ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

Transcript

1 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΕΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ ΚΟΝΔΥΛΙΩΝ ΕΡΕΥΝΑΣ Έργο: «Συγκριτική μελέτη ευρωπαϊκή ένωσης και Ελλάδος για α) την ενιαία ψηφιακή αγορά, β) τα οφέλη για την κοινωνία από τη χρήση ΤΠΕ και γ) τις Διεθνείς Πτυχές Ψηφιακού Θεματολογίου» Αναθέτουσα Αρχή ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗΣ & ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ Παραδοτέο: «Π1: Ενιαία Ψηφιακή Αγορά» Έκδοση 2 η Φεβρουάριος 2013

2 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 0. ΕΠΙΤΕΛΙΚΗ ΣΥΝΟΨΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ - ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΕΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΑΝΑ ΔΡΑΣΗ...7 Δράση 1:Μετάβαση στο ενιαίο ευρωπαϊκό Πλαίσιο Πληρωμών και ηλεκτρονικής Τιμολόγησης..7 Δράση 2: Αναθεώρηση της οδηγίας για την ηλεκτρονική υπογραφή...8 Δράση 3: Εκσυγχρονισμός της οδηγίας ηλεκτρονικού εμπορίου... 9 Δράση 4: Θέσπιση εθνικών νόμων για την υποστήριξη της ψηφιακής ενιαίας αγοράς...10 Δράση 5: τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν την οδηγία για τον ΦΠΑ...10 Δράση 6: Αναθεώρηση του κανονιστικού πλαισίου που αφορά την προστασία προσωπικών δεδομένων...10 Δράση 7: Συμπληρώνοντας την οδηγία για τα δικαιώματα των καταναλωτών Δράση 8: Διερεύνηση εναλλακτικών πιθανών τρόπων Επίλυσης Διαφορών Δράση 9: Συμβουλευτική με τα ενδιαφερόμενα μέρη σχετικά με τη συλλογική προσφυγή...15 Δράση 10: Κώδικας της ΕΕ για τα διαδικτυακά δικαιώματα Δράση 11: Πλατφόρμα ενδιαφερομένων από την Ευρωπαϊκή Ένωση για απευθείας σύνδεση σημάτων εμπιστοσύνης (trustmarks) ΛΟΙΠΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΣΕ ΕΠΙΠΕΔΟ Ε.Ε ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΗΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗΣ Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΓΟΡΑ Συγκριτική απεικόνιση της Ελλάδας για το ηλεκτρονικό εμπόριο Συγκριτική απεικόνιση της Ελλάδας για την ψηφιακή εμπιστοσύνη Προβληματικά ζητήματα που προκύπτουν από την παραπάνω απεικόνιση ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: ΠΡΟΟΔΟΣ ΚΑΙ ΕΜΠΟΔΙΑ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ Προτάσεις σχετικά με την εφαρμογή του SEPA Προτάσεις σχετικά με τις ηλεκτρονικές πληρωμές Προτάσεις σχετικά με την ηλεκτρονική τιμολόγηση Προτάσεις σχετικά με την ηλεκτρονική ταυτοποίηση Προτάσεις σχετικά με τον εκσυγχρονισμό της οδηγίας ηλεκτρονικού εμπορίου Προτάσεις για το χτίσιμο της Ψηφιακής Εμπιστοσύνης ΔΕΙΚΤΕΣ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΤΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ Εφαρμογή του SEPA Ηλεκτρονική Τιμολόγηση Ηλεκτρονικές Πληρωμές Ηλεκτρονική ταυτοποίηση Εκσυγχρονισμός οδηγίας ηλεκτρονικού εμπορίου Δράσεις ενημέρωσης για την ψηφιακή εμπιστοσύνη Δράσεις αύξησης της Εμπιστοσύνης των Καταναλωτών: Νομοθετικές δράσεις για την ψηφιακή εμπιστοσύνη ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

3 0. Επιτελική Σύνοψη Στόχος της συγκεκριμένης μελέτης είναι η αξιολόγηση θεμάτων που σχετίζονται με την ανάπτυξη μιας διασυνοριακής αγοράς σε επίπεδο χωρών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης ώστε να γίνουν προπαρασκευαστικές ενέργειες στο επίπεδο της Ελλάδος για να αποτελέσει ενεργό κομμάτι της. Η ένταξη της χώρας μας στην ενιαία ψηφιακή αγορά μπορεί να ωφελήσει τους έλληνες καταναλωτές δίνοντας τους πρόσβαση σε μια πληθώρα αγαθών και υπηρεσιών που διακινούνται ελεύθερα στα όρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και να προσφέρει πρόσβαση στις ελληνικές επιχειρήσεις σε πάνω από 500 εκ. καταναλωτές αποτελώντας έτσι μοχλό ανάπτυξης για την επιχειρηματικότητα και την εξωστρέφεια. Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου, η μελέτη θα στηριχθεί σε δυο βασικούς πυλώνες που περιέχονται στην Ψηφιακή Ατζέντα της Ε.Ε. για το 2020 και αναλύονται ακολούθως. Από την πλευρά των επιχειρήσεων θα διερευνηθούν οι βέλτιστες πρακτικές για την υποστήριξη των διαδικτυακών και διασυνοριακών συναλλαγών και τα θεσμικά εκείνα θέματα που απασχολούν τις ελληνικές επιχειρήσεις και αποτελούν εμπόδιο στην απρόσκοπτη είσοδο τους στην ελληνική αγορά. Τέτοια θέματα αποτελούν οι ηλεκτρονικές πληρωμές, η ηλεκτρονική τιμολόγηση, η ανάπτυξη ασφαλών λύσεων για την προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα σε διαδικτυακό περιβάλλον και η κατάργηση των κανονιστικών φραγμών για την διακίνηση οπτικοακουστικού περιεχομένου. Από την άλλη πλευρά για να αξιοποιούσουν οι καταναλωτές την ενιαία ψηφιακή αγορά και να εντείνουν τις διασυνοριακές συναλλαγές είναι απαραίτητο το χτίσιμο της ψηφιακής εμπιστοσύνης. Η ψηφιακή εμπιστοσύνη είναι το αίσθημα ασφάλειας που δημιουργείται και ταυτόχρονα απαιτείται ώστε οι άνθρωποι να επικοινωνούν και να συναλλάσσονται, είτε ιδιωτικά είτε επαγγελματικά, χωρίς να έχουν επιφυλάξεις και φόβους για το κύρος αυτών των συναλλαγών. Αυτό συμπεριλαμβάνει και την προστασία των δικαιωμάτων και των εννόμων συμφερόντων τους λόγω του ψηφιακού χαρακτήρα των επικοινωνιών και συναλλαγών και του ψηφιακού περιβάλλοντος, στο οποίο αυτές λαμβάνουν χώρα. Υποστήριξη των διαδικτυακών και διασυνοριακών συναλλαγών Χτίσιμο Ψηφιακής Εμπιστοσύνης Εικόνα 1. Πυλώνες ανάπτυξης της Ενιαίας Ψηφιακής Αγοράς Οι στόχοι των πυλώνων σύμφωνα με την Ε.Ε. και οι κατευθύνσεις που δίνει η Ψηφιακή Ατζέντα 2020 σε επίπεδο Ε.Ε. και εθνικών στρατηγικών καθώς και σχετικές δράσεις που έχουν υλοποιηθεί σε άλλες χώρες της Ε.Ε. ή σε διευρωπαϊκό επίπεδο παρουσιάζονται στην ενότητα 3. Στη συνέχεια, στην ενότητα 4, γίνεται συγκριτική απεικόνιση της Ελλάδας σε σχέση με τα λοιπά μέλη της Ε.Ε. των 27. Κατόπιν αναλύονται όπου εντοπίζονται προβληματικά ζητήματα και καταστάσεις που ανακύπτουν από τυχόν υστερήσεις στην Ελλάδα στην ενότητα 5. Στην ενότητα 6 δίνονται προτάσεις αντιμετώπισης των προβληματικών αυτών καταστάσεων σε επίπεδο αναβάθμισης ηλεκτρονικών πληρωμών, ηλεκτρονικής τιμολόγησης και ηλεκτρονικής ταυτοποίησης, οδηγίες για τον εκσυγχρονισμό της οδηγίας ηλεκτρονικού εμπορίου και προτάσεις για την αύξηση της ενημέρωσης των καταναλωτών για τα δικαιώματα τους και αύξηση της εμπιστοσύνης τους. Παράλληλα στα 3

4 πλαίσια των δράσεων αυτών προσδιορίζονται δείκτες που μπορούν να αποτελέσουν ένδειξη για την σχετική ανάπτυξη και παρουσιάζονται στην ενότητα 7. Τέλος στην ενότητα 8 εξάγονται κάποια κρίσιμα συμπεράσματα και προτείνεται σχετικό χρονοδιάγραμμα υλοποίησης των δράσεων που προτείνονται στην προηγούμενη ενότητα. 4

5 1. Εισαγωγή Η επέκταση των αγορών πέρα από τα εθνικά επίπεδα, και η ανάπτυξη μιας διασυνοριακής αγοράς σε επίπεδο χωρών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης μπορεί να προσφέρει μια πληθώρα επιλογών και ανταγωνιστικές τιμές στους ευρωπαίους καταναλωτές. Στα πλαίσια αυτά η ανάπτυξη του ανταγωνισμού σε επίπεδο τιμών και υπηρεσιών από την πλευρά των επιχειρήσεων μπορεί να ωφελήσει τον καταναλωτή, ενώ από την άλλη, η πρόσβαση σε πάνω από 500 εκ. καταναλωτές [1] μπορεί να αποτελέσει μοχλό ανάπτυξης για την επιχειρηματικότητα, ανεξάρτητα από την χώρα προέλευσης της. Για τον μέσο ευρωπαίο καταναλωτή η χρήση διαδικτυακών συναλλαγών παραμένει πολύπλοκη. Αυτό συνεπάγεται λιγότερες από μία στις δέκα διαδικτυακές συναλλαγές να είναι διασυνοριακές, ενώ πολλοί Ευρωπαίοι να προτιμούν τη διαδικτυακή αγορά των ΗΠΑ από μια άλλη χώρα της ΕΕ. Τα στοιχεία δείχνουν την ένταση του φαινομένου αυτού καθώς ενώ οι διαδικτυακές αγορές αυξάνονται (ποσοστό σε επίπεδο πληθυσμού Ε.Ε. άνω του 40%), οι χρήστες επιλέγουν κυρίως πωλητές σε εθνικό επίπεδο (ποσοστό διασυνοριακών συναλλαγών σε επίπεδο πληθυσμού Ε.Ε., κάτω του 9%) [2]. Παρόλο που η ένταξη των περισσότερων χωρών μελών στην υιοθέτηση ενιαίου νομίσματος διευκολύνει τις διασυνοριακές συναλλαγές, σημαντικοί λόγοι που οδηγούν στην σημερινή κατάσταση αποτελούν ο κατακερματισμός των ηλεκτρονικών πληρωμών και η περιορισμένη ανάπτυξη της ηλεκτρονικής τιμολόγησης ανάμεσα στις χώρες μέλη. Για να μπορέσουν όμως οι καταναλωτές και οι επιχειρήσεις να εντείνουν τις διασυνοριακές συναλλαγές είναι απαραίτητο το χτίσιμο της ψηφιακής εμπιστοσύνης.tι είναι η ψηφιακή εμπιστοσύνη; Πρόκειται για το αίσθημα ασφάλειας που δημιουργείται και ταυτόχρονα απαιτείται ώστε οι άνθρωποι να επικοινωνούν και να συναλλάσσονται, είτε ιδιωτικά είτε επαγγελματικά, χωρίς να έχουν επιφυλάξεις και φόβους για το κύρος αυτών των συναλλαγών και την προστασία των δικαιωμάτων και των εννόμων συμφερόντων τους λόγω του ψηφιακού χαρακτήρα των επικοινωνιών και συναλλαγών και του ψηφιακού περιβάλλοντος, στο οποίο αυτές λαμβάνουν χώρα. Η έλλειψη ψηφιακής εμπιστοσύνης που καταγράφεται τόσο στην πράξη όσο και σε επίπεδο ερευνών οφείλεται συχνά σε έλλειμμα ενημέρωσης και γνώσης για τα ισχύοντα. Αντανακλά ωστόσο και την αντίστοιχη έλλειψη ασφάλειας δικαίου ως προς τις δεσμεύσεις και υποχρεώσεις που έχουν οι συναλλασσόμενοι αλλά και τις εγγυήσεις που παρέχονται για την προστασία των δικαιωμάτων και συμφερόντων τους. Η ψηφιακή εμπιστοσύνη θεμελιώνεται πράγματι στην ύπαρξη θεσμικών εγγυήσεων και δικαιωμάτων, τα οποία όμως δεν προβλέπονται απλώς αλλά μπορούν και να πραγματωθούν. Δικαιώματα και έννομα συμφέροντα, των οποίων η πραγμάτωση των οποίων είναι κρίσιμη για την οικοδόμηση ψηφιακής εμπιστοσύνης είναι πρωτίστως: α) τα δικαιώματα προστασίας της ιδιωτικότητας και των προσωπικών δεδομένων β) τα δικαιώματα που αφορούν την προστασία του καταναλωτή, στα οποία συγκαταλέγονται τόσο τα ζητήματα δικαστικής και εξωδικαστικής προστασίας αλλά και η απόλαυση υπηρεσιών κοινωνίας της πληροφορίας/ ψηφιακών υπηρεσιών υψηλής ποιότητας. Ταυτόχρονα το έλλειμμα εμπιστοσύνης που καταγράφεται τόσο αναφορικά με την προστασία της ιδιωτικότητας και των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα όσο και σε σχέση με την προστασία των δικαιωμάτων και συμφερόντων των καταναλωτών έχει σαφείς, δυσμενείς επιπτώσεις στους ρυθμούς και την έκταση ανάπτυξης και διάδοσης των ηλεκτρονικών συναλλαγών. Καθήκον της Πολιτείας, σε υπερεθνικό και εθνικό επίπεδο είναι να εγγυηθεί και να υποστηρίξει με θεσμικά και άλλα μέτρα την πραγμάτωση και ενίσχυση των δικαιωμάτων των προσώπων με σκοπό την ενίσχυση της εμπιστοσύνης και κατ αποτέλεσμα της ανάπτυξης σε ψηφιακό περιβάλλον. 5

6 2. Στόχοι της μελέτης Στους ευρύτερους στόχους της συγκεκριμένης δράσης για την ενιαία ψηφιακή αγορά, μια σειρά από θέματα έχουν εντοπιστεί σε επίπεδο Ε.Ε. Σε αυτά περιλαμβάνονται η διευκόλυνση των συναλλαγών μεταξύ των χωρών μελών της Ε.Ε. μέσα από την απλοποίηση των διασυνοριακών τραπεζικών συναλλαγών και την ηλεκτρονική διακίνηση παραστατικών με σκοπό να δημιουργηθεί μια ενιαία, «ζωντανή» ψηφιακή αγορά σε επίπεδο Ε.Ε. Αυτό θα αποτελέσει σημαντικό βήμα για την ενίσχυση των καταναλωτών και των επιχειρήσεων τόσο σε επίπεδο Ε.Ε. όσο και σε εθνικό επίπεδο. Για να μπορέσει να ολοκληρωθεί ο στόχος αυτός, έχουν προσδιοριστεί σε επίπεδο Ε.Ε. οι παρακάτω επιμέρους στόχοι που μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στην ολοκλήρωση του Επαρκής ανάπτυξη των πανευρωπαϊκών μεταφορών πιστώσεων (Credit transfer) και των απευθείας χρεώσεωνv (Direct Debit) μέσα από την εφαρμογή του Ενιαίου Ευρωπαϊκού Χώρου Πληρωμών (SEPA). Διευκόλυνση και εφαρμογή της η-τιμολόγησης και γενικότερα της ηλεκτρονικής ανταλλαγής εγγράφων μεταξύ των επιχειρήσεων Ανάπτυξη ασφαλών λύσεων για την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα σε διαδικτυακό περιβάλλον Κατάργηση των κανονιστικών φραγμών στην πανευρωπαϊκή αγορά ηλεκτρονικού εμπορίου και την ελεύθερη διακίνηση του οπτικοακουστικού περιεχομένου Σχετικά με το θέμα της ψηφιακής εμπιστοσύνης, οι στόχοι και οι πολιτικές της ΕΕ απεικονίζουν τη διττή φύση της ΕΕ ως πολιτικής και οικονομικής ένωσης. Οι στόχοι και οι πολιτικές της εστιάζονται στην προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών της κατά τρόπο ώστε να γίνεται σεβαστό το θεσμικό πλαίσιο και οι αρχές του δικαίου αλλά και να προστατεύονται και να προάγονται τα συμφέροντα των πολιτών -καταναλωτών και κατ επέκταση να αίρονται τα εμπόδια στην ανάπτυξη των συναλλαγών και συνακόλουθα να επιτυγχάνεται η συνολική ανάπτυξη της ΕΕ αλλά και των επιμέρους κρατών μελών. Η ΕΕ εκκινεί από τη διαπίστωση ότι οι καταναλωτές όντας δύσπιστοι ως προς την προστασία των δικαιωμάτων τους δεν προβαίνουν σε διαδικτυακές αγορές Η δημιουργία κι ανάκτηση της εμπιστοσύνης των πολιτών έναντι των ιδιωτών φορέων, με τους οποίους συναλλάσσονται ψηφιακά όσο έναντι της ΕΕ και των Κρατών-μελών και των θεσμών του ως προς τη διασφάλιση των δικαιωμάτων τους συνιστά, όπως γίνεται αντιληπτό, μείζονα στόχο της ενωσιακής αλλά και της εθνικής πολιτικής. Επιτυχημένη πρακτική θεωρείται, η πληροφόρηση των καταναλωτών σχετικά με κάποιους κανονισμούς που πληρεί ένας ιστότοπος και εάν υπάρχουν εγγυήσεις για την ποιότητα και ασφάλεια των υπηρεσιών. Οι κανονισμοί αυτοί τίθενται σε εθνικό επίπεδο από σχήματα πιστοποίησης. Η πρακτική αυτή ενισχύει την εμπιστοσύνη στο διαδίκτυο. Παρόλα αυτά, τα σχήματα πιστοποίησης είναι συχνά άγνωστα έξω από τη χώρα ενός καταναλωτή με αποτέλεσμα να είναι δύσκολο για τους Ευρωπαίους πολίτες να αναγνωρίσουν αυτές τις πιστοποιήσεις σε άλλες ευρωπαϊκές αγορές, πράγμα που τους κάνει επιφυλακτικούς σε αυτές. 6

7 3. Ενέργειες - πρωτοβουλίες της Κοινότητας και βέλτιστες πρακτικές 3.1 Βασικές και ενέργειες της Κοινότητας ανά δράση Στο παραπάνω πλαίσιο, οι παρακάτω ομάδες δράσεων έχουν αναγνωριστεί ως σημαντικές για την υλοποίηση της ψηφιακής ατζέντας 2020 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Συνοπτικά παρουσιάζονται οι ομάδες δράσεων, η αναγκαιότητα παρέμβασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι δράσεις που ήδη έχουν πραγματοποιηθεί αλλά και αυτές που προγραμματίζονται στο αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα [3]. Δράση 1:Μετάβαση στο ενιαίο ευρωπαϊκό Πλαίσιο Πληρωμών και ηλεκτρονικής Τιμολόγησης Η δράση αυτή προβλέπει την ολοκλήρωση του Ενιαίου Χώρου Πληρωμών σε Ευρώ (SEPA) και τον καθορισμό ημερομηνίας για μετάβαση σε αυτόν από όλες τις χώρες μέλη, ακόμα και με δεσμευτικά νομικά μέτρα. Η επιτροπή ενέκρινε την 16η Δεκεμβρίου 2010, πρόταση κανονισμού για τον καθορισμό, σε επίπεδο ΕΕ, καταληκτικών ημερομηνιών για τη μετάβαση των παλαιών εθνικών μεταφορών πιστώσεων (national credit transfer) και άμεσων χρεώσεων (direct debits) σε πανευρωπαϊκά εργαλεία SEPA. Η πρόταση της Επιτροπής στη συνέχεια αποτέλεσε αντικείμενο διαπραγμάτευσης στο Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο και με την έγκριση του κανονισμού από τα δύο αυτά όργανα, η επιτροπή παρακολουθεί προσεκτικά την ορθή εφαρμογή της. Σε επίπεδο ηλεκτρονική τιμολόγησης η επιτροπή επιδιώκει τη δημιουργία ενός διαλειτουργικού ευρωπαϊκού πλαισίου ηλεκτρονικής τιμολόγησης. Στις 2 Δεκεμβρίου 2010 η Επιτροπή παρουσίασε μια σειρά από ενέργειες για την διευκόλυνση της εξάπλωσης των ηλεκτρονικών τιμολογίων στην Ευρώπη και την καθιέρωση ενός ευρωπαϊκού πολυμερούς φόρουμ για την ηλεκτρονική τιμολόγηση. Στις 13/9/2011 έγινε η πρώτη συνεδρίαση του φόρουμ αυτού όπου αναγνωρίστηκε η πρόκληση της υλοποίησης διασυνοριακού πλαισίου η-τιμολόγησης, οι συνέργιες που αναπτύσσονται μέσα από την ανάπτυξη του SEPA και η αναγκαιότητα της η-τιμολόγησης για την ανάπτυξη των ηλεκτρονικών προμηθειών. Τον Ιανουάριο 2012 η Επιτροπή ενέκρινε την Πράσινη Βίβλο «Προς ενοποιημένη ευρωπαϊκή αγορά πληρωμών με κάρτα, μέσω του Διαδικτύου καιμέσω κινητών τηλεφώνων». Αρχικά η Πράσινη Βίβλος αναλύει την τρέχουσα κατάσταση όσον αφορά τις πληρωμές με κάρτες, μέσω του Διαδικτύου και μέσω κινητού τηλεφώνου στην Ευρώπη, εντοπίζοντας τα ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν ώστε να υλοποιηθεί μία πλήρως ενοποιημένη αγορά πληρωμών καθώς και τις αιτίες/εμπόδια ως προς την εκπλήρωση του στόχου αυτού. Τα βασικά ζητήματα που εντοπίζονται αφορούν α) την πρόσβαση και την είσοδο στην αγορά για τους υφιστάμενους και τους νέους παρόχους υπηρεσιών, β) την ασφάλεια των πληρωμών και την προστασία των δεδομένων, γ) τη διαφάνεια και την αποτελεσματικότητα της τιμολόγησης των υπηρεσιών πληρωμών, δ) τα τεχνικά πρότυπα και τα ζητήματα διαλειτουργικότητας μεταξύ των παρόχων υπηρεσιών. Η υιοθέτηση της Πράσινης Βίβλου δρομολόγησε μία διαδικασία διαβούλευσης. Στο πλαίσιο αυτό εκδόθηκε πρόσφατα (Νοέμβριος 2012) σχετικό Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου αγορά για τις πληρωμές με κάρτα, μέσω του Διαδικτύου και μέσω κινητού τηλεφώνου», το οποίο επιδοκιμάζει τη δραστηριοποίηση της Επιτροπής και υιοθετεί τις βασικές επιλογές της Πράσινης Βίβλου, επισημαίνοντας ωστόσο ορισμένα προβλήματα, όπως π.χ. τα προβλήματα ως προς την προστασία καταναλωτών που προκαλούνται από την αδιαφάνεια στις επιβαρύνσεις των συναλλαγών. Αξιοσημείωτη εξέλιξη αποτελεί η υιοθέτηση του Κανονισμού υπ αριθμ. 260/2012 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβούλιου της 14ης Μαρτίου 2012 σχετικά με την καθιέρωση τεχνικών απαιτήσεων και επιχειρηματικών κανόνων για τις μεταφορές πίστωσης και τις άμεσες χρεώσεις σε ευρώ και με την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 924/2009. Ο Κανονισμός αποτελεί ένα 7

8 κομβικό σημείο του Ενιαίου Χώρου Πληρωμών σε Ευρώ (SEPA). Ο Κανονισμός αυτός αναφέρεται επίσης και σαν SEPA end-date regulation και καθορίζει τις προθεσμίες για τη μετάβαση στα καινούργια μέσα πληρωμών του SEPA. Ο SEPA προϋποθέτει τη χρήση κοινών πανευρωπαϊκών προτύπων και επιχειρηματικών πρακτικών ώστε να επιτευχθεί η πλήρως αυτοματοποιημένη και αποδοτική επεξεργασία των μέσων πληρωμών. Η προθεσμία για τη ζώνη του ευρώ είναι η 1η Φεβρουαρίου 2014 ενώ για τα κράτη-μέλη που δεν είναι στη ζώνη του ευρώ, η 31η Οκτωβρίου του Στις ημερομηνίες αυτές, τα εθνικά συστήματα πληρωμών για τις μεταφορές πιστώσεων και τις άμεσες χρεώσεις, θα πρέπει να είναι συμβατά με τα προϊόντα SEPA Credit Transfer (SCT) και SEPA Direct Debit (SDD). Δράση 2: Αναθεώρηση της οδηγίας για την ηλεκτρονική υπογραφή Η δημιουργία electronic ID (eid) συστημάτων που λειτουργούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι ένα πολύ ευαίσθητο θέμα και συνεπώς η παρέμβαση της Ε.Ε. είναι απαραίτητη για τη δημιουργία πανευρωπαϊκών συστημάτων ασφαλείας. Η στενή συνεργασία μεταξύ κρατών μελών της ΕΕ για την υιοθέτηση ενός αποδεκτού συστήματος θα απαιτήσει ευρεία διαβούλευση τόσο των εμπλεκόμενων φορέων και του ευρύτερου κοινού σε όλη την Ευρώπη. (Σχετικές δράσεις είναι οι Δράση 3, Δράση 16 και Δράση 63 του Πυλώνα 1 της Ψηφιακής Ατζέντας 2020) [4]. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2010, όρισε μια ομάδα εμπειρογνωμόνων που επικουρεί την Επιτροπή κατά τη σύνταξη της αναθεωρημένης οδηγίας. Γίνονται διαβουλεύσεις με τα κράτη μέλη και τη βιομηχανία σε θέματα που αφορούν ηλεκτρονικές ταυτότητες και θα προετοιμαστεί μια οδηγία της Επιτροπής για τις ηλεκτρονικές ταυτότητες, και τις πολιτικές που θα διέπουν τον έλεγχος γνησιότητας και τις ψηφιακές υπογραφές. Το 2011 πραγματοποιήθηκε περαιτέρω διαβούλευση με τους ενδιαφερόμενους ώστε να προετοιμάσει μια αξιολόγηση των επιπτώσεων για την αναθεωρημένη οδηγία. Θα δοθεί η άδεια να ευρωπαϊκούς οργανισμούς τυποποίησης να αναπτύξουν eid πρότυπα που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε ολόκληρη την ΕΕ. Σύμφωνα με τις διαπιστώσεις της Ευρωπαικής Επιτροπής, η ισχύουσα νομοθεσία της ΕΕ, και συγκεκριμένα η οδηγία 1999/93/ΕΚ σχετικά με το «κοινοτικό πλαίσιο για τις ηλεκτρονικές υπογραφές» ουσιαστικά αφορά τις ηλεκτρονικές υπογραφές και μόνο. Δεν υπάρχει ολοκληρωμένο διασυνοριακό και διατομεακό πλαίσιο της ΕΕ για τις ασφαλείς, αξιόπιστες και εύχρηστες ηλεκτρονικές συναλλαγές, το οποίο να καλύπτει την ηλεκτρονική ταυτοποίηση, την ηλεκτρονική επαλήθευση της ταυτότητας και τις ηλεκτρονικές υπογραφές. Η προσέγγιση για την ηλεκτρονική υπογραφή, η οποία βασίζεται στην ισχύουσα οδηγία για τις ηλεκτρονικές υπογραφές (οδηγία 1999/93/ΕΚ), έχει επιφέρει ορισμένη εναρμόνιση στις πρακτικές ανά την Ευρώπη. Όλες οι χώρες στην ΕΕ διαθέτουν νομικό πλαίσιο για την ηλ-υπογραφή, όμως αυτά αποκλίνουν και καθιστούν εκ των πραγμάτων αδύνατη τη διεξαγωγή διασυνοριακών ηλεκτρονικών συναλλαγών. Το ίδιο ισχύει και για τις υπηρεσίες εμπιστοσύνης, όπως η χρονοσφράγιση, οι ηλεκτρονικές σφραγίδες και η παράδοση, καθώς και ο έλεγχος γνησιότητας των ιστότοπων, για τα οποία δεν υφίσταται διαλειτουργικότητα σε ευρωπαϊκή κλίμακα. Θεωρήθηκε επίσης ότι για λόγους ασφάλειας δικαίου και ενίσχυσης της εμπιστοσύνης απαιτείται ένας περιεκτικότερος κανονισμός για τις ηλεκτρονικές υπογραφές και την ηλεκτρονική ταυτοποίηση. Για τον λόγο αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε (4/6/2012) τη θέσπιση νέων κανόνων με την υιοθέτηση κανονισμού που θα καταστήσουν δυνατή τη διεξαγωγή διασυνοριακών και ασφαλών ηλεκτρονικών συναλλαγών στην Ευρώπη. Σύμφωνα με την προσέγγιση του σχεδίου κανονισμού πολίτες και επιχειρήσεις θα μπορούν να χρησιμοποιούν τα δικά τους συστήματα ηλεκτρονικής ταυτοποίησης (eid) για την πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες σε άλλες χώρες της ΕΕ, όπου διατίθεται ηλεκτρονική ταυτοποίηση. Δημιουργείται, επίσης, εσωτερική αγορά για ηλεκτρονικές υπογραφές και συναφείς επιγραμμικές υπηρεσίες εμπιστοσύνης πέραν των συνόρων, εξασφαλίζοντας ότι οι υπηρεσίες αυτές θα λειτουργούν διασυνοριακά και ότι θα έχουν το ίδιο νομικό καθεστώς με τις παραδοσιακές έντυπες διαδικασίες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι με τον 8

9 τρόπο αυτό θα αξιοποιηθούν πλήρως οι μείζονες δυνητικές εξοικονομήσεις που παρέχουν οι δημόσιες ηλεκτρονικές συμβάσεις. Σύμφωνα με την πρόταση, καθώς αναγνωρίζεται αμοιβαία η εθνική ηλεκτρονική ταυτοποίηση μπορεί να αξιοποιηθεί αυτή στο έπακρο, χωρίς ωστόσο ο (προτεινόμενος ) κανονισμός α) να υποχρεώνει τα κράτη μέλη να θεσπίσουν ή τους πολίτες να αποκτήσουν εθνικά δελτία ταυτότητας ή ηλεκτρονικές ταυτότητες ή άλλες λύσεις ηλεκτρονικής ταυτοποίησης, β) να καθιερώνει ευρωπαϊκό σύστημα ηλεκτρονικής ταυτοποίησης ή άλλο είδος ευρωπαϊκής βάσης δεδομένων, γ) να επιτρέπει ή να απαιτεί την ανταλλαγή πληροφοριών προσωπικού ή οικονομικού χαρακτήρα με τρίτους. Εκτιμάται ότι με τα δύο στοιχεία επί των οποίων εδράζεται η νέα κανονιστική προσέγγιση, δηλ. η ηλεκτρονική ταυτοποίηση και η ηλεκτρονική υπογραφή - θα προκύψει προβλέψιμο ρυθμιστικό περιβάλλον ώστε να εξασφαλιστεί ασφαλής και απρόσκοπτη ηλεκτρονική αλληλεπίδραση μεταξύ επιχειρήσεων, πολιτών και δημόσιων αρχών. Μέσω της αρχής της αμοιβαίας αναγνώρισης και αποδοχής, ο κανονισμός εγγυάται ασφάλεια δικαίου βάσει τα οποίας τα κράτη μέλη αποδέχονται εθνικές ηλεκτρονικές ταυτότητες που έχουν κοινοποιηθεί επίσημα στην Επιτροπή (βλ. σχετικά το έργο STORK, όπου συμμετέχουν 17 κράτη μέλη). Δράση 3: Εκσυγχρονισμός της οδηγίας ηλεκτρονικού εμπορίου Στα πλαίσια της δράσης αυτής γίνεται αξιολόγηση της επίδρασης της Οδηγίας ηλεκτρονικού εμπορίου στις διαδικτυακές αγορές και υποβολή συγκεκριμένων προτάσεων. Το σημαντικότερο πρόβλημα που εντοπίζεται σχετικά με τη δράση αυτή είναι ο υψηλός κατακερματισμός των διαδικτυακών αγορών της Ε.Ε.Η αξιολόγηση της οδηγίας για το ηλεκτρονικό εμπόριο και την ανάλυση των υπολοίπων εμποδίων διεξάγονται με στόχο να παρουσιαστεί ένα σχέδιο δράσης. Σχετικές δράσεις είναι η δράση 1 και τη δράση 4 του πυλώνα 1. Ιδιαίτερη σημασία έχει η ανακοίνωση της Επιτροπής - Ένα συνεκτικό πλαίσιο για την ενίσχυση της εμπιστοσύνης στην ενιαία ψηφιακή αγορά ηλεκτρονικού εμπορίου και διαδικτυακών υπηρεσιών (SEC(2011) 1640 final) που υιοθετήθηκε τον Ιανουάριο του Η ανακοίνωση προσδιόρισε πέντε βασικά εμπόδια στην ενιαία ψηφιακή αγορά και συγκεκριμένα εντόπισε ότι α) η προσφορά νόμιμων και διασυνοριακών διαδικτυακών υπηρεσιών εξακολουθεί να παραμένει ανεπαρκής, β) υπάρχει έλλειψη πληροφόρησης των φορέων διαδικτυακών υπηρεσιών, γ) ελλιπής προστασία των χρηστών του διαδικτύου, δ) τα συστήματα πληρωμών και παράδοσης είναι ανεπαρκή, ε) σημειώνονται πολυάριθμες καταχρήσεις και δυσκολίες επίλυσης διαφορών, στ) ότι επισημαίνεται η μέχρι τώρα ανεπαρκής αξιοποίηση των ευρυζωνικών δικτύων επικοινωνιών και των προηγμένων τεχνολογικών λύσεων. Η ανακοίνωση περιλαμβάνει ένα σχέδιο δράσης για την εξάλειψή των εμποδίων αυτών. Μεταξύ των κυριότερων δράσεων θα πρέπει να επισημάνουμε: Α). Η μέριμνα για ορθή εφαρμογή της οδηγίας για το ηλεκτρονικό εμπόριο και των οδηγιών για την προστασία των καταναλωτών στο διαδίκτυο, βασιζόμενη στη βελτίωση της διοικητικής συνεργασίας με τα κράτη μέλη και κυρίως μέσω της επέκτασης του συστήματος πληροφόρησης για την εσωτερική αγορά (IMI), του δικτύου συνεργασίας για την προστασία των καταναλωτών (CPC) ή ακόμα και μέσω της διεξαγωγής συζητήσεων με τα κράτη μέλη στο πλαίσιο της ομάδας εμπειρογνωμόνων για το ηλεκτρονικό εμπόριο β) Η μέριμνα για ταχεία και φιλόδοξη εφαρμογή της ευρωπαϊκής στρατηγικής για τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας, και ειδικότερα μέσω της νομοθετικής πρωτοβουλίας για αντίγραφα ιδιωτικής χρήσης (2013) και της δρομολόγησης αναλύσεων σχετικά με την αναθεώρηση της οδηγίας σχετικά με το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας στην κοινωνία της πληροφορίας (2012). 9

10 Δράση 4: Θέσπιση εθνικών νόμων για την υποστήριξη της ψηφιακής ενιαίας αγοράς Τα κράτη μέλη πρέπει να εφαρμόσουν ταχέως και με συνέπεια τις βασικές οδηγίες για την υποστήριξη της ψηφιακής ενιαίας αγοράς, συμπεριλαμβανομένης της οδηγίας για τις υπηρεσίες (Services Directive), τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές (Unfair Commercial Practices Directive), του πλαισίου για τις τηλεπικοινωνίες (Telecoms Framework) και τη διασφάλιση της εφαρμογής των διατάξεων της οδηγίας για τις οπτικοακουστικές ψηφιακές υπηρεσίες. (Audiovisual Media Services Directive). Η Επιτροπή θα λάβει τα απαραίτητα μέτρα για τη δημιουργία ενός αυτόνομου Γραφείου του Φορέα Ευρωπαϊκών Ρυθμιστικών Αρχών (BEREC), έτσι ώστε να είναι σε θέση να λειτουργεί αποτελεσματικά και να διευκολύνει τη συνεργασία μεταξύ των εθνικών ρυθμιστικών αρχών και της Επιτροπής για την προώθηση της ψηφιακής ενιαίας αγοράς. Παράλληλα θα παρακολουθεί τη μεταφορά της νομοθεσίας των τηλεπικοινωνιών και την αντιμετώπιση τυχόν προβλημάτων ώστε να γίνει η μεταφορά αυτή ομαλά και γρήγορα. Στα πλαίσια αυτά θα αξιολογεί την κατάσταση και τα αποτελέσματα της εφαρμογής στο ψηφιακό πίνακα αποτελεσμάτων (Scorecard) της ατζέντας. Τέλος, θα συντάξει έκθεση σχετικά με την εφαρμογή του AVMS σε εθνικό και θα παρέχει οδηγίες στα κράτη μέλη μέσω της επιτροπής συνεργασίας και της ομάδας ρυθμιστικών αρχών της ΕΕ για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων. Δράση 5: τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν την οδηγία για τον ΦΠΑ Τα κράτη μέλη πρέπει να εφαρμόσουν μέχρι το 2013, την οδηγία για τον ΦΠΑ που εξασφαλίζει την ίση μεταχείριση των ηλεκτρονικών με τα τιμολόγια σε χαρτί. Στις 13 Ιουλίου 2010 το Συμβούλιο εξέδωσε οδηγία (2010/45/ΕΕ για τροποποίηση της οδηγίας 2006/112/ΕΚ) η οποία ορίζει νέους κανόνες ΦΠΑ για την ηλεκτρονική τιμολόγηση και καταργεί τα εμπόδια για την υιοθέτηση της ηλεκτρονικής τιμολόγησης, με τη διασφάλιση της ίσης μεταχείρισης μεταξύ χάρτινων και ηλεκτρονικών τιμολογίων, δεχόμενη παράλληλα ότι μπορεί σε εθνικό επίπεδο να υπάρχουν πρόσθετες απαιτήσεις που επιβάλλονται στα χάρτινα τιμολόγια. Τα κράτη μέλη υποχρεούνται να εφαρμόσουν την παρούσα οδηγία στο εθνικό τους δίκαιο έως τις αρχές του Οι βασικές ενέργειες και πρωτοβουλίες της Ε.Ε. για τη δράση χτίσιμο ψηφιακής εμπιστοσύνης, περιγράφονται παρακάτω. Δράση 6: Αναθεώρηση του κανονιστικού πλαισίου που αφορά την δεδομένων προστασία προσωπικών Η σχέση εμπιστοσύνης, η βεβαιότητα του πολίτη ότι τα δεδομένα του θα τύχουν προστασίας είναι προϋπόθεση για να συμμετέχει στην επικοινωνία και σε δραστηριότητες που προϋποθέτουν ή/και συνεπάγονται επεξεργασία των δεδομένων του όπως είναι οι κάθε φύσεως ψηφιακές συναλλαγές. Όπως αναφέρει η αρμόδια Επίτροπος V. Redding [Redding, 2011], οι Ευρωπαίοι πολίτες δεν εμπιστεύονται τις εταιρίες ως προς την προστασία των δεδομένων τους και οι επιφυλάξεις αυτές είναι εκ των πλέον σημαντικών αιτιών για τις περιορισμένες ψηφιακές αγορές προϊόντων και υπηρεσιών. Εύλογα οι πολίτες απαιτούν την ύπαρξη ενιαίου υψηλού επιπέδου προστασίας σε όλο το εύρος της ΕΕ κι ανεξάρτητα από την πλατφόρμα στην οποία συναλλάσσονται ή/και επικοινωνούν. 10

11 Στη δημιουργία συνθηκών εμπιστοσύνης αποσκοπεί η δράση 6, στο πλαίσιο της οποίας εντάσσεται η αναθεώρηση του κανονιστικού πλαισίου και η ενίσχυση των αντίστοιχων θεσμών που αποσκοπούν στην προστασία των προσωπικών δεδομένων και στην ελεύθερη ροή των δεδομένων αυτών εντός της ΕΕ. Το δικαίωμα προστασίας του πολίτη από την επεξεργασία των προσωπικών του στοιχείων κατοχυρώνεται σε ορισμένα ευρωπαϊκά συντάγματα ως ένα από τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Τόσο μέσω της θέσης του στα εθνικά δίκαια όσο και μέσω των ρυθμίσεων της Οδηγίας 95/46/ ΕΚ απέκτησε έναν ικανό αριθμό ιδιαίτερων χαρακτηριστικών, ώστε να δικαιολογεί την ιδιαίτερη θέση και την αναγνώρισή του ως ενός ξεχωριστού θεμελιώδους δικαιώματος. Η διαπίστωση αυτή εξάλλου υπήρξε η βάση για την ένταξή του στον Χάρτη των Θεμελιωδών i Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης ( ), στο κείμενο του οποίου διαχωρίζεται ο σεβασμός της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής (άρθρο 7) από την προστασία των δεδομένων ii προσωπικού χαρακτήρα (άρθρο 8). Η αναγνώριση πλέον (2007) του Χάρτη ως κειμένου ίσης νομικής αξίας με τις Συνθήκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει ιδιαίτερη σημασία για την ισχύ και προστασία του δικαιώματος προστασίας προσωπικών δεδομένων. Τον Ιανουάριο του 2012 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε μία ευρείας κλίμακας μεταρρύθμιση του κανονιστικού πλαισίου περί προστασίας δεδομένων της ΕΕ με βασικό στόχο την αντιμετώπιση των αποκλίσεων ως προς την εφαρμογή των κανόνων, την εναρμόνιση της νομοθεσίας με τις τεχνολογικές εξελίξεις και την ενίσχυση των επιγραμμικών δικαιωμάτων στην ιδιωτικότητα. Καθώς εκτιμάται ότι η νομοθετική αυτή παρέμβαση θα συμβάλει στην τόνωση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών στις επιγραμμικές υπηρεσίες, θεωρείται ότι υπάρξει ώθηση στην οικονομική ανάπτυξη, την απασχόληση και την καινοτομία στην Ευρώπη και αντίστοιχα την ενδυνάμωση της ψηφιακής οικονομίας της Ευρώπης. Προς καθιέρωση της ενιαίας νομοθεσίας που φιλοδοξεί να θέσει τέλος στον κατακερματισμό που παρατηρείται σήμερα και σε δαπανηρά διοικητικά βάρη (υπολογίζεται εξοικονόμηση περί τα 2,3 δις ευρώ ετησίως για τις επιχειρήσεις), η Επιτροπή προτείνει την υιοθέτηση Κανονισμού άμεσης και καθολικής ισχύος έναντι του εργαλείου της Οδηγίας. Οι προτάσεις της Επιτροπής επικαιροποιούν και εκσυγχρονίζουν τις αρχές οι οποίες διατυπώνονται στην οδηγία περί προστασίας δεδομένων του 1995, με σκοπό να κατοχυρώνονται τα δικαιώματα στην ιδιωτικότητα και στο πλαίσιο των νέων εξελίξεων (π.χ. ψηφιακά κοινωνικά δίκτυα, υπολογιστική νέφους κλπ) Το προτεινόμενο κανονιστικό πλέγμα περιλαμβάνει για την ακρίβεια δύο νομοθετικές προτάσεις: ένα σχέδιο κανονισμού, στον οποίο καθορίζεται το γενικό πλαίσιο κανόνων της ΕΕ σχετικά με την προστασία δεδομένων, και ένα σχέδιο οδηγίας σχετικά με την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα τα οποία υποβάλλονται σε επεξεργασία με σκοπό την πρόληψη, ανίχνευση, διερεύνηση ή δίωξη αξιόποινων πράξεων και στο πλαίσιο συναφών δραστηριοτήτων των δικαστικών αρχών. Στις βασικές αλλαγές που επέρχονται με τη μεταρρύθμιση συγκαταλέγονται οι εξής: Ενιαίο πλέγμα κανόνων σχετικά με την προστασία δεδομένων, με ισχύ στο σύνολο της ΕΕ. Αντί της τρέχουσας υποχρέωσης όλων των επιχειρήσεων να γνωστοποιούν στις αρχές ελέγχου της προστασίας δεδομένων το σύνολο των εργασιών τους που άπτονται της προστασίας δεδομένων ο κανονισμός προβλέπει αυξημένη ευθύνη και λογοδοσία για όσους επεξεργάζονται προσωπικά δεδομένα. Εισάγεται η γενική υποχρέωση της κοινοποίησης παραβιάσεων δεδομένων επιχειρήσεις και οργανισμοί θα υποχρεούνται να ενημερώνουν τις εθνικές αρχές ελέγχου και ενδεχομένως και τα πρόσωπα που αφορά η παραβίαση σχετικά με σοβαρές παραβιάσεις της προστασίας δεδομένων Οι διάφορες οντότητες θα είναι υποχρεωμένες να έχουν επαφές μόνο με μία ενιαία εθνική αρχή προστασίας δεδομένων στη χώρα της ΕΕ στην οποία βρίσκεται η κύρια εγκατάστασή τους. Παρομοίως, οι πολίτες θα μπορούν να απευθύνονται στην αρχή προστασίας 11

12 δεδομένων της χώρας τους, ακόμη και σε περίπτωση που δεδομένα τους υποβάλλονται σε επεξεργασία από κάποια επιχείρηση εκτός της ΕΕ. Οσάκις απαιτείται συναίνεση για την επεξεργασία συγκεκριμένων δεδομένων, αποσαφηνίζεται ότι αυτή πρέπει να δίδεται ρητώς και να μη συνάγεται απλώς. Κατοχυρώνεται το δικαίωμα φορητότητας των δεδομένων :Οι πολίτες θα διαθέτουν ευκολότερη πρόσβαση στα δεδομένα τους και θα μπορούν να μεταφέρουν προσωπικά δεδομένα με μεγαλύτερη ευχέρεια από έναν πάροχο υπηρεσιών σε άλλον Με τον τρόπο αυτό, θα βελτιωθεί ο ανταγωνισμός μεταξύ υπηρεσιών. Κατοχυρώνεται το «δικαίωμα στη λήθη» ώστε οι άνθρωποι να είναι σε διαχειρίζονται καλύτερα τους κινδύνους που υπάρχουν σε σχέση με την προστασία δεδομένων στο διαδίκτυο οι πολίτες θα μπορούν να απαλείφουν τα δεδομένα τους αν δεν υφίστανται νόμιμοι λόγοι που να υπαγορεύουν τη διατήρησή τους. Εφαρμογή της κοινοτικής νομοθεσίας σε περίπτωση επεξεργασίας δεδομένων στην αλλοδαπή από επιχειρήσεις οι οποίες αναπτύσσουν δραστηριότητα στην αγορά της ΕΕ και προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε πολίτες της ΕΕ. Ενίσχυση των εθνικών ανεξάρτητων αρχών προστασίας ώστε να μπορούν να επιβάλλουν καλύτερα την τήρηση της νομοθεσίας της ΕΕ στην εκάστοτε εθνική έννομη τάξη. Στο πλαίσιο αυτό, θα έχουν την εξουσία να επιβάλλουν πρόστιμα σε επιχειρήσεις που παραβιάζουν τη νομοθεσία της ΕΕ περί προστασίας δεδομένων. Οι κυρώσεις που θα επιβάλλονται θα μπορούν να φθάνουν μέχρι το 1 εκατ. ευρώ ή το 2% του παγκόσμιου ετήσιου κύκλου εργασιών της εκάστοτε επιχείρησης. Οι προτάσεις της Επιτροπής θα παραπεμφθούν τώρα προς συζήτηση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στα κράτη μέλη της ΕΕ (τα οποία θα συνέλθουν στο πλαίσιο του Συμβουλίου των Υπουργών). Οι κανόνες προγραμματίζεται να τεθούν σε ισχύ δύο έτη μετά τη θέσπισή τους. Δράση 7: Συμπληρώνοντας την οδηγία για τα δικαιώματα των καταναλωτών Μία άλλη διάσταση της εμπιστοσύνης αφορά καθεαυτή τη βεβαιότητα ως προς το καθεστώς που διέπει μία ηλεκτρονική συναλλαγή καθώς και την προστασία από συμβατικούς όρους και κόστη που είναι ασύμφορα ή και επιζήμια για τον καταναλωτή, πολίτη ενός κ-μ. Ένα πρώτο ζήτημα προκύπτει από την έλλειψη ενιαίων κανόνων: Κάθε κράτος-μέλος έχει τους δικούς του κανόνες για τις συμβάσεις, με τους όρους/ρήτρες να διαφέρουν σημαντικά από χώρα σε χώρα. Τα κόστη που προκύπτουν, σχετικά με τις συμβάσεις, από το διασυνοριακό εμπόριο τελικώς μετακυλύονται στον καταναλωτή που εν τέλει αγοράζει ακριβότερα προϊόντα και υπηρεσίες. Αυτά τα κόστη, ακόμη, λειτουργούν επίσης αποτρεπτικά ως προς την είσοδο νέων επιχειρήσεων στην αγορά με αποτέλεσμα να περιορίζονται οι επιλογές των καταναλωτών αλλά και να καθηλώνεται η δυναμική του διασυνοριακού εμπορίου. Τα ζητήματα αυτά καλείται να καλύψει η Δράση 13. Στόχος της δράσης είναι η ελαχιστοποίηση των εμποδίων που προκύπτουν από τον κατακερματισμό των κανόνων που διέπουν τις συμβάσεις μέσω της υιοθέτησης ενός Ευρωπαϊκού Δικαίου των Συμβάσεων. Μέσα στο 2010 η Επιτροπή έθεσε σε δημόσια διαβούλευση με τους Πολίτες διάφορες πολιτικές επιλογές σχετικά με το Ευρωπαϊκό Δίκαιο των συμβάσεων για τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις. Την ίδια στιγμή δημιούργησε ομάδα ειδικών για να μελετήσει τη σκοπιμότητα ενός «φιλικού προς τον χρήστη» οργάνου για το Ευρωπαϊκό Δίκαιο των Συμβάσεων που τα αποτελέσματα της διαβούλευσης δεν έχουν δημοσιοποιηθεί. Το 2011 υιοθετήθηκε και δημοσιεύτηκε η Οδηγία 2011/83/εε του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 25ης Οκτωβρίου 2011 σχετικά με τα δικαιώματα των καταναλωτών, την τροποποίηση της οδηγίας 93/13/ΕΟΚ του Συμβουλίου και της οδηγίας 1999/44/ΕΚ του Ευρωπαϊκού 12

13 Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και την κατάργηση της οδηγίας 85/577/ΕΟΚ του Συμβουλίου και της οδηγίας 97/7/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου Ως σημαντικότερες αλλαγές από την πλευρά της προστασίας καταναλωτή θα πρέπει να επισημανθούν: 1) Η εξάλειψη κρυφών επιβαρύνσεων και δαπανών στις διαδικτυακές συναλλαγές στο διαδίκτυο αναφορικά με την πρόσβαση σε υποτιθέμενες δωρεάν υπηρεσίες κι εφαρμογές. 2) Η καθιέρωση μεγαλύτερης διαφάνειες ως προς το συνολικό κόστος του προϊόντος ή της υπηρεσίας, καθώς και κάθε άλλη πρόσθετη δαπάνη. 3) Η εισαγωγή της απαγόρευσης προσημειωμένων τετραγωνιδίων σε δικτυακούς τόπους 4) Η καθιέρωση προθεσμίας 14 ημερών για την άσκηση του δικαιώματος αναιτιολόγητης υπαναχώρησης από πραγματοποιηθείσα συναλλαγή εξ αποστάσεως σε συνδυασμό με ενίσχυση των δικαιωμάτων ενημέρωσης του καταναλωτή ως προς την ύπαρξη και το περιεχόμενο του δικαιώματος 5) Επέκταση των δικαιωμάτων επιστροφής του προιόντος εντός 14 ημερών από την υπαναχώρηση και δεσμευτικός καταμερισμός του κόστους/κινδύνου κατά τη φάση επιστροφής. 6) Θέσπιση τυποποιημένου πανευρωπαϊκού εντύπου υπαναχώρησης 7) Κατάργηση επιπρόσθετων τελών για τη χρήση πιστωτικών καρτών και τηλεφωνικών γραμμών εξυπηρέτησης 8) Καλύτερη προστασία των καταναλωτών όσον αφορά τα ψηφιακά προϊόντα. Σύμφωνα με τη ρύθμιση, οι πληροφορίες σχετικά με το ψηφιακό περιεχόμενο θα πρέπει επίσης να είναι πιο σαφείς και να περιέχουν στοιχεία σχετικά με τη συμβατότητα του περιεχομένου με το υλικό και το λογισμικό, καθώς και σχετικά με την εφαρμογή όλων των τεχνικών μέτρων προστασίας, όπως για παράδειγμα ο περιορισμός του δικαιώματος των καταναλωτών να παράγουν αντίγραφα του περιεχομένου. Οι καταναλωτές θα έχουν το δικαίωμα να υπαναχωρήσουν από αγορές ψηφιακού περιεχομένου, όπως η τηλεφόρτωση μουσικής ή βίντεο, αλλά μόνο μέχρι τη στιγμή έναρξης της διαδικασίας τηλεφόρτωσης. 10) Εισαγωγή κοινών κανόνων ώστε να διευκολύνονται οι επιχειρήσεις να εμπορεύονται σε ολόκληρη την Ευρώπη [ενιαίο σύνολο βασικών κανόνων για τις εξ αποστάσεως συμβάσεις (αγορές μέσω τηλεφώνου, ταχυδρομείου ή διαδικτύου) και τις συμβάσεις εκτός καταστήματος (πωλήσεις έξω από τις εγκαταστάσεις της επιχείρησης/ Τυποποιημένα έντυπα τα οποία θα διευκολύνουν τις συναλλαγές των επιχειρήσεων/ Ειδικοί κανόνες για τις μικρές επιχειρήσεις και τους ελεύθερους επαγγελματίες)]. Δράση 8: Διερεύνηση εναλλακτικών πιθανών τρόπων Επίλυσης Διαφορών Ιδιαίτερη σημασία για τη δημιουργία κλίματος ασφάλειας δικαίου, βεβαιότητας και εμπιστοσύνης έχει η επίλυση διαφορών από τις συναλλαγές. Έρευνες δείχνουν τις δυσκολίες που υπάρχουν για το διασυνοριακό εμπόριο λόγω της δυσκολίας από πλευράς χρηστών στη περίπτωση που προκύψει κάποιο πρόβλημα αφού, παρά τη ρύθμιση της «δικαιοδοσίας» (Jurisdictions), οι χρήστες δεν έχουν πειστεί για την επανόρθωση από κάποιο πιθανό σφάλμα. Πρόκειται για συχνό φαινόμενο καθώς έρευνες έχουν επισημάνει ότι το 2010 ένας στους πέντε ευρωπαίους καταναλωτές συνάντησε προβλήματα κατά την αγορά προϊόντων και υπηρεσιών στην ενιαία αγορά Η εμπλοκή σε δικαστικές διαμάχες και διαφορές λειτουργεί αποτρεπτικά για τους πολίτες και καταναλωτές ιδίως όταν εμπλέκονται περισσότερες χώρες, έννομες τάξεις και δικαστικές αρχές. Για τον λόγο αυτό η προσπάθεια εστιάστηκε στην ύπαρξη εναλλακτικών τρόπων επίλυσης διαφορών, στη λεγόμενη εξωδικαστική επίλυση διαφορών. Παρά τα οφέλη που έχει για τους καταναλωτές (απλός, φθηνός και 13

14 1 γρήγορος τρόπος επίλυσης) και της πληθώρας των διαθέσιμων σχημάτων πανευρωπαικά, ο τρόπος αυτός δεν χρησιμοποιείται επαρκώς κι αποτελεσματικά. Την προβληματική αυτή καλείται να καλύψει η Δράση 14. Σύμφωνα με εκτιμήσεις εάν υπάρξει καθολική πρόσβαση σε εξωδικαστική επίλυση των διαφορών σε όλη την ΕΕ, οι καταναλωτές θα εξοικονομήσουν περίπου 22,5 δισεκατομμύρια ετησίως. Οι δε επιχειρήσεις θα διευκολυνθούν ώστε να διαχειριστούν καλύτερα τις σχέσεις με τους πελάτες τους και να βελτιώσουν την εικόνα τους. Στο πλαίσιο της δράσης αυτής η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε (28/11/11) προτάσεις για ταχύτερες, ευκολότερες και φθηνότερες μεθόδους επίλυσης διαφορών. Η οδηγία για την εναλλακτική επίλυση διαφορών (ΕΕΔ) αποσκοπεί στην εξασφάλιση της συγκρότησης εξωδικαστικών φορέων ποιότητας για την αντιμετώπιση οποιασδήποτε συμβατικής διαφοράς μεταξύ καταναλωτή και επιχείρησης. Βάσει της πρότασης οι μεν φορείς ΕΕΔ θα πρέπει να πληρούν ορισμένα κριτήρια ποιότητας ώστε να διασφαλίζεται ότι είναι επαρκείς, αμερόληπτοι, διαφανείς, αποτελεσματικοί και δίκαιοι, οι δε επιχειρήσεις θα ενημερώνουν τους πελάτες τους σχετικά με τον φορέα ΕΕΔ που μπορεί να επιληφθεί πιθανής συμβατικής διαφοράς με αυτές Για καταναλωτές που ψωνίζουν διαδικτυακά από άλλη χώρα της ΕΕ, η Επιτροπή επιθυμεί να δημιουργήσει μια ενιαία διαδικτυακή πλατφόρμα σε επίπεδο ΕΕ, η οποία θα επιτρέψει την εξ ολοκλήρου ηλεκτρονική επίλυση των συμβατικών διαφορών μέσα σε 90 ημέρες. Ο κανονισμός για την ηλεκτρονική επίλυση καταναλωτικών διαφορών θα δημιουργήσει μια πανενωσιακή διαδικτυακή πλατφόρμα (πλατφόρμα ΗΕΔ) που θα παρέχει στους καταναλωτές και στις επιχειρήσεις ενιαίο σημείο εισόδου για την επίλυση συμβατικών διαφορών σχετικά με αγορές που έγιναν ηλεκτρονικά σε άλλη χώρα της ΕΕ. Το ενιαίο αυτό ευρωπαϊκό σημείο εισόδου θα διαβιβάζει αυτόματα την καταγγελία του καταναλωτή στον αρμόδιο εθνικό φορέα ΕΕΔ, διευκολύνοντας έτσι επίλυση της διαφοράς εντός 30 ημερών. Στο Κοινοβούλιο επιτεύχθηκε (12/12/12) συμφωνία για τη δημιουργία δύο νέων συστημάτων επίλυσης διαφορών που προκύπτουν μεταξύ αγοραστών και εμπόρων, από τη διαδικτυακή πώληση αγαθών και υπηρεσιών, η οποία πραγματοποιείται εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η δράση εντάσσεται στο πλαίσιο πρωτοβουλιών του Κοινοβουλίου για την πάταξη των φαινομένων εξαπάτησης των καταναλωτών από πωλητές, οι οποίοι συνηθίζουν να εκμεταλλεύονται τις διαφορές μεταξύ των εθνικών ρυθμίσεων. Στόχος είναι η δημιουργία ενός αμερόληπτου μηχανισμού διαμεσολάβησης για την επίλυση διαφορών ώστε να προστατευθεί αποτελεσματικότερα ο αγοραστής και να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη προς τους εμπόρους. Πρέπει δε να τονιστεί ότι η διευθέτηση της διαφοράς δε θα ξεπερνά τις 90 ημέρες ενώ δεν προβλέπεται κόστος για τη συγκεκριμένη διαδικασία (υπάρχει περιθώριο μόνο για επιβολή μιας «ονομαστικής αμοιβής»). Ειδικότερα, η συμφωνία αφορά δύο νομοσχέδια - «Εναλλακτική Επίλυση Διαφορών» και «Ηλεκτρονική Επίλυση Καταναλωτικών Διαφορών» - τα οποία αναμένεται να εγκριθούν επίσημα από τα δύο νομοθετικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παράλληλα, με ιδιαίτερη ρύθμιση, προβλέπεται η δυνατότητα των καταναλωτών, μέσω μιας διαδικτυακής πλατφόρμας, να έχουν τη δυνατότητα κατάθεσης της καταγγελίας τους και προσδιορισμού του τρόπου διευθέτησης της διαφοράς τους με τον έμπορο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα διαχειρίζεται τη συγκεκριμένη πλατφόρμα, η οποία θα είναι προσβάσιμη μέσω της διαδικτυακής πύλης «Your Europe». Οι πρωτοβουλίες αυτές είναι θεμελιώδους σημασίας για την ταχεία ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου, το οποίο αποτελεί σημαντικό κίνητρο για την ανάπτυξη της ενιαίας αγοράς της Ευρώπης και θα τονώσουν σημαντικά την εμπιστοσύνη καταναλωτών και μικρότερων εμπόρων στις διασυνοριακές συναλλαγές σε ηλεκτρονικό περιβάλλον. 1 Υπολογίζεται ότι υπάρχουν περισσότεροι από 750 φορείς ΕΕΔ στην ΕΕ. Ωστόσο, σε μερικές χώρες της ΕΕ είναι διαθέσιμοι μόνο σε μερικές περιφέρειες ή μόνο σε μερικούς τομείς (π.χ. στις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες ή στις τηλεπικοινωνίες για να αναφέρουμε μερικούς μόνο). 14

15 Καθώς η έγκριση της δέσμης νομοθετικών προτάσεων από το Συμβούλιο και το Ευρωπαικό Κοινοβούλιο ολοκληρώθηκε του 2012 ως ενέργεια προτεραιότητας στην πράξη για την ενιαία αγορά (βλέπε IP/11/469) ενώ τα κ-μ θα έχουν στη διάθεσή τους 18 μήνες για να ενσωματώσουν την Οδηγία στο εθνικό δίκαιο. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να είναι διαθέσιμοι ποιοτικοί εξωδικαστικοί τρόποι ΕΕΔ παντού στην ΕΕ το δεύτερο εξάμηνο του Η ενιαία πανενωσιακή πλατφόρμα ηλεκτρονικής επίλυσης των διαφορών θα είναι πλήρως λειτουργική έξι μήνες μετά την προθεσμία αυτή (δηλαδή στις αρχές του 2015), καθώς η λειτουργία της προϋποθέτει τη σύσταση και αναβάθμιση εξωδικαστικών φορέων όπου χρειάζεται Δράση 9: Συμβουλευτική με τα ενδιαφερόμενα μέρη σχετικά με τη συλλογική προσφυγή Όπως αναγνωρίστηκε στο ψηφιακό θεματολόγιο για την Ευρώπη, μερικές φορές, η εφαρμογή του δικαίου της ΕΕ στο ψηφιακό περιβάλλον φαίνεται δύσκολη λόγω της έλλειψης σαφήνειας για τα εφαρμοστέα δικαιώματα ειδικά για τους καταναλωτές. Η έλλειψη ασφάλειας και η, κατά την αντίληψη των πολιτών, δυσχερής πρόσβαση σε μέσα έννομης προστασίας αποτελούν σημαντικούς παράγοντες υπονόμευσης της εμπιστοσύνης και επομένως εμποδίζουν την ανάπτυξη του διασυνοριακού ηλεκτρονικού εμπορίου. Περαιτέρω όταν οι παραβάσεις του δικαίου της ΕΕ αποτελούν το έναυσμα πολλαπλών ατομικών αγωγών, το δικονομικό δίκαιο πολλών κρατών μελών συχνά δεν παρέχει στα δικαστήρια τα κατάλληλα μέσα για να αντιμετωπίζουν το φόρτο εργασίας τους αποτελεσματικά και εντός ευλόγων προθεσμιών. Αυτό μπορεί να ισχύει για τις συλλογικές αγωγές παράλειψης, αλλά ιδίως για τις αγωγές για την επιδίκαση αποζημίωσης. Για αυτούς τους λόγους η ΕΕ έκρινε πρέπει να προβλεφθούν μηχανισμοί συλλογικής έννομης προστασίας για την αποκατάσταση των υφιστάμενων αδυναμιών στην εφαρμογή του δικαίου της ΕΕ. Η ΕΕ έχοντας επίγνωση των δυσχερειών που αντιμετωπίζει ο μεμονωμένος καταναλωτής ως προς την ικανοποίηση των δικαιωμάτων του όταν αυτά θίγονται από την παράνομη συμπεριφορά ενός εμπόρου έδωσε έμφαση και στο ζήτημα της συλλογικής προσφυγής. Τα ζητήματα της «συλλογικής προσφυγής/αγωγής» (collective redress) καλείται να καλύψει η Δράση 15 της Ευρωπαϊκής Ψηφιακής Ατζέντας Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει θέσει σε διαβούλευση τα σχετικά ζητήματα Δράση 10: Κώδικας της ΕΕ για τα διαδικτυακά δικαιώματα Στους στόχους του Ψηφιακού Θεματολογίου συγκαταλέγεται η έκδοση ενός κώδικα για τα διαδικτυακά δικαιώματα ο οποίος θα συνοψίζει τα δικαιώματα των χρηστών ψηφιακών υπηρεσιών με έναν τρόπο σαφή και προσιτό. Ένας κατάλογος ψηφιακών δικαιωμάτων και αρχών αναμένεται να λειτουργήσει ως ένα σημαντικό εργαλείο που μπορεί να εμπνεύσει εμπιστοσύνη και βεβαιότητα στους χρήστες ώστε να ενθαρρυνθούν στην πραγματοποίηση ψηφιακών επικοινωνιών και συναλλαγών. Ως αποτέλεσμα των συζητήσεων που λαμβάνουν χώρα σε ένα ευρύ Φόρουμ με διάφορους ενδιαφερόμενους και εμπλεκόμενα μέρη (δίκτυα καταναλωτών, Επιχειρηματικό και Εμπορικό κόσμο, κλάδος ΤΠΕ) για την εκπόνηση του Κώδικα η ΕΕ στοχεύει στην έκδοση κι εφαρμογή του κώδικα αυτού εντός του Δράση 11: Πλατφόρμα ενδιαφερομένων από την Ευρωπαϊκή Ένωση για απευθείας σύνδεση σημάτων εμπιστοσύνης (trustmarks) 15

16 Η ιδέα της Επιτροπής είναι να εισάγει την έννοια των «Ευρωπαικών διαδικτυακών πιστοποιήσεων» (EU online Trustmarks) ώστε να βεβαιώνει τους καταναλωτές για την αξιοπιστία ενός εμπόρου. Η Επιτροπή μέσα στο 2011 θα διενεργήσει μία μελέτη «κόστους-οφέλους» σχετικά με τις πιστοποιήσεις και ακόμα θα ενθαρρύνει τη δημιουργία ιστότοπων που θα συγκρίνουν τιμές από τους πιστοποιημένους διαδικτυακούς εμπόρους. Η εμπιστοσύνη των καταναλωτών θα αυξηθεί και το διασυνοριακό εμπόριο εντός ΕΕ θα ενισχυθεί με το τρόπο αυτό. Επίσης, είναι σημαντικό για το εγχείρημα να υποστηριχθεί από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη (Υπάρχοντες φορείς πιστοποίησης, ιστότοποι σύγκρισης τιμών, ταχυδρομικές υπηρεσίες κλπ.). Στόχος της Επιτροπής είναι να το 2012 να καθιερώσει μία πλατφόρμα για τα εμπλεκόμενα μέρη σχετικά με αυτές τις πιστοποιήσεις. 16

17 3.2 Λοιπές δράσεις σε επίπεδο Ε.Ε. Η ανάπτυξη της ψηφιακής ατζέντας σε επίπεδο Ε.Ε. έχει πυροδοτήσει μια σειρά από ενέργειες σε επίπεδο Ευρωπαϊκών πολιτικών και δράσεων σε επίπεδο χωρών. Σε επίπεδο ευρωπαϊκού θεσμικού πλαισίου, έχει εκδοθεί ένας αριθμός οδηγιών της ΕΕ για το ηλεκτρονικό εμπόριο, τις ψηφιακές υπογραφές, την προστασία των δεδομένων και την χρήση ηλεκτρονικών τιμολογίων, οι οποίες έδωσαν ώθηση στην ενιαία ψηφιακή αγορά. Στο νομοθετικό κομμάτι που αφορά στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Επιτροπή εξέδωσε την Ανακοίνωση COM(2009) 557 [5] με την οποία κάνει χρήσιμες υποδείξεις όπως: Επιδίωξη για αποτελεσματική υλοποίηση του άρθρου 20 της οδηγίας για της υπηρεσίες. Αύξηση και αποτελεσματική υλοποίηση του νομοθετικού πλαισίου σε διασυνοριακό επίπεδο. Αποτροπή των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών. Προώθηση των σχημάτων για εναλλακτικούς τρόπους επίλυσης διαφορών και της διαδικασίας για της διαδικασίας για μικρο-απαιτήσεις σε διασυνοριακό επίπεδο. Η Επιτροπή θεμελιώνει την πρόσβαση των καταναλωτών σε εξωδικαστικές διαδικασίες για Διαδικτυακές διασυνοριακές διαφορές μέσα από το δίκτυο των Ευρωπαϊκών Κέντρων Καταναλωτών (ECC-NET) που συνδέει τους καταναλωτές με 400 εναλλακτικά σώματα στην ΕΕ για επίλυση-διαφορών. Απλοποίηση της Οδηγίας για το ΦΠΑ για πωλητές εξ αποστάσεως. H Επιτροπή πρότεινε την εισαγωγή ενός απλοποιημένου τιμολογίου για πωλητές από απόσταση, κάτω από ορισμένες συνθήκες. Βελτίωση των συστημάτων πληρωμών, των διαδικασιών εφοδιαστικής αλυσίδας και την αποτροπή των τεχνικών εμποδίων. Ένα παράδειγμα είναι το πλήρες άνοιγμα των ταχυδρομικών υποδομών με την τρίτη οδηγία για τις ταχυδρομικές υποδομές το 2008 που είναι δεσμευτική για όλα τα κράτη-μέλη. Πληροφόρηση για τους καταναλωτές και τους εμπόρους. Η Επιτροπή θα επεκτείνει και ενισχύσει τον «ηλεκτρονικό οδηγό για τα δικαιώματα στο Διαδίκτυο» (e-you Guide to your rights online) που εκδόθηκε τον Μάιο του Επίσης, η Επιτροπή θα συνεχίσει να υποστηρίζει το Δίκτυο των ευρωπαϊκών Κέντρων Καταναλωτών που δίνει πληροφορίες και συμβουλές για διασυνοριακές αγορές. Το ευρωπαϊκό Επιχειρηματικό Δίκτυο θα αξιοποιηθεί για να πληροφορήσει τους εμπόρους για τις υποχρεώσεις τους και τις ευκαιρίες. Ενίσχυση της εποπτείας της αγοράς. Εκτός από τις έρευνες της Eurostat η Επιτροπή θα συνεχίσει να εργάζεται με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και τους κύριους οργανισμούς πιστωτικών καρτών για να αναπτύξει στατιστικές από διασυνοριακές πωλήσεις βασισμένες σε στοιχεία συναλλαγών από πιστωτικές κάρτες. Πάντα με συμμόρφωση στο νομοθετικό πλαίσιο για τα προσωπικά δεδομένα και την Ιδιωτικότητα. Η Δράση για τις μικρές επιχειρήσεις υιοθετήθηκε από την Επιτροπή το Πρόκειται για έναν πάρα πολύ καλό τρόπο ώστε να προωθηθεί η ανταγωνιστικότητα των ΜΜΕ στην Ενιαία Αγορά ( Το Πληροφοριακό Σύστημα εσωτερικής αγοράς (IMI Internal Market Information System) που εισήχθη με την οδηγία για τις υπηρεσίες αποδείχθηκε πολύ επιτυχημένος μηχανισμός αφού κατάφερε να επικοινωνήσει στις εθνικές κυβερνήσεις τις επιδιωκόμενες δράσεις σε επίπεδο Ε.Ε.. Σε επίπεδο χωρών μελών σημαντικές δράσεις έχουν υλοποιηθεί, όπως ενδεικτικά αναφέρονται ακολούθως Η ηλεκτρονική τιμολόγηση έχει αναπτυχθεί σημαντικά σε αρκετές Ευρωπαϊκές χώρες. Για το 2011, πάνω από 4,9 εκ. επιχειρήσεις και 75 εκ. καταναλωτές αναμένεται να χρησιμοποιούν σε Ευρωπαϊκό επίπεδο ηλεκτρονικά τιμολόγια με τον αριθμό των παραστατικών να ξεπερνούν τα 3δις [6]. Η χρήση 17

18 ηλεκτρονικής τιμολόγησης σε επίπεδο καταναλωτών (B2C) είναι σημαντικά πιο αυξημένη από τη χρήση της σε επίπεδο επιχειρήσεων (Β2Β). Αυτό οφείλεται κατά κύριο λόγο: στα μικρότερα νομικά εμπόδια που υπάρχουν στις περισσότερες χώρες για τη έκδοση ητιμολογίων σε ιδιώτες σε σχέση με την ανταλλαγή τους μεταξύ επιχειρήσεων, τον κατακερματισμό των προτύπων η-τιμολόγησης ειδικά μεταξύ των χωρών μελών που δημιουργούν σημαντικά προβλήματα στην ανταλλαγή τους μεταξύ επιχειρήσεων. Σε ολόκληρη την Ευρώπη 1 στα 5 νοικοκυριά λαμβάνει ηλεκτρονικά λογαριασμούς κυρίως με χρήση , ενώ το ποσοστό αυτό στις Νορβηγικές χώρες να φτάνει το 1 στα 2, κυρίως μέσω καναλιών ηλεκτρονικής τραπεζικής [7] Η Σουηδία, που θεωρείται παγκοσμίως ηγέτης στον κλάδο των τηλεπικοινωνιών, στις 6 Οκτωβρίου του 2011, ανακοίνωσε μία ολοκληρωμένη Στρατηγική για να συντονίσει τις πρωτοβουλίες στο χώρο της Πληροφορικής Τεχνολογίας με τίτλο «Μία Ψηφιακή Ατζέντα για τη Σουηδία». Η Στρατηγική αυτή έχει σαν φιλοσοφία πως «η Πληροφορική Τεχνολογία βρίσκεται στις υπηρεσίες της ανθρωπότητας» και βασίζεται σε τέσσερις θεμελιώδεις άξονες: Εύκολη και ασφαλής χρήση. Είναι σημαντικό σε ένα άκρως ψηφιοποιημένο περιβάλλον να έχουν όλοι την ικανότητα/δυνατότητα να συμμετέχουν στη δυναμική που δημιουργείται. Υπηρεσίες που δημιουργούν προνόμια. Οι ανάγκες για υπηρεσίες αλλάζουν συνεχώς και γίνονται όλο και περισσότερες. Ενθάρρυνση της ανάπτυξης καινοτόμων ιδεών και υπηρεσιών και την εμφάνιση νέων επιχειρηματικών μοντέλων. Οι υποδομές είναι απαραίτητες. Ο ιδιωτικός τομέας πρέπει να επενδύσει για αξιόπιστο και ασφαλές Διαδίκτυο. Ο ρόλος της Πληροφορικής Τεχνολογίας για κοινωνική ανάπτυξη - Η Πληροφορική Τεχνολογία να συμβάλει στην Έρευνα και την Καινοτομία, την ηλεκτρονική συμμετοχή, τις νέες μορφές δημοκρατίας, την ελευθερία των ανθρώπων στο Web και τη διαφάνεια. 3.3 Υποστήριξη της ενιαίας ψηφιακής αγοράς και ενίσχυση της ψηφιακής εμπιστοσύνης: Σχολιασμός και βέλτιστες πρακτικές Δυο βασικοί πυλώνες για την υλοποίηση και την αρμονική λειτουργία της Ενιαίας Ψηφιακής Αγοράς είναι η θέσπιση Νομοθετικού Πλαισίου σχετικά με την υποστήριξη της καθώς και εφαρμογή δράσεων οι οποίες θα καλλιεργήσουν το αίσθημα ψηφιακής εμπιστοσύνης στους χρήστες προκειμένου να μην έχουν ενδιασμούς να τη χρησιμοποιήσουν. Πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά τη Νομοθεσία η οποία πρέπει να εφαρμοστεί θα πρέπει να είναι διασυνοριακού χαρακτήρα, προκειμένου να μπορεί να εφαρμοστεί η ίδια Νομοθεσία σε όλα τα κράτη, μιας και αναφερόμαστε σε μια ψηφιακή μεν, αλλά Ενιαία Αγορά. Ως προς το δεύτερο άξονα, την ενίσχυση της ηλεκτρονικής εμπιστοσύνης, μπορεί να καλλιεργηθεί μέσω της διασφάλισης της ασφάλειας, η οποία στα πλαίσια ενός ψηφιακού περιβάλλοντος χαρακτηρίζεται από τρία βασικά στοιχεία τα ψηφιακά σήματα αξιοπιστίας (e-trustmarks) καθώς και τις ηλεκτρονικές υπογραφές και ηλεκτρονικές ταυτότητες. Δεδομένου ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο εισαγωγής της στην Ενιαία Ψηφιακή Αγορά, οφείλει να προετοιμάσει κατάλληλα το έδαφος ενισχύοντας την εμπιστοσύνη των καταλωτών έχοντας ως παράδειγμα την προσέγγιση άλλων κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το συγκεκριμένο θέμα Βέλτιστες πρακτικές για την υποστήριξη της ενιαίας ψηφιακής αγοράς Όσον αφορά τη θέσπιση ενιαίας Νομοθεσίας σχετικά με την Ενιαία Ψηφιακή Αγορά, τα σημεία που θεωρούνται πιο σημαντικά είναι η θέσπιση νόμων για την υποστήριξη της ενιαίας ψηφιακής αγοράς η οποία θα θέτει τα όρια και τους βασικούς άξονες της Ενιαίας Αγοράς καθώς και η εφαγμοφή της 18

19 Οδηγίας ΦΠΑ μιας και στα πλαίσια της ιδέας της Ενιαίας αγοράς θα υπάρχουν και δωσοληψίες μεταξύ εταίρων διαφορετικών χωρών. Στη συνέχεια, γίνεται αναφορά σε επιλεγμένα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης τα οποία έχουν εφαρμόσει τις Δράσεις για τη θέσπιση εθνικών νόμων για την υποστήριξη της ψηφιακής ενιαίας αγοράς καθώς και την εφαρμογή της Οδηγίας ΦΠΑ. Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε για την επιλογή των συγκεκριμένων Κρατών Μελών είναι να καλύπτουν καποια χαρακτηριστικά - προϋποθέσεις, τα οποία είναι τα εξής: να έχουν υιοθετήσει όλες τις Οδηγίες στην περίπτωση της θέσπισης εθνικών νόμων για την υποστήριξη της ψηφιακής ενιαίας αγοράς, να έχουν εφαρμοστεί αρκετό χρονικό διάστημα πριν ώστε να είναι εξασφαλισμένη η επιτυχία του περιεχομένου τους (έλεγχος και των τροποποιήσεων των Νόμων). Το υλικό που προκύπτει από τους υπερσυνδέσμους που υπάρχουν στους πίνακες που ακολουθούν (βλέπε Πίνακας 1, Πίνακας 2) για κάθε περίπτωση, περιγράφουν το Νομοθετικό Πλαίσιο που ακολουθεί η κάθε χώρα. Το υλικό αυτό, θα μπορούσε να αποτελέσει πρότυπο για τη Ελληνική Νομοθεσία, ώστε να τα συμβουλευτεί και να αναπτύξει με τη σειρά της το δικό της Νομοθετικό πλάισιο για τις συγκεκριμένες Δράσεις. Στην περίπτωση της θέσπισης εθνικών νόμων για την υποστήριξη της Ενιαίας Ψηφιακής Αγοράς, η έννοια των βέλτιστων πρακτικών μπορεί να ερμηνευτεί σε 2 άξονες: Τα Νομοθετικά κείμενα όπως προκύπτουν από άλλες χώρες της Κοινότητας, Από δευτερεύουσες συνθήκες, όπως είναι το Single Window, οι οποίες διευκολύνουν την επίτευξη διασυνοριακών συναλλαγών. Χώρα Περιγραφή Ηνωμένο 2 Βασίλειο Έχει θεσπιστεί Νομοθεσία περί Παροχής Υπηρεσιών (2009), Οδηγία περί Αθέμιτων Εμπορικών Πρακτικών (2005), ενώ έχει εφαρμοστεί και το πλαίσιο Τηλεπικοινωνιών. 3 Τέλος, έχουν οριστεί και η Οδηγία περί Υπηρεσιών Οπτικοακουστικών Μέσων. Δανία 4 Εσθονία Η Δανία ενέκρινε Νόμο (2009) για την εφαρμογή της Νομοθεσίας περί Παροχής 5 67 Υπηρεσιών. Επίσης, έχει εφαρμοστεί Οδηγία περί Αθέμιτων Εμπορικών Πρακτικών και το πλαίσιο Τηλεπικοινωνιών (2012). Τέλος, 9 νόμοι έχουν ενημερωθεί ή έχουν 8 τεθεί σε ισχύ για την Οδηγία σχετικά με τις Υπηρεσίες Οπτικοακουστικών Μέσων Η Νομοθεσία περί Παροχής Υπηρεσιών έχει εφαρμοστεί όπως επίσης έχει 11 θεσπιστεί Οδηγία περί Αθέμιτων Εμπορικών Πρακτικών. Τέλος, υπάρχει Οδηγία 12 σχετικά με το πλάισιο Τηλεπικοινωνιών όπως και για τις Υπηρεσίες 13 Οπτικοακουστικών Μέσων. 2 ( ons_act_2011.pdf 13 RT&tyyp=X&query=meediateenuste 3 19

20 Ολλανδία 14 Πορτογαλία 18 Σουηδία 19 Φιλανδία Έχουν τεθεί σε εφαρμογή η Οδηγία περί Παροχής Υπηρεσιών, η Οδηγία περί 16 Αθέμιτων Εμπορικών Πρακτικών, η Οδηγία που ορίζει το πλαίσιο Τηλεπικοινωνιών 17 και η Οδηγία για τις Υπηρεσίες Οπτικοακουστικών Μέσων (2012). Η Οδηγία περί Παροχής Υπηρεσιών έχει εφαρμοστεί στην καθώς και η Οδηγία περί Αθέμιτων Εμπορικών Πρακτικών. Η Οδηγία σχετικά με το πλαίσιο Τηλεπικοινωνιών έχει επίσης εφαρμοστεί όπως και η Οδηγία για τις Υπηρεσίες Οπτικοακουστικών. Στη Σουηδία έχει τεθεί σε εφαρμογή η Οδηγία περί Παροχής Υπηρεσιών, όπως και η 20 Οδηγία περί Αθέμιτων Εμπορικών Πρακτικών. Η Οδηγία για το πλαίσιο Τηλεπικοινωνών και η αντίστοιχη για τις Υπηρεσίες Οπτικοακουστικών Μέσων έχουν επίσης τεθεί σε ισχύ. Η Νομοθεσία περί Παροχής Υπηρεσιών έχει εφαρμοστεί από Νόμο (2009) όπως και η Οδηγία περί Αθέμιτων Εμπορικών Πρακτικών. Επίσης, έχουν εφαρμοστεί το πλαίσιο Τηλεπικοινωνιών καθώς και οι Υπηρεσίες Οπτικοακουστικών Μέσων. Πίνακας 1 Θέσπιση εθνικών νόμων για την υποστήριξη της Ενιαίας Ψηφιακής Αγοράς Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, προκειμένου να πραγματοποιηθούν βέλτιστες πρακτικές για τη θέσπιση εθνικών νόμων για την υποστήριξη της Ενιαίας Ψηφιακής Αγοράς, πρέπει να συνυπολογιστούν και δευτερεύουσες συνθήκες. Μια από τις συνθηκές αυτές είναι το Single Window, το οποίο αποτελεί μια ηλεκτρονική πλατφόρμα η οποία βοηθάει στη διεκπεραίωση όλων των διαδικασιών εμπορικών εξαγωγών εισαγωγών, όπως η υποβολή αιτήσεων και δικαιολογητικών, ελέγχου και έκδοσης βεβαιώσεων, πιστοποιητικών, αδειών, εγγράφων συγκαταθέσεων σύμφωνα με 24 την κείμενη νομοθεσία. Δεδομένου ότι στην Ελλάδα έχουν ξεκινήσει οι διαδικασίες για την εγκατάσταση του πληροφοριακού συστήματος Signle Window, θα μπορούσε να εμπνευστεί από το παράδειγμα της 25 Σουηδίας η οποία έχει ήδη εφαρμόσει τη συγκεκριμένη τεχνολογία. Πιο αναλυτικά, υπολογίζεται ότι περίπου εταιρείες και κάτοικοι χρησιμοποιούν μία ή και περισσότερες υπηρεσίες που παρέχονται από το Single Window στα Σουηδικά Τελωνεία. Τα πλεονεκτήματα που επέφερε η υιοθέτηση του συγκεκριμένου συστήματος είναι η πιο υψηλή απόδοση με ταυτόχρονη μείωση των λαθών σε διάφορες διαδικασίες καθώς και η επαναχρησιμοποίηση πληροφοριών και η ταχύτερη επεξεργασία τους από τις δημόσιες υπηρεσίες. Κατά συνέπεια, δαπανώνται λιγότερα χρήματα και χρόνος προκειμένου να υποβληθεί ο ίδιος όγκος πληροφορίας, δύο φορές σε διαφορετικές δημόσιες υπηρεσίες, με εκτιμώμενο ποσοστό μείωσης 20-50% του κόστους συμμόρφωσης, ανάλογα με το φορέα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα για τη συνεισφορά του Signle Window είναι η περίπτωση των Σουηδικών Τελωνείων που χρησιμοποιείται για τις επιστροφές κατά την εξαγωγή, και που παρατηρήθηκε μείωση κατά 50% στο χρόνο που δαπανάται για ελέγχους εγγραφών καθώς και το Σουηδικό Συμβούλιο Γεωργίας, που έχει μειώσει το χρόνο επεξεργασίας πληροφοριών κατά 40% και