Εσωτερικός έλεγχος στις μονάδες υγείας του δημοσίου : δύο χρόνια εφαρμογής. -Από το εργαλείο διοίκησης στην «φθηνή» υποχρεωτικότητα-

Transcript

1 Εσωτερικός έλεγχος στις μονάδες υγείας του δημοσίου : δύο χρόνια εφαρμογής. -Από το εργαλείο διοίκησης στην «φθηνή» υποχρεωτικότητα- Προβληματισμοί και προτάσεις. Οι συνθήκες εμπλοκής της χώρας σε καταστάσεις εποπτείας των δανειστών της επέφερε μια σειρά από αποτελέσματα. Τα περισσότερα από αυτά χαρακτηρίζονται σαν επαχθή. Ο θεσμός τους Εσωτερικού Ελέγχου (internal audit) στις δημόσιες μονάδες δημόσιας υγείας έμοιαζε να είναι ένα από τα λίγα θετικά αποτελέσματα. Μέχρι που μπήκε στα γνωστά «γρανάζια» της Ελληνικής πραγματικότητας. Ο Νόμος 4025/2011 με το άρθρο 25 προσπάθησε, μετά από παρεμβάσεις του Ελληνικού Ινστιτούτου Εσωτερικών Ελεγκτών, να καθορίσει ένα πλαίσιο «περιορισμένης» λειτουργίας των μονάδων Εσωτερικού Ελέγχου στις μονάδες Δημόσιας Υγείας λόγω κυρίως των ερμηνευτικών εγκυκλίων του Υπουργείου Υγείας. Πέραν αυτών των εγκυκλίων ο ίδιος ο Νόμος όριζε την λειτουργία των ελεγκτικών επιτροπών που θεσμοθετούνται σε παγκόσμια πρωτοτυπία με την παρουσία σε αυτές του ίδιου του εσωτερικού ελεγκτή. Η παγκόσμιες πρωτοτυπίες συνεχίστηκαν όταν «από το παράθυρο» επιτράπηκε η παρουσία εταιριών εσωτερικού ελέγχου που εκτός από τον εσωτερικό έλεγχο ορίζονται εκείνες βάσει επίσημων εγγράφων ΥΠΕ, μέλη επιτροπών ελέγχου.(!!) Να σημειώσουμε ότι η αρχική διάταξη του Νόμου πριν οριστικοποιηθεί μιλούσε για επιλογή εσωτερικών ελεγκτών και μελών επιτροπής- μόνον από το επίσημο μητρώο ΔΕΚΟ του Υπουργείου Οικονομικών στο οποίο εγγράφονται φυσικά πρόσωπα. Κατόπιν παρέμβασης των «ψυχραιμότερων» και του Ελληνικού Ινστιτούτου Εσωτερικών Ελεγκτών προστέθηκε ένα «και» και μάλλον άνοιξε μαζί και ο ασκός του Αιόλου. Έτσι κι αλλιώς σε αυτή τη χώρα οι άνεμοι αλλά και οι αεριτζήδες πάντα ευημερούσαν. Έπρεπε να βοηθηθούν και τώρα Έτσι εκτός από φωτογραφικές επιλογές εταιριών και εσωτερικών ελεγκτών που μάλιστα κάποιοι κατηγόρησαν και με αρετή και τόλμη οι ίδιοι ακολούθησαν- είδαμε «εταιρίες» να έχουν ή να απαιτείται να έχουν Phd και ECDL!! Η περιπέτεια δε και οι παγκόσμιες πρωτοτυπίες συνεχίζονται.

2 Και συνεχίζονται εις βάρος της ποιότητας της παροχής της εν λόγω «ιδιάζουσας» δραστηριότητας αυτής του εσωτερικού ελέγχου- για την οποία το Ελληνικό Δημόσιο Νοσοκομείο, μόνον έτοιμο να αποδεχτεί δεν ήταν. Τέλος για να είμαστε και δίκαιοι, πρόσφατη εγκύκλιος του ΥΥΚΑ με αριθμό πρωτοκόλλου 53560/ και θέμα «Υλοποίηση εργασιών για πλήρη ανάπτυξη του Διπλογραφικού Συστήματος» δίνει την «οδηγία» για μια περισσότερο προσωπική σχέση του εσωτερικού ελεγκτή με την μονάδα υγείας που υπηρετεί, προτρέποντας αόριστα και έμμεσα για εσωτερικούς ελεγκτές φυσικά πρόσωπα με αυτοπρόσωπη παρουσία. Ιδιαιτερότητες του Εσωτερικού Ελέγχου. Ακόμα και σε έναν άνθρωπο που εργάζεται στον Εσωτερικό έλεγχο δέκα επτά χρόνια και είναι και εξειδικευμένος εκπαιδευτής θεμάτων εσωτερικού ελέγχου του είναι δύσκολο να περιγράψει σε λίγες γραμμές τις ιδιαιτερότητές του Εσωτερικού Ελέγχου ειδικά σε περιβάλλοντα σαν το Ελληνικό που η δέσμευση της Διοίκησης βασικό και ουσιώδες προαπαιτούμενο- είναι κατά το πλείστον αίολη. Η περιπλοκή δε του όλου θέματος σε συνάρτηση και με το τυπικό ασυμβίβαστο του εσωτερικού ελεγκτή με το μέλος της ελεγκτικής επιτροπής που προαναφέρθηκε κάνει τα πράγματα, ως προς την ουσιαστική και πρακτική περιγραφή του εν λόγω ρόλου, ακόμα πιο δύσκολα. Θα προσπαθήσω λοιπόν να τονίσω μερικά στοιχεία ως προς των προβληματισμό και την εξαγωγή συμπερασμάτων, μετά από όσα βίωσα όλα αυτά τα χρόνια στον επαγγελματικό στίβο αλλά και τα τελευταία δύο στις δημόσιες μονάδες υγείας. 1)επικοινωνιακές και γνωστικές δεξιότητες: Ο εσωτερικός ελεγκτής από τη φύση του δεν ασχολείται κατά κύριο λόγο με νούμερα. Ασχολείται με την κατανόηση των λειτουργιών στη πράξη- που ασκείται το audit, εκτιμά κινδύνους και παράλληλα σε ουσιαστική συμφωνία, τις περισσότερες φορές και με συμμετοχή των ελεγχόμενων προβαίνει σε εποικοδομητικές προτάσεις και ουσιώδη συμβουλευτική μέσω αυτών των προτάσεων που είναι κυρίως γραπτές εκθέσεις- αλλά και προφορικές. Η παραπάνω αλληλουχία προβάλει ένα βαθμό δυσκολίας, ειδικά όταν μιλάμε για το Ελληνικό Δημόσιο Νοσοκομείο στο οποίο επικρατεί κατάσταση χάους ή λίγο πριν το χάος- εργασιακής και επαγγελματικής ανασφάλειας αλλά και άλλων εγγενών ιδιαιτεροτήτων. Αυτές είναι:

3 η σχετικά πρόσφατη εφαρμογή επικαιροποιημένων λογιστικών και οικονομικών πρακτικών (ΕΓΛΣ, Προϋπολογισμοί, Μητρώο δεσμεύσεων κλπ) αλλά και η εφαρμογή σύγχρονη και μελλοντική- τεχνολογικών καινοτομιών στις διοικητικές δομές ή στις λειτουργίες των Δημόσιων Νοσοκομείων που είναι κάτι παραπάνω από απαραίτητες. Υπό αυτές τις συνθήκες κάποιοι συνάδελφοι ή στελέχη της αγοράς έσπευσαν να προτείνουν ότι οι εταιρίες παροχής υπηρεσιών εσωτερικού ελέγχου θα υπερτερούσαν, των απλών εσωτερικών ελεγκτών αγνοώντας προφανώς τις συνήθεις πρακτικές των εν λόγω εταιριών και το κίνδυνο επικοινωνιακής αδυναμίας «άπειρων» στελεχών που συνήθως χρησιμοποιούνται για μείωση κόστους και μεγιστοποίηση αμοιβών των partners τους. Επίσης αγνοήθηκε ότι στις εν λόγω εταιρίες που επιχείρησαν να «σερβίρουν» το Ελληνικό Δημόσιο Νοσοκομείο από όσο γνωρίζω τουλάχιστο- δεν έχουν περιληφθεί «γνώστες» των λειτουργιών των Δημόσιων Μονάδων Υγείας. Φυσικά και οι Εσωτερικοί Ελεγκτές, φυσικά πρόσωπα, είτε από την έλλειψη επαγγελματισμού είτε από και υπό την πίεση του «ελεύθερου ανταγωνισμού» των αμοιβών, έριξαν νερό στο μύλο της έκπτωσης της ποιότητας των υπηρεσιών. Έκπτωση ποιότητας που έγινε αντιληπτή με διάφορες πρακτικές όπως εκείνες που κάποιοι «συνάδελφοι» υιοθέτησαν αφού στήθηκαν στις πόρτες των Νοσοκομείων ώστε να διαπιστώσουν.τη τήρηση του ωραρίου, λες και το σοβαρότερο πρόβλημα στο Ελληνικό Δημόσιο νοσοκομείο ήταν η τυπική τήρηση του ωραρίου 2)Άγνοια των νοσοκομειακών στελεχών κάθε επιπέδου για το λειτούργημα των εσωτερικών ελεγκτών και του εσωτερικού ελέγχου: Κατά την έναρξη των δραστηριοτήτων μου στα Νοσοκομεία της 2 ης ΥΠΕ (Νοσοκομεία νησιωτικών και απομεμακρυσμένων περιοχών) οι πάντες, πλην ελαχίστων, με αντιμετώπισαν με άγνοια και επιφυλακτικότητα. Έπρεπε να επιστρατευθούν όλες οι δεξιότητές ώστε να πεισθούν όλοι ότι ο ρόλος του εσωτερικού ελέγχου είναι μια προσπάθεια προς «θετική» κατεύθυνση. Ανεξάρτητα του πόσο το έχω επιτύχει εκτιμώ ότι ακόμα υπάρχει μεγάλη απόσταση από το να κατανοηθούν επαρκώς αυτά, αλλά κυρίως το ότι ο εσωτερικός έλεγχος δεν είναι μια απλή παροχή υπηρεσιών ειδικά υπό τις συνθήκες που προσπάθησα να περιγράψω. Σίγουρα ακόμα και τώρα πολύ λίγοι είναι εκείνοι που κατανοούν τις ευκαιρίες που ένα καλοδουλεμένο τμήμα εσωτερικού ελέγχου τελικώς παρέχει.

4 Σημαντικό «θέμα» αποτελούν επίσης οι επιτροπές ελέγχου Η λειτουργία των επιτροπών ελέγχου θα πρέπει να είναι μια υψηλού επιπέδου «υποβοηθητική» λειτουργία των Διοικητικών Συμβουλίων των Δημόσιων Νοσοκομείων. Η λειτουργία αυτή θα υποστηρίζει τη Διοίκηση του Νοσοκομείου ώστε ακόμα και σε αυτά τα πλαίσια που αυτή σήμερα λειτουργεί, να καθίσταται ικανή και επαρκής ώστε να εκτιμά κινδύνους, να πληροφορείται σωστά και να αποφασίζει με το μικρότερο δυνατό ρίσκο αλλά και να ελέγχει με εποικοδομητικό τρόπο το Δημόσιο Νοσοκομείο. Φυσικά για όλα αυτά που περιγράφονται εδώ θα πρέπει να διευκρινίσουμε όσο μπορούμε και για άλλη μια φορά - ότι ο Εσωτερικός Έλεγχος είναι μια δραστηριότητα στην οποία πρέπει οι Διοικήσεις να συνυπολογίζουν εκτός από την τιμή των υπηρεσιών του, τον «τρόπο» που αυτές παρέχονται πέραν των τυπικώνκαι τα «πρόσωπα» που εμπλέκονται ή μπορούν να εμπλακούν. Παράλληλα θα είναι σκόπιμο να λαμβάνεται υπόψη το κατά πόσο οι προτάσεις που κάνει ο Εσωτερικός Ελεγκτής είναι κατανοητές και αφομοιώσιμες από τον οργανισμό στον οποίο παρέχει τις υπηρεσίες του. Το Ωνάσειο καρδιοχειρουργικό Κέντρο για παράδειγμα (ίδρυμα που βέβαια είναι ιδιάζουσας ιδιοκτησιακής υπόστασης) στην προκήρυξη για τον εσωτερικό ελεγκτή δεν έβαλε ενδεικτικό ποσό ή όριο και κάλεσε σε συνεντεύξεις τις υποψηφιότητες εκείνες που έκρινε «ενδιαφέρουσες». Αντίστοιχα και άλλα δημόσια Νοσοκομεία επέλεξαν πρόσφατα την «συμφερότερη» τιμή με κριτήρια- και προσωπικές συνεντεύξεις αντίστοιχα. 3)Ρόλος του Υπουργείου Υγείας και των αρχών: Το υπουργείο Υγείας περισσότερο από ποτέ, καλείται να ξεκαθαρίσει το τοπίο αναφορικά με το πλαίσιο και τη λειτουργία του εσωτερικού ελέγχου στα πλαίσια που το Υπουργείο οικονομικών κατευθύνει την φιλοσοφία και την εφαρμογή του, εκεί που αυτό το Υπουργείο Οικονομικών-εφαρμόζει. Στο πλαίσιο αυτό θα μπορούσε μια ορθά θεσμοθετημένη στελεχωμένη Επιτροπή Ελέγχου στα σύγχρονα πρότυπα, σε κάθε οντότητα Υγείας, ή ΥΠΕ, να βοηθήσει πραγματικά τα Διοικητικά συμβούλια και γενικά τις Διοικήσεις των Νοσοκομείωννα επιτελέσουν το δύσκολο έργο τους. Η εν λόγω βοήθεια αναφορικά με τις επιτροπές ελέγχου θα μπορούσε να περιλαμβάνει ως εκ τούτου μια διεργασία εκμάθησης στη πράξη των σύγχρονων διοικητικών πρακτικών αλλά και της χρήσης των «εργαλείων» που θεσμοθετήθηκαν ή μπορούν να θεσμοθετηθούν αναφορικά με τα Νοσοκομεία όπως ένας

5 αποτελεσματικός ουσιαστικός και κατάλληλος εσωτερικός έλεγχος, θέματα value of money των παρεχόμενων υπηρεσιών εσωτερικού ελέγχου κλπ. Εξαιρετικά υποβοηθητικό θα ήταν να υπάρχει και μια προκαθορισμένη «αξιολόγηση» -όπως απαιτούν και τα πρότυπα των εσωτερικών ελεγκτών. Η εν λόγω αξιολόγηση μοιάζει τουλάχιστο τη στιγμή αυτή «εξωφρενική ουτοπία» λόγω έλλειψης πόρων αλλά και κουλτούρας για κάτι τέτοιο. Επίσης θα είναι σκόπιμο να υπάρχει μια ευρύτερη εφαρμογή του θεσμού πέραν από τα πολύ τυπικά που ορίζονται στις εγκυκλίους και τα οποία ασφαλώς θα καθορίζονται όχι στη σύμβαση αλλά στην εκάστοτε πρόοδο των έργων του εσωτερικού ελεγκτή στο Νοσοκομείο σε συνεννόηση με την ανεξάρτητη πια επιτροπή ελέγχου και ουσιαστικά με το ίδιο το Δ.Σ. Άλλωστε οι Εγκύκλιοι του Υπουργείου μόνον συμβουλευτικό χαρακτήρα μπορούν τελικά να έχουν καθώς η πορεία του Εσωτερικού Ελέγχου και ο απολογισμός δράσης αφορούν την Επιτροπή Ελέγχου και το Διοικητικό Συμβούλιο του οργανισμού αναφοράς στην περίπτωσή μας το Νοσοκομείο. 4)Ρόλος του Ελληνικού Ινστιτούτου Εσωτερικών Ελεγκτών: Το ΕΙΕΕ είναι σκόπιμο να αντιληφθεί την κρίσιμη καμπή του επαγγέλματος. Οι καιροί κρίσης είναι καιροί ευκαιριών για το θεσμό του εσωτερικού ελέγχου, θεσμό που συμβάλει κάτω από συνθήκες στην επιχειρησιακή συνέχεια. Οι συνθήκες αυτές δεν φαίνεται κατά την επικρατούσα άποψη και άποψή μου να υπάρχουν στο πεδίο «μονάδες Δημόσιας Υγείας» αλλά και αλλού. Ο φορέας το Ελληνικό ινστιτούτο εσωτερικών ελεγκτών-καλείται σε ενέργειες που πιθανά να απαιτούνται στα όρια των δυνατοτήτων του. Κάτι τέτοιο δεν είναι πρόδηλο όταν αυτές οι γραμμές γράφονται. Το Ελληνικό Ινστιτούτο Εσωτερικών Ελεγκτών φυσικά - λαμβάνει πρωτοβουλίες που όμως φαίνονται εξαιρετικά εξασθενημένες στη πράξη. Γι αυτό και η εφαρμογή του Εσωτερικού Ελέγχου στην χώρα μας γενικά- φαίνεται να «καρκινοβατεί» παρά την από δεκαετίας εφαρμογή του σε εταιρίες εισηγμένες στο χρηματιστήριο αλλά και σε άλλους οργανισμούς.

6 Αντί επιλόγου: Οι προσπάθειες όλων των επαγγελματιών που δραστηριοποιούνται στο χώρο του εσωτερικού ελέγχου αλλά και της ηγεσίας και των στελεχών ολόκληρης της πυραμίδας διοίκησης του ΥΥΚΑ, πρέπει να συμπορεύονται τόσο για τη προστασία του θεσμού του εσωτερικού ελέγχου γενικά όσο -και κυρίως -για την προστασία των επιχειρήσεων και οργανισμών στους οποίους με οποιοδήποτε τρόπο υπηρετεί ο εσωτερικός έλεγχος. Ο εσωτερικός έλεγχος όπως και πάρα πολλοί θεσμοί στην Ελλάδα- βρίσκεται σε λανθασμένο μάλλον δρόμο για λόγους που προαναφέρθηκαν αλλά μπορούν να εκτιμηθούν και από τους κάθε είδους εμπλεκομένους στο χώρο υγείας αλλά και γενικότερα. Το κυριότερο όμως είναι ότι αναφορικά με τις Μονάδες παροχής του αγαθού της υγείας Δημοσίως δεν υπάρχουν ενθαρρυντικά στοιχεία στον ορίζοντα. Αθήνα Καλοκαίρι 2013 Χρήστος Νομικός Md Εσωτερικός ελεγκτής Τακτικό μέλος Ελληνικού και Διεθνούς Ινστιτούτου Εσωτερικών Ελεγκτών. Εσωτερικός Ελεγκτής Νοσοκομείων 2 ης ΥΠΕ Βιβλιογραφία: Ο Σύγχρονος Εσωτερικός Έλεγχος Π. Παπαστάθη Σύγχρονα θέματα ελεγκτικής και Εσωτερικού Ελέγχου Χ. Νεγκάκης Π.Ταχυνάκης Πλαίσιο επαγγελματικής εφαρμογής του εσωτερικού Ελέγχου ΕΙΕΕ Εγκύκλιος 53560/ ΥΥΚΑ. Διατάξεις του άρθρου 25 του νόμου 4025/11 (ΦΕΚ 228/Α/2011) Εκθέσεις Ελέγχου και αλληλογραφία Χρήστου Νομικού προς τα Διοικητικά Συμβούλια και τις Επιτροπές Ελέγχου Νοσοκομείων 2 ης ΥΠΕ (3 ος ος 2013)