ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

Transcript

1 Ref. Ares(2019) /03/2019 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Έλεγχοι και αναλύσεις στον τομέα της υγείας και των τροφίμων DG(SANTE) ΤΕΛΙΚΗ ΈΚΘΕΣΗ ΕΛΈΓΧΟΥ ΠΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΉΘΗΚΕ ΣΤΗΝ ΕΛΛΆΔΑ ΑΠΌ ΤΙΣ 24 ΟΚΤΩΒΡΊΟΥ ΈΩΣ ΤΙΣ 2 ΝΟΕΜΒΡΊΟΥ 2018 ΜΕ ΣΚΟΠΌ ΤΗΝ ΑΞΙΟΛΌΓΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΊΣΗΜΩΝ ΕΛΈΓΧΩΝ ΣΤΙΣ ΠΡΌΣΘΕΤΕΣ ΎΛΕΣ ΖΩΟΤΡΟΦΏΝ, ΣΤΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΆ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΙΧΝΗΛΑΣΙΜΌΤΗΤΆ ΤΟΥΣ

2 Συνοπτική παρουσίαση Η παρούσα έκθεση περιγράφει το αποτέλεσμα του ελέγχου που διενήργησε η Γενική Διεύθυνση Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα από τις 24 Οκτωβρίου έως τις 2 Νοεμβρίου 2018 στο πλαίσιο του προγράμματος εργασίας της για το Ο έλεγχος εντάσσεται σε μια σειρά ελέγχων με σκοπό να εξακριβωθεί κατά πόσον οι επίσημοι έλεγχοι στον τομέα των πρόσθετων υλών ζωοτροφών και των συστατικών για την παραγωγή τους διενεργούνται σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 882/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και άλλες σχετικές νομοθετικές πράξεις της ΕΕ, και ιδίως τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1831/2003 της Επιτροπής και τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 183/2005 της Επιτροπής. Για τον προγραμματισμό των επίσημων ελέγχων (επιθεωρήσεων και δειγματοληψιών) στις ζωοτροφές εφαρμόζεται στην Ελλάδα σύστημα με βάση τους κινδύνους. Η εφαρμογή αυτού του συστήματος υποστηρίζεται από διαδικασία έγκρισης/εγγραφής, η οποία λειτουργεί αποτελεσματικά. Η εναρμονισμένη εφαρμογή των σχετικών απαιτήσεων της ΕΕ υποστηρίζεται από κατάλληλη εθνική νομοθεσία, καθοδήγηση και καταλόγους ελέγχου. Κατά κανόνα, η συχνότητα των επιθεωρήσεων ανταποκρίνεται σε εκείνη που καθορίζεται στο πρόγραμμα επιθεωρήσεων. Με εξαίρεση την αξιολόγηση των σχεδίων HACCP των υπευθύνων επιχειρήσεων ζωοτροφών ζήτημα που επισημάνθηκε επίσης από την αρμόδια αρχή σε κεντρικό επίπεδο και το οποίο αφορά τα δείγματα αναφοράς που παραλαμβάνονται από τους υπευθύνους οι επιθεωρήσεις διενεργούνται, σε μεγάλο βαθμό, ικανοποιητικά και εξακριβώνουν επαρκώς κατά πόσον οι υπεύθυνοι επιχειρήσεων ζωοτροφών πληρούν τις σχετικές νομοθετικές απαιτήσεις. Ωστόσο, η αποτελεσματικότητα του συστήματος ελέγχου εξασθενίζει εξαιτίας δύο βασικών παραγόντων: της επισήμανσης και της επίσημης δειγματοληψίας. Ως προς τον πρώτο παράγοντα, οι επόπτες κυκλοφορίας ζωοτροφών δεν είχαν, κατά κανόνα, επαρκή γνώση των ενωσιακών υποχρεώσεων. Ως προς τον δεύτερο παράγοντα, παρά το γεγονός ότι οι δειγματοληψίες διενεργούνται με βάση τους κινδύνους και, γενικώς, εκτελούνται επαρκώς από τους επόπτες κυκλοφορίας ζωοτροφών, η αξιοπιστία των αποτελεσμάτων πλήττεται από δειγματοληπτικές πρακτικές που υπονομεύουν την αποτελεσματικότητα του προγράμματος δειγματοληψίας. Η έκθεση απευθύνει σειρά συστάσεων στις ελληνικές αρμόδιες αρχές, με σκοπό να διορθωθούν οι αδυναμίες που επισημάνθηκαν και να τονωθεί η διενέργεια των επίσημων ελέγχων στον τομέα των πρόσθετων υλών ζωοτροφών και των συστατικών για την παραγωγή τους. II

3 Πίνακας περιεχομένων 1 Εισαγωγή Στόχοι και πεδίο εφαρμογής Νομική βάση Ιστορικό Διαπιστώσεις και συμπεράσματα Διάρθρωση του συστήματος των επίσημων ελέγχων στις πρόσθετες ύλες ζωοτροφών και τα συστατικά για την παραγωγή τους Εμπλεκόμενες αρμόδιες αρχές Εγγραφή/έγκριση υπευθύνων επιχειρήσεων ζωοτροφών Προγραμματισμός και εκτέλεση των επίσημων ελέγχων στις ζωοτροφές Επιθεωρήσεις Προγραμματισμός των επιθεωρήσεων Διενέργεια των επιθεωρήσεων Ιχνηλασιμότητα Επισήμανση Δειγματοληψία Προγραμματισμός επίσημης δειγματοληψίας Διενέργεια επίσημης δειγματοληψίας Μέτρα που ελήφθησαν σε περίπτωση μη συμμόρφωσης Γενικό συμπέρασμα Καταληκτική συνεδρίαση Συστάσεις...15 III

4 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΊΕΣ ΚΑΙ ΟΡΙΣΜΟΊ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΎΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΠΑΡΟΎΣΑ ΈΚΘΕΣΗ Συντομογραφία ΚΚΑΤ ΔΖΒΓ ΔΑΟΚ ΕΕ EFSA ΥΕΖ ΓΜΟ HACCP ΠΟΕΣΕ RASFF Επεξήγηση Καλύτερη κατάρτιση για ασφαλέστερα τρόφιμα Διεύθυνση Ζωοτροφών και Βοσκήσιμων Γαιών Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής Ευρωπαϊκή Ένωση Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων Υπεύθυνος επιχείρησης ζωοτροφών Γενετικά τροποποιημένος οργανισμός Ανάλυση κινδύνων και κρίσιμα σημεία ελέγχου Πολυετές εθνικό σχέδιο ελέγχου Σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές (Rapid Alert System for Food and Feed) IV

5 1 ΕΙΣΑΓΩΓΉ Ο έλεγχος διενεργήθηκε στην Ελλάδα από τις 24 Οκτωβρίου έως τις 2 Νοεμβρίου του 2018 στο πλαίσιο του προγράμματος εργασίας της Γενικής Διεύθυνσης Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Η ομάδα της αποστολής απαρτιζόταν από δύο ελεγκτές της Επιτροπής και συνοδευόταν, καθόλη τη διάρκεια του ελέγχου, από εκπροσώπους της κεντρικής αρμόδιας αρχής [της Διεύθυνσης Ζωοτροφών και Βοσκήσιμων Γαιών (ΔΖΒΓ) του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων]. Η εναρκτήρια συνεδρίαση με τις αρμόδιες αρχές πραγματοποιήθηκε στις 24 Οκτωβρίου 2018, κατά τη διάρκεια της οποίας επιβεβαιώθηκαν οι στόχοι, το πρόγραμμα και οι διαδικασίες υποβολής εκθέσεων του ελέγχου. 2 ΣΤΌΧΟΙ ΚΑΙ ΠΕΔΊΟ ΕΦΑΡΜΟΓΉΣ Ο βασικός στόχος του ελέγχου ήταν να εξακριβωθεί κατά πόσον οι επίσημοι έλεγχοι που διενεργούνται σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 882/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου είναι κατάλληλοι για να επαληθευθεί η συμμόρφωση των υπευθύνων επιχειρήσεων με τους κανόνες που εφαρμόζονται στον τομέα των πρόσθετων υλών ζωοτροφών, των συστατικών και της ιχνηλασιμότητάς τους, και ιδίως με τους κανόνες 1) του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1831/2003 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου όσον αφορά τις πρόσθετες ύλες ζωοτροφών, 2) του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 183/2005 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου όσον αφορά την υγιεινή των ζωοτροφών και 3) της οδηγίας 2002/32/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου όσον αφορά τις ανεπιθύμητες ουσίες στις ζωοτροφές. Η οδηγία 90/167/ΕΟΚ του Συμβουλίου για τις φαρμακούχες ζωοτροφές δεν ενέπιπτε στο πεδίο εφαρμογής του ελέγχου. Ο έλεγχος εστιαζόταν στον τρόπο με τον οποίο οι αρμόδιες αρχές διενήργησαν τους επίσημους ελέγχους στις πρόσθετες ύλες ζωοτροφών και στα συστατικά για την παραγωγή τους. Για την επίτευξη αυτού του στόχου πραγματοποιήθηκαν επισκέψεις στους ακόλουθους χώρους: Επισκέψεις/συνεδριάσεις Αριθ. Παρατηρήσεις Αρμόδια αρχή 2 Εναρκτήρια και καταληκτική συνεδρίαση Παραγωγοί πρόσθετων υλών ζωοτροφών 2 Παραγωγοί προμειγμάτων 3 Εισαγωγείς πρόσθετων υλών ζωοτροφών και/ή προμειγμάτων Έμποροι 1 πρόσθετων υλών ζωοτροφών και/ή προμειγμάτων Με τον όρο ότι ανταποκρίνονται στους ορισμούς «επιχείρηση ζωοτροφών«και «υπεύθυνος επιχείρησης ζωοτροφών», που καθορίζονται στο άρθρο 3 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 178/2002 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου. 1

6 Παραγωγοί σύνθετων ζωοτροφών που χρησιμοποιούν πρόσθετες ύλες ζωοτροφών και/ή προμείγματα 2 3 ΝΟΜΙΚΉ ΒΆΣΗ Ο έλεγχος πραγματοποιήθηκε με βάση τις γενικές διατάξεις της νομοθεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), και ειδικότερα με βάση το άρθρο 45 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 882/ ΙΣΤΟΡΙΚΌ Η Επιτροπή διενεργεί για πρώτη φορά στην Ελλάδα έλεγχο που αφορά ειδικά τους επίσημους ελέγχους στις πρόσθετες ύλες ζωοτροφών και τα συστατικά για την παραγωγή τους στην ΕΕ. Οι πρόσθετες ύλες ζωοτροφών και τα μείγματα (προμείγματα) τους αποτελούν τα βασικά συστατικά στη σύγχρονη παραγωγή σύνθετων ζωοτροφών και η χρήση τους αυξάνεται σταθερά. Το 2016, στην ΕΕ, η ετήσια κατανάλωση ανόργανων ουσιών, πρόσθετων υλών ζωοτροφών και βιταμινών ανήλθε σε περίπου 5,4 εκατομμύρια τόνους (έναντι 4,6 εκατ. τόνων το 2014 και 4,7 εκατ. τόνων το 2015) 2. Σημαντική ποσότητα πρόσθετων υλών ζωοτροφών και συστατικών για την παραγωγή τους προέρχεται από τρίτες χώρες, και είναι σημαντικό να μπορεί να αποδεικνύεται ότι αυτές οι εισαγωγές δεν περιέχουν ανεπιθύμητες ουσίες. Από το 2010 έως το τέλος του 2017 εκδόθηκαν 79 κοινοποιήσεις για πρόσθετες ύλες ζωοτροφών στο πλαίσιο του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης για τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές (RASFF). Οι εν λόγω κοινοποιήσεις αφορούσαν την παρουσία μη εγκεκριμένων γενετικά τροποποιημένων οργανισμών (ΓΜΟ) (26), διοξινών (21), βαρέων μετάλλων (17), κτηνιατρικών φαρμάκων (5), μικροβιακών επιμολυντών (3) και άλλων μη προσδιοριζόμενων κινδύνων (7). Οι περισσότερες από αυτές τις κοινοποιήσεις αφορούσαν εισαγόμενες πρόσθετες ύλες ζωοτροφών και συστατικά για την παραγωγή τους. Επομένως, η ορθή ιχνηλασιμότητα των εν λόγω ουσιών/προϊόντων συνιστά καθοριστική προϋπόθεση για τον αποτελεσματικό έλεγχο. Στην Ελλάδα υπάρχουν 2 παραγωγοί πρόσθετων υλών ζωοτροφών (1 εγκεκριμένος και 1 εγγεγραμμένος) και 54 παραγωγοί προμειγμάτων (31 εγκεκριμένοι και 14 εγγεγραμμένοι). Από τους 32 εγκεκριμένους παραγωγούς πρόσθετων υλών και προμειγμάτων, οι 22 υπεύθυνοι επιχειρήσεων ζωοτροφών (ΥΕΖ) είναι και εγκεκριμένοι έμποροι. Υπάρχουν επίσης 51 εισαγωγείς (24 εγκεκριμένοι και 27 εγγεγραμμένοι) και 343 έμποροι (133 εγκεκριμένοι και 210 εγγεγραμμένοι). 5 ΔΙΑΠΙΣΤΏΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΆΣΜΑΤΑ Οι νομικές πράξεις που μνημονεύονται στην παρούσα έκθεση παρατίθενται στο παράρτημα I και αφορούν, κατά περίπτωση, την τελευταία τροποποιημένη έκδοση. Τα σχετικά άρθρα ή τμήματα της νομοθεσίας η οποία παρατίθεται στο παράρτημα I μνημονεύονται στις 2 Πηγή: Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Παρασκευαστών Σύνθετων Προϊόντων Διατροφής Ζώων. 2

7 μεμονωμένες διαπιστώσεις της παρούσας ενότητας της έκθεσης. Επιπροσθέτως, στο παράρτημα II της παρούσας έκθεσης περιλαμβάνεται πίνακας ο οποίος παρουσιάζει συνοπτικά τις βασικές νομικές απαιτήσεις που αφορούν τις ειδικές διατάξεις και μέτρα που προβλέπονται στην ενωσιακή νομοθεσία η οποία διέπει τον έλεγχο των πρόσθετων υλών ζωοτροφών. 5.1 ΔΙΆΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΣΥΣΤΉΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΕΠΊΣΗΜΩΝ ΕΛΈΓΧΩΝ ΣΤΙΣ ΠΡΌΣΘΕΤΕΣ ΎΛΕΣ ΖΩΟΤΡΟΦΏΝ ΚΑΙ ΤΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΆ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΉ ΤΟΥΣ Εμπλεκόμενες αρμόδιες αρχές 1. Η διοργάνωση επίσημων ελέγχων στους ΥΕΖ περιγράφεται στο προφίλ χώρας για την Ελλάδα που έχουν συντάξει οι υπηρεσίες της Επιτροπής Στον τομέα των ζωοτροφών, η Διεύθυνση Ζωοτροφών και Βοσκήσιμων Γαιών (ΔΖΒΓ) είναι η κεντρική αρμόδια αρχή που είναι υπεύθυνη για τη μεταφορά της ενωσιακής νομοθεσίας στο εθνικό δίκαιο, για τον προγραμματισμό και την εποπτεία της εκτέλεσης του ετήσιου Εθνικού Προγράμματος Ελέγχου Ζωοτροφών, για τον συντονισμό των εργασιών των εποπτών κυκλοφορίας ζωοτροφών και των εργαστηρίων που συμμετέχουν στους επίσημους ελέγχους, για την κατάρτιση και την επικαιροποίηση των κατευθύνσεων/οδηγιών προς τους επόπτες κυκλοφορίας ζωοτροφών, για την έγκριση των ΥΕΖ σύμφωνα με το άρθρο 10 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 183/2005, καθώς και για την τήρηση και την επικαιροποίηση του καταλόγου των ΥΕΖ. Η ΔΖΒΓ είναι επίσης το εθνικό σημείο επαφής για τις κοινοποιήσεις του RASFF που αφορούν ζητήματα σχετικά με ζωοτροφές. Οι επόπτες κυκλοφορίας ζωοτροφών της Διεύθυνσης Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής (ΔΑΟΚ) του Υπουργείου Εσωτερικών είναι υπεύθυνοι για τη διενέργεια των επίσημων ελέγχων. 3. Βάσει της κοινής υπουργικής απόφασης /2007, καθεμία από τις 61 ΔΑΟΚ διορίζει έναν βασικό επόπτη κυκλοφορίας ζωοτροφών και τουλάχιστον έναν αναπληρωτή επόπτη κυκλοφορίας ζωοτροφών. Οι επόπτες κυκλοφορίας ζωοτροφών μπορούν να εκτελούν ελεγκτικά καθήκοντα πέραν των ελέγχων σε ζωοτροφές. 4. Το 2015 και το 2016 η ΔΖΒΓ διοργάνωσε επτά διήμερες συνεδρίες κατάρτισης, στις οποίες συμμετείχαν όλοι οι επόπτες κυκλοφορίας ζωοτροφών. Η κατάρτιση αφορούσε τις σχετικές νομοθετικές απαιτήσεις και περιλάμβανε ασκήσεις προσομοίωσης επίσημων επιτόπιων ελέγχων. Κάλυπτε επίσης τον έλεγχο των πρόσθετων υλών ζωοτροφών και των προμειγμάτων, καθώς και την ανάλυση κινδύνων και κρίσιμα σημεία ελέγχου (HACCP), την επισήμανση και την ιχνηλασιμότητα. Η ομάδα ελέγχου πραγματοποίησε συνεντεύξεις με επόπτες που είχαν συμμετάσχει στην κατάρτιση και διαπίστωσε ότι δεν γνώριζαν ορισμένες ιδιαίτερες απαιτήσεις σχετικά με την επισήμανση των ζωοτροφών (βλ. διαπίστωση 28). Μεταξύ 2013 και 2017, 27 επόπτες κυκλοφορίας ζωοτροφών συμμετείχαν σε διάφορες δράσεις με σκοπό την καλύτερη 3 Διατίθεται στην εξής διεύθυνση: 3

8 κατάρτιση για ασφαλέστερα τρόφιμα (ΚΚΑΤ) σχετικά με διάφορα θέματα (νομοθεσία για τις ζωοτροφές, HACCP / HACCP για τις ζωοτροφές, και επιμολυντές στα τρόφιμα και τις ζωοτροφές). Οι δράσεις ΚΚΑΤ κάλυπταν τους επίσημους ελέγχους στις πρόσθετες ύλες ζωοτροφών και στα προμείγματα. Το υλικό των δράσεων ΚΚΑΤ είναι διαθέσιμο σε όλους τους επόπτες κυκλοφορίας ζωοτροφών μέσω του ενδοδικτύου της ΔΖΒΓ. 5. Επί του παρόντος, 53 υπάλληλοι συμμετέχουν σε ολοκληρωμένο πρόγραμμα κατάρτισης σχετικά με τις απαιτήσεις για τους ελέγχους στις ζωοτροφές. Αυτοί οι νέοι επόπτες κυκλοφορίας ζωοτροφών θα ολοκληρώσουν την κατάρτισή τους στις αρχές του 2019 και θα αρχίσουν σύντομα να διενεργούν επιτόπιους επίσημους ελέγχους. Καταρχάς, θα είναι υπεύθυνοι για την επίσημη επιθεώρηση των εγκαταστάσεων χαμηλού κινδύνου. 6. Η Ελλάδα έχει θεσπίσει εθνική νομοθεσία για την επαλήθευση της αποτελεσματικότητας των επίσημων ελέγχων. Η ΔΖΒΓ προγραμματίζει την καθιέρωση ετήσιου προγράμματος επαλήθευσης στον τομέα των ζωοτροφών. Η επαλήθευση μπορεί να πραγματοποιείται είτε επιτόπου (σε περίπτωση υψηλότερου κινδύνου) είτε με έλεγχο εγγράφων (σε περίπτωση χαμηλότερου κινδύνου) Το εν λόγω πρόγραμμα επαλήθευσης καλύπτει 8 ΔΑΟΚ τον χρόνο. Από το 2016 έχουν ελεγχθεί 21 ΔΑΟΚ. Μέχρι σήμερα οι συχνότερες αδυναμίες/παραλείψεις που έχουν διαπιστωθεί είναι οι εξής: έλλειψη πόρων σε ορισμένες ΔΑΟΚ και απουσία αξιολόγησης των σχεδίων HACCP των ΥΕΖ. Η ομάδα ελέγχου διαπίστωσε ότι, μέχρι εκείνη τη στιγμή, δεν είχε δοθεί συνέχεια στις συστάσεις που είχαν διατυπωθεί στις εκθέσεις των εν λόγω επιθεωρήσεων επαλήθευσης ούτε είχε πραγματοποιηθεί έλεγχος εγγράφων Εγγραφή/έγκριση υπευθύνων επιχειρήσεων ζωοτροφών 7. Η υπουργική απόφαση /2008 προβλέπει συμπληρωματικά μέτρα για την εναρμονισμένη εφαρμογή του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 183/2005 όσον αφορά την εγγραφή, την έγκριση και την καταχώριση των ΥΕΖ. Προβλέπεται λεπτομερής διαδικασία έγκρισης/εγγραφής, η οποία περιλαμβάνει οδηγίες για τον έλεγχο εγγράφων και τους επιτόπιους ελέγχους πριν από την έγκριση, σύμφωνα με τις απαιτήσεις του άρθρου 13 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 183/ Ο κατάλογος των εγκεκριμένων ή των εγγεγραμμένων ΥΕΖ επικαιροποιείται τακτικά και δημοσιεύεται στον ιστότοπο της ΔΖΒΓ, σύμφωνα με το άρθρο 9 παράγραφος 3 και το άρθρο 19 παράγραφοι 1, 2 και 7 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 183/ Η απόφαση για εγγραφή των ΥΕΖ εκδίδεται από την οικεία ΔΑΟΚ κατόπιν ελέγχου εγγράφων και επιτόπιου ελέγχου (που απαιτείται από την υπουργική απόφαση βλ. διαπίστωση 7). Η απόφαση για την έγκριση λαμβάνεται από τη ΔΖΒΓ έπειτα από έλεγχο εγγράφων και υποχρεωτικό επιτόπιο έλεγχο από επόπτη κυκλοφορίας ζωοτροφών της σχετικής ΔΑΟΚ. Όλες οι εγκαταστάσεις στις οποίες πραγματοποιήθηκε επίσκεψη είχαν εγγραφεί και, κατά περίπτωση, εγκριθεί, όπως απαιτούν τα άρθρα 9 και 4

9 10 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 183/2005, και τα σχετικά έγγραφα τεκμηρίωσης ήταν διαθέσιμα. Συμπεράσματα σχετικά με τη διάρθρωση του συστήματος των επίσημων ελέγχων στις πρόσθετες ύλες ζωοτροφών και τα συστατικά για την παραγωγή τους 10. Το ισχύον σύστημα εξασφαλίζει τον σαφή καθορισμό των αρμόδιων αρχών και την κατάλληλη κατανομή των σχετικών καθηκόντων και αρμοδιοτήτων. Το σύστημα για την εγγραφή και την έγκριση των υπευθύνων επιχειρήσεων ζωοτροφών συμμορφώνεται με την οικεία ενωσιακή νομοθεσία και στηρίζει την αποτελεσματική διενέργεια των επίσημων ελέγχων. 11. Η αρμόδια αρχή προβλέπει κατάλληλες ρυθμίσεις όσον αφορά την κατάρτιση, ώστε οι επόπτες κυκλοφορίας ζωοτροφών να διεκπεραιώνουν επιτυχώς τα καθήκοντά τους. Ωστόσο, υπήρχαν στοιχεία που αποδεικνύουν ότι η κατάρτιση σχετικά με τις νομοθετικές απαιτήσεις για τους ελέγχους επισήμανσης δεν ήταν επαρκής. 5.2 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΌΣ ΚΑΙ ΕΚΤΈΛΕΣΗ ΤΩΝ ΕΠΊΣΗΜΩΝ ΕΛΈΓΧΩΝ ΣΤΙΣ ΖΩΟΤΡΟΦΈΣ Επιθεωρήσεις Προγραμματισμός των επιθεωρήσεων 12. Για τον προγραμματισμό και την εναρμονισμένη εκτέλεση των επίσημων επιθεωρήσεων, η ΔΖΒΓ έχει καταρτίσει διαδικασία (εγχειρίδιο για τις ζωοτροφές) η οποία λαμβάνει υπόψη μια σειρά πρωτογενών δεδομένων (π.χ. το είδος της επιχείρησης, τον όγκο της παραγωγής, τον αριθμό των γραμμών παραγωγής, τα χαρακτηριστικά του προϊόντος κ.λπ.) σε συνδυασμό με τους συντελεστές στάθμισης όσον αφορά τη HACCP, την ιχνηλασιμότητα και τα αποτελέσματα των προηγούμενων επιθεωρήσεων. Με βάση αυτά τα στοιχεία προσδιορίζονται η κατηγορία κινδύνου και η σχετική συχνότητα επιθεωρήσεων των ΥΕΖ. Πριν από το 2018 η υπολογιζόμενη συχνότητα των επιθεωρήσεων σε ορισμένες περιπτώσεις ήταν υπέρμετρα υψηλή. Για να διορθωθεί η κατάσταση, η ΔΖΒΓ επανεξέτασε τη συχνότητα των επιθεωρήσεων και, από το 2018, η ελάχιστη συχνότητα των επιθεωρήσεων για τις εγκαταστάσεις υψηλού κινδύνου (όλοι οι εγκεκριμένοι ΥΕΖ) ορίζεται σε μία ετησίως, για τις εγκαταστάσεις μέσου κινδύνου σε μία φορά ανά τριετία και για τις εγκαταστάσεις χαμηλού κινδύνου σε μία φορά ανά εξαετία. Η ομάδα ελέγχου επισήμανε ότι τα προηγούμενα στοιχεία για τους ΥΕΖ όσον αφορά τη συμμόρφωσή τους με τη νομοθεσία για τις ζωοτροφές και την αξιοπιστία των ελέγχων που διενήργησαν οι ίδιοι περιλαμβάνονται στην εκτίμηση κινδύνου, όπως απαιτείται από το άρθρο 3 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 882/2004. Η συμμετοχή των ΥΕΖ σε ιδιωτικά συστήματα πιστοποίησης δεν επηρεάζει τη συχνότητα των επίσημων ελέγχων. 5

10 13. Η ομάδα ελέγχου επανεξέτασε το εγχειρίδιο για τις ζωοτροφές (βλ. διαπίστωση 12) και διαπίστωσε ότι περιέχει αρκετούς καταλόγους σημείων ελέγχου οι οποίοι έχουν καταρτιστεί από τη ΔΖΒΓ, με σκοπό να διασφαλιστεί η εναρμονισμένη διεξαγωγή των επίσημων επιθεωρήσεων των ΥΕΖ που παρασκευάζουν υλικά ζωοτροφών, πρόσθετες ύλες ζωοτροφών και/ή προμείγματα και σύνθετες ζωοτροφές. Οι κατάλογοι σημείων ελέγχου που ελέγχθηκαν περιλάμβαναν στοιχεία σχετικά με τις εγκαταστάσεις (π.χ. υγιεινή, κτίρια και εξοπλισμός, προσωπικό), τη δυνητική επιμόλυνση / διασταυρούμενη επιμόλυνση με ανεπιθύμητες ουσίες, τις μεταποιημένες ζωικές πρωτεΐνες, τους ΓΤΟ και την επάρκεια/επανεξέταση των συστημάτων HACCP των ΥΕΖ. 14. Η ΔΖΒΓ έχει καταρτίσει ολοκληρωμένο έγγραφο καθοδήγησης σχετικά με τις απαιτήσεις όσον αφορά τους ελέγχους της επισήμανσης Διενέργεια των επιθεωρήσεων 15. Στις περιοχές όπου πραγματοποιήθηκε επίσκεψη διαπιστώθηκε ότι είχε διενεργηθεί μέχρι τη στιγμή εκείνη το 70-90% των επιθεωρήσεων που είχαν προγραμματιστεί για το Η ομάδα ελέγχου επισήμανε ότι, στις περισσότερες περιπτώσεις, οι επόπτες ακολούθησαν τις οδηγίες του εγχειριδίου για τις ζωοτροφές και οι εκθέσεις επιθεωρήσεων προηγούμενων ετών ήταν διαθέσιμες. 16. Όλοι οι ΥΕΖ στους οποίους πραγματοποιήθηκε επίσκεψη είχαν εφαρμόσει σύστημα βάσει HACCP. Στο εγχειρίδιο για τις ζωοτροφές περιλαμβάνονται αναλυτικά κριτήρια αξιολόγησης για ορισμένες πτυχές των διαδικασιών βάσει HACCP. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι επόπτες με τους οποίους υπήρξε συνάντηση ήταν σε θέση να αποδείξουν επαρκή αξιολόγηση της επάρκειας των διαδικασιών βάσει HACCP. Ωστόσο, σε δύο περιπτώσεις, οι επόπτες ανέφεραν ότι δεν είχαν διενεργήσει ποτέ μέχρι τότε αξιολόγηση των συστημάτων HACCP των ΥΕΖ και, κατά την επίσκεψη της ομάδας ελέγχου, δεν μπόρεσαν να αποδείξουν επαρκή γνώση για τη διεξαγωγή της αξιολόγησης. Επιπλέον, διαπιστώθηκε ότι η απουσία αξιολόγησης των σχεδίων HACCP των ΥΕΖ αποτελούσε κοινή αδυναμία στους εσωτερικούς ελέγχους της ΔΑΟΚ που διενεργήθηκαν από την κεντρική αρμόδια αρχή, και η ομάδα ελέγχου διαπίστωσε ότι δεν είχε δοθεί συνέχεια σχετικά (βλ. διαπίστωση 6). 17. Η ΔΖΒΓ εξήγησε ότι, κατά κανόνα, οι ΥΕΖ είναι υποχρεωμένοι να διενεργούν δοκιμές για τον έλεγχο της ομοιογένειας της ανάμειξης σε ετήσια βάση. Ωστόσο, η ΔΖΒΓ δεν παρείχε στους ΥΕΖ κατευθύνσεις σχετικά με τις μεθόδους που μπορούν να χρησιμοποιηθούν προκειμένου να αξιολογηθεί η ομοιογένεια της ανάμειξης. Η δοκιμή ομοιογένειας μπορεί να διενεργείται ανά διετία, εάν τα αποτελέσματα των δοκιμών των προηγούμενων ετών είναι επαρκή και εάν η ίδια η δοκιμή περιγράφεται σαφώς στα συστήματα HACCP των ΥΕΖ. Ωστόσο, τρεις κατασκευαστές στους οποίους πραγματοποιήθηκε επίσκεψη διενεργούσαν τη δοκιμή ομοιογένειας με αραιότερη συχνότητα. Το γεγονός αυτό είχε διαπιστωθεί και καταγραφεί μόνο σε μία έκθεση επιθεώρησης της ΔΖΒΓ που εξέτασε η ομάδα ελέγχου. Γενικά, οι επόπτες ήταν σε θέση να αξιολογήσουν επαρκώς τα αποτελέσματα της δοκιμής ομοιογένειας. 6

11 18. Η ομάδα ελέγχου διαπίστωσε ότι η δοκιμή για τη μεταφορά των πρόσθετων υλών ζωοτροφών αποτελεί, κατά κανόνα, μέρος των σχεδίων HACCP των ΥΕΖ και διενεργείται τακτικά. Η πρακτική αυτή ευθυγραμμίζεται με τις απαιτήσεις των άρθρων 6 και 7 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 183/2005. Γενικά, οι επόπτες ήταν σε θέση να αξιολογήσουν επαρκώς τα αποτελέσματα αυτών των δοκιμών. 19. Οι ΥΕΖ καλούνται να εξασφαλίζουν ότι οι ζωοτροφές, συμπεριλαμβανομένων των πρόσθετων υλών ζωοτροφών και των προμειγμάτων, που εισάγουν πληρούν τις απαιτήσεις των σχετικών ενωσιακών διατάξεων σύμφωνα με το άρθρο 23 παράγραφος 1 στοιχείο δ) του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 183/2005. Η ομάδα ελέγχου επανεξέτασε τα διαθέσιμα έγγραφα και διαπίστωσε ότι οι ΥΕΖ εφάρμοζαν τις αναγκαίες ρυθμίσεις προκειμένου να εξασφαλίζουν ότι οι εισαγόμενες πρόσθετες ύλες ζωοτροφών και τα προμείγματα πληρούν τις σχετικές νομοθετικές απαιτήσεις της Ένωσης. Η ομάδα ελέγχου διαπίστωσε επίσης ότι αυτές οι ρυθμίσεις δεν ελέγχονται, κατά κανόνα, κατά τη διάρκεια των επιθεωρήσεων. 20. Υπάρχει επίσημη οδηγία για τους ελέγχους προκειμένου να διασφαλίζεται ότι οι συσκευές μέτρησης που χρησιμοποιούνται για τη ζύγιση των συστατικών των ζωοτροφών έχουν βαθμονομηθεί. Η ομάδα ελέγχου επέλεξε τυχαία τα στοιχεία σχετικά με τη βαθμονόμηση τα οποία έλεγξε στους ΥΕΖ τους οποίους επισκέφθηκε. Όλες οι συσκευές που ελέγχθηκαν είχαν βαθμονομηθεί και η προθεσμία βαθμονόμησης αναγραφόταν ευκρινώς στις εν λόγω συσκευές. Οι επόπτες κυκλοφορίας ζωοτροφών με τους οποίους συναντήθηκε η ομάδα ελέγχου την ενημέρωσαν ότι είχαν ελέγξει τις εν λόγω ενδείξεις κατά τη διάρκεια επίσημων επιθεωρήσεων. Αυτό ευθυγραμμίζεται με τις απαιτήσεις του σημείου 3 στοιχείο α) της ενότητας «ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ» του παραρτήματος ΙΙ του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 183/ Η ομάδα ελέγχου έλεγξε επίσης τα έγγραφα και την επισήμανση εισαγόμενων πρόσθετων υλών ζωοτροφών από τρίτες χώρες και διαπίστωσε ότι όλα τα σχετικά έγγραφα πλην ενός πληρούσαν τις σχετικές απαιτήσεις για τη χορήγηση άδειας που προβλέπονται στο άρθρο 3 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1831/2003. Η μόνη εξαίρεση αφορούσε αμινοξύ μιας εμπορικής εταιρείας. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η επισήμανση και άλλα διαθέσιμα έγγραφα δεν περιείχαν πληροφορίες σχετικά με το βακτηριακό στέλεχος που χρησιμοποιήθηκε για την παραγωγή του αμινοξέος Ιχνηλασιμότητα 22. Η επαλήθευση των συστημάτων ιχνηλασιμότητας των ΥΕΖ είναι μέρος της διαδικασίας έγκρισης/εγγραφής και συνιστά επίσης υποχρεωτική απαίτηση στο πλαίσιο των επίσημων επιθεωρήσεων. Κατά τη διάρκεια του ελέγχου, οι επόπτες κυκλοφορίας ζωοτροφών επέδειξαν επαρκή γνώση και αντίληψη όσον αφορά την αξιολόγηση των συστημάτων ιχνηλασιμότητας των ΥΕΖ. Στις εγκαταστάσεις στις οποίες πραγματοποιήθηκε επίσκεψη, οι επόπτες μπορούσαν να διενεργήσουν επιτυχώς επαλήθευση των συστημάτων ιχνηλασιμότητας των ΥΕΖ. Αυτό το γεγονός 7

12 ευθυγραμμίζεται με τις απαιτήσεις που προβλέπονται στο άρθρο 18 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 178/2002 και στο παράρτημα II του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 183/ Γενικά, τα έγγραφα που αφορούν τα συστήματα ιχνηλασιμότητας των ΥΕΖ (π.χ. οι προδιαγραφές προϊόντος, οι συνταγές, τα φύλλα παραγωγής, οι ετικέτες, τα αποτελέσματα των εργαστηριακών αναλύσεων, τα έγγραφα παράδοσης κ.λπ.) ήταν διαθέσιμα, γεγονός που καθιστούσε εφικτή την ιχνηλασιμότητα των πρόσθετων υλών ζωοτροφών και των προμειγμάτων. Αυτό ευθυγραμμίζεται με τις απαιτήσεις του σημείου 2 στοιχείο β) σημεία i) και iii) της ενότητας «ΤΗΡΗΣΗ ΑΡΧΕΙΩΝ» του παραρτήματος ΙΙ του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 183/2005. Οι επόπτες κυκλοφορίας ζωοτροφών με τους οποίους συναντήθηκε η ομάδα ελέγχου γνώριζαν πώς να χρησιμοποιούν τα σχετικά έγγραφα προκειμένου να ελέγχουν τα συστήματα ιχνηλασιμότητας των ΥΕΖ. 24. Το εγχειρίδιο για τις ζωοτροφές περιλαμβάνει οδηγίες και καταλόγους σημείων ελέγχου όσον αφορά τους ελέγχους στα δείγματα αναφοράς (δηλ. στα δείγματα που πρέπει να λαμβάνουν και να τηρούν οι ΥΕΖ από τα συστατικά και τα τελικά προϊόντα που παρασκευάζονται). Η ομάδα ελέγχου διενήργησε τυχαία εξέταση σε ορισμένα από τα εν λόγω δείγματα και, στις περισσότερες περιπτώσεις, τα δείγματα είχαν ληφθεί, επισημανθεί και τηρηθεί ορθά στους ειδικούς χώρους φύλαξης. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις, τα δείγματα αναφοράς που είχαν ληφθεί από τα συστατικά και/ή τα τελικά προϊόντα δεν ήταν διαθέσιμα και, αν είχαν ληφθεί, δεν είχαν σφραγιστεί ορθά. Αυτό δεν ευθυγραμμίζεται με τις απαιτήσεις του εγχειριδίου για τις ζωοτροφές ούτε με τις απαιτήσεις του σημείου 4 της ενότητας «ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ» του παραρτήματος ΙΙ του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 183/2005. Οι προηγούμενες εκθέσεις επιθεώρησης στις εγκαταστάσεις στις οποίες πραγματοποιήθηκε επίσκεψη δεν ανέφεραν αυτή την έλλειψη συμμόρφωσης Επισήμανση 25. Οι ετικέτες των επίσημων δειγμάτων που αποστέλλονται στα εργαστήρια της ΔΖΒΓ για ανάλυση πρέπει να αξιολογούνται από το προσωπικό των εργαστηρίων. Εάν η επισήμανση δεν είναι κατάλληλη, ενημερώνουν τον αρμόδιο επόπτη κυκλοφορίας ζωοτροφών, ο οποίος εκδίδει επίσημη εντολή προ τον ΥΕΖ για τη λήψη διορθωτικών μέτρων. Η ομάδα ελέγχου επισκέφθηκε παραγωγό σύνθετων ζωοτροφών από τον οποίο είχαν ληφθεί δείγματα και για τον οποίο το εργαστήριο είχε διαπιστώσει ορισμένες αδυναμίες ως προς τις ετικέτες. Το εργαστήριο είχε ενημερώσει τον επόπτη κυκλοφορίας ζωοτροφών και ο επόπτης είχε ζητήσει από τον ΥΕΖ να τροποποιήσει τις ετικέτες. Ο υπεύθυνος της επιχείρησης προέβη στην τροποποίηση που ζητήθηκε. 26. Επιπλέον, η επαλήθευση του κατά πόσον οι ετικέτες των πρόσθετων υλών ζωοτροφών και των προμειγμάτων συμμορφώνονται με τις νομοθετικές απαιτήσεις αποτελεί μέρος των συνήθων επίσημων επιθεωρήσεων, όπως απαιτείται από το άρθρο 10 παράγραφος 2 στοιχείο β) σημείο vi) του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 882/2004. Το εγχειρίδιο για τις ζωοτροφές παρέχει λεπτομερείς οδηγίες για τον έλεγχο της επισήμανσης και 8

13 περιλαμβάνει τις σχετικές απαιτήσεις που προβλέπονται στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1831/2003 και τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 767/ Η ομάδα ελέγχου διαπίστωσε ότι στους ΥΕΖ στους οποίους πραγματοποιήθηκε επίσκεψη οι ετικέτες είχαν ελεγχθεί κατά τη διάρκεια προηγούμενων επιθεωρήσεων και οι περιπτώσεις μη συμμόρφωσης είχαν επισημανθεί. Ταυτόχρονα με τον έλεγχο, η ομάδα ελέγχου εντόπισε πολλές και σοβαρές ελλείψεις όσον αφορά την επισήμανση στις περισσότερες από τις εγκαταστάσεις στις οποίες πραγματοποιήθηκε επίσκεψη. Ορισμένες από τις περιπτώσεις μη συμμόρφωσης ήταν οι εξής: Οι σύνθετες και συμπληρωματικές ζωοτροφές επισημαίνονταν ως σύνθετες ζωοτροφές, κάτι που δεν συνάδει με τις απαιτήσεις του άρθρου 15 στοιχείο α) του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 767/2009. Οι οδηγίες για την ορθή χρήση που προσδιορίζουν τον σκοπό για τον οποίο προορίζονται οι ζωοτροφές δεν υπήρχαν σε ορισμένες από τις ετικέτες που εξετάστηκαν. Αυτή η διαπίστωση δεν ευθυγραμμίζεται με τις απαιτήσεις του άρθρου 17 παράγραφος 1 στοιχείο β) και του σημείου 4 του παραρτήματος ΙΙ του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 767/2009. Οι αριθμοί ταυτοποίησης των πρόσθετων υλών ζωοτροφών δεν αναγράφονταν στις ετικέτες των πρόσθετων υλών ζωοτροφών και/ή προμειγμάτων, κάτι που αποτελεί νομική απαίτηση του άρθρου 16 παράγραφος 1 στοιχείο στ) του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1831/2003. Η χρήση ορισμένων προμειγμάτων που περιέχουν βιταμίνη A σύμφωνα με τις οδηγίες της επισήμανσης θα είχαν ως αποτέλεσμα την υπέρβαση των μέγιστων επιτρεπόμενων ορίων για τη βιταμίνη Α στις πλήρεις ζωοτροφές, κάτι που αντιβαίνει στις απαιτήσεις που ορίζονται στον εκτελεστικό κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 2015/724 της Επιτροπής. Η υπέρβαση των μέγιστων επιτρεπόμενων ορίων για τη βιταμίνη Α μπορεί να επηρεάσει δυσμενώς τη δημόσια υγεία (ερώτηση αριθ. EFSA-Q ). Η περιεκτικότητα διαφόρων τύπων πλήρων ζωοτροφών σε βιταμίνη A υπερέβαινε το μέγιστο επιτρεπόμενο όριο που προβλέπεται στον εκτελεστικό κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 2015/724 της Επιτροπής. 28. Γενικά, οι επόπτες κυκλοφορίας ζωοτροφών στους οποίους πραγματοποιήθηκε επίσκεψη γνώριζαν τις κατευθύνσεις σχετικά με τους ελέγχους επισήμανσης (βλ. διαπίστωση 14) αλλά, σε αρκετές περιπτώσεις, παρά την κατάρτιση που είχαν λάβει (βλ. διαπίστωση 4), οι επόπτες δεν ήταν σε θέση να τις ακολουθήσουν και, ως εκ τούτου, δεν μπορούσαν να αξιολογήσουν επαρκώς την ορθότητα της επισήμανσης. 9

14 Συμπεράσματα σχετικά με τον προγραμματισμό και τη διενέργεια των επιθεωρήσεων 29. Κατά κανόνα, οι επιθεωρήσεις ως προς την υγιεινή και την ιχνηλασιμότητα στις εγκαταστάσεις των ΥΕΖ διενεργούνταν σύμφωνα με τις απαιτήσεις και η αξιολόγηση της συμμόρφωσης των ΥΕΖ με τις σχετικές νομικές απαιτήσεις που υπέχουν πραγματοποιούνταν επαρκώς. Ωστόσο, η αποτελεσματικότητα των ελέγχων εξασθενίζει, αφενός, επειδή δεν αξιολογούνται τα σχέδια HACCP των ΥΕΖ, κάτι που είχε επισημανθεί από την κεντρική αρμόδια αρχή, και, αφετέρου, επειδή παραβλέπεται η υποχρέωση των ΥΕΖ να λαμβάνουν και να αποθηκεύουν ορθά τα δείγματα αναφοράς. 30. Η αποτελεσματικότητα των επίσημων ελέγχων όσον αφορά την επισήμανση υπονομεύεται σημαντικά, επειδή οι υπεύθυνοι επιχειρήσεων ζωοτροφών δεν γνωρίζουν τις νομοθετικές απαιτήσεις επισήμανσης. Οι ανεπαρκείς έλεγχοι των πρόσθετων υλών ζωοτροφών ως προς τα μέγιστα επιτρεπόμενα όρια που προβλέπονται εγείρει ανησυχίες σχετικά με τις πιθανές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία Δειγματοληψία Προγραμματισμός επίσημης δειγματοληψίας 31. Το Εθνικό Πρόγραμμα Ελέγχου Ζωοτροφών του 2018 περιλαμβάνει λεπτομερείς οδηγίες για τον αριθμό των επίσημων δειγμάτων και τα κριτήρια κινδύνου (κίνδυνοι που συνδέονται με τα προϊόντα, ιστορικό μη συμμόρφωσης, όγκος της παραγωγής, εκτέλεση προγράμματος αυτοελέγχων), που πρέπει να εξετάζονται κατά την επιλογή της εγκατάστασης στην οποία θα πραγματοποιηθεί δειγματοληψία. Σε κάθε περιοχή κατανέμεται ο αριθμός των δειγμάτων για τον έλεγχο της επιμόλυνσης / παρουσίας βαρέων μετάλλων, μυκοτοξινών, διοξινών / πολυχλωριωμένων διφαινύλιων (PCB), φυτοφαρμάκων, ζωοτροφών ζωικής προέλευσης (απαγόρευση ζωοτροφών), της μεταφοράς κοκκιδιοστατικών, αντιβιοτικών και της συγκέντρωσης μακροστοιχείων και μέγιστων ορίων ιχνοστοιχείων. Το εγχειρίδιο για τις ζωοτροφές περιέχει οδηγίες για τον κίνδυνο της παρουσίας ανεπιθύμητων ουσιών σε διάφορες ζωοτροφές. Γενικά, οι οδηγίες αυτές ευθυγραμμίζονται με τις απαιτήσεις του άρθρου 3 παράγραφος 1 και του άρθρου 10 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 882/2004. Με βάση το εγχειρίδιο για τις ζωοτροφές, οι επόπτες κυκλοφορίας ζωοτροφών αποφασίζουν ποιοι ΥΕΖ θα επιλεγούν και ποιος συνδυασμός μήτρας / προσδιοριζόμενης ουσίας θα υποβληθεί σε δειγματοληψία. Στις περιοχές όπου πραγματοποιήθηκαν επισκέψεις, οι επόπτες κυκλοφορίας ζωοτροφών ακολουθούσαν τις οδηγίες και ήταν σε θέση να εντοπίζουν κατάλληλες εγκαταστάσεις και προϊόντα προς δειγματοληψία. 32. Ο συνολικός αριθμός των επίσημων δειγμάτων ζωοτροφών (συμπεριλαμβανομένων των δειγματοληψιών από πρόσθετες ύλες ζωοτροφών, καθώς και των δειγμάτων από σύνθετες ζωοτροφές για τον έλεγχο της περιεκτικότητας σε πρόσθετες ύλες ζωοτροφών) ανέρχεται σε περίπου 900 ετησίως. Το 8-9% των εν λόγω δειγμάτων λαμβάνεται στους 10

15 συνοριακούς σταθμούς ελέγχου, με σκοπό να ελέγχεται η ασφάλεια των εισαγόμενων ζωοτροφών. 33. Η ομάδα ελέγχου επισήμανε ότι το επίσημο σχέδιο δειγματοληψιών δεν έχει καταρτιστεί για να ελέγχει αν τα επίπεδα πρόσθετων υλών ζωοτροφών για τις οποίες έχουν καθιερωθεί μέγιστα/ελάχιστα όρια στις σύνθετες ζωοτροφές (π.χ. βιταμίνες A και D) τηρούνται από τους παραγωγούς. Σε αρκετές περιπτώσεις, η ομάδα ελέγχου διαπίστωσε ότι η επισημασμένη περιεκτικότητα διαφόρων ειδών ζωοτροφών σε βιταμίνη A υπερέβαινε τα μέγιστα θεσπισμένα όρια (βλ. διαπίστωση 27). 34. Τα επίσημα δείγματα αναλύονται από τρία επίσημα εργαστήρια της ΔΖΒΓ και από τρία άλλα κρατικά εργαστήρια. Εάν κανένα από τα εργαστήρια δεν είναι ικανό να διενεργεί συγκεκριμένο είδος αναλύσεων, η ΔΖΒΓ μπορεί επίσης να προσφύγει στις υπηρεσίες διαπιστευμένου ιδιωτικού εργαστηρίου με το οποίο έχει εξάμηνη σύμβαση. Αυτό ευθυγραμμίζεται με τις απαιτήσεις του άρθρου 12 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 882/2004. Τα δείγματα αποστέλλονται πάντα στα εργαστήρια της ΔΖΒΓ. Εάν το εργαστήριο παραλαβής δεν μπορεί να πραγματοποιήσει τη ζητούμενη ανάλυση, το δείγμα προωθείται σε εργαστήριο ικανό να διενεργεί το συγκεκριμένο είδος ανάλυσης. 35. Η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων της εργαστηριακής ανάλυσης αποτελεί καθήκον του προσωπικού του εργαστηρίου της ΔΖΒΓ. Η εργαστηριακή έκθεση συνοδεύεται πάντα από έκθεση αξιολόγησης, η οποία αναφέρει με σαφήνεια το αποτέλεσμα της δοκιμής, λαμβάνοντας υπόψη την αβεβαιότητα μέτρησης, όπως απαιτείται στο σημείο 6 του παραρτήματος II του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 152/2009. Εάν διαπιστωθεί περίπτωση μη συμμόρφωσης, η εργαστηριακή έκθεση και η αξιολόγησή της προωθούνται στον επόπτη κυκλοφορίας ζωοτροφών που έλαβε τα δείγματα και στον σχετικό ΥΕΖ. 36. Οι ΥΕΖ έχουν το δικαίωμα να ζητήσουν την ανάλυση του δείγματος προς αντιπαραβολή το οποίο ελήφθη από τον επόπτη κυκλοφορίας ζωοτροφών σύμφωνα με το άρθρο 10 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 882/ Η υπουργική απόφαση /2007 περιλαμβάνει επαρκείς οδηγίες και λεπτομερές υπόδειγμα για την επίσημη έκθεση δειγματοληψίας ζωοτροφών. Οι απαιτήσεις των οδηγιών και το υπόδειγμα ευθυγραμμίζονται, κατά κανόνα, με το σημείο 10 του παραρτήματος II του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 152/ Διενέργεια επίσημης δειγματοληψίας 38. Στην Ελλάδα, στο σύνολό της, το 75% των προγραμματισμένων επίσημων δειγμάτων είχε ληφθεί το 2016 και το Η ΔΖΒΓ δήλωσε ότι η αδυναμία οφειλόταν σε έλλειψη πόρων σε ορισμένες περιοχές. Το 2016 ελήφθησαν 37 επίσημα δείγματα πρόσθετων υλών ζωοτροφών και προμειγμάτων χωρίς να διαπιστωθεί περίπτωση μη συμμόρφωσης. Το 2017 ο συνολικός αριθμός δειγμάτων ήταν 33 και διαπιστώθηκε μία περίπτωση μη συμμόρφωσης (απόκλιση ενός μακροστοιχείου από το περιεχόμενο ετικέτας). Τους πρώτους εννέα μήνες του 2018 είχε ληφθεί περίπου το 50% των 271 επίσημων δειγμάτων ζωοτροφών που είχαν προγραμματιστεί για το εν λόγω έτος και 11

16 διαπιστώθηκε μία περίπτωση μη συμμόρφωσης, η οποία αφορούσε την παρουσία ανεπιθύμητων ουσιών σε πρόσθετη ύλη ζωοτροφών. 39. Στις περιοχές όπου πραγματοποιήθηκαν επισκέψεις, τα επίσημα σχέδια δειγματοληψίας εφαρμόζονταν και βασίζονταν, σε μεγάλο βαθμό, σε οδηγίες που είχαν καταρτιστεί σε κεντρικό επίπεδο (βλ. διαπίστωση 31). 40. Τα επίσημα εργαστήρια κοινοποιούν τα αποτελέσματα των αναλύσεων στον σχετικό επόπτη κυκλοφορίας ζωοτροφών και στον ΥΕΖ εντός 20 ημερολογιακών ημερών (χρόνος διεκπεραίωσης) από την ημερομηνία άφιξης του δείγματος στο εργαστήριο της ΔΖΒΓ. Το συμβεβλημένο ιδιωτικό εργαστήριο πρέπει να δηλώσει τα τελικά αποτελέσματα στο εργαστήριο της ΔΖΒΓ εντός 12 ημερών. Στις περιοχές όπου πραγματοποιήθηκαν επισκέψεις τα εργαστήρια τηρούσαν τους χρόνους διεκπεραίωσης. 41. Γενικά, οι επόπτες κυκλοφορίας ζωοτροφών γνώριζαν ικανοποιητικά τις απαιτήσεις της επίσημης δειγματοληψίας που ορίζονται στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 152/2009, με εξαίρεση την έννοια του «δειγματιζόμενου τμήματος». Η ομάδα ελέγχου εντόπισε εκθέσεις δειγματοληψίας στις οποίες ο αριθμός των μερικών ποσοτήτων δείγματος είχε υπολογιστεί με βάση το συνολικό μέγεθος της παρτίδας, ενώ μόνο ένα κλάσμα της παρτίδας είχε υποβληθεί σε δειγματοληψία. Το μέγεθος του δειγματιζόμενου τμήματος δεν είχε καταγραφεί. Η ΔΖΒΓ δήλωσε ότι αυτό πρέπει να αναφέρεται στο κοινό τμήμα του υποδείγματος του πρωτοκόλλου δειγματοληψίας. Η μη καταγραφή του μεγέθους του δειγματιζόμενου τμήματος δεν ευθυγραμμίζεται με τις απαιτήσεις των σημείων 5 και 10 του παραρτήματος 1 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 152/2009. Συμπέρασμα σχετικά με τον προγραμματισμό και τη διενέργεια των δειγματοληψιών 42. Ο προγραμματισμός επίσημης δειγματοληψίας βασίζεται στους κινδύνους και περιλαμβάνει όλες τις ομάδες ανεπιθύμητων ουσιών. Η πλημμελής εφαρμογή ορισμένων από τις νομοθετικές διατάξεις για τη δειγματοληψία, τα ελλιπή μητρώα δειγματοληψίας και η παράλειψη δοκιμών που έχουν σκοπό να διαπιστωθεί ότι δεν υπάρχει υπέρβαση των μέγιστων ορίων ορισμένων βιταμινών αποδυναμώνουν την αποτελεσματικότητα του επίσημου προγράμματος δειγματοληψίας Μέτρα που ελήφθησαν σε περίπτωση μη συμμόρφωσης 43. Το εγχειρίδιο για τις ζωοτροφές περιέχει λεπτομερείς οδηγίες τις οποίες θα πρέπει να ακολουθούν οι επόπτες κυκλοφορίας ζωοτροφών, αν διαπιστώσουν περίπτωση μη συμμόρφωσης. Όλες οι περιπτώσεις μη συμμόρφωσης πρέπει να καταγράφονται. Οι επόπτες κυκλοφορίας ζωοτροφών πρέπει να ζητήσουν τη λήψη διορθωτικών μέτρων εντός εύλογου χρονικού διαστήματος, ανάλογα με τη φύση της μη συμμόρφωσης και/ή την αύξηση της συχνότητας των ελέγχων των υπό εξέταση ΥΕΖ. Οι διοικητικές κυρώσεις επιβάλλονται από τη Γενική Διεύθυνση Γεωργίας σε περίπτωση 12

17 σοβαρής/επαναλαμβανόμενης μη συμμόρφωσης. Αυτή η ρύθμιση ευθυγραμμίζεται με τις απαιτήσεις των άρθρων 54 και 55 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 882/ Η ομάδα ελέγχου επανεξέτασε αρκετές περιπτώσεις όπου είχε διαπιστωθεί έλλειψη συμμόρφωσης και, με μία εξαίρεση, επισήμανε ότι είχαν ληφθεί κατάλληλα μέτρα, προκειμένου οι υπεύθυνοι να διορθώσουν την κατάσταση. Σε μία περίπτωση, ο επόπτης δεν είχε ορίσει προθεσμία για τη λήψη διορθωτικών μέτρων και ο ΥΕΖ διόρθωσε την κατάσταση μόνο μετά την επόμενη προγραμματισμένη επιθεώρηση, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να μεσολαβήσει ένα έτος μεταξύ της διαπίστωσης της μη συμμόρφωσης και της διόρθωσής της. Συμπέρασμα για τα μέτρα που ελήφθησαν σε περίπτωση μη συμμόρφωσης 45. Κατά κανόνα, τα μέτρα που ελήφθησαν σε περίπτωση μη συμμόρφωσης ήταν αποτελεσματικά, αναλογικά και αποτρεπτικά. 6 ΓΕΝΙΚΌ ΣΥΜΠΈΡΑΣΜΑ Για τον προγραμματισμό των επίσημων ελέγχων (επιθεωρήσεων και δειγματοληψιών) στις ζωοτροφές εφαρμόζεται στην Ελλάδα σύστημα με βάση τους κινδύνους. Η εφαρμογή αυτού του συστήματος υποστηρίζεται από διαδικασία έγκρισης/εγγραφής, η οποία λειτουργεί αποτελεσματικά. Η εναρμονισμένη εφαρμογή των σχετικών απαιτήσεων της ΕΕ υποστηρίζεται από κατάλληλη εθνική νομοθεσία, καθοδήγηση και καταλόγους ελέγχου. Κατά κανόνα, η συχνότητα των επιθεωρήσεων ανταποκρίνεται σε εκείνη που καθορίζεται στο πρόγραμμα επιθεωρήσεων. Με εξαίρεση την αξιολόγηση των σχεδίων HACCP των υπευθύνων επιχειρήσεων ζωοτροφών ζήτημα που επισημάνθηκε επίσης από την αρμόδια αρχή σε κεντρικό επίπεδο και το οποίο αφορά τα δείγματα αναφοράς που παραλαμβάνονται από τους υπευθύνους οι επιθεωρήσεις διενεργούνται, σε μεγάλο βαθμό, ικανοποιητικά και εξακριβώνουν επαρκώς κατά πόσον οι υπεύθυνοι επιχειρήσεων ζωοτροφών πληρούν τις σχετικές νομοθετικές απαιτήσεις. Ωστόσο, η αποτελεσματικότητα του συστήματος ελέγχου εξασθενίζει εξαιτίας δύο βασικών παραγόντων: της επισήμανσης και της επίσημης δειγματοληψίας. Ως προς τον πρώτο παράγοντα, οι επόπτες κυκλοφορίας ζωοτροφών δεν είχαν, κατά κανόνα, επαρκή γνώση των ενωσιακών υποχρεώσεων. Ως προς τον δεύτερο παράγοντα, παρά το γεγονός ότι οι δειγματοληψίες διενεργούνται με βάση τους κινδύνους και, γενικώς, εκτελούνται επαρκώς από τους επόπτες κυκλοφορίας ζωοτροφών, η αξιοπιστία των αποτελεσμάτων πλήττεται από δειγματοληπτικές πρακτικές που υπονομεύουν την αποτελεσματικότητα του προγράμματος δειγματοληψίας. 13

18 7 ΚΑΤΑΛΗΚΤΙΚΉ ΣΥΝΕΔΡΊΑΣΗ Στις 2 Νοεμβρίου 2018 πραγματοποιήθηκε καταληκτική συνεδρίαση με τους εκπροσώπους του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Η ομάδα ελέγχου παρουσίασε τις βασικές διαπιστώσεις και τα προκαταρκτικά συμπεράσματα του ελέγχου. Οι αρχές που ήταν παρούσες δεν διαφώνησαν σε σημαντικό βαθμό. 14

19 8 ΣΥΣΤΆΣΕΙΣ Οι αρμόδιες αρχές καλούνται να παράσχουν λεπτομέρειες για τα μέτρα που έχουν ληφθεί και προγραμματιστεί, συμπεριλαμβανομένων των προθεσμιών για την ολοκλήρωσή τους («σχέδιο δράσης»), με σκοπό τη συμμόρφωση με τις συστάσεις που διατυπώνονται κατωτέρω, εντός 25 εργάσιμων ημερών από την παραλαβή της παρούσας έκθεσης ελέγχου. Αριθ. Σύσταση 1 Να εξασφαλιστεί ότι οι επίσημοι έλεγχοι διενεργούνται με συνέπεια, ώστε να επιτρέπουν να εξακριβωθεί αν τα συστήματα HACCP των υπευθύνων επιχειρήσεων ζωοτροφών πληρούν τις απαιτήσεις των άρθρων 6 και 7 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 183/2005, όπως απαιτείται από το άρθρο 10 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 882/2004. Σύσταση βάσει του συμπεράσματος: 29 Συναφείς διαπιστώσεις: 6, 16 2 Να εξασφαλιστεί ότι οι επίσημοι έλεγχοι είναι ικανοί να εξακριβώνουν κατά πόσον οι υπεύθυνοι επιχειρήσεων ζωοτροφών εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους όσον αφορά την καταλληλότητα των δειγμάτων αναφοράς που παραλαμβάνουν, όπως απαιτείται από την ενότητα «Έλεγχος της ποιότητας» στο παράρτημα II του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 183/2005. Σύσταση βάσει του συμπεράσματος: 29 Συναφής διαπίστωση: 24 3 Να εξασφαλιστεί ότι οι επίσημοι έλεγχοι είναι ικανοί να εξακριβώνουν κατά πόσον η επισήμανση των υπευθύνων επιχειρήσεων ζωοτροφών πληροί τις απαιτήσεις που ορίζονται στο άρθρο 16 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1831/2003 και στα άρθρα 15 και 17 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 767/2009. Σύσταση βάσει του συμπεράσματος: 30 Συναφείς διαπιστώσεις: 27, 28 4 Να εξασφαλιστεί ότι διενεργούνται επίσημοι έλεγχοι προκειμένου να εξακριβώνεται ότι οι υπεύθυνοι επιχειρήσεων ζωοτροφών πληρούν τις νομοθετικές απαιτήσεις που αφορούν τα μέγιστα επίπεδα των επιτρεπόμενων πρόσθετων υλών ζωοτροφών στις πλήρεις ζωοτροφές, σύμφωνα με τη σχετική ενωσιακή άδεια και το άρθρο 3 παράγραφος 1 στοιχείο β) του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1831/2003. Σύσταση βάσει των συμπερασμάτων: 30, 42 Συναφείς διαπιστώσεις: 27, 33 5 Να εξασφαλιστεί ότι το επίσημο προσωπικό που διενεργεί επίσημες δειγματοληψίες τηρεί τις απαιτήσεις δειγματοληψίας που προβλέπονται στο παράρτημα I του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 152/

20 Σύσταση βάσει του συμπεράσματος: 42 Συναφής διαπίστωση: 41 Η απάντηση της αρμόδιας αρχής στις συστάσεις βρίσκεται στη διεύθυνση: 16

21 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 ΝΟΜΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ Νομικό κείμενο αναφοράς Καν. 178/2002 Καν. 882/2004 Καν. 1831/2003 Καν. 183/2005 Καν. 767/2009 Επίσημη Εφημερίδα ΕΕ L 31 της , σ ΕΕ L 165 της , σ. 1, όπως διορθώθηκε και αναδημοσιεύτηκε στην ΕΕ L 191 της , σ. 1 ΕΕ L 268 της , σ ΕΕ L 35 της , σ ΕΕ L 229 της , σ Τίτλος Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 178/2002 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 28ης Ιανουαρίου 2002, για τον καθορισμό των γενικών αρχών και απαιτήσεων της νομοθεσίας για τα τρόφιμα, για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων και τον καθορισμό διαδικασιών σε θέματα ασφαλείας των τροφίμων Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 882/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 29ης Απριλίου 2004, για τη διενέργεια επισήμων ελέγχων της συμμόρφωσης προς τη νομοθεσία περί ζωοτροφών και τροφίμων και προς τους κανόνες για την υγεία και την καλή διαβίωση των ζώων Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1831/2003 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 22ας Σεπτεμβρίου 2003, για τις πρόσθετες ύλες που χρησιμοποιούνται στη διατροφή των ζώων Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 183/2005 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 12ης Ιανουαρίου 2005, περί καθορισμού των απαιτήσεων για την υγιεινή των ζωοτροφών Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 767/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 13ης Ιουλίου 2009, για τη διάθεση στην αγορά και τη χρήση ζωοτροφών, την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1831/2003 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, και την κατάργηση των οδηγιών 79/373/ΕΟΚ του Συμβουλίου, 80/511/ΕΟΚ της Επιτροπής, 82/471/ΕΟΚ του Συμβουλίου, 83/228/ΕΚ του Συμβουλίου, 93/74/ΕΟΚ του Συμβουλίου, 93/113/ΕΚ του Συμβουλίου, 96/25/ΕΚ του Συμβουλίου, και της απόφασης 2004/217/ΕΚ της Επιτροπής 17

22 Καν. 152/2009 Οδηγία 2002/32/ΕΚ Καν. 2015/724 ΕΕ L 54 της , σ ΕΕ L 140 της , σ ΕΕ L 115 της , σ Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 152/2009 της Επιτροπής, της 27ης Ιανουαρίου 2009, για τον καθορισμό μεθόδων δειγματοληψίας και ανάλυσης για τον επίσημο έλεγχο των ζωοτροφών Οδηγία 2002/32/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 7ης Μαΐου 2002, σχετικά με τις ανεπιθύμητες ουσίες στις ζωοτροφές - Δήλωση του Συμβουλίου Εκτελεστικός κανονισμός (ΕΕ) 2015/724 της Επιτροπής, της 5ης Μαΐου 2015, σχετικά με τη χορήγηση άδειας για το οξικό ρετινύλιο, το παλμιτικό ρετινύλιο και το προπιονικό ρετινύλιο ως πρόσθετων υλών ζωοτροφών για όλα τα ζωικά είδη 18