Το επενδυτικό καθεστώς στην Ινδία

Transcript

1 Αγορά Χωρίς Σύνορα Τόμος 13 (1) 2007: 3-37 Γεωργία Βαλέντζα* Το επενδυτικό καθεστώς στην Ινδία Περίληψη: Στην παρούσα εργασία επιχειρείται η αξιολόγηση όλων των μέτρων, κινήτρων και θεσμών που εφαρμόσθηκαν διαχρονικά για τις ΑΞΕ στην Ινδία, προκειμένου να ελεγχθεί η αποτελεσματικότητά τους σε σχέση με τον εκάστοτε στόχο των διαμορφωτών της πολιτικής. Μέσω της μελέτης της πιο πρόσφατης σχετικής βιβλιογραφίας και αρθρογραφίας και τη χρήση εργαλείων ποσοτικής ανάλυσης, σκιαγραφείται η στάση της Ινδικής Κυβέρνησης έναντι των ΑΞΕ και περιγράφεται αναλυτικά το σημερινό επενδυτικό καθεστώς στη χώρα. Λέξεις Κλειδιά: Δημοκρατία της Ινδίας, μακροοικονομικοί δείκτες, εμπόριο, ξένες άμεσες επενδύσεις, επενδύσεις χαρτοφυλακίου, εισροή επενδύσεων, εκροή επενδύσεων. * Ακόλουθος Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων (ΟΕΥ), Υπουργείο Εξωτερικών. ** Το άρθρο βασίζεται σε διπλωματική εργασία που υποβλήθηκε στο Τμήμα Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης.

2 Αγορά Χωρίς Σύνορα Εισαγωγή Η πολιτική για τις ΑΞΕ στην Ινδία μεταβάλλεται με Οι εκλογές του 200 επανέφεραν στην εξουσία το πολύ γρήγορους ρυθμούς, με Κόμμα του Κογκρέσου (INC) με την υποστήριξη των την Κυβέρνηση να κομμάτων της αριστεράς. Πρωθυπουργός της Ινδίας ανακοινώνει διαρκώς την ορίστηκε ο «αρχιτέκτονας» της μεταρρύθμισης του άρση ή έστω τη χαλάρωση 1991 Manmohan Singh. Παρά τις πιέσεις της αριστεράς, η οποία εξακολουθεί να αντιδρά στο ενδεχόμε- των υφιστάμενων νο περαιτέρω φιλελευθεροποίησης των πολιτικών, η περιορισμών. Κυβέρνηση Singh συνεχίζει το μεταρρυθμιστικό έργο των προκατόχων της, επηρεάζοντας άμεσα ή έμμεσα το επενδυτικό καθεστώς της χώρας. Στα πλαίσια αυτά, σήμερα πολύ λίγοι κλάδοι παραμένουν απαγορευμένοι στην Ινδία για τις Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (ΑΞΕ), τα επιτρεπόμενα επίπεδα επένδυσης αυξάνονται διαρκώς, οι διαδικασίες έγκρισης καταργούνται ή απλοποιούνται, ενώ ενισχύονται οι μηχανισμοί διευκόλυνσης των επενδυτών. Επιπλέον, η προσπάθεια διαμόρφωσης ενός φιλικού επενδυτικού περιβάλλοντος υποβοηθείται από συμπληρωματικές μεταρρυθμίσεις στη βιομηχανική και στη φορολογική πολιτική, ενώ ενισχύεται και από μια σειρά κινήτρων για τους ξένους επενδυτές. Πολιτική προσέλκυσης ΑΞΕ Η πολιτική για τις ΑΞΕ στην Ινδία μεταβάλλεται με πολύ γρήγορους ρυθμούς, με την Κυβέρνηση να ανακοινώνει διαρκώς την άρση ή έστω τη χαλάρωση των υφιστάμενων περιορισμών. Ωστόσο, παραμένει ακόμα ένας μικρός αριθμός κλάδων στους οποίους απαγορεύονται οι ξένες επενδύσεις. Για τα αλλοδαπά νομικά πρόσωπα, οι απαγορευμένοι κλάδοι είναι το λιανικό εμπόριο (εκτός των καταστημάτων πώλησης αποκλειστικά μιας μάρκας που απελευθερώθηκε το Φεβρουάριο του 2006), 1 η ατομική ενέργεια, τα τυχερά παίγνια και τα λαχεία, καθώς και ορισμένοι τομείς της γεωργίας κτηνοτροφίας (εκτός από τις καλλιέργειες τσαγιού, λαχανικών, ειδών ανθοκομίας και κηπουρικής, καθώς και ιχθυοτροφίας και κτηνοτροφίας). 2 Για τα αλλοδαπά φυσικά πρόσωπα που δεν κατοικούν στην Ινδία, εκτός των παραπάνω, απαγορεύεται ακόμα η επένδυση σε chit funds 3, 1 Government of India, Ministry of Commerce & Industry, Department of Industrial Policy & Promotion, Press Note No. 3, 2006 Series, (Αύγουστος 2006). 3 Είδος αποταμιευτικού λογαριασμού που υπάρχει μόνο στην Ινδία. Σε αυτόν συμμετέχει μια ομάδα αποταμιευτών, οι οποίοι καταθέτουν ένα προκαθορισμένο ποσό σε τακτά χρονικά διαστήματα. Στο τέλος κάθε τέτοιου διαστήματος γίνεται δημοπρασία για τα χρήματα που έχουν συγκεντρωθεί, τα οποία και δίδονται στο μειοδότη. Το υπόλοιπο ποσό (σύνολο λογαριασμού μείον ποσό που πρόσφερε ο μειοδότης) μοιράζεται σε ίσα μερίδια και αποδίδεται στα μέλη της ομάδας. Τα chit funds οργανώνονται επίσημα, μέσω χρη-

3 Το επενδυτικό καθεστώς στην Ινδία 5 Πίνακας 1 Όριο ξένης συμμετοχής και μέθοδος έγκρισης Πηγή: Department of Industrial Policy & Promotion, Ministry of Commerce and Industry, Government of India. Σύνθεση στοιχείων Γ. Βελέντζα στη γεωργία εν γένει, στις κτηματομεσιτικές υπηρεσίες και στην κατασκευή αγροικιών. Μια άλλη ομάδα κλάδων υπόκειται σε περιορισμούς ανώτατου ύψους ξένης συμμετοχής, όπως φαίνεται στον Πίνακα 1. Για τους κλάδους αυτούς, εφόσον η επένδυση εμπίπτει στα προβλεπόμενα όρια, αλλά και για όλους τους υπόλοιπους, υπάρχουν δύο ενδεχόμενα έγκρισης: είτε η Αυτόματη Οδός, οπότε ο επενδυτής αρκεί να δηλώσει την ΑΞΕ στην Κεντρική Τράπεζα, είτε η Κυβερνητική Έγκριση, οπότε απαιτείται προηγούμενη άδεια από το Σώμα Προώθησης Ξένων Επενδύσεων (Foreign Investment Promotion Board). Έτσι, εκτός των κλάδων που αναφέρονται στον Πίνακα 1 που χρειάζονται κυβερνητικής έγκριση, από την ίδια διαδικασία πρέπει να περάσουν και όλες οι επενδύσεις που εμπίπτουν σε κάποια από τις παρακάτω περιπτώσεις: ματοπιστωτικών επιχειρήσεων, ή ανεπίσημα, μεταξύ μελών οικογενειών και φίλων. Πηγή: (Σεπτέμβριος 2006). RBI/ /05, Master Circular No. / 05 / ,

4 6 Αγορά Χωρίς Σύνορα Οι ξένοι θεσμικοί επενδυτές 1. ΑΞΕ σε κλάδους στους οποίους εξακολουθεί να απαιτείται βιομηχανική άδεια. Με την πάροδο των χρό- μπορούν ακόμα να νων ο θεσμός έχει περιοριστεί σημαντικά, ωστόσο αγοράζουν χρεόγραφα εξακολουθεί να απαιτείται για τη δραστηριοποίηση: εταιριών τα οποία δε 1.1 Στους κλάδους απόσταξης αλκοολούχων ποτών, διαπραγματεύονται στο τσιγάρων, πούρων, αμυντικών εξοπλισμών, βιομηχανικών εκρηκτικών και επικίνδυνων χημι- χρηματιστήριο. Στην κών. περίπτωση αυτή απαιτείται 1.2 Στους υποκλάδους των δέκα επτά τομέων που προηγούμενη έγκριση από είναι δεσμευμένοι για παραγωγή από επιχειρήσεις πολύ μικρού μεγέθους, όταν η προτει- την Κεντρική Τράπεζα. νόμενη ξένη συμμετοχή ξεπερνά το 2%. Ενδεικτικά αναφέρονται οι υποκλάδοι παραγωγής ψωμιού, γλυκών, χρωμάτων, μεταλλικών ειδών σπιτιού, αθλητικών ειδών, ξύλινων σκαφών, κλπ Ανεξαρτήτως κλάδου, όταν η περιοχή εγκατάστασης της επιχείρησης βρίσκεται σε απόσταση μικρότερη των 25 χμ. από αστικές περιοχές με περισσότερους από ένα εκατομμύριο κατοίκους. Εξαιρούνται οι κλάδοι των ηλεκτρονικών, του λογισμικού και όσοι άλλοι χαρακτηρισθούν στο μέλλον ως περιβαλλοντικά φιλικοί. 2. ΑΞΕ από εταιρίες που έχουν ήδη επενδύσει στον ίδιο κλάδο στην Ινδία, εκτός αν η υπάρχουσα επένδυση είναι χαμηλότερη από 3% ή δεν είναι οικονομικά βιώσιμη, ή τέλος αν η νέα επένδυση κατευθύνεται σε εταιρίες επιχειρηματικού κινδύνου. 3. Κάθε άλλη πρόταση που δε συμμορφώνεται με τους περιορισμούς κλάδων και ορίων επένδυσης που αναφέρθηκαν προηγούμενα. Δια της Αυτόματης οδού δρομολογούνται, εκτός από τις περιπτώσεις του Πίνακα 1, κάθε άλλη επένδυση που δεν υπόκεινται σε κάποιους από τους περιορισμούς που αναφέρθηκαν παραπάνω. Υπό τις ίδιες προϋποθέσεις, αυτόματη έγκριση ισχύει και για τις ΑΞΕ που πραγματοποιούνται εντός Ειδικών Οικονομικών Ζωνών, Ζωνών Ελεύθερου Εμπορίου, Τεχνολογικών Πάρκων Ηλεκτρονικού Υλικού ή Τεχνολογικών Πάρκων Λογισμικού. Ομοίως, για τη σύσταση επιχείρησης πλήρως εξαγωγικού χαρακτήρα. Σε καθεμιά από τις παραπάνω περιπτώσεις, το ύψος της ΑΞΕ μπορεί να αφορά μέχρι το 100% του κεφαλαίου της επιχείρησης. Πολιτική για τις επενδύσεις χαρτοφυλακίου Ξένοι θεσμικοί επενδυτές μπορούν να αγοράσουν χρεόγραφα (μετοχές, ιδιω- 5 (Αύγουστος 2006).

5 Το επενδυτικό καθεστώς στην Ινδία 7 τικά και κρατικά ομόλογα, ενεχυρόγραφα, αμοιβαία κεφάλαια και παράγωγα), που διαπραγματεύονται τόσο στην κύρια, όσο και στην παράλληλη χρηματιστηριακή αγορά. Εκτός από την υποχρέωση καταχώρησής τους στο μητρώο του Ινδικού Συμβουλίου Χρεογράφων και Συναλλάγματος (Securities and Exchange Board), υπόκεινται ακόμα στους ακόλουθους περιορισμούς: 6 1. Η αναλογία επένδυσης σε ίδια κεφάλαια και υποχρεώσεις πρέπει να είναι 70:30, αν και ένας θεσμικός επενδυτής μπορεί να επιλέξει αποκλειστικά αγορά χρεογράφων υποχρεώσεων. 2. Κανένας θεσμικός επενδυτής δεν μπορεί να κατέχει περισσότερο από το 10% του καταβεβλημένου κεφαλαίου Ινδικής εταιρίας. 3. Αθροιστικά, οι θεσμικοί επενδυτές που συμμετέχουν σε Ινδική εταιρία, δεν μπορούν να κατέχουν περισσότερο από το 2% του καταβεβλημένου της κεφαλαίου. Σημειώνεται ότι οι ξένοι θεσμικοί επενδυτές μπορούν ακόμα να αγοράζουν χρεόγραφα εταιριών τα οποία δε διαπραγματεύονται στο χρηματιστήριο. Στην περίπτωση αυτή όμως, απαιτείται προηγούμενη έγκριση από την Κεντρική Τράπεζα. Φορολογική πολιτική Από το 1991 και μετά το φορολογικό σύστημα της Ινδίας έχει ευθυγραμμιστεί σε μεγάλο βαθμό με τα διεθνή πρότυπα και έχει καταστεί πιο φιλικό προς τους επενδυτές. Οι εισαγωγικοί δασμοί μειώθηκαν από 355% κατά μέσο όρο το 1991 σε 20% το 2005, ενώ σημαντικές ήταν και οι περικοπές στη φορολογία των νομικών προσώπων. Έτσι, για τις Ινδικές επιχειρήσεις ο φόρος μειώθηκε από 55% το 1991 σε 35% από το 200, ενώ για τις ξένες η μεταβολή ήταν από 65% σε 0%. Το ποσό της φορολογίας Ινδικών και ξένων επιχειρήσεων επιβαρύνεται ακόμα με πρόσθετο τέλος 2,5% και φόρο εκπαίδευσης 2%. Για τα αλλοδαπά νομικά ή φυσικά πρόσωπα, ισχύουν ακόμα τα ακόλουθα: 7 1. Το εισόδημα που αποκτάται στην Ινδία από εισπράξεις έναντι της παραχώρησης δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας ή για την παροχή τεχνικών υπηρεσιών, φορολογείται με 10%. Το εισόδημα που αποκτάται από την παροχή κάθε άλλου είδους υπηρεσίας φορολογείται με 0% ή 30% για τα νομικά και τα φυσικά πρόσωπα αντίστοιχα. 2. Η εταιρία που εκδίδει μέρισμα, υποχρεούται σε καταβολή φόρου 12,5% επί του μερίσματος. Οι μέτοχοι δε φορολογούνται. 6 Ministry of Commerce and Industry, Department of Industrial Policy & Promotion, Investing in India, 11/2005, p. 13, Ernst & Young India, Doing Business in India Tax and Business Guide, 2005, pp Ibid., pp και Ernst & Young India, Doing Business in India Tax and Business Guide, op. cit, pp

6 8 Αγορά Χωρίς Σύνορα Το φορολογικό καθεστώς 3. Το εισόδημα που αποκτούν από τους τόκους επί της Ινδίας βρίσκεται υπό δανείων σε ξένο νόμισμα που προσφέρουν σε Ινδικές επιχειρήσεις ή στην Ινδική Κυβέρνηση φορολογείται με 20% επί του αποδιδόμενου τόκου. αναθεώρηση και αρκετές πολιτείες έχουν ήδη. Το εισόδημα που αποκτούν οι ξένοι θεσμικοί επενδυτές από απόδοση κεφαλαίου φορολογείται με αντικαταστήσει όλους τους επιμέρους με έναν ενιαίο 10% στην περίπτωση των μακροπρόθεσμων αποδόσεων και με 30% για τις βραχυπρόθεσμες. φόρο προστιθέμενης αξίας. Επιπλέον, η Ινδική Κυβέρνηση έχει συνάψει διμερείς συμφωνίες αποφυγής διπλής φορολογίας, όπως φαίνεται στον Πίνακα 3. Στην περίπτωση αυτή, εφαρμόζονται είτε οι γενικές προβλέψεις, είτε αυτές της διμερούς συμφωνίας, ανάλογα με το τι είναι περισσότερο συμφέρον για το πρόσωπο που αποδίδει φόρο. Εξάλλου, οι επιχειρηματικές συναλλαγές επιβαρύνονται με μια σειρά φόρων που επιβάλλονται τόσο σε ομοσπονδιακό, όσο και σε τοπικό επίπεδο. Υπάρχει φόρος ειδών για τα βιομηχανικά είδη και τις υπηρεσίες, φόρος πωλήσεων για όλα τα αγαθά, φόρος έρευνας και ανάπτυξης που παρακρατείται από την εισαγωγή ξένης τεχνολογίας στη χώρα, φόρος για την είσοδο των αγαθών από μια πολιτεία σε άλλη, αλλά και για την απλή διέλευσή τους, κ.α. Πάντως, το φορολογικό καθεστώς της Ινδίας βρίσκεται υπό αναθεώρηση και αρκετές πολιτείες έχουν ήδη αντικαταστήσει όλους τους επιμέρους με έναν ενιαίο φόρο προστιθέμενης αξίας. 8 Σύσταση εταιρίας και εταιρικές μορφές Στην Ινδία υπάρχει η δυνατότητα ίδρυσης όλων σχεδόν των γνωστών μορφών προσωπικών και κεφαλαιουχικών εταιριών. Στην περίπτωση των ΑΞΕ, οι πιο συχνά χρησιμοποιούμενες είναι οι ακόλουθες: 9 1. Γραφεία Συνδέσμου. Ξένες επιχειρήσεις μπορούν να δραστηριοποιούνται με αυτή τη μορφή, προκειμένου να συγκεντρώσουν πληροφορίες για την τοπική αγορά, για να προωθήσουν τα συμφέροντα της μητρικής εταιρίας ή να μεσολαβήσουν για την επίτευξη επιχειρηματικής συνεργασίας με Ινδικές εταιρίες. Απαγορεύεται να αναπτύξουν εμπορική δραστηριότητα άμεσα ή έμμεσα και συνεπώς, δεν μπορούν να έχουν έσοδα. Για τη σύστασή τους απαιτείται η έγκριση της Κεντρικής Τράπεζας. 2. Γραφείο Έργου. Δημιουργείται με σκοπό την υλοποίηση συγκεκριμένου έργου και συνεπώς δεν μπορεί να αναπτύξει άλλη δραστηριότητα από την προβλεπόμενη. Δεν απαιτείται έγκριση για την ίδρυσή του και φορολογείται ως ξένη εταιρία. 8 Ibid., pp Ministry of Commerce and Industry, Department of Industrial Policy & Promotion, Investing in India, 11/2005,op.cit., pp

7 Το επενδυτικό καθεστώς στην Ινδία 9 Πίνακας 2 Φόρος επί εισοδημάτων αλλοδαπών νομικών ή φυσικών προσώπων Πηγές: Department of Industrial Policy & Promotion, Ministry of Commerce and Industry, Government of India και Ernst & Young India, Doing Business in India Tax and Business Guide 3. Υποκατάστημα. Μπορεί να ιδρυθεί από ξένη εμπορική ή βιομηχανική επιχείρηση με σκοπό την εισαγωγή και εξαγωγή ή την αγορά και πώληση αγαθών, την πραγματοποίηση έρευνας, καθώς και την παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών, υπηρεσιών πληροφορικής, ναυτιλίας και αεροπλοΐας. Για τη σύστασή του απαιτείται έγκριση της Κεντρικής Τράπεζας, ενώ φορολογείται ως ξένη εταιρία. Το Υποκατάστημα είναι μια ευέλικτη μορφή επιχείρησης που πραγματοποιεί όλες τις δραστηριότητες της μητρική εταιρίας, ενώ υπόκειται σε λιγότερους περιορισμούς και υποχρεώσεις, όσον αφορά τον τερματισμό του, συγκριτικά με τη Θυγατρική εταιρία.. Θυγατρική εταιρία και Κοινοπραξία. Έχουν τις ίδιες φορολογικές υποχρεώσεις με τις Ινδικές εταιρίες. Συγκριτικά με τις δύο πρώτες εταιρικές μορφές, προσφέρουν τα περισσότερα πλεονεκτήματα για τη δραστηριοποίηση στην Ινδία, καθώς μπορούν να αναπτύξουν κάθε επιχειρηματική δραστηριότητα χωρίς περιορισμούς. Δεδομένου, όμως, ότι καταχωρούνται ως Ινδικές εταιρίες, υπόκεινται στο Ινδικό εμπορικό δίκαιο, που παρουσιάζει ορισμένες ασάφειες, ιδίως ως προς τη λύση και την εκκαθάρισή τους (π.χ. η προτεραιότητα των

8 10 Αγορά Χωρίς Σύνορα Πίνακας 3 Διμερείς συμφωνίες αποφυγής διπλής φορολογίας (% φορολογίας)

9 Το επενδυτικό καθεστώς στην Ινδία 11 Πίνακας 3 (συνέχεια) Διμερείς συμφωνίες αποφυγής διπλής φορολογίας (% φορολογίας) Πηγή: Department of Industrial Policy & Promotion, Ministry of Commerce and Industry, Government of India.

10 12 Αγορά Χωρίς Σύνορα Η Ινδική Κυβέρνηση προνομιούχων μετόχων και των μετόχων πλειοψηφικών πακέτων στη διανομή του προϊόντος της υπήρξε επιφυλακτική στην εκκαθάρισης δε διασφαλίζεται με αποκλειστικό άμεση συμμόρφωση με τις τρόπο, οι κάτοχοι προνομιακών μετοχών έχουν δικαίωμα ψήφου μόνο για τα ζητήματα που τους διατάξεις της συμφωνίας TRIPs, υποστηρίζοντας ότι «αφορούν άμεσα», χωρίς όμως αυτά να προσδιορίζονται επακριβώς, κλπ.). 10 κάτι τέτοιο θα είχε αρνητικές επιπτώσεις στην Σε κάθε περίπτωση, οι εταιρικές μορφές που μπορούν να έχουν εισόδημα στην Ινδία, επαναπατρίζουν κοινωνική συνοχή της χώρας. ελεύθερα τα μετά από φόρους κέρδη τους και διανέμουν χωρίς προηγούμενη έγκριση μέρισμα στους μετόχους τους στο εξωτερικό. Επιτρέπεται, τέλος, ο επαναπατρισμός του ξένου κεφαλαίου που έχει επενδυθεί στην Ινδία, καθώς και των εσόδων από πώληση παγίων που αποκτήθηκαν στη χώρα, εφόσον παρακρατηθούν οι νόμιμοι φόροι και ληφθεί άδεια από την Κεντρική Τράπεζα. 11 Προστασία δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας Με την προσχώρηση της στον ΠΟΕ, η Ινδία υποχρεώθηκε στην προσαρμογή της νομοθεσίας της σχετικά με τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, ώστε να διασφαλίζει ένα ελάχιστο επίπεδο προστασίας για τα εμπορικά σήματα, τα δικαιώματα των δημιουργών, τις προστατευόμενες ονομασίες προέλευσης, τις ευρεσιτεχνίες και τα βιομηχανικά σχέδια. Ωστόσο, η Ινδική Κυβέρνηση υπήρξε επιφυλακτική στην άμεση συμμόρφωση με τις διατάξεις της συμφωνίας TRIPs, υποστηρίζοντας ότι κάτι τέτοιο θα είχε αρνητικές επιπτώσεις στην κοινωνική συνοχή της χώρας, καθώς ένα πλήθος βιομηχανιών που συντηρήθηκαν χάρη στην μακρόχρονη απουσία κανόνων προστασίας πνευματικής ιδιοκτησίας θα υποχρεώνονταν σε παύση. 12 Έτσι, ως αναπτυσσόμενη χώρα, εξασφάλισε μια μεταβατική περίοδο για τη σταδιακή προσαρμογή της νομοθεσίας της μέχρι τον Ιανουάριο του 2000, και ως τον Ιανουάριο του 2005 για την πλήρη εφαρμογή των κανόνων προστασίας για τις πατέντες στους τομείς που είχαν αρχικά εξαιρεθεί (κυρίως στη φαρμακοβιομηχανία και στα αγροχημικά). 13 Το πεδίο αυτό έχει αποτελέσει βασικό ζήτημα τριβής μεταξύ Ινδίας και ΗΠΑ, καθώς επί σειρά ετών οι αμερικανικές φαρμακοβιομηχανίες υποστήριζαν ότι 10 F. Greguras - B. Stafford S.R. Gopalan, Update to Structuring Venture Capital and Other Investments in India, Fenwick & West LLP, 2006, pp. 2-3, _Structuring_VC.pdf 11 Ministry of Commerce and Industry, Department of Industrial Policy and Promotion Investing in India, op. cit. p (Αύγουστος 2006) (Αύγουστος 2006).

11 Το επενδυτικό καθεστώς στην Ινδία 13 αντιμετώπιζαν ετήσιες ζημιές της τάξης των 50 εκατομ. δολαρίων λόγω της πειρατείας, η οποία βέβαια στην Ινδία δεν αντιμετωπιζόταν ως αδίκημα, καθώς η νομοθεσία δεν αναγνώριζε τις πατέντες για τρόφιμα, φάρμακα, χημικά και ιατρικές διαδικασίες. 1 Άλλο επίμαχο θέμα παραμένει η παράνομη αντιγραφή λογισμικού, καθώς υπολογίζεται ότι το 200 το 73% του εγκαταστημένου λογισμικού στη χώρα ήταν πειρατικό. 15 Για την αντιμετώπιση του φαινομένου η Ινδία έχει δημιουργήσει μια ειδική δασμολογική κλάση με χαμηλότερη φορολόγηση για το λογισμικό που εισάγεται με δικαίωμα αναπαραγωγής. Πάντως, από τον Ιανουάριο του 2005, οπότε αναθεωρήθηκε και η νομοθεσία για τις πατέντες και την προστασία τους, φαίνεται πως η Ινδία διαθέτει ένα ολοκληρωμένο και ικανοποιητικό σύστημα προστασίας δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας κατά τα πρότυπα του ΠΟΕ. 16 Εργατική νομοθεσία Η εργατική νομοθεσία της Ινδίας περιλαμβάνει ρυθμίσεις για την προστασία των δικαιωμάτων των εργαζόμενων και την επίλυση των διαφορών με τους εργοδότες. Οι βασικές προβλέψεις των κύριων νόμων συνοψίζονται στα εξής: 1. Απόλυση εργαζόμενων. Ο εργοδότης υποχρεούται σε προηγούμενη ειδοποίηση του προς απόλυση εργάτη και στην αποζημίωσή του. Επιχειρήσεις που απασχολούν περισσότερα από εκατό άτομα απαγορεύεται να προβούν σε απολύσεις χωρίς προηγούμενη κρατική άδεια 17, αν και το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας αποφάσισε πρόσφατα ότι οι επιχειρήσεις έχουν δικαίωμα να απολύουν εργαζόμενους ελεύθερα, σε περίπτωση οικονομικής δυσπραγίας Ευέλικτες μορφές εργασίας. Επιτρέπεται η απασχόληση συμβασιούχων, αλλά όχι στις κύριες δραστηριότητες της επιχείρησης. Επιπλέον, απασχόληση συμβασιούχων για περισσότερους από τρεις μήνες, οδηγεί υποχρεωτικά σε μονιμοποίησή τους Καταβολή μισθού και συνθήκες εργασίας. Νόμος ορίζει τα χρονικά περιθώρια για την καταβολή των αμοιβών χαμηλόμισθων εργατών, καθώς και τα επίπεδα των νόμιμων κρατήσεων. Επίσης, η κεντρική και οι περιφερειακές Κυβερνήσεις είναι αρμόδιες για τον καθορισμό κατώτατου μισθού για ορισμένες κατηγορίες εργαζόμενων. Οι τελευταίες είναι ακόμα αρμόδιες για τον καθορισμό του ωραρίου λειτουργίας, των υπερωριακών αμοιβών και των ελάχιστων προδιαγραφών των εργασιακών συνθηκών. 1 (Αύγουστος 2006). 15 A.T. Kearney, FDI Confidence Index, The Global Business Policy Council, October 200 Volume 7, p (Αύγουστος 2006). 17 Still in the Way Red Tape Continues to Make Life Hard for Business, The Economist, IMF New Delhi Office, A Summary of Economic News in India, Μάρτιος Still in the Way Red Tape Continues to Make Life Hard for Business, op. cit.

12 1 Αγορά Χωρίς Σύνορα Με κύριους στόχους την. Πληρωμή επιμισθίου. Για επιχειρήσεις που απασχολούν περισσότερα από είκοσι άτομα, προβλέ- ενίσχυση του εξαγωγικού πεται υποχρέωση καταβολής επιμισθίου σε κάθε προσανατολισμού της χώρας εργαζόμενο, ακόμα και κατά τα έτη που η επιχείρηση εμφανίζει ζημία. Καθορίζεται ελάχιστο πο- και της διεθνούς ανταγωνιστικότητας των σοστό και χρόνος καταβολής του, καθώς και το δικαίωμα της Κυβέρνησης να ελέγχει τη συμμόρφω- προϊόντων της, έχει συσταθεί στην Ινδία μια σειρά ση της επιχείρησης μέσω επιθεωρητών. περιοχών ειδικών προνομίων 5. Προστασία μητρότητας. Προβλέπεται δικαίωμα για τις επιχειρήσεις που άδειας και επιδόματος μητρότητας, απαλλαγή από δραστηριοποιούνται επικίνδυνα για την υγεία της εγκύου καθήκοντα και απαγόρευση απόλυσής της κατά τη διάρκεια της εντός τους. άδειας μητρότητας. 6. Ασφάλιση - Συνταξιοδότηση. Εργοδότες και εργαζόμενοι υποχρεούνται σε καταβολή εισφορών στο Ταμείο Πρόνοιας υπέρ των τελευταίων. Οι εργαζόμενοι υποχρεούνται να συμμετέχουν με ποσό τουλάχιστον ίσο με αυτό που καταβάλλεται από τους εργοδότες. 7. Πληρωμή εφάπαξ με τη συνταξιοδότηση. Προβλέπεται για τους εργαζόμενους σε συγκεκριμένους κλάδους (ορυχεία, σιδηρόδρομοι, εργοστάσια, κ.α.). 8. Αποζημίωση σε περίπτωση εργατικού ατυχήματος. Ισχύει για τους εργαζόμενους στη βιομηχανία και στις εμπορευματικές μεταφορές, αλλά όχι για τους υπαλλήλους γραφείου. Σε κάθε περίπτωση μη συμμόρφωσης των εργοδοτών, προβλέπεται επιβολή προστίμων ή και ποινή φυλάκισης για το νόμιμο εκπρόσωπο της επιχείρησης. Πρόσφατα, η Ινδική Κυβέρνηση ανακοίνωσε την πρόθεσή της να εισάγει ποσόστωση προσλήψεων εργαζόμενων από τις κατώτερες κάστες στον ιδιωτικό τομέα. 20 Μετά από αντιδράσεις του επιχειρηματικού κόσμου, επιτεύχθηκε συμβιβαστική λύση με βάση την οποία οι επιχειρήσεις θα προσλαμβάνουν περισσότερα μη προνομιούχα άτομα σε εθελοντική βάση και θα αναφέρουν προαιρετικά τον αριθμό των προσλήψεων του είδους στον ετήσιο απολογισμό τους Παρόλο που το σύστημα των καστών έχει κηρυχθεί παράνομο, εξακολουθεί να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην οργάνωση της Ινδικής κοινωνίας. Ήδη από το π.χ. υπήρξε βασικό όργανο επιβολής της εξουσίας σε αποκεντρωμένη βάση, αφού λειτουργούσε ως μέθοδος κοινωνικής διαστρωμάτωσης, καταμερισμού του εργατικού δυναμικού, αλλά και εξαναγκασμού. Σήμερα, εξακολουθούν να καταγράφονται περιστατικά καταπάτησης των δικαιωμάτων και διακρίσεων κατά των ατόμων προερχόμενων από χαμηλότερες κάστες. Οι Ινδικές Κυβερνήσεις επιχειρούν την ενσωμάτωσή τους στο κοινωνικό σύστημα (π.χ. μέσω της δέσμευσης θέσεων εργασίας στο δημόσιο τομέα), υποστηρίζεται ωστόσο, ότι οι ανώτερες κάστες υπονομεύουν τις προσπάθειες αυτές. Βλ. Φ. Γεωργίου Διεθνές Μάρκετινγκ και Πολιτιστικό Περιβάλλον: Το Ελληνικό Επιχειρείν στην Ινδική Αγορά, Διπλωματική Εργασία, ΕΣΔΔ, Τμήμα Οικονομικών Εμπορικών Υποθέσεων, Μάρτιος 2001, σ. 37 και (Σεπτέμβριος 2006) (Αύγουστος 2006).

13 Το επενδυτικό καθεστώς στην Ινδία 15 Κίνητρα Περιοχές ειδικών προνομίων Με κύριους στόχους την ενίσχυση του εξαγωγικού προσανατολισμού της χώρας και της διεθνούς ανταγωνιστικότητας των προϊόντων της, έχει συσταθεί στην Ινδία μια σειρά περιοχών ειδικών προνομίων για τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται εντός τους. Δευτερευόντως, και καθώς η στάση έναντι της εισροής ΑΞΕ φιλελευθεροποιείται, οι περιοχές αυτές λειτουργούν παράλληλα και ως κίνητρο για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων. Οι κυριότερες μορφές αφορούν τις Ειδικές Οικονομικές Ζώνες, τα Τεχνολογικά Πάρκα Ηλεκτρονικού Υλικού και τα Τεχνολογικά Πάρκα Λογισμικού. 22 Οι Ειδικές Οικονομικές Ζώνες είναι περιοχές που, όσον αφορά το εμπορικό τους καθεστώς, αντιμετωπίζονται ως ξένο έδαφος. Σε αυτές επιτρέπεται η εγκατάσταση βιομηχανιών, επιχειρήσεων παροχής υπηρεσιών και εμπορικών επιχειρήσεων, οι οποίες οφείλουν να έχουν κέρδη σε ξένο νόμισμα. Η δραστηριοποίηση εντός της Ζώνης τους δίνει τη δυνατότητα να εισάγουν αδασμολόγητα κεφαλαιουχικό εξοπλισμό και ανταλλακτικά, πρώτες ύλες και αναλώσιμα. Τα ίδια είδη μπορούν να τα προμηθεύονται, επίσης αδασμολόγητα, και από την Ινδία. Παρά τον εξαγωγικό τους χαρακτήρα, οι επιχειρήσεις της Ζώνης επιτρέπεται να πραγματοποιούν πωλήσεις και στο εσωτερικό, αλλά τότε τα αγαθά και οι υπηρεσίες τους επιβαρύνονται με τον ισχύοντα δασμό, καθώς θεωρούνται εισαγωγές. Πάντως, κάθε διακίνηση αγαθών από και προς αυτές, απαλλάσσεται από τελωνειακούς ελέγχους. Εξάλλου, μπορούν να επαναπατρίζουν ελεύθερα τις εισπράξεις από την εξαγωγική τους δραστηριότητα, ενώ χαίρουν επιπλέον φορολογικών προνομίων, όπως περιγράφεται στην επόμενη ενότητα. Σημειώνεται τέλος, ότι οι επιχειρήσεις που λειτουργούν εντός των Ειδικών Οικονομικών Ζωνών μπορούν να εξαιρεθούν από την εφαρμογή ορισμένων διατάξεων της εργατικής νομοθεσίας. 23 Πλεονεκτήματα παρέχονται και στους αναδόχους των Ειδικών Οικονομικών Ζωνών, που εκτός της αδασμολόγητης αγοράς ή εισαγωγής υλικών, έχουν τη δυνατότητα να αναπτύξουν εντός των Ζωνών δραστηριότητες παροχής κοινωφελών υπηρεσιών, υπηρεσιών εστίασης, στέγασης και ψυχαγωγίας. Σήμερα λειτουργούν 11 Ειδικές Οικονομικές Ζώνες στις πόλεις (πολιτείες) Kandla και Surat (Gujarat), Santa Cruz (Maharashtra), Cochin (Kerala), Falta και Manikanchan Salt Lake (West Bengal), Chennai (Tamil Nadu), Visakhapatnam (Andhra Pradesh), Noida (Uttar Pradesh), Indore (Madhya Pradesh) και Jaipur (Rajasthan). Επιπλέον, έχει εγκριθεί και προχωρά η υλοποίηση άλλων σαράντα δύο Ειδικών Οικονομικών Ζωνών, είτε από ιδιώτες, είτε από τις περιφερειακές Κυβερνήσεις Investing in India, op. cit.,pp , Ernst & Young India, Doing Business in India Tax and Business Guide op. cit, pp Still in the Way Red Tape Continues to Make Life Hard for Business op. cit. 2 (Αύγουστος 2006).

14 16 Αγορά Χωρίς Σύνορα Πλεονεκτήματα παρέχονται Δύο άλλες βασικές μορφές περιοχών ειδικών προνομίων είναι τα Τεχνολογικά Πάρκα Ηλεκτρονικού Υλι- και στους αναδόχους των Ειδικών Οικονομικών κού και τα Τεχνολογικά Πάρκα Λογισμικού. Σε αυτές εγκαθίστανται αποκλειστικά επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στους αντίστοιχους τομείς. Και εδώ Ζωνών, που εκτός της αδασμολόγητης αγοράς ή ισχύουν τα προνόμια προμήθειας βιομηχανικών πρώτων υλών και κεφαλαιουχικών αγαθών από το εξωτε- εισαγωγής υλικών, έχουν τη δυνατότητα να αναπτύξουν ρικό ή την Ινδία αδασμολόγητα. Σήμερα στην Ινδία εντός των Ζωνών λειτουργούν περισσότερα από σαράντα Τεχνολογικά δραστηριότητες παροχής Πάρκα Λογισμικού διεσπαρμένα σε όλη τη χώρα. 25 κοινωφελών υπηρεσιών, Αντίστοιχα, τέλος, πλεονεκτήματα ισχύουν για τις επιχειρήσεις καθαρά εξαγωγικού χαρακτήρα, ανεξάρτητα από το αν η έδρα τους βρίσκεται εντός κάποιας υπηρεσιών εστίασης, στέγασης και ψυχαγωγίας. περιοχής ειδικών προνομίων. Οι επιχειρήσεις αυτές, οφείλουν να έχουν αποκλειστικά εξαγωγική δράση και να εμφανίζουν κέρδη σε ξένο νόμισμα. Φορολογικά κίνητρα Μια σειρά φορολογικών κινήτρων παρέχονται σε επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε συγκεκριμένους κλάδους ή και ζώνες, ως εξής: % φορολογική απαλλαγή για δέκα χρόνια: 1.1 Σε επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην κατασκευή, λειτουργία και συντήρηση υποδομών (λιμάνια, αεροδρόμια, δρόμοι, γέφυρες, σιδηρόδρομοι, εσωτερική ναυσιπλοΐα, άρδευση, επεξεργασία και παροχή ύδατος, διαχείριση αποβλήτων, κ.α.). Η ίδια ρύθμιση ισχύει και για τις επιχειρήσεις που παράγουν, μεταφέρουν ή διανέμουν ενέργεια, όπως και για εκείνες που έχουν κατασκευάσει και διαχειρίζονται κάποια Ειδική Οικονομική Ζώνη ή Βιομηχανικό Πάρκο % φορολογική απαλλαγή επί των μερισμάτων ή των τόκων απολαμβάνουν και οι εταιρίες κεφαλαίου επιχειρηματικού κινδύνου που χρηματοδοτούν επιχειρήσεις του κλάδου της κατασκευής, λειτουργίας και συντήρησης υποδομών. 1.3 Σε επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε οριοθετημένες περιοχές ή σε επιλεγμένους κλάδους στις βορειοανατολικές πολιτείες και στις πολιτείες Sikkim, Uttaranchal και Himachal Pradesh % φορολογικής απαλλαγής επί κερδών από εξαγωγές χαίρουν ακόμα επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται εντός Ζωνών Ελεύθερου Εμπορίου, Τεχνολογικών Πάρκων Ηλεκτρονικού Υλικού ή Τεχνολογικών Πάρκων 25 (Αύγουστος 2006). 26 Ernst & Young India, Doing Business in India Tax and Business Guide op. cit, pp και , op. cit.

15 Το επενδυτικό καθεστώς στην Ινδία 17 Λογισμικού. Επιπλέον, οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται εντός των Πάρκων έχουν επιστροφή φόρου πωλήσεων, όταν προμηθεύονται εγχώρια αγαθά. Τα παραπάνω ισχύουν και για επιχειρήσεις αποκλειστικά εξαγωγικού χαρακτήρα, ανεξάρτητα από την περιοχή δραστηριοποίησής τους. Τέλος, η φορολογική απαλλαγή επί κερδών από εξαγωγές εφαρμόζεται ακόμα στην περίπτωση των παραγωγών ξύλινων ειδών χειροτεχνίας, ανεξάρτητα από περιοχή δραστηριοποίησης και εξαγωγικό ή όχι χαρακτήρα. 2. Οι επιχειρήσεις έχουν 100% φορολογική απαλλαγή επί κερδών από εξαγωγές για τα πέντε πρώτα χρόνια της λειτουργίας τους εντός Ειδικών Οικονομικών Ζωνών. Το ποσοστό της φοροαπαλλαγής μειώνεται στο 50% για τα επόμενα δύο χρόνια, ενώ μπορεί να επεκταθεί για τρία επιπλέον, εφόσον τα κέρδη της επιχείρησης τοποθετηθούν στο αποθεματικό της αντί να διανεμηθούν. Επιπλέον, παρέχεται στις επιχειρήσεις αυτές δυνατότητα προμήθειας εγχώριων αγαθών απαλλαγμένων από το φόρο πωλήσεων και υπηρεσιών απαλλαγμένων από φόρο υπηρεσιών. 3. Υπεράκτιες τράπεζες που λειτουργούν εντός Ειδικών Οικονομικών Ζωνών, έχουν δικαίωμα 100% φορολογικής απαλλαγής για εισόδημα που αποκτούν από συναλλαγές τους με άλλες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται εντός των Ζωνών αυτών. Το προνόμιο αυτό ισχύει για τρία χρόνια από την έναρξη λειτουργίας τους, ενώ για τα επόμενα δύο χρόνια η απαλλαγή μειώνεται στο 50%.. Επιχειρήσεις που αποθηκεύουν και μεταφέρουν σπόρους έχουν 100% φορολογική απαλλαγή επί των κερδών τους για τα πέντε πρώτα χρόνια της λειτουργίας τους και 30% για τα επόμενα πέντε % φορολογική απαλλαγή για επτά χρόνια έχουν, τέλος, και οι επιχειρήσεις διύλισης πετρελαίου. Κίνητρα των περιφερειακών κυβερνήσεων Κίνητρα εφαρμόζουν κατά καιρούς και οι περιφερειακές Κυβερνήσεις. Ένα από τα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα είναι η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος με προνομιακούς όρους, δηλαδή σε τιμές απαλλαγμένες από φόρους, σε σταθερές τιμές για κάποια χρόνια ή με εγγύηση αδιάλειπτης παροχής. 27 Άλλο ευρέως διαδεδομένο περιφερειακό κίνητρο αφορά τη χρηματοδότηση δραστηριοτήτων που εγκαθίστανται σε συγκεκριμένες περιοχές. Το ύψος της χρηματοδότησης κυμαίνεται ανάλογα με τον κλάδο, το επίπεδο ανάπτυξης της περιοχής εγκατάστασης ή άλλα κατά περίπτωση κριτήρια. Έτσι, για παράδειγμα στην πολιτεία Madhya Pradesh, που διαθέτει ένα από τα υψηλότερα επίπεδα φτώχιας στη χώρα, η τοπική Κυβέρνηση χρηματοδοτεί το 30% του κόστους εγκατάστασης επιχειρήσεων πληροφορικής, υπό τον όρο ότι θα απασχολούν περισσότερους από εκατό εργαζόμενους. Επιπλέον, προσφέρεται απαλλαγή από το φό- 27 Ibid., pp

16 18 Αγορά Χωρίς Σύνορα Επιχειρήσεις έχουν 100% φορολογική απαλλαγή επί κερδών από εξαγωγές για τα πέντε πρώτα χρόνια της λειτουργίας τους εντός Ειδικών Οικονομικών Ζωνών. ρο χαρτοσήμου για την απόκτηση ακινήτων από χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις, ενώ σε περίπτωση που επιχείρηση οποιουδήποτε κλάδου απασχολεί περισσότερους από πεντακόσιους εργαζόμενους, παρέχεται δωρεάν γη για την εγκατάστασή της. 28 Υπηρεσίες προς επενδυτές Προκειμένου να διευκολυνθούν οι υποψήφιοι επενδυτές, έχει συσταθεί Γραμματεία Βιομηχανικής Αρωγής (Secretariat of Industrial Assistance) υπό την εποπτεία του Ινδικού Υπουργείου Εμπορίου και Βιομηχανίας. Λειτουργεί ως σημείο εξυπηρέτησης μιας στάσης για την υποδοχή και τη διαχείριση των αιτήσεων για επενδύσεις που χρήζουν Κυβερνητικής έγκρισης, καθώς και για όποιες άλλες διατυπώσεις ενδέχεται να απαιτούνται (περιβαλλοντικές άδειες, αιτήσεις σύνδεσης με υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, αγορά και χρήση γης, κ.α.). Έτσι, λειτουργεί σαν σύνδεσμος μεταξύ του επενδυτή, της κεντρικής και των περιφερειακών Κυβερνήσεων, ενώ παρακολουθεί την επένδυση σ όλη τη διάρκεια υλοποίησής της. Εξάλλου, το Τμήμα Βιομηχανικής Πολιτικής και Προώθησης του Υπουργείου Εμπορίου και Βιομηχανίας εκδίδει μια σειρά εντύπων αναφορικά με τις ισχύουσες πολιτικές και το επενδυτικό κλίμα στη χώρα, τις οποίες και διαθέτει επιτόπια αλλά και μέσω των διπλωματικών αποστολών της Ινδίας στο εξωτερικό. Οι ίδιες πληροφορίες παρέχονται στο επενδυτικό κοινό και μέσω του δικτυακού της τόπου, στον οποίο φιλοξενούνται πλήρης οδηγός επενδύσεων σε επτά γλώσσες, δελτία τύπου και ανακοινώσεις για αλλαγές πολιτικών, πληροφορίες για βασικούς νόμους, στατιστικά στοιχεία, λεπτομέρειες για τους κύριους οικονομικούς κλάδους, υποδείγματα όλων των δυνατών αιτήσεων, κλπ. Επιπλέον, δίνεται η δυνατότητα στους επενδυτές να υποβάλλουν online τα ερωτήματά τους και να λάβουν απάντηση είτε άμεσα (μέσω της υπηρεσίας chat), είτε εντός είκοσι τεσσάρων ωρών (μέσω της υπηρεσίας bulletin board). 29 Προωθητικό και πληροφοριακό χαρακτήρα έχει και ο δικτυακός τόπος του κρατικού οργανισμού India Brand Equity Foundation, στον οποίο φιλοξενούνται αναφορές, έρευνες και εξελίξεις για τους πιο δυναμικούς κλάδους της χώρας, καθώς και για την Ινδία συνολικά ως επενδυτικό προορισμό. Στο επίπεδο βελτίωσης της εσωτερικής αποτελεσματικότητας του κρατικού μηχανισμού στη διαχείριση των αιτήσεων για επενδύσεις, σημειώνεται η ίδρυση της Αρχής Υλοποίησης ΑΞΕ (Foreign Investment Implementation Authority). Στόχος της είναι η διασφάλιση της γρήγορης επεξεργασίας των αιτήσεων για εισροή ΑΞΕ, ενώ η λειτουργία της υποβοηθάται από ειδικές επιτροπές ταχείας 28 India and You, Madhya Pradesh: The Heart of India, Number 1, July August Investing in India, op. cit., pp

17 Το επενδυτικό καθεστώς στην Ινδία 19 Πίνακας 4 Διμερείς συμφωνίες προστασίας επενδύσεων εξυπηρέτησης που έχουν συσταθεί σε τριάντα Υπουργεία. Τέλος, έχει θεσμοθετηθεί η λειτουργία επιχειρηματικού διαμεσολαβητή, ο οποίος δέχεται και διαχειρίζεται τις καταγγελίες των επιχειρήσεων που αντιμετωπίζουν καθυστερήσεις στην έκδοση των απαιτούμενων αδειών και στην υλοποίηση των επενδύσεών τους, λόγω γραφειοκρατικών κωλυμάτων.

18 20 Αγορά Χωρίς Σύνορα Αξιολόγηση πολιτικών Κίνητρα εφαρμόζουν κατά καιρούς και οι H σταδιακή φιλελευθεροποίηση των πολιτικών για περιφερειακές Κυβερνήσεις. τις ΑΞΕ σε συνδυασμό με τα πιο πρόσφατα κίνητρα Ένα από τα πιο συχνά και την ευρύτερη μεταρρύθμιση σε τομείς που επηρεάζουν άμεσα ή έμμεσα την εισροή και εκροή επεν- χρησιμοποιούμενα είναι η παροχή ηλεκτρικού δύσεων, είχαν την αναμενόμενη απήχηση στους επενδυτές. Σε όλη την πορεία της Ινδίας, από την ανε- ρεύματος με προνομιακούς ξαρτησία της ως σήμερα, συντελέστηκαν σημαντικές όρους, δηλαδή σε τιμές μεταβολές: από τα κίνητρα που ώθησαν ξένους και απαλλαγμένες από φόρους. εγχώριους επενδυτές να τοποθετήσουν τα κεφάλαιά τους στην Ινδία ή στο εξωτερικό αντίστοιχα, ως τους οικονομικούς κλάδους που συγκέντρωσαν το ενδιαφέρον τους και τις χώρες στόχους για την εκροή ΑΞΕ. Μεταβολές που ήρθαν σαν φυσική συνέπεια των κρατικών πολιτικών, αλλά σταδιακά, και σαν συνέπεια της εξέλιξης του επιπέδου ανάπτυξης της Ινδίας, της ωριμότητας των επιχειρήσεών της και της παγκοσμιοποίησης των αγορών. Σε κάθε περίπτωση πάντως, το μίγμα των πολιτικών που εφαρμόσθηκε θα πρέπει να θεωρείται επιτυχές, αφού τόσο η εισροή, όσο και η εκροή ΑΞΕ διατήρησαν σε όλη τη διάρκεια της μεταρρύθμισης και με ελάχιστες εξαιρέσεις, σταθερά αυξητική τάση, ενώ ειδικά μετά το 2000 η εξέλιξή τους υπήρξε εντυπωσιακή. Ωστόσο, η σύγκριση με τις επιδόσεις άλλων δυναμικών αναπτυσσόμενων οικονομιών καταδεικνύει τη σημαντική υστέρηση της Ινδίας, ακόμα και σήμερα, στο ύψος της εισροής, κυρίως, ΑΞΕ. Το γεγονός αυτό υπονοεί μια σειρά αδυναμιών της χώρας που δρουν ανασταλτικά στην προσέλκυση επενδύσεων, και που προφανώς, ούτε οι φιλελεύθερες πολιτικές, ούτε τα κίνητρα μπορούν να αντισταθμίσουν. Η επιτάχυνση της φιλελευθεροποίησης των πολιτικών που συντελέστηκε στην Ινδία τα τελευταία χρόνια είχε θεαματικά αποτελέσματα, καθώς η ετήσια εισροή ΑΞΕ κατά το τελευταίο οικονομικό έτος, σχεδόν πενταπλασιάσθηκε σε σχέση με το μέσο όρο της προηγούμενης δεκαετίας. 30 Έτσι, παρά το γεγονός ότι ο αρχικός ενθουσιασμός των ξένων επενδυτών μετριάστηκε μετά το μέγιστο του , οι ΑΞΕ ανέκαμψαν το οικονομικό έτος , κυρίως λόγω της αύξησης του επιτρεπόμενου ορίου επένδυσης στις τηλεπικοινωνίες και στις αεροπορικές μεταφορές. 31 Εξάλλου, η ελάφρυνση των περιορισμών στους τομείς απόσταξης, φυσικού αερίου, διανομής ενέργειας, αλλά και λιανικού εμπορίου, εξηγεί την περαιτέρω βελτίωση του Με βάση τα διεθνή πρότυπα, δηλαδή συμπεριλαμβάνοντας όχι μόνο την καθαρή εισροή ΑΞΕ, αλλά ακόμα τα επανεπενδεδυμένα κέρδη και λοιπά κεφάλαια. 31 Reserve Bank of India, Annual Report , , p Reserve Bank of India, Annual Report , , p. 96.

19 Το επενδυτικό καθεστώς στην Ινδία 21 Γράφημα 1 Εισροή ΑΞΕ (σε εκ. δολάρια) Πηγές: Ministry of Commerce and Industry, Department of Industrial Policy & Promotion, Reserve Bank of India Διαφορετική εικόνα παρουσιάζουν οι επενδύσεις χαρτοφυλακίου. Δεκατρία χρόνια αφότου επιτράπηκε για πρώτη φορά σε θεσμικούς επενδυτές να εισέλθουν στην Ινδική αγορά, το ύψος των επενδύσεων χαρτοφυλακίου ξεπερνά σήμερα κατά πολύ αυτό των ΑΞΕ, γεγονός που υποδηλώνει μεν την εμπιστοσύνη των επενδυτών στην Ινδική οικονομία, αλλά και την απροθυμία τους να εισέλθουν στη χώρα με επενδύσεις μόνιμου χαρακτήρα. Ωστόσο, η πτώση του χρηματιστηριακού δείκτη Sensex περισσότερο από 15% σε σχέση με το επίπεδο όπου βρισκόταν το Μάιο του 2006 και οι προβλέψεις για νέα υποχώρηση της ρούπιας σε σχέση με το δολάριο, έκαναν τους θεσμικούς επενδυτές να ρευστοποιήσουν μεγάλο μέρος των επενδύσεών τους. Άλλωστε, την κατάσταση δε βοήθησε και η ανακοίνωση του Πρωθυπουργού ότι παγώνει τη διαδικασία των αποκρατικοποιήσεων, προκειμένου να μην αποσύρει την εμπιστοσύνη του ένα από τα κόμματα της αριστεράς που στηρίζει την Κυβέρνηση συνασπισμού της χώρας. 33 Όσον αφορά τους κλάδους στους οποίους κατευθύνονται οι ΑΞΕ, η βιομηχανία εξακολουθεί να αποτελεί ελκυστικό πεδίο για τους επενδυτές, αν και μεγάλο ενδιαφέρον φαίνεται να συγκεντρώνουν και οι υπηρεσίες. Οι προτιμήσεις αυτές ήρθαν σαν αποτέλεσμα αφενός της ραγδαίας ανάπτυξης του Ινδικού κλάδου πληροφορικής, και αφετέρου της διάγνωσης των αδυναμιών και αναγκών της Ινδικής οικονομίας που οδήγησαν σε αντίστοιχα φιλικότερες επενδυτικές πολιτικές. Έτσι, η σταδιακή αύξηση των ορίων επένδυσης στους τομείς της ενέργειας, των τηλεπικοινωνιών και των υπηρεσιών (χρηματοοικονομικών, μεταφορικών 33 Market Meltdown Exposes Some Structural Weaknesses, Financial Times, και (Αύγουστος 2006).

20 22 Αγορά Χωρίς Σύνορα Η σύγκριση με τις και άλλων), καθώς και τα αντίστοιχα κίνητρα για ορισμένους από αυτούς, αντικατοπτρίζουν την πρόθεση επιδόσεις άλλων δυναμικών των Ινδικών Κυβερνήσεων να εξασφαλίσουν τις απαιτούμενες για την ανάπτυξη της χώρας υποδομές. Αντί- αναπτυσσόμενων οικονομιών καταδεικνύει τη στοιχα, επενδυτικά κίνητρα όπως αυτά που παρέχονται σημαντική υστέρηση της στις περιοχές ειδικών προνομίων, καταδεικνύουν την Ινδίας, ακόμα και σήμερα, πρόθεση ενίσχυσης της διεθνούς ανταγωνιστικότητας στο ύψος της εισροής, των ήδη επιτυχημένων στο εσωτερικό της χώρας κλάδων, πρωταρχικά της πληροφορικής, αλλά και της βιο- κυρίως, ΑΞΕ. μηχανίας. Από την άλλη πλευρά, η ανταπόκριση των ξένων επενδυτών στο νέο διαμορφούμενο περιβάλλον με τη συρροή κεφαλαίων στους παραπάνω κλάδους, φαίνεται να ισορροπεί ανάμεσα σε διαφορετικές τάσεις: Πρώτον, είναι βέβαιο ότι τα επενδυτικά κίνητρα λειτουργούν ενθαρρυντικά για την εισροή ΑΞΕ, χωρίς ωστόσο να αφήνουν μεγάλο περιθώριο για αξιοποίηση της τεράστιας εσωτερικής αγοράς και άρα να υπονομεύουν τις εγχώριες επιχειρήσεις, καθώς έχουν σχεδόν πάντα τη ρήτρα του εξαγωγικού προσανατολισμού. Το ότι οι ξένες επιχειρήσεις επενδύουν στις περιοχές ειδικών προνομίων, σημαίνει ότι αντιμετωπίζουν την Ινδία ως εξαγωγική βάση, αναζητώντας αποτελεσματικότερες μεθόδους παραγωγής, λόγω του χαμηλότερου κόστους του ανθρώπινου δυναμικού και των φορολογικών και άλλων προνομίων. Αυτό εξηγεί και το γεγονός ότι οι αναπτυγμένες χώρες εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το μισό των εισερχόμενων ΑΞΕ στην Ινδία. 3 Παραδείγματα τέτοιων επενδύσεων, αποτελούν η μονάδα παραγωγής της Nokia (Φινλανδία) στην Ειδική Οικονομική Ζώνη της πολιτείας Tamil Nadu, η δραστηριοποίηση των IBM, HP (ΗΠΑ) και πολλών άλλων πολυεθνικών του κλάδου πληροφορικής στο Τεχνολογικό Πάρκο Λογισμικού της Hyderabad. 35 Εξάλλου, αν και η παροχή κινήτρων ενέχει πάντα τον κίνδυνο προσέλκυσης ευκαιριακών επενδύσεων, φαίνεται πως η Ινδία έχει μεγάλο περιθώριο να επωφεληθεί ακόμα και από αυτές: η απόκτηση ξένης τεχνολογίας, αλλά και το σταδιακό χτίσιμο μιας φήμης ως εξαγωγικής δύναμης αξιόπιστων και ποιοτικών προϊόντων, εξακολουθούν να είναι στόχοι μείζονος σημασίας για τη χώρα. 36 Δεύτερον, το μέγεθος της εσωτερικής αγοράς είναι σαφές ότι δεν αφήνει τους επενδυτές αδιάφορους. Ακόμα και χωρίς τα πλεονεκτήματα των ειδικών περιοχών προνομίων, ακόμα και με τους υφιστάμενους περιορισμούς, η Ινδία παρα- 3 Εκτός από τη Λετονία και τη Λιθουανία, όλες οι υπόλοιπες χώρες της ΕΕ είναι παρούσες στην Ινδία. Με συνολικές ΑΞΕ 2,68 εκ. δολάρια από τον Αύγουστο του 1991 ως το Μάρτιο του 2006, η Ελλάδα κατατάσσεται 65η σε σύνολο 113 χωρών προέλευσης κεφαλαίων για την Ινδία (Αύγουστος 2006), stpunits/units_i.html (Αύγουστος 2006). 36 A.T. Kearney, FDI Confidence Audit: India, Global Business Policy Council, February 2001, p. 1.