σ. 50. [17]

18 βραβείο ήταν πολύ σημαντικό γι αυτή καθώς οριοθετούσε το άνοιγμα στη λογοτεχνική της καριέρα.η ίδια έχει πει ότι καμία επόμενη τιμή δεν την συγκίνησε τόσο πολύ, όσο αυτή η πρώτη. Η αναγγελία των εκδοτών για το διαγωνισμό όριζε ότι οι συμμετέχοντες θα έπρεπε να προωθούν «την αγάπη του σπιτιού και της οικογένειας, όπως επίσης και την ευθύνη σε σχέση με το αντίθετο φύλο». Η διατύπωση της αναγγελίας καθρεπτίζει τον φόβο της διάλυσης των ηθών ενόψει του πολέμου, καθώς και τη σημαντικότητα να επανακτηθούν κάποια ηθικά μοτίβα. Το υποδειγματικό αυτό βιβλίο για κορίτσια προσέφερε αυτό που ο εκδότης και η τότε κοινωνία θα μπορούσαν να θέλουν. Σε αυτό το έργο της δεν υπάρχει καμιά ένδειξη από τις αποκτημένες εμπειρίες της νεότητας της Lindgren. Κι όμως η συγγραφέας είναι απόλυτα ο εαυτός της σ αυτό το εύκαμπτο στυλ, σε κείμενα που κυματίζουν με ειρωνεία και που σε ορισμένα σημεία καθιστούν το Confidences of Britt Mari κάτι σαν παρωδία της παραδοσιακής βολικής ιστορίας για κορίτσια. Μεγάλη αναμονή περιέλαβε την ανακοίνωση των κριτών για το όνομα του νικητή. «Θα μπορούσε να είναι ένας καθιερωμένος συγγραφέας ή όχι;» Αποδείχτηκε πως νικητής ήταν τελικά μια άγνωστη νοικοκυρά. Οι κριτές θα μπορούσαν να γνωρίζουν ότι αυτή η νοικοκυρά είχε ένα δυναμίτη στην τσέπη της; «Για την αρχή ήταν η αυθεντική Pippi Longstocking». 8 Η ηρωίδα του βιβλίου είναι ένα ανεξάρτητο κορίτσι στην εφηβεία, όπως συνηθίζεται στην σουηδική παράδοση των κοριτσίστικων βιβλίων. Παρόλα αυτά, η γραφή της Lindgren, κλίνει προς τον αγγλοσαξονικό και γαλλικό τύπο κοριτσίστικων ιστοριών. Το «confidences of Britt Mari» είναι γραμμένο σε μορφή ημερολογίου και η αφηγήτρια έχει μια ωραία οικογένεια με θαυμάσιες σχέσεις ανάμεσα στα μέλη της. Η ηρωίδα μένει στην Μικρόπολη και αλληλογραφεί με μια συνομήλικη της από την Στοκχόλμη. Η αλληλογράφος, ακολουθώντας την ροή του έτους, διηγείται στην φίλη της ό,τι συμβαίνει στην οικογένεια της, στο σχολείο κα στην μικρή κοινωνία όπου ζει, η οποία έρχεται σε οξύτατη αντίθεση με την επικίνδυνη και θορυβώδη πρωτεύουσα. Η συγγραφέας για πρώτη φορά ιχνογραφεί την εικόνα μιας μικρής πόλης, η οποία τελικά αποτέλεσε ένα ενεργό σκηνικό σε πολλά από τα βιβλία της που ακολούθησαν. Η οικογένεια της Britt Mari είναι μια γοητευτική μποέμικη οικογένεια, όπως στις συνηθισμένες αμερικάνικες κωμωδίες της δεκαετίας του 40. Αρκετά ασυνήθιστη είναι η μητέρα η οποία χαρακτηρίζεται ως περισσότερο μποέμ. Ο πατέρας αποτελεί τον 8 Αλέφαντος Π., «Η Astrid Lindgren και η σουηδική παιδική λογοτεχνία», Περιοδικό Επιθεώρηση Παιδικής Λογοτεχνίας, τ. 19, σ. 102 [18]

19 στυλοβάτη και το ηθικό υπόδειγμα της οικογένειας, διευθυντή στο επάγγελμα. Η μεγαλύτερη αδερφή η Majken, θυμίζει πολύ την Meg από τις Μικρές Κυρίες, γλυκιά, νοικοκυρά και αξιοθαύμαστη. Παρουσιάζονται ακόμη τρία αδέρφια εκ των οποίων ένας αδερφός, ο οποίος αναλαμβάνει το ρόλο του κατάσκοπου, φιγούρα που χρησιμοποιεί πολύ συχνά και με κωμικό τρόπο η συγγραφέας. Μέσα από τα γράμματα η Britt Mari ενηλικιώνεται με γοργό, πνευματώδη και ζωντανό τρόπο. Η αφήγηση ξεκινά με το γεγονός της απόκτησης μιας παλιάς γραφομηχανής και τις σκέψεις της ηρωίδας να γίνει δημοσιογράφος. Όμως πρώτα απ όλα κυριαρχούν οι αισθηματικές ανησυχίες, οι οποίες αποτελούν προϋπόθεση στο είδος του κοριτσίστικου βιβλίου. Το γνώριμο μοτίβο του «πλανευτή» που προσπαθεί να φλερτάρει και να παρασύρει την ηρωίδα, εμφανίζεται και σε αυτό το βιβλίο. Το πρόσωπο αυτό προέρχεται, βεβαίως, από την επικίνδυνη πρωτεύουσα 9 και πρόκειται για ένα λαμπρό και μελλοντικά ανερχόμενο μηχανικό με το όνομα Bertil. Οι δύο νέοι έχουν ήδη σχεδιάσει τον γάμο τους από το λύκειο. Κάπως έτσι έμοιαζαν και τα όνειρα των περισσότερων κοριτσιών την δεκαετία του 40. Αυτήν την ηθική δεοντολογία προσπαθεί να εκπληρώσει το βιβλίο της Lindgren, κατά παραγγελία βέβαια του εκδοτικού οίκου. Παρ όλα αυτά, η συγγραφέας μπολιάζει την πραγματικότητα και την ηθικολογία της εποχής με το δικό της ελαφρύ ύφος. Όπως στα περισσότερα κοριτσίστικα βιβλία, η ηρωίδα δεν είναι καθόλου προσγειωμένη στην πραγματικότητα. Στο βιβλίο δεν αποτυπώνεται κανένα από τα εφηβικά βιώματα της συγγραφέως, όπως αυτά αναφέρονται στην βιογραφία της από την Margareta Strömstedt: φυγή από το ορφανοτροφείο, επαναστάτρια του χωριού της, βίωμα φτωχής υπαλλήλου και μόνη ανύπαντρη μητέρα στην Στοκχόλμη. Το βιβλίο κυκλοφόρησε κατά τη διάρκεια του B παγκοσμίου πολέμου και γι αυτό δε λείπει ένα στίγμα της ανησυχίας και του προβληματισμού της εποχής που απεικονίζεται εύγλωττα στο κεφάλαιο για την εβραία μητέρα και το παιδί της. Αυτό το κεφάλαιο επιτυγχάνει να ενδυναμώσει την εικόνα της ευτυχισμένης και ασφαλούς οικογένειας της ηρωίδας. 9 Εκείνη την περίοδο, όσοι έρχονταν από την πρωτεύουσα θεωρούνταν επικίνδυνοι και διεφθαρμένοι. Το ίδιο συμβαίνει και στην περίπτωση του αρχιντεντέκτιβ Μπλομκβιστ, όπου οι κλέφτες προέρχονται από την πρωτεύουσα. [19]

20 Kerstin and I (Η Χριστίνα κι εγώ) (βλ. εικ. 14) Την επόμενη κιόλας χρονιά (1945) εκδόθηκε ένα μικρό δράμα της Astrid Lindgren για κορίτσια. Σε αυτό το βιβλίο αξιοποιεί τις αναμνήσεις και εμπειρίες της από την ζωή στην εξοχή και το αγρόκτημα. Η Margareta Strömstedt επισημαίνει ότι κύριο θέμα του βιβλίου είναι η ευχαρίστηση που προσφέρει η εργασία. Το αισθηματικό παιχνίδι απουσιάζει, σε αντίθεση με τα περισσότερα κοριτσίστικα βιβλία. Η εγγύτητα στα ζώα, στη φύση και στους αγρότες, δίνουν ζωντάνια στο βιβλίο, αν και η Strömstedt σημειώνει, ότι το βιβλίο σε αρκετά σημεία θυμίζει βιβλίο γνώσεων για τη γεωργία και την ανατροφή των ζώων. Το βιβλίο αφορά σε μια αστική οικογένεια με δίδυμα κορίτσια, τη Χριστίνα και τη Μπάρμπρο, η οποία μετακομίζει στην εξοχή για να αναλάβει ένα αγρόκτημα από κληρονομιά. Πολύ σύντομα το ερειπωμένο αγρόκτημα μετατρέπεται σε μια άνετη κατοικία. Το θέμα της μετατροπής ενός παρηκμασμένου κτιρίου σε παράδεισο συναντάμε αργότερα και στο Seacrow island. Η μητέρα είναι συνήθως το πιο σοφό και αποφασιστικό μέλος της οικογένειας σε αρκετές ιστορίες της Lindgren, ενώ στο Seacrow island είναι εντελώς απούσα. Η ιδιοκτησία ενός αγροκτήματος ήταν ένα άπιαστο όνειρο τις δεκαετίες του 30 και 40 στις κοριτσίστικες ιστορίες. Η συγγραφέας όμως φροντίζει η ιστορία της να είναι αρκετά προσγειωμένη στην πραγματικότητα, κάτι το οποίο καταφέρνει μέσω των προσωπικών γνώσεων της για τη γεωργία. Τα σκληρά εργατικά μοτίβα, τα οποία εμφύτευσε η μητέρα της συγγραφέως στα παιδιά της, προσάπτονται στον Johan τον φροντιστή του αγροκτήματος. Το Kerstin and I είναι γραμμένο σε πρώτο πρόσωπο, όπως και οι υπόλοιπες κοριτσίστικες ιστορίες της Lindgren. Η πρωτοπρόσωπη αφήγηση θυμίζει πολύ την ίδια την Lindgren, την εικόνα που έχουμε για εκείνη: Ευαίσθητη σε εναλλαγές περιβάλλοντος και ατμόσφαιρας, εύθυμη, αλλά και λυπημένη όταν έρχεται αντιμέτωπη με δύσκολες καταστάσεις. [20]

21 Πίπη η Φακιδομύτη Σύμφωνα με την Astrid Lindgren, η κόρη της Karin υπήρξε η πηγή και η έμπνευση της ιστορίας της Πίπη Φακιδομύτη. Το 1941 η κόρη της αρρώστησε με πνευμονία και εκείνη της διηγούταν τα βράδια ιστορίες. Ένα βράδυ έτυχε να ζητήσει από τη μητέρα της να της διηγηθεί μια ιστορία για την Πίπη Φακιδομύτη, όνομα 10 το οποίο εφηύρε από παρόρμηση. Καθώς ήταν πολύ τρελό το όνομα, έπρεπε κι η ιστορία της ηρωίδας να ανταποκρίνεται στο όνομα αυτό. Έτσι η συγγραφέας αποφάσισε να δημιουργήσει μια ηρωίδα που θα αψηφά όλες τις συμβάσεις. Δεδομένου ότι εκείνη την περίοδο η Lindgren ήταν υποστηρίκτρια της τότε νέας και πολυσυζητημένης παιδοκεντρικής εκπαίδευσης, το να αψηφήσει τις συμβάσεις ήταν ένα πνευματικό πείραμα το οποίο ήθελε ευχαρίστως να αναλάβει. 11 Αυτή η νέα στάση απέναντι στα παιδιά είχε συνέπειες στο συγγραφικό έργο της. Είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας συγγραφέως η οποία μιλάει και γράφει με συνέπεια, από την πλευρά του παιδιού. Η Karin λάτρεψε την πρώτη ιστορία της Πίπη με αποτέλεσμα να ζητήσει συνέχεια. Έτσι η ατίθαση και έξοχη κοκκινομαλλούσα Πίπη εισήλθε στο φανταστικό κόσμο της Lindgren. Τα επόμενα χρόνια, η Πίπη έγινε κυρίαρχη φιγούρα στις ιστορίες που ακούγονταν στο σπίτι της συγγραφέως. Ένα ατύχημα και η περίσταση των δέκατων γενεθλίων της κόρης της στάθηκαν αφορμές για την καταγραφή των ιστοριών στο χαρτί. Το πρωτότυπο κείμενο (βλ. εικ. 15), εικονογραφημένο από την ίδια, είχε λιγότερη αισθητική παρέμβαση, αλλά περισσότερα ριζοσπαστικά μηνύματα. Η ερευνήτρια Ulla Lundqvist σύγκρινε τις δυο εκδοχές και συμπέρανε ότι το πρώτο χειρόγραφο είναι ακατέργαστο και λιγότερο αποδεκτό από τους ενηλίκους και τις κυβερνητικές αρχές σε σχέση με την εκδοχή που εκδόθηκε τέσσερα χρόνια αργότερα. Όπως προαναφέρθηκε, η συγγραφέας έστειλε το σενάριο της αρχικά στον εκδοτικό οίκο Bonniers, ο οποίος αρνήθηκε να το εκδώσει. Έπειτα από το βραβείο που δέχθηκε για την ιστορία Britt Mari opens her heart από τον εκδοτικό οίκο Rabén & Sjögren, η συγγραφέας τούς έστειλε το σενάριο της Πίπη το οποίο εκδόθηκε αμέσως Το πλήρες όνομα της Πίπη είναι Πιπηλότα Προβιζιόνα Γκαμπερντίνα Νταντελιόνα Εφρεμοπούλα Φακιδομύτη. 11 Αν θεωρήσουμε την Πίπη ως μια δομή, αυτή η δομή είναι ριζωμένη στις νέες ιδέες που αφορούν την εκπαίδευση και την ψυχολογία των παιδιών, οι οποίες αναδύθηκαν το 1930 και Η συγγραφέας παρακολούθησε τις δημόσιες συζητήσεις με θέμα την παιδοκεντρική εκπαίδευση και συμμετείχε σε αυτές ως υποστηρίκτρια της εκπαίδευσης που σέβεται και λαμβάνει υπόψη τη γνώμη και τα αισθήματα των παιδιών. 12 Metcalf Eva-Maria, Astrid Lindgren (Swedish Portraits), Stockholm: The Swedish Institute, 2002, p. 10 [21]

22 Το πρώτο βιβλίο εκδόθηκε το 1945 με τίτλο Πίπη Φακιδομύτη (βλ. εικ. 16) στο οπισθόφυλλο του οποίου υπάρχει η εξής περιγραφή: «Η Πίπη Φακιδομύτη κάνει ό,τι δεν επιτρέπεται να κάνουν τα άλλα παιδιά, αλλά με διασκεδαστικό και αθώο τρόπο, ώστε να αγαπηθεί από παιδιά και ενηλίκους». Αυτή η περιγραφή λειτούργησε ως προωθητική διαφήμιση του βιβλίου για να ενισχυθεί η πώληση του τις δύσκολες μεταπολεμικές δεκαετίες Το πρώτο βιβλίο της Πίπη περιέχει τις περιπέτειες της με τους αστυφύλακες, τους κλέφτες, το σχολείο και το τσίρκο. Επίσης, περιγράφει τα γενέθλιά της, ένα πικνίκ στην εξοχή και μια επιχείρηση «πραγματανίχνευσης». Την επόμενη κιόλας χρονιά ακολούθησε το δεύτερο βιβλίο με τίτλο Η Πίπη Φακιδομύτη καπετάνιος (βλ. εικ. 17), το οποίο εξιστορεί την εξόρμηση της Πίπη για ψώνια με τους φίλους της και τη συμμετοχή της στη σχολική εκδρομή στο δάσος. Πηγαίνει με τους φίλους της στο πανηγύρι της πόλης και διασκεδάζουν. Μια μέρα αποφασίζουν να πάνε για βαρκάδα, αλλά καταλήγουν ναυαγοί σ ένα έρημο νησί στη θάλασσα. Τέλος, η Πίπη δέχεται την απροσδόκητη επίσκεψη του πατέρα της, ο οποίος προσπαθεί να την πείσει να τον ακολουθήσει στο νησί των κανίβαλων. Η Πίπη αρχικά δέχεται αλλά, στη συνέχεια, αλλάζει γνώμη μη αντέχοντας να αφήσει τους δύο φίλους της μόνους. Ο πατέρας της, απαντά χαρακτηριστικά: «Εσύ έχεις την ευθύνη των πράξεών σου, πάντα εσύ αποφάσιζες». 13 Το 1948 εκδόθηκε το τελευταίο βιβλίο της τριλογίας με τίτλο Η Πίπη Φακιδομύτη στις νότιες θάλασσες (βλ. εικ. 14). Το τελευταίο βιβλίο περιέχει μια μικρή απολογία για τη συμπεριφορά της Πίπη, γεγονός που συναντάται για παράδειγμα στο σημείο όπου η μητέρα του Τόμυ και της Άννικα δίνει την έγκρισή της για να ταξιδέψουν τα παιδιά της με την Πίπη στις νότιες θάλασσες. Υπερασπίζεται την Πίπη σε όλες κυρίες της κωμόπολης που είναι ενάντιες με την απόφαση αυτή, λέγοντας χαρακτηριστικά: «Η Πίπη Φακιδομύτη μπορεί να μην έχει πολύ καλούς τρόπους συμπεριφοράς, αλλά έχει χρυσή καρδιά». 14 Έτσι η Πίπη με τους δύο φίλους της, το άλογό της και τον πίθηκό της ταξιδεύουν στο νησί Κάνι Κάνι για να ξανασμίξει με τον πατέρα της, τον Βασιλιά των Κανίβαλων, και για ένα ολόκληρο καλοκαίρι γίνεται Πριγκίπισσα των Κανίβαλων. Οι ταινίες της τριλογίας προβλήθηκαν αντίστοιχα τις χρονολογίες 1949, 1968, Επίσης, δημιουργήθηκαν αρκετά εικονογραφημένα βιβλία για μικρότερα παιδιά, καθώς και κινούμενα σχέδια (βλ. εικ. 19) για την τηλεόραση. 13 Άστριντ Λίντγκρεν, Η Πίπη Φακιδομύτη στις νότιες θάλασσες, Ψυχογιός, 1990, σελ Άστριντ Λίντγκρεν, Η Πίπη Φακιδομύτη στις νότιες θάλασσες, Ψυχογιός, 1990, σελ. 70 [22]

23 Η ηρωίδα Η εννιάχρονη Πίπη είναι το αντίθετο πρότυπο από το ιδανικό κορίτσι της Σουηδίας του 1940, το οποί όμως προβάλλεται στο πρόσωπο της καλύτερής της φίλης, Άννικας. Σε αντίθεση με τους, συμβατικούς προς τους κανόνες, φίλους της, η Πίπη είναι ένα άγριο παιδί, αδάμαστο και αδιαφοροποίητο από τη φύση. Η ηρωίδα παρουσιάζεται ως το δυνατότερο, λαμπρότερο και πλουσιότερο κορίτσι 15 του κόσμου. Είναι αρκετά δυνατή για να σηκώσει το άλογο της με το ένα χέρι (βλ. εικ. 20) και να αντιμετωπίσει το δυνατό Αδόλφο στο τσίρκο, τους αστυνομικούς που την κυνηγούν για να την πάνε στο ορφανοτροφείο, αλλά και τους κλέφτες. Επίσης, έρχεται αντιμέτωπη με ζώα όπως ο άγριος ταύρος, ο καρχαρίας και ο δηλητηριώδης βόας. Η Πίπη είναι δυνατή με κάθε σημασία της λέξης. Έχει τη δυνατότητα να κάνει οτιδήποτε θελήσει, οποιαδήποτε στιγμή, χωρίς επιπτώσεις και κανένα έλεγχο από κανέναν. Χλευάζει όλες τις συμβάσεις και την εξουσία των αρχών με σκοπό την τέρψη των αναγνωστών της. Είναι επεκτατική και δημιουργική, δοκιμάζοντας όλα τα όρια και υπερβαίνοντας τα. Το ρίσκο την συνεπαίρνει και αυτό της προσδίδει τη φεμινιστική της αξία ως ηρωίδας. Επίσης είναι ατημέλητη, έχει αστεία εμφάνιση καθώς φορά ρούχα που δεν της κάνουν και δεν ταιριάζουν μεταξύ τους. Το παρουσιαστικό της Πίπη με τα κατακόκκινα μαλλιά και τις φακίδες, στερείται θηλυκότητας και αποτελεί την πιο αστεία καρικατούρα της Lindgren. Επίσης η ηρωίδα δεν έχει καλούς τρόπους 16, είναι θορυβώδης, δυναμική και θέλει να τραβάει την προσοχή όπου κι αν βρίσκεται. Η εμμονή της αυτή στηρίζεται, σύμφωνα με τη συγγραφέα, στη θεωρία του Adler για την ανθρώπινη ανάγκη για αυτοπροβολή. Παρ όλα αυτά, ξέρει τι θέλει να γίνει όταν μεγαλώσει. Θέλει να γίνει πειρατίνα, όπως τον πατέρα της τον καπετάνιο και βασιλιά των κανίβαλων. Όταν η Πίπη μετακομίζει στο σπίτι δίπλα από τον Τόμυ και την Άννικα, γεμίζει τη ζωή τους με περιπέτεια, ενθουσιασμό και ένα ίχνος εξέγερσης στη μέχρι τότε ανιαρή μεσοαστική ζωή των δυο πρότυπων παιδιών στη μικρή κωμόπολη. Η εικόνα της ατίθασης κοκκινομάλλας, η οποία διαμένει μόνη της σε ένα ετοιμόρροπο παλιό σπίτι (Βίλα Βιλεκούλα) (βλ. εικ. 21), παρέα με τη μαϊμού ονόματι Νέλσονα (βλ. εικ. 22) και 15 Ο πατέρας της, πριν αποχωριστούν, της χάρισε ένα σεντούκι γεμάτο με χρυσά νομίσματα για να διασφαλίσει το βιος της κόρης του. 16 Η συγγραφέας δικαιολογεί την έλλειψη τρόπων στη συμπεριφορά της Πίπη, διότι την ανέθρεψαν πειρατές. [23]

24 το άλογό της, τροφοδοτεί την επιθυμία των αναγνωστών της για παντοδυναμία και ανεξαρτησία. Χαρακτήρες Στην αρχή του πρώτου βιβλίου πληροφορούνται οι αναγνώστες για τους γονείς της Πίπη, ώστε να δικαιολογηθεί η απουσία τους. Η μητέρα της είναι ένας άγγελος στον ουρανό, για την οποία προσεύχεται συχνά, και ο πατέρας της χαμένος στα βάθη του ωκεανού. Η ηρωίδα μας διαβεβαιώνει συχνά ότι ο πατέρας της έχει σίγουρα καταλήξει σε κάποιο τροπικό νησί όπου θα τον έχουν ανακηρύξει βασιλιά (βλ. εικ. 23). Όταν την επισκέπτεται στη Βίλα Βιλεκούλα, ο αναγνώστης ξαφνιάζεται από την εικόνα μια παράλογης αλλά καλοσυνάτης κυβερνητικής φιγούρας. Η Lindgren απομυθοποιεί και γελοιοποιεί κατά κάποιο τρόπο τα κυβερνητικά πρόσωπα, όπως ο πατέρας - βασιλιάς και οι αστυνομικοί. Ασφαλώς το βιβλίο συμμετέχει στη μακρά παράδοση της παιδική λογοτεχνίας, όπου ο θάνατος της μητέρας είναι το επικρατούν μοτίβο του αμετάκλητου χωρισμού. Όμως η μοίρα του πατέρα της είναι περισσότερο διφορούμενη και ενδιαφέρουσα να μελετηθεί. Μετά το χαμό της μητέρας, ο πατέρας αντί στηρίξει και να προστατεύσει την κόρη του, επιλέγει να μετακομίσει σε μια τοποθεσία αδύνατη να εντοπιστεί από το παιδί. Οι συνέπειες για την Πίπη είναι εντυπωσιακές. Αντί να την αναλάβει ένας προστατευτικός πατέρας, εγκαταλείπεται χωρίς όμως να πτοείται. Απολαμβάνει, λοιπόν, τη στέρηση του πατέρα. Η έλλειψη σεμνότητας είναι σημαντικό χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς του. Η κόρη του πρόσχαρα τον χαρακτηρίζει ως κανίβαλο. Το γεγονός ότι ενθαρρύνει την κόρη του να γίνει πειρατής και πριγκίπισσα των κανίβαλων, παρέχοντάς της χρυσάφι, άμετρη ελευθερία και τη θέληση να απολαύσει τις περιστάσεις ενός ορφανού παιδιού, είναι ακόμη χειρότερο. Η Πίπη, ευτυχώς, έχει συναίσθηση των ορίων, που ξεπερνά ο πατέρας της, και δεν επιθυμεί να μείνει μόνιμα στο νησί του, καθώς αντιλαμβάνεται ότι δεν είναι κατάλληλος χώρος για να μεγαλώνουν μικρά παιδιά. Πραγματική οικογένεια της Πίπη αποτελούν τα δύο της ζώα-συγκάτοικοι. Ο κύριος Νέλσον, η μαϊμού, είναι ντυμένος σαν άνθρωπος, όπως οι περισσότερες μαϊμούδες πειρατών και κοιμάται σε μια κούνια για κούκλες. Το άλογο, μένει στο μπαλκόνι αλλά περιφέρεται σε όλο το σπίτι. Είναι λιγότερο ανθρωπόμορφο αν και έχει ως [24]

25 χειμωνιάτικο αξεσουάρ ένα τεράστιο κασκόλ. Η Lynda Birke 17 σημειώνει, ότι τα άλογα συνήθως αντιπροσωπεύουν την ισχύ και τη δύναμη, αλλά η Πίπη ανατρέπει το μοτίβο, καθώς είναι πιο δυνατή από το άλογο της 18 και με αυτόν τον τρόπο υπονομεύει κάθε αρσενικό χαρακτήρα των τριών βιβλίων. Έτσι γελοιοποιεί τον δυνατό Αδόλφο του τσίρκου, τους αστυνομικούς, τους κλέφτες αλλά και το φιλόδοξο επιχειρηματία που επιθυμεί να αγοράσει τη βίλα της. Ο Τόμυ και η Άννικα ζουν με τους γονείς τους, στο διπλανό σπίτι της Πίπη. Ο Τόμυ είναι επίμονα περιπετειώδης και κρύβει τα συναισθήματά του, ενώ η αδερφή του κλαίει εύκολα και χρειάζεται προστασία. Τα παιδιά αυτά είναι σταθερά προσγειωμένα στον πολιτισμένο κόσμο, έχοντας επίγνωση της πραγματικότητας. Είναι ήσυχα και καλομαθημένα παιδιά, που καμιά φορά μπερδεύονται με τους εξωφρενικούς ρυθμούς της φιλενάδας τους, αλλά τη θαυμάζουν για τη καλοσύνη, τη γενναιοδωρία της και την ικανότητα που έχει να κάνει συναρπαστική ακόμα και την πιο βαρετή στιγμή. Όταν βρίσκονται με την Πίπη αισθάνονται απελευθερωμένοι σε ένα παράδεισο, καθώς πραγματοποιούν κάθε τους επιθυμία χωρίς την επιτήρηση ενηλίκων. Η φίλη τους είναι μια γνήσια θεατρίνα που εκμεταλλεύεται κάθε ευκαιρία για να δώσει παράσταση, επιτυγχάνοντας έτσι μια συνεχή ροή γεγονότων στην αφήγηση. Η Πίπη οργανώνει ενδιαφέρουσες και καμιά φορά τρομακτικές περιπέτειες για τους φίλους της, είτε στην αυλή του σπιτιού της, είτε στο τσίρκο που έρχεται στην πόλη, είτε στην εξοχή. Υπερασπίζεται και προστατεύει πάντοτε τους δυο φίλους της όταν βρίσκονται σε κίνδυνο και εκείνοι είναι αντίστοιχα θαυμαστές και υποστηρικτές της, σε ό,τι κι αν επιχειρήσει Το σκηνικό Το σπίτι και η αυλή της Πίπη είναι οι κυριότεροι χώροι εξέλιξης των γεγονότων στην παρούσα τριλογία. Στους χώρους αυτούς κυριαρχεί πάντα χάος και αταξία. Το σπίτι της ονόματι Villa Villekulla, αποτελεί για τα παιδιά μια ουτοπία, την χώρα του παιχνιδιού και της ελευθερίας. Στην κουζίνα, η οποία αποτελεί πάντα επίκεντρο στα βιβλία της Lindgren, η Πίπη έχει την δυνατότητα να αναπτύξει τις μεγαλειώδης 17 Birke Lynda, Feminism, animals and science: the naming of the shrew, Philadelphia: Open Up, 1994, σ Η Πίπη σηκώνει το άλογο με τα χέρια της, προκειμένου να μην κουραστεί στις σκάλες ή στις μακρινές διαδρομές. [25]

26 χειρονομίες και τις ασυνήθιστες μεθόδους της 19 (βλ. εικ. 24,25). Παρ όλα αυτά, βασικό κέντρο εξέλιξης δεν είναι ούτε το σπίτι, ούτε η κουζίνα, ούτε η αυλή, αλλά το εκάστοτε σημείο όπου βρίσκεται η Πίπη. Χρήση της γλώσσας Στα βιβλία της Πίπη χρησιμοποιείται πολύ απλό λεξιλόγιο και σύνταξη ώστε το κείμενο να είναι κατανοητό σε όλα τα παιδιά. Η ηρωίδα είναι πολύ ομιλητική και έτσι υπάρχει έντονη κινητικότητα, η οποία δίνει ρυθμό στην αφήγηση. Το χιούμορ εμφανίζεται στα βιβλία της Πίπη με πολλές μορφές, γλωσσοπαίγνια, ειρωνεία, ανέκδοτα, φάρσες, πειράγματα, ανοησίες και αστεία. Οποιοδήποτε είδος χιούμορ κι αν επιλέγει να χρησιμοποιήσει η συγγραφέας, πάντα σκέφτεται το νεαρό κοινό της. Προσφέρει στα παιδιά μόνο το χιούμορ, το οποίο κατανοούν και απολαμβάνουν. Ακόμη κι η ειρωνεία που χρησιμοποιεί, δεν στοχεύει ποτέ σε ενηλίκους. Το χιούμορ ρέει κυρίως στις σκηνές όπου η Πίπη, ως νεόφερτη στην πόλη, έρχεται σε αντιπαράθεση με ασυνήθιστα γι αυτήν γεγονότα όπως οι αστυνομικοί, το σχολείο 20, το τσίρκο, το πανηγύρι και οι κλέφτες. Η Πίπη δεν αποδέχεται απόλυτα την γένεση της γλώσσας, καθώς πιστεύει ότι ο Θεός εξουσιοδότησε τον Αδάμ για να ονοματίσει τα αντικείμενα, τα ζώα κ.λ.π., κάτι το οποίο έχει αποφασίσει ότι μπορεί να κάνει και η ίδια. Έτσι, οποιοδήποτε αντικείμενο ή ζώο της είναι άγνωστο, το ονοματίζει μόνη της. Πειραματίζεται συχνά με τους κανονισμούς της γλώσσας (νόρμες) σαν να πρόκειται για κάποιο μουσικό όργανο. Χρησιμοποιεί αυτά τα λογοπαίγνια για να επικοινωνήσει (με τον τρόπο της βέβαια), να διασκεδάσει αλλά και για να προκαλέσει τους νεαρούς αναγνώστες της. Η γλώσσα που χρησιμοποιεί επηρεάζεται αρκετά από τη μίμηση άλλων προσώπων αλλά και τον παλιμπαιδισμό. Η ηρωίδα είναι το ίδιο δημιουργική στο γλωσσικό τομέα όσο και στο σωματικό. Όσο ευκίνητη είναι στις κινήσεις της, τόσο ακροβατική είναι η γλώσσα της, συμπεριλαμβάνοντας την προφορική γλώσσα, αλλά και τη γλώσσα του σώματος. Ο τρόπος που μεταχειρίζεται τη γλώσσα ταιριάζει με τη γλωσσική επινοητικότητα και τη δημιουργία νέων οριζόντων που έχουν τα παιδιά αλλά και την ανάγκη τους να παίζουν με τις λέξεις, να τις αναποδογυρίζουν και να τις δοκιμάζουν. 19 Η Πίπη συνηθίζει να σκουπίζει το πάτωμα δένοντας δύο βούρτσες στα πόδια της κάνοντας με αυτές πατινάζ. Επίσης φτιάχνει γλυκά στο πάτωμα της κουζίνας, επειδή είναι ευρύχωρο σε σχέση με το τραπέζι. 20 Η φυγή της Πίπη από το σχολείο παραπέμπει στο όνειρο ελευθερίας και αποδέσμευσης των παιδιών από κανόνες και τα «πρέπει». [26]