Χρονικές σειρές 5 o μάθημα: ΠΙΝΑΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΝΥΣΜΑΤΑ (2) Μ-Files

Transcript

1 Χρονικές σειρές 5 o μάθημα: ΠΙΝΑΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΝΥΣΜΑΤΑ (2) Μ-Files Εαρινό εξάμηνο Τμήμα Μαθηματικών ΑΠΘ Διδάσκουσα: Αγγελική Παπάνα Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια Πολυτεχνική σχολή, Α.Π.Θ. & Οικονομικό Τμήμα, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας 1

2 Συνένωση πινάκων Έστω δύο πίνακες Α και Β. Η εντολή >> [Α Β] μας δίνει τον σύνθετο πίνακα [Α Β]. Η εντολή >> [Α; Β ; C] μας δίνει τον πίνακα Η εντολή >> [Α Β ; C D] μας δίνει τον πίνακα A B A B C. C D. 2

3 Παραδείγματα >> Α=[1 2; 3 4]; >> B=[-4 1; 2 0]; >> C = [Α B] C = >> D = [A; B] D = >> D = [A B; A B] D =

4 Ορίζουσα πίνακα Η συνάρτηση βιβλιοθήκης det υπολογίζει την ορίζουσα ενός τετραγωνικού πίνακα. Παράδειγμα >> Α=[1 2; 3 4]; >> D = det(a) D = -2 4

5 H συνάρτηση repmat H εντολή >> repmat(a,m,n) μας δίνει ένα σύνθετο m n πίνακα με υποπίνακα τον Α σε κάθε θέση. Η εντολή >> repmat(a, n) μας δίνει τον αντίστοιχο n n πίνακα. Παράδειγμα >> I=eye(2); >> A=repmat(I,2,3) A =

6 Πράξεις κατά τα στοιχεία διανύσματος ή πίνακα Η MATLAB μας δίνει τη δυνατότητα να κάνουμε τις ίδιες πράξεις σε όλα τα στοιχεία ενός διανύσματος ή ενός πίνακα. Οι προκύπτουσες τιμές αποθηκεύονται αντίστοιχα σε διάνυσμα ή πίνακα. Για παράδειγμα αν θέλουμε να υπολογίσουμε τα ημίτονα όλων των στοιχείων του διανύσματος ui του u αρκεί να γράψουμε >> sin(u) Με τον ίδιο τρόπο μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε όλες τις συναρτήσεις βιβλιοθήκης της MATLAB (exp, abs κτλ). 6

7 Η MATLAB μας δίνει τη δυνατότητα μιας πράξης, όπως ο πολλαπλασιασμός (*), η διαίρεση (/) και η ύψωση σε δύναμη (^) να γίνεται κατά τα στοιχεία ενός πίνακα ένα προς ένα αρκεί πριν από το σύμβολο της πράξης να εμφανίζεται μια τελεία. Έτσι αν το u είναι ένα διάνυσμα και ο Α ένας n n πίνακας, τότε u.^2 είναι το διάνυσμα με γενικό στοιχείο το u(i)^2. Η παράσταση είναι ισοδύναμη με την u.*u. Α.^3 είναι ο πίνακας με γενικό στοιχείο το A(i,j)^3 u.*4 είναι το διάνυσμα με γενικό στοιχείο το u(i)*4 που μπορούμε να πάρουμε πιο απλά με u*4. u./5 είναι το διάνυσμα με γενικό στοιχείο το u(i)/5 που μπορούμε να πάρουμε πιο απλά με u/5. 7

8 Παρατήρηση Αν το k είναι ένας αριθμός και A ένας m n πίνακας τότε στις εντολές k+a, A+k, A-k, -k+a, A*k, k*a, A/k οι πράξεις γίνονται ξεχωριστά σε κάθε στοιχείο του Α. Έτσι η μόνη εξαίρεση στον κανόνα αυτό είναι η ύψωση σε δύναμη: A^k. Παραδείγματα >> u=[1:6]; >> a=u.^2 >> b=u.*u >> c=sqrt(b) 8

9 Παραδείγματα >> u = >> v=8:-2:2 v = >> u.*v ans = >> u./v ans = >> u.\v ans = >> 2.^v ans = >> u.^v ans =

10 Παραδείγματα >> Α =[1 2; 3 4] >> Α^2 ans = >> Α.^2 ans =

11 Συναρτήσεις βιβλιοθήκης για διανύσματα Συνάρτηση max min length sort sum prod norm median mean std Ερμηνεία Μέγιστο στοιχείο διανύσματος Ελάχιστο στοιχείο διανύσματος Μήκος διανύσματος Ταξινόμηση σε αύξουσα σειρά Άθροισμα στοιχείων Γινόμενο στοιχείων Νόρμα διανύσματος Διάμεσος Μέση τιμή Τυπική απόκλιση 11

12 Παραδείγματα >> u=[ ]; >> min(u) ans = -7 >> max(u) ans = 6 >> min(abs(u)) ans = 2 >> max(abs(u)) ans = 7 >> length(u) ans = 11 >> sum(u) ans = >> prod(u) ans = e

13 Συναρτήσεις βιβλιοθήκης για πίνακες Συνάρτηση max min diag triu tril size length norm det trace Ερμηνεία Διάνυσμα μέγιστων στοιχείων κάθε στήλης Διάνυσμα ελάχιστων στοιχείων κάθε στήλης Διαγώνιος πίνακας ή η διαγώνιος ενός πίνακα Άνω τριγωνικό μέρος πίνακα Κάτω τριγωνικό μέρος πίνακα Μέγεθος πίνακα Η μεγαλύτερη διάσταση πίνακα Νόρμα πίνακα Ορίζουσα τετραγωνικού πίνακα Ίχνος πίνακα 13

14 Συνάρτηση rank inv eig poly cond Ερμηνεία Βαθμός πίνακα Αντίστροφος (αντιστρέψιμου) πίνακα Ιδιοτιμές και ιδιοδιανύσματα πίνακα Χαρακτηριστικό πολυώνυμο πίνακα Δείκτης κατάστασης τετραγωνικού πίνακα Ένας πλήρης κατάλογος των συναρτήσεων βιβλιοθήκης για πίνακες δίνεται με την εντολή >> help matfun. 14

15 Παραδείγματα >> A=randn(3,3); >> sum(a) >> length(a) >> prod(a) >> size(a) >> inv(a) >> max(a) >> rref(a) >> min(a) >> sqrt(a) >> det(a) >> trace(a) >> rank(a) >> diag(a) >> min(abs(a)) 15

16 Μ-FILES Για να εκμεταλλευτούμε πλήρως τις ικανότητες της MATLAB, πρέπει να μάθουμε πώς να δημιουργούμε μεγάλες και συχνά πολύπλοκες ακολουθίες εντολών. Ο καλύτερος τρόπος για να επιτύχουμε αυτό το στόχο είναι με τη χρήση αρχείων που καλούνται m-files αφού έχουν ως επίθεμα (extension) το.m, π.χ. script1.m, gausse.m και function2.m. Τα m-files της MATLAB είναι τα αντίστοιχα των συναρτήσεων (functions) και των υπορουτινών (subroutines) που συναντούμε σε άλλες γλώσσες προγραμματισμού όπως η C και η FORTRAN. Τα m-files που δημιουργεί ο χρήστης συμπληρώνουν τις συναρτήσεις βιβλιοθήκης της MATLAB που είναι επίσης m-files. 16

17 Τα m-files διακρίνονται σε: Αρχεία script ή αρχεία εντολών (script m-files or command files) τα οποία δεν έχουν ορίσματα εισόδου και εξόδου αλλά εκτελούν μια ακολουθία εντολών σε μεταβλητές του χώρου εργασίας, και σε Αρχεία συναρτήσεων (function m-files) τα οποία περιλαμβάνουν μια γραμμή ορισμού συνάρτησης, δέχονται ορίσματα εισόδου και επιστρέφουν μεταβλητές εξόδου, και των οποίων οι εσωτερικές μεταβλητές είναι τοπικές (εκτός αν δηλωθούν ως ολικές με την εντολή global). 17

18 Τόσο τα αρχεία script όσο και τα αρχεία συναρτήσεων: δημιουργούνται με τον editor της MATLAB και με την εντολή >> edit ή δημιουργούνται ξεχωριστά με κάποιο συντάκτη (editor) όπως ο notepad ή ο wordpad ή ακόμα με το συντάκτη της MATLAB: Για νέο αρχείο: File New M-file Για υπάρχον αρχείο: File Open Πρέπει να βρίσκονται στον φάκελο εργασίας (working directory) ή στον φάκελο (directory) της MATLAB ή στον δρόμο αναζήτησης (research path) της MATLAB. Μπορούν να καλούν άλλα m-files ή ακόμα τον ίδιο τον εαυτό τους (αναδρομικά m-files). 18

19 Αρχεία script Τα αρχεία τύπου script περιέχουν μια ακολουθία εντολών της MATLAB η οποία εκτελείται αν γράψουμε το όνομα του αρχείου (χωρίς το επίθεμα.m), π.χ. >> script1 Τα script files είναι χρήσιμα για την εισαγωγή δεδομένων (π.χ. μεγάλων πινάκων) και για την επανάληψη μεγάλων ακολουθιών εντολών για διαφορετικά δεδομένα. Παράδειγμα Έστω ότι καταχωρήσαμε τις εξής εντολές σε ένα αρχείο (χρησιμοποιώντας τον editor της MATLAB) το οποίο ονομάσαμε example.m 19

20 A = [2 1 0;1 2 1;0 1 2]; b = [1;1;1]; disp('o pivakas A divetai apo') A disp('h orizousa tou pivaka A eivai') deta=det(a) disp('to diavusma b divetai apo') b disp('h lush tou susthmatos Ax=b eivai') x = A\b 20

21 Τότε, αν γράψουμε το όνομα του αρχείου (χωρίς το επίθεμα.m) θα εκτελεστούν όλες οι εντολές και θα πάρουμε τα εξής: >> example O pivakas A divetai apo A = H orizousa tou pivaka A eivai deta = 4 To diavusma b divetai apo b = H lush tou susthmatos Ax=b eivai x =

22 Αρχεία συναρτήσεων Τα αρχεία συναρτήσεων (function m-files) περιέχουν μια ολοκληρωμένη ακολουθία εντολών της MATLAB με μεταβλητές εισόδου, input1, input2,. με την οποία υπολογίζονται νέες μεταβλητές εξόδου output1, output2,.. Η δομή τους είναι η εξής: 1. Επικεφαλίδα (header) Μια γραμμή της μορφής: function [output1, output2,.] = filename (input1, input2,.) To filename είναι το όνομα του function το οποίο αποθηκεύεται υποχρεωτικά στο m-file με όνομα filename.m. 22

23 function [output1, output2,.] = filename (input1, input2,.) Προσέξτε ότι οι μεταβλητές εισόδου είναι σε παρενθέσεις ενώ οι μεταβλητές εξόδου βρίσκονται σε αγκύλες. Οι τελευταίες δεν είναι απαραίτητες αν έχουμε μόνο μια μεταβλητή εξόδου. 2. Σχόλια (comments) Αυτά ξεκινούν αναγκαστικά με το σύμβολο % και είναι προαιρετικά. Τα σχόλια μετά την επικεφαλίδα αποτελούν και το κείμενο βοήθειας για το function. Με διαφορετικά λόγια, αυτά εμφανίζονται αν γράψουμε: >> help filename 23

24 3. Εντολές (statements) Ακολουθία εντολών της MATLAB με την οποία υπολογίζονται οι μεταβλητές εξόδου Προκαταρκτικές εντολές output1 =. output2 =. κλπ 4. Υποσυναρτήσεις (subfunctions) Αυτές είναι εσωτερικές συναρτήσεις functions που περιέχονται στο αρχείο filename.m. Αναγνωρίζονται μόνο από τα functions που περιέχονται στο αρχείο αυτό. Ορίζονται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, π.χ. function [out1, out2,] = subfname (x, y, z) 24

25 Οι συναρτήσεις βιβλιοθήκης της MATLAB, όπως οι sin, max, exp και size, είναι function m-files. Το όνομα μιας νέας function δεν πρέπει να συμπίπτει με όνομα συνάρτησης βιβλιοθήκης. Γενικά για την ονομασία μιας m-συνάρτησης ακολουθούμε τους κανόνες ονοματολογίας που ισχύουν και για τις μεταβλητές: Το όνομα αρχίζει με γράμμα (του αγγλικού αλφαβήτου). Το όνομα περιέχει μόνο γράμματα, αριθμούς και υποπαύλες. Δεν χρησιμοποιούνται ονόματα που έχουν δεσμευτεί από τη MATLAB (π.χ. συναρτήσεις βιβλιοθήκης και εργαλειοθηκών). Προτιμώνται μικρά ονόματα για πρακτικούς λόγους αν και δεν υπάρχει περιορισμός στο μήκος των ονομάτων. 25

26 Έστω για παράδειγμα ένα function με επικεφαλίδα function [sum, prod] = onoma1( a, b, c) όπου οι μεταβλητές εισόδου a, b και c είναι αριθμοί. Μπορούμε να καλέσουμε την onoma1 με διαφορετικούς τρόπους όπως: >> onoma1( 3, 2, 1) ή >> [x,y] = onoma1( 3, 2, 1) Αν για κάποιο λόγο γράψουμε >> z = onoma1(3,2,1) τότε στο z θα εκχωρηθεί η τιμή της πρώτης μεταβλητής εξόδου, δηλ. της sum. 26

27 Παράδειγμα function [sum, prod] = sumprod (x1, x2, x3) % function [sum, prod] = sumprod (x1, x2, x3) % Paradeigma function m-file % Ypologizei to athroisma kai to ginomeno triwn arithmwn % Onoma function : sumprod % Onoma m-file : sumprod.m % INPUTS: x1, x2, x3 % OUTPUTS : sum (athroisma twn x1, x2, x3) % prod (ginomeno twn x1, x2, x3) % sum = x1+x2+x3; prod = x1*x2*x3; 27

28 Παρατηρούμε ότι ο editor της MATLAB χρησιμοποιεί διαφορετικά χρώματα για τις διάφορες δομές του αρχείου μπλε για τη λέξη function, πράσινο για τα σχόλια και μαύρο για τις εντολές. Ας δούμε τώρα τι γίνεται όταν ζητήσουμε βοήθεια για την εντολή (ή αρχείο) που δημιουργήσαμε: >> help sumprod Τώρα, ας καλέσουμε το αρχείο με δεδομένα εισόδου, π.χ. 1, 3 και 4: >> sumprod(1, -3, 4) ans = 2 >> [s,p] = sumprod(1, -3, 4) s = 2 p =

29 function [deta, ranka, Atrans, Ainv, A2] = miscop(a) % function [deta, ranka, Atrans, Ainv, A2] = miscop(a) % Briskei (a) thn orizousa, (b) ton bathmo, (c) ton anastrofo % (d) ton antistrofo kai (e) to tetragwno enos tetragwnikou pinaka. % Shmeiwsh: den ginetai elegxos an o pinakac einai tetragwnikos % kai antistreyimos deta = det(a) ranka = rank(a) Atrans = A' Ainv = inv(a) A2 = A*A % Telos miscop.m 29

30 Ας δοκιμάσουμε να τρέξουμε το αρχείο μας με ένα τυχαίο 5 5 πίνακα Α τον οποίο θα κατασκευάσουμε μέσω της εντολής rand, και θα δώσουμε σαν μεταβλητή εισόδου: >> [deta, ranka, Atrans, Ainv, A2] = miscop(rand(5,5)) 30

31 Βιβλιογραφία 1. Γ. Γεωργίου, Χ. Ξενοφώντος. Εισαγωγή στη MATLAB. Πανεπιστήμιο Κύπρου, Λευκωσία, 2007 (ISBN ). 2. Matlab, High-Performance Numeric Computation and Visualization Software. The Math Works Inc,