ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΥΠΟΘΕΣΗ 286/81

Transcript

1 ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΥΠΟΘΕΣΗ 286/81 ἐφ' ὅσον ἡ συγκεκριμένη ρύθμιση, ἀδιακρίτως εφαρμοζόμενηἐπί τῶν ἐθνικῶν καίἐπί τῶν εισαγομένων προϊόντων, δικαιολογείται ὡς ἀναγκαία γιά την Ικανοποίηση ἐπιτακτικών ἀπαιτήσεων ὅσον άφορᾶ, μεταξύ άλλων, την προστασία των καταναλωτῶν καί την εντιμότητα τῶν ἐμπορικών συναλλαγών. 3. Τά άρθρα 30 καί 34 τῆς συνθήκης, δέν ἀντίκεινται στην ἐκ μέρους τῶν κρατών μελών εφαρμογή, στά προϊόντα πού προέρχονται ἀπό ἡ προορίζονται γιά άλλο κράτος μέλος, ἐθνικής νομοθεσίας πού ἀπαγορεύει τήν προσφορά ἡ τήν παροχή, γιά λόγους προωθήσεως τῶν πωλήσεων, βιβλίων ὡς δώρων σέ ὅσους ἀγοράζουν εγκυκλοπαίδειες καί ἀπαιτεί, ἐν ὄψει τῆς εφαρμογής τῆς εξαιρέσεως ἀπό τήν ἀπαγόρευση αύτη, τήν ύπαρξη σχέσεως ὡς πρός τήν κατανάλωση μεταξύ τοῦ δώρου καί τοῦ προϊόντος ἐπί τοῦ ὁποίου στηρίζεται ἡ προσφορά δώρων. Στην υπόθεση 286/81, πού έχει ὡς ἀντικείμενο αίτηση τοῦ Gerechtshof τοῦ "Αμστερνταμ, economische kamer, πρός τό Δικαστήριο, κατ' εφαρμογή τοῦ ἄρθρου 177 τῆς συνθήκης ΕΟΚ, μέ τήν ὁποία ζητείται, στό πλαίσιο τῆς ποινικής δίκης πού εκκρεμεί ενώπιον τοῦ αιτούντος δικαστηρίου κατά Oosthoek's UITGEVERSMAATSCHAPPIJ BV ή ἔκδοση προδικαστικής ἀποφάσεως ὡς πρός τήν ἑρμηνεία τῶν άρθρων 30, 34 καί 36 τῆς συνθήκης ΕΟΚ σέ σχέση πρός τήν ὀλλανδική νομοθεσία περί τρῦ περιορισμοί) προσφοράς δώρων εἰς εἶδος μέ σκοπό τήν προώθηση τῶν πωλήσεων, ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ συγκείμενο ἀπό τους J. Mertens de Wilmars, πρόεδρο, Ρ. Pescatore, A. O'Keeffe καί U. Everling, προέδρους τμήματος, Mackenzie Stuart, G. Bosco, T. Koopmans, O. Due καί Κ. Bahlmann, δικαστές, γενικός εἰσαγγελεύς: Ρ. VerLoren van Themaat γραμματεύς: Ρ. Heim εκδίδει τήν ἀκόλουθη 4576

2 OOSTHOEK'S UITGEVERSMAATSCHAPPIJ ΑΠΟΦΑΣΗ Περιστατικά Τά πραγματικά περιστατικά τῆς υποθέσεως, ἡ εξέλιξη τῆς διαδικασίας καί οἱ παρατηρήσεις πού κατετέθησαν δυνάμει τοῦ ἄρθρου 20 τοῦ Πρωτοκόλου περί τοῦ Ὀργανισμοῦ τοῦ Δικαστηρίου τῆς ΕΟΚ, έχουν συνοπτικῶς ὡς έξης: Ι Πραγματικά περιστατικά καί διαδικασία 1. Στίς Κάτω Χῶρες, ὁ Wet Beperking Cadeaustelsel 1977 (νόμος περί περιορισμών στό σύστημα τῶν δώρων τοῦ 1977 Staatsbald 1977, ἀριθ. 659) περιέχει, στό άρθρο 2, διάταξη ἡ ὁποία ἀπαγορεύει την προσφορά δώρων, στό πλαίσιο τῆς ἀσκήσεως εμπορικῆς δραστηριότητος. Ὑπάρχουν ὡρισμένες εξαιρέσεις στην ἀπαγόρευση αύτη, ὅπως, μεταξύ άλλων, ἡ προβλεπομένη ἀπό τό άρθρο 4, παράγραφος 3, τοῦ νόμου περί προσφοράς δώρων, τῶν ὁποίων ή κατανάλωση ἡ ἡ χρήση συνδέονται μέ τό πωλούμενο προϊόν καί τά όποια φέρουν εμφανή καί ἀνεξίτηλη διαφημιστική ένδειξη ἡ ἀξία αὐτῶν τῶν προϊόντων πάντως δέν δύναται νά υπερβαίνει τό 4 % της τιμής πωλήσεως τοῦ προϊόντος ἡ τῶν προϊόντων μέ τά όποια προσφέρονται. 2. Ή ἑταιρία Oosthoek's Uitgeversmaatschappij (στό έξης «Oosthoek») εμπορεύεται εγκυκλοπαίδειες, πού γράφονται στην ὀλλανδική γλώσσα, σέ ὅλες τίς περιοχές, ὅπού ὁμιλείται ἡ γλώσσα αυτή, στίς όποιες περιλαμβάνονται οἱ κάτω Χώρες, τό μέρος τοῦ Βελγίου ὅπου ὁμιλείται ἡ ἐν λόγω γλώσσα καθώς καί ένα μικρό μέρος της βορειοδυτικῆς Γαλλίας. Ἀπό τίς εγκυκλοπαίδειες αυτές, ἡ «De Grote Oosthoek» καί ή «De Grote Summa» στοιχειοθετούνται καί εκτυπώνονται στίς Κάτω Χώρες, ἡ δέ «De Grote Nederlandse Larousse» στοιχειοθετείται καί ἐκτυπώνεται στό Βέλγιο ἀπό μία ἑταιρία πού συνεργάζεται μέ τήν Oosthoek. Γιά νά προωθήσει τίς πωλήσεις της, ή Oosthoek, προσφέρει ἀπό τό 1974, ὡς δώρο σ' αὐτούς πού αναλαμβάνουν τήν υποχρέωση νά ἀγοράσουν μία εγκυκλοπαίδεια, μέ τήν διαφήμιση πού κάνει μέσω ἀγγελιών στίς ἐφημερίδες καί στά περιοδικά καθώς καί μέσω έντυπων, ένα λεξικό, ένα παγκόσμιο άτλαντα ἡ μία μικρή εγκυκλοπαίδεια ἀναλόγως τῆς ἀξίας τῆς ἀγοράς. 3. Ή εἰσαγγελική ἀρχή, θεωρώντας ὅτι τό σύστημα αὐτό προωθήσεως τῶν πωλήσεων πού εφαρμόζει ἡ Oosthoek, συνιστά παράβαση τῶν διατάξεων τοῦ Wet Beperking Cadeaustelsel τοῦ 1977, ἐκίνησε τήν ποινική δίωξη κατά τῆς Oosthoek. Μέ ἀπόφαση τῆς 13ης Νοεμβρίου 1980, ὁ Economische politierechter in de Arrondissementsrechtbank τῆς Ουτρέχτης, έκρινε ὅτι τά περιστατικάἐπί τῶν ὁποίων στηρίζεται ή κατηγορία εἶχαν ἀποδειχθεί καί ήσαν ἀξιόποινα. Ἐπέβαλε δέ στην Oosthoek τρία πρόστιμα τῆς τάξεως τῶν 85 φιορινιών τό καθένα. Μέ ἀπόφαση τῆς 9ης 'Οκτωβρίου 1981, τό Gerechtshof τοῦ Ἄμστερταμ, economische kamer, ενώπιον τοῦ ὁποίου εἶχε ἀσκηθεί έφεση κατά τῆς ἀποφάσεως αὐτῆς, ἀπέρριψε τους στηριζόμενους στό εθνικό δίκαιο λόγους πού εἶχε προβάλλει ἡ Oosthoek δεδομένου δέ ὅτι ἡ τελευταία εἶχε περαιτέρω επικαλεσθεί τό ἀσυμβίβαστο τοῦ Wet Beperking Cadeaustelsel τοῦ 1977 πρός τίς διατάξεις τῶν άρθρων 30, 34 καί 36 της συνθήκης ΕΟΚ, έκρινε ἀναγκαίο νά ζητήσει ἀπό τό Δικαστήριο νά ἀποφανθεί προδικαστικῶςἐπί τοῦ ἀκολούθου ερωτήματος: 4577

3 ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΥΠΟΘΕΣΗ 286/81 «Συμβιβάζεται πρός τό κοινοτικό δίκαιο (συγκεκριμένα πρός την ἀρχή τῆς ἐλεύθερης κυκλοφορίας τῶν εμπορευμάτων), τό ὅτι δυνάμει τῶν διατάξεων τοῦ "Wet Beperking Cadeaustelsel", ένας έκδοτης πού επιχειρεί νά προωθήσει την πώληση έργων στα όποια γίνονται παραπομπές καί πού προορίζονται νά διατεθοῦν σέ ὅλες τίς περιοχές, ὅπού ὁμιλείται ἡ ὀλλανδική γλώσσα, προέρχονται δέ ἐν μέρει ἀπό τίς Κάτω Χώρες καί ἐν μέρει ἀπό τό Βέλγιο, προσφέροντας δώρα ὑπό μορφή βιβλίων, υποχρεώνεται νά παύσει νά χρησιμοποιεί αυτή τήν μέθοδο προωθήσεως των πωλήσεων στίς Κάτω Χῶρες, ἐνῶ αυτή επιτρέπεται στό Βέλγιο, γιά μόνο τόν λόγο ὅτι ή ὀλλανδική ρύθμιση ἀπαιτεί τήν ύπαρξη, σχέσεως πρός τήν κατανάλωση μεταξύ δώρου εις είδος καί προϊόντος ἐπί τοῦ ὁποίου στηρίζεται ἡ προσφορά τοῦ δώρου;» ἀπό τόν Thomas van Rijn, μέλος τῆς νομικής τῆς υπηρεσίας. Κατόπιν εκθέσεως τοῦ εἰσηγητοῦ δικαστοῦ καί μετ' ἀκρόαση τοῦ γενικοῦ εισαγγελέως, τό Δικαστήριο ἀπεφάσισε τήν έναρξη τῆς προφορικής διαδικασίας χωρίς προηγουμένη διεξαγωγή ἀποδείξεων. Ἐκάλεσε, πάντως, τήν Oosthoek νά ἀπαντήσει γραπτώς, πρίν ἀπό τήν ἐπ' ἀκροατηρίου συζήτηση, σέ μιά ερώτηση ὡς πρός τό μέγεθος τῶν εισαγωγών τῆς ἐγκυκλοπαίδειας «De Grote Nederlandse Larousse» στίς Κάτω Χώρες. ΙΙ Περίληψη τῶν γραπτών παρατηρήσεων πού κατετέθησαν στό Δικαστήριο 4. Ή διάταξη περί παραπομπής ἐπρωτο κολλήθη στην γραμματεία τοῦ Δικαστηρίου στίς 3 Νοεμβρίου Σύμφωνα μέ τό άρθρο 20 τοῦ Πρωτοκόλλου περί τοῦ Ὀργανισμοῦ τοῦ Δικαστηρίου τῆς ΕΟΚ, γραπτές παρατηρήσεις κατέθεσαν ἡ Oosthoek, εκπροσωπούμενη ἀπό τόν Ch. Gielen, δικηγόρο "Αμστερνταμ, ή κυβέρνηση τοῦ Βασιλείου τῶν Κάτω Χωρῶν, εκπροσωπουμενη ἀπό τόν Secretaris-generaal στό ὑπουργείο ἐξωτερικών F. Italianer, ἡ κυβέρνηση τῆς 'Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας τῆς Γερμανίας, εκπροσωπούμενη ἀπό τόν Martin Seidel, ἡ κυβέρνηση τοῦ Βασιλείου τοῦ Βελγίου, εκπροσωπούμενη ἀπό τόν διευθυντή διοικητικών υπηρεσιών τοῦ υπουργείου εξωτερικών, εξωτερικοί) εμπορίου καί συνεργασίας καί ἀναπτύξεως W. Collins, ἡ κυβέρνηση τοῦ Βασιλείου τῆς Δανίας, εκπροσωπούμενη ἀπό τόν Laurids Mikaelsen τῆς διευθύνσεως οικονομικών σχέσεων μέ τήν ἀλλοδαπή τοῦ υπουργείου εξωτερικών, καί ἡ 'Επιτροπή των Εὐρωπαϊκών Κοινοτήτων, εκπροσωπούμενη ἀπό τόν Richard Wainwright, μέλος τῆς νομικής τῆς υπηρεσίας, επικουρούμενο Παρατηρήσεις τῆς Oosthoek Ἡ Oosthoek υπογραμμίζει, πρώτον, ὅτι ἐκτος τοῦ ἐμπορικοῦ κυκλώματος πού δημιουργείται ἀπό τό γεγονός ὅτι οἱ εγκυκλοπαίδειες εκτυπώνονται ἐν μέρει στίς Κάτω Χώρες καί ἐν μέρει στό Βέλγιο ὑπάρχει καί ένα ὄχι ἀμελητέο μεθοριακό εμπόριο, ἀπό τίς ἀγορές πού γίνονται ἀπ' ευθείας στίς Κάτω Χώρες ἀπό κατοίκους τοῦ Βελγίου. Ή Oosthoek, καθώς καί οἱ ἀνταγωνιστές της προσφέρουν ὡς δώρα βιβλία, επειδή ένας έκδότης δύναται ὁ 'ίδιος νά προβεί σέ εκτύπωση τέτοιων δώρων μέ χαμηλό κόστος, οἱ δέ ἀγοραστές εὑρίσκουν ενδιαφέρον νά λαμβάνουν ὡς δώρο ένα βιβλίο. Ή πρακτική πείρα πολλών ετών δείχνει ὅτι τά βιβλία ἀποτελοῦν άριστα μέσα προωθήσεως τῶν ἐγκυκλοπαιδειών. Ό Wet Beperking Cadeaustelsel τοῦ 1977 κατέστησε αυστηρότερο τό καθεστώς πού διέπει τό σύστημα τῶν δώρων στίς Κάτω Χώρες. Κατά τήν κυρία δίκη τό σύστημα προωθήσεως τῆς Oosthoek εκρίθη ἀντίθετο πρός τό αυστηρότερο αυτό καθεστώς,

4 OOSTHOEK'S UITGEVERSMAATSCHAPPIJ επειδή τά ἐν λόγω δῶρα δέν ήταν «τοῦ ιδίου τύπου», ὅπως και οἱ εγκυκλοπαίδειες, ἐπί πλέον δέ «ή χρησιμοποίηση τους δέν συνεδέετο μέ τήν χρησιμοποίηση τῶν ἐγκυ κοπαιδειῶν». Σχετικῶς, εκρίθη ἀναγκαίο ὁ συμβουλευόμενος τήν γενική εγκυκλοπαίδεια, στην μεγάλη πλειοψηφία τῶν περιπτώσεων, νά συμβουλεύεται επίσης καί τό δώρο, πράγμα πού δέν ἀπεδείχθη. Ή Oosthoek δέν ἠδυνήθη νά προσαρμόσει τό σύστημα προωθήσεως τῶν πωλήσεων της πρός τό ισχύον αυστηρότερο σύστημα τῶν δώρων, λόγω τοῦ κανονισμοί) περί εμπορίας βιβλίων στίς Κάτω Χώρες, πού εἶχε υιοθετήσει τό σωματείο γιά τήν προώθηση τῶν συμφερόντων τῶν βιβλιοπωλών, δυνάμει τοῦ ὁποίου ὁ ἐκδότης ὑποχρεοῦται νά καθορίζει ἑνιαία καί υποχρεωτική τιμή γιά καθένα ἀπό τά βιβλία του κατά τήν πώληση στόν καταναλωτή. Τό αυστηρότερο σύστημα τοῦ Wet Beperking Cadeaustelsel συνεπάγεται, σύμφωνα μέ τό άρθρο 3 τοῦ νόμου αὐτοῦ, ὅτι πρέπει νά δίδεται στους πελάτες ή δυνατότης νά λαμβάνουν ἕνα χρηματικό ποσό ὡς υποκατάστατο τοῦ δώρου, πράγμα πού Ισοδυναμεί μέ μείωση τῆς τιμής καί ἀντιτίθεται στόν ἀνωτέρω κανονισμό. Ἐπί πλέον, ἄν ἡ Oosthoek ὤφειλε νά συμμορφωθεί πρός τό αυστηρό σύστημα πού ισχύει στίς Κάτω Χώρες, ὤφειλε επίσης νά εφαρμόσει τό σύστημα αυτό καί στό Βέλγιο, επειδή θά ήταν επαχθής ή εκτύπωση διαφορετικών διαφημιστικών τύπων. 'Εξ άλλου, ἄν τό διαφημιστικό ὑλικό περιείχε ὅλες τίς ἀπαιτούμενες ἀπό τήν ὀλλανδική νομοθεσία πληροφορίες, ή διαφήμιση θά καθίστατο ὀλιγότερο ενδιαφέρουσα ἀπό εμπορικής σκοπιάς. "Αν υπήρχαν καί στην βελγική νομοθεσία περιορισμοί τοῦ συστήματος τῶν δώρων, τό μέσο προωθήσεως πού χρησιμοποιεί ή Oosthoek θά ενέπιπτε σέ μία εξαίρεση προβλεπομένη ἀπό τήν νομοθεσία αυτή. Ἡ διαφορά μεταξύ τῆς ὀλλανδικής καί τῆς βελγικής νομοθεσίας ἔχει γιά τήν Oosthoek τήν συνέπεια ὅτι εἶναι ἡ αδύνατη ἡ προσφορά βιβλίου ὡς δώρου κατά τήν ἀγορά μιᾶς εγκυκλοπαίδειας, ἔνῶ τό μέσο αυτό προωθήσεως επιτρέπεται στό Βέλγιο. Τό νά ἀναγκάζεται ἕνας παραγωγός, έκτος τοῦ εδάφους στό όποιο ειδικώς προορίζεται νά κυκλοφορήσει τό προϊόν του, νά καταφεύγει σέ διάφορα συστήματα προωθήσεως τῶν πωλήσεων, ἀντιτίθεται στην ἀρχή τῆς ελεύθερης κυκλοφορίας τῶν εμπορευμάτων. "Αν ἡ πώληση ἠδύνατο νά προωθηθεί μέσω ἑνιαίας διαφημιστικής εκστρατείας, ή εξαγωγή θά ἐγίνετο κατά τρόπο πλέον ἀποτελεσματικό καί πλέον οικονομικό. Ή ἐπινόηση καί ἡ εκτύπωση δύο τύπων διαφημιστικοῦ ὑλικοῦ συνεπάγονται πολυπλοκό τερη καί δαπανηρότερη ὀργάνωση. Μιά τέτοια κατάσταση πρέπει, επομένως, νά θεωρηθεί ὡς ἀπαγορευόμενο μέτρο ἰσοδυ νάμου ἀποτελέσματος πρός ποσοτικούς περιορισμούς. Ή προβλεπομένη ἀπό τόν Wet Beperking Cadeaustelsel ἀπαίτηση τῆς συνάφειας ὅσον άφορᾶ τήν κατανάλωση ἡ τήν χρησιμοποίηση δέν δικαιολογείται ἀπό τό άρθρο 36 τῆς συνθήκης ΕΟΚ, δεδομένου ὅτι ἡ ὀλλανδική νομοθεσία καί συγκεκριμένα ή ἀπαίτηση αυτή συνιστοῦν ρύθμιση κοινωνικοοικονομικής φύσεως, ἡ ὁποία δέν καλύπτεται ἀπό τήν ἐν λόγω διάταξη. Ή ἀπαίτηση αυτή δέν ἐξυπηρετεί τά καλώς εννοούμενα συμφέροντα τοῦ καταναλωτοῦ καί δέν εἶναι ἀναγκαία γιά τήν ἀποφυγή τῆς διαταράξεως τῶν σχέσων τοῦ ἀνταγωνισμοί). Ἐν συμπεράσματι, ἡ Oosthoek εἶναι τῆς γνώμης ὅτι τό εμπόδιο στίς συναλλαγές πού προκύπτει ἀπό τό γεγονός ὅτι δέν δύναται νά καταφύγει, γιά τήν πώληση εγκυκλοπαιδειών, στίς προβλεπόμενες ἀπό τήν ὀλλανδική νομοθεσία εξαιρέσεις, γιά τόν λόγο καί μόνο ὅτι τά ἐν λόγω δώρα δέν εμφανίζουν συνάφεια μέ τίς εγκυκλοπαίδειες ὅσον άφορα τήν χρησιμοποίηση τους, 4579

5 ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΥΠΟΘΕΣΗ 286/81 ἀποτελεί παράβαση τῆς θεμελιώδους ἀρχῆς της ελευθέρας κυκλοφορίας τῶν εμπορευμάτων καί δέν δικαιολογείται ἀπό τίς εύλογες ἀπαιτήσεις προστασίας τοῦ καταναλωτοῦ ἡ τῆς ελεύθερης λειτουργίας τοῦ ἀνταγωνισμοῦ. καί ἡ επίδικη ἐν προκειμένω εξαίρεση. Ή τελευταία αυτή εξαίρεση ἀνταποκρίνεται, ευλόγως, σέ μία ἀνάγκη, οἱ δέ προϋποθέσεις πού τήν διέπουν εγγυώνται επαρκώς, ὅτι δέν θά προκύψει νόθευση τοῦ ἀνταγωνισμοῦ ούτε ἀπόκριψη τῶν τιμών. Ό Wet Beperking Cadeaustelsel κείται στό 2. Παρατηρήσεις τῆς ὀλλανοικῆς κυβερνήσεως πλαίσιο τῆς κανονικής λειτουργίας τῶν ἐμπορικών συναλλαγών καί τῶν νόμων οἱ όποιοι, γιά νά προστατεύσουν τόν καταναλωτή, σκοπούν τήν ἐξασφάλιση τοῦ ἀνταγωνισμοῦ. Καί σέ άλλα κράτη μέλη υπάρχει νομοθεσία περί τοῦ συστήματος τῶν δώρων, ὁ δέ Wet Beperking Cadeaustelsel ευθυγραμμίζεται πλήρως μέ τους στόχους γενικοῦ συμφέροντος πού επιδιώκει ή συνθήκη. Ἡ ὀλλανδική κυβέρνηση ἀναφέρει ὅτι ὁ Wet Beperking Cadeaustelsel 1977 ἐπιδώκει δύο στόχους, δηλαδή νά ἀποφευχθεί διατάραξη τῶν κανονικών σχέσεων τοῦ ἀνταγωνισμοῦ ἀπό τίς επιχειρήσεις πού προσφέρουν προϊόντα δωρεάν ἤ σέ πολύ χαμηλή τιμή μέ σκοπό τήν προώθηση τῆς πωλήσεως αὐτοῦ τοῦ προϊόντος πού συνοδεύουν καί νά εξασφαλίσει μεγαλύτερη διαύγεια τῆς ἀγορᾶς. Δυνάμει τοῦ ἄρθρου 3 τοῦ Wet Beperking Cadeaustelsel 1977, ή ἀπαγόρευση προσφορᾶς δώρων θά ἐστερεῖτο ἀποτελέσματος ἄν ἡ ἐν λόγω επιχείρηση εἶχε προσφέρει στόν καταναλωτή προϊόντα παρόμοια μέ τό δώροἐπί περίοδο τουλάχιστον τριών μηνών ἀμέσως πρίν ἀπό τήν ἐπιχείρηση-δῶρο, ἄν ἡ επιχείρηση αύτη συνέχιζε νά πωλεί τά προϊόντα τῆς κατά τήν περίοδο τῆς ἐπιχειρήσεως-δῶρο, ἄν έδιδε σαφῶς στόν ἀγοραστή τήν δυνατότητα νά λάβει ἀντί τοῦ προϊόντος ένα χρηματικό ποσό, ὄχι κατώτερο τοῦ ἡμίσεος τῆς τιμής στην ὁποία πωλείται τό δώρο, ή ἐάν ανέφερε, σέ ὅλες τίς σχετικές μέ τήν ἐπιχείρηση-δῶρο διαφημίσεις, τήν τιμή πωλήσεως τοῦ προϊόντος αυτού, τόν τρόπο ἀποκτήσεως του στό πλαίσιο τῆς πωλήσεως καθώς καί τό ἀνωτέρω χρηματικό ποσό καί τόν τρόπο ἀποκτήσεως αὐτοῦ. Τό άρθρο 4 τοῦ νόμου προβλέπει ὁρισμένο ἀριθμό εξαιρέσεων ἀπό τήν ἀπαγόρευση, μεταξύ τῶν ὁποίων ἡ προσφορά δώρων σέ μεταπωλητές, ἡ προσφορά δώρων σέ ὁρισμένες περιόδους ἀναλόγως τῆς γενικής ἡ τῆς επιτοπιου χρήσεως ἡ ἡ προσφορά ὡς δώρου, μικρών ἀντικειμένων χαμηλής ἀξίας καθώς 4580 "Οσον άφορᾶ τό συμβιβαστό πρός τό κοινοτικό δίκαιο, ἡ ὀλλανδική κυβέρνηση είναι τῆς γνώμης ὅτι τό άρθρο 34 τῆς συνθήκης ΕΟΚ, λαμβανομένων ὑπ' ὄψη τῶν περιστατικών τῆς υποθέσεως, δέν έχει καμμία σχέση. Ἐξ άλλου, ὁ ἐν λόγω νόμος δέν ἀντίκειται πρός τό άρθρο 30. Ἐφαρμόζεται τόσο στό εγχώρια ὅσο καί στά εἰσαγόμενα προϊόντα καί δέν κάνει διάκριση μεταξύ ἐσωτερικοῦ εμπορίου τῆς χώρας καί εισαγωγικοῦ ή ἐξαγωγικοῦ εμπορίου. "Αν ἡ ἐφαρμογή τοῦ νόμου δύναται πάντως νά επηρεάσει τό διακρατικό εμπόριο, τούτο ὀφείλεται ἀποκλειστικώς στην διαφορά τῶν υφισταμένων σχετικών νομοθεσιών στά διάφορα κράτη μέλη. Δέν περιορίζει τήν εισαγωγή ἡ τῶν πώληση τῶν προϊόντων. Ἐλλείψει σχετικής κοινοτικής κανονιστικής ρυθμίσεως, τά κράτη μέλη δια-

6 OOSTHOEK'S UITGEVERSMAATSCHAPPIJ τηροῦν την εξουσία νά ρυθμίζουν, καθένα στην δική του επικράτεια, την εμπορία τῶν προϊόντων. Μόνο στην περίπτωση ὅπου μιά τέτοια εθνική ρύθμιση δύναται νά 'έχει ὡς συνέπεια την παρεμπόδιση τῶν διακοινοτικῶν συναλλαγῶν, πρέπει νά εξετάζεται ἄν τά εμπόδια αυτά δύνανται νά δικαιολογηθούν ἀπό τους λόγους πού ἀναφέρονται στό άρθρο 36 τῆς συνθήκης ΕΟΚ, ή ἄν δικαιολογούνται ἀπό επιτακτικές ἀπαιτήσεις τῆς ἐντιμότητος τῶν εμπορικών συναλλαγών καί τῆς προστασίας τοῦ καταναλωτού. Ἐδώ ὅμως δέν χρειάζεται μιά τέτοια εξέταση, ἡ ὁποία, ἐξ άλλου, θά κατέληγε ἐν προκειμένω στό συμπέρασμα ὅτι ἡ ἐν λόγω ρύθμιση εἶναι δικαιολογημένη. 3. Παρατηρήσεις τῆς βελγικής κυβερνήσεως Ἡ βελγική κυβέρνηση ἀναφέρει ὅτι, δυνάμει τοῦ ἄρθρου 35 τοῦ βελγικοῦ νόμου περί εμπορικῆς πρακτικής, τῆς 14ης 'Ιουλίου 1971 (Moniteur belge, τῆς 30ής 'Ιουνίου 1971), ἡ δωρεάν ἡ ὄχι, προσφορά στον καταναλωτή προϊόντων ἡ υπηρεσιών, συνδυαζόμενη μέ την πώληση άλλων προϊόντων ἡ υπηρεσιών ἀπαγορεύεται ή προσφορά ενός προϊόντος, τοῦ ὁποίου ή ἀπόκτηση ἐξαρτάται ἀπό τήν ἀπόκτηση άλλου προϊόντος (κύριο προϊόν) ἀπαγορεύεται. Στον κανόνα αυτόν, προβλέπονται εξαιρέσεις. Τό άρθρο 37, παράγραφος 5, τοῦ νόμου επιτρέπει τήν δωρεάν προσφορά, σέ συνδυασμό μέ τήν ἀπόκτηση ενός κυρίου προϊόντος, «ἀντικειμένων πού φέρουν εμφανέστατη καί ἀνεξίτηλη διαφημιστική ένδειξη, τά ὁποῖα δέν ευρίσκονται στό εμπόριο ὡς ἔχουν, ὑπό τήν προϋπόθεση ὅτι ἡ τιμή κτήσεως τους ἀπό τόν προσφέ ροντα δέν υπερβαίνει τό 5 % τῆς τιμής πωλήσεως τοῦ κυρίου προϊόντος ἡ τῆς υπηρεσίας μέ τήν ὁποία προσφέρονται». Ἡ Oosthoek δέν ἠδύνατο, επομένως, νά προσφέρει δωρεάν έναν άτλαντα ἡ ένα λεξικό κατά τήν ἀγορά εγκυκλοπαιδειών στό Βέλγιο παρά μόνο ἄν τά ἀντικείμενα αυτά ἐπλήρουν τίς ἀνωτέρω προϋποθέσεις. 4. Παρατηρήσεις τῆς γερμανικής κυβερνήσεως Κατά τήν άποψη τῆς γερμανικής κυβερνήσεως, μία ἀπαγόρευση ὁπως αυτή ἐν προκειμένω δέν εμπίπτει στό άρθρο 30 τῆς συνθήκης ΕΟΚ. 'Εφαρμόζεται ἀδιακρίτως στά εθνικά καί στά ἀλλοδαπά προϊόντα, χωρίς νά λαμβάνει ὑπ' όψη τήν προέλευση τους, ἀφορᾶ δέ μόνο τόν τρόπο τῆς εμπορίας. Οἱ διακοινοτικές εμπορικές συναλλαγές εἶναι δυνατές μέ μόνη τήν επιφύλαξη ὅτι ἀπηγορεύετο ὁ χαρακτηρισμός ὡς δώρου ενός εμπορεύματος στην περίπτωση συνδυαζόμενης προσφοράς δύο ἐμπορευμάτων. Μιά τέτοτα ρύθμιση δέν έχει ὡς ἀποτέλεσμα τόν περιορισμό τῶν εἰσα γωγῶν. Ἀκόμη καί ἄν τό άρθρο 30 τῆς συνθήκης ΕΟΚ ἐφηρμόζετο στίς μεθόδους προωθήσεως τῶν πωλήσεων, οἱ κανόνες περί ἐντιμότητος τῶν εμπορικών συναλλαγών καί προστασίας τῶν καταναλωτών θά δικαιολογούσαν μέτρα ὁπως τά ἐν λόγω, δυνάμει τοῦ ἄρθρου 36 τῆς συνθήκης ΕΟΚ. Ἐφ' ὅσον τό θέμα τῶν δώρων, ὁπως καί τό θέμα τοῦ ἀθεμίτου ἀνταγωνισμού, δέν έχει εναρμονισθεί καί δέν ἀποτελεί ἀντικείμενο κοινοτικής κανονιστικής ρυθμίσεως, τά εμπόδια πού προκύπτουν ἀπό τίς διαφορές τῶν εθνικών νομοθεσιών περί εμπορίας πρέπει νά γίνουν δεκτά κατά τό μέρος πού οἱ σχετικές διατάξεις ήταν αναγκαίες γιά τήν ικανοποίηση επιτακτικών ἀναγκών, πού ἀφοροῦν τήν προστασία τῆς δημοσίας υγείας, τήν εντιμότητα τῶν εμπορικών συναλλαγών ἡ τήν προστασία τῶν καταναλωτών. Ή προσφορά ενός δώρου μεταθέτει τήν προσοχή τοῦ πελάτου καί έχει ὡς συνέπεια τήν νόθευση τοῦ ἀνταγωνισμοῦ πού στηρίζεται στην ἀνταγωνιστικότητα, ή ὁποία πρέπει νά συγκεντρώνεται γύρω ἀπό τήν ποιότητα καί τήν ἀξία τοῦ εμπορεύματος. Τά δώρα ἀποκρύπτουν τήν τιμή, δημιουργώντας τήν επίφαση δωρεάν προσφοράς, ἐνῶ στην πραγματικότητα ἡ τιμή 4581

7 ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΥΠΟΘΕΣΗ 286/81 τοῦ δώρου εἶναι ήδη ενσωματωμένη στην τιμή τοῦ προϊόντος πού συνιστᾶ τήν προσφορά του. Ή καταπολέμηση τοῦ συστήματος τῶν δώρων εἶναι ἑπομένως ἀναγκαία γιά τήν διατήρηση τοῦ θεμιτοῦ ἀνταγωνισμοῦ. Στά περισσότερα κράτη μέλη υπάρχουν νομοθετικές διατάξεις γιά τήν καταπολέμηση τοῦ συστήματος τῶν δώρων. Στην Ὁμοσπονδιακή Δημοκρατία τῆς Γερμανίας τό θέμα αυτό έχει ρυθμισθεί ἀπό τόν Zugabeverordnung τῆς 9ης Μαρτίου 1932 Reichsgesetzblatt Ι, σ Περαιτέρω, ἡ εξάλειψη τῶν υφισταμένων σχετικών διαφορών εναπόκειται στην ἐνοποίηση τῶν νομοθεσιών. Τέτοιοι κανόνες εἶναι σύμφωνοι πρός τό κοινοτικό δίκαιο, ἐφ' ὅσον ἡ ἀπαγόρευση ἔχει γενικό χαρακτήρα, άφορᾶ δέ ἀποκλειστικώς αυτή τήν μορφή εμπορίας. Μία γενική εφαρμογή τῶν ἐθνικών κανόνων περί εμπορίας, πού εφαρμόζονται ἀδιακρίτως σέ εισαγόμενα καί εθνικά προϊόντα, καί πού δέν ἔχουν ιδιαίτερη σημασία γιά τό διακοινοτικό ἐμπόριο δέν ἀντίκειται στό άρθρο 30 τῆς συνθήκης ΕΟΚ. Μολονότι διατάξεις, ὅπως αυτές ἐν προκειμένω, συνεπάγονται περιορισμούς ὡς πρός τους ὅρους τῆς ἐμπορίας, ἐν τούτοις δέν έχουν ιδιαίτερη επίπτωση στό διακοινοτικό εμπόριο. Κατά συνέπεια, ἡ γερμανική κυβέρνηση υποστηρίζει ὅτι ἡ ἀπαγόρευση τῆς μεθόδου εμπορίας, ἡ ὀποία περιγράφεται στην διάταξη περί παραπομπής, συμβιβάζεται πρός τό κοινοτικό δίκαιο καί ιδίως πρός τήν ἀρχή τῆς ελεύθερης κυκλοφορίας τῶν εμπορευμάτων. Δέν εἶναι λοιπόν ἀναγκαίο, νά ἀποφανθεί τό Δικαστήριοἐπί τοῦ ἄν μια τέτοια ἀπαγόρευση δικαιολογείται ἀπό τόν ἕνα ἡ τόν άλλο ἐκ τῶν ἀναφερομένων στό άρθρο 30 της συνθήκης λόγο. Κατά τά λοιπά, ἡ ἀπαγόρευση τοῦ συστήματος τῶν δώρων εἶναι ἀναγκαία γιά τήν προστασία τῶν καταναλωτών καί γιά τήν εξασφάλιση θεμιτοῦ ἀνταγωνισμοῦ. 5. Παρατηρήσεις τῆς δανικῆς κυβερνήσεως Ή δανική κυβέρνηση προτείνει νά δοθεί στό υποβληθέν ερώτημα ἡ ἀπάντηση ὅτι ή Ἡ δανική κυβέρνηση ἀναφέρει ὅτι ὀ προσφυγή σέ μία εθνική νομοθεσία πού δανικός νόμος ὑπ' ἀριθ. 297 τῆς 14ης 'Ιουνίου 1974, περί εμπορίας προϊόντων καί ζόμενης μέ δώρα δέν ἀντίκειται στους σκοπεί τόν περιορισμό πωλήσεως συνδυα παροχής ὑπηρεσιῶν προβλέπει στό άρθρο 6, κανόνες τοῦ κοινοτικοῦ δικαίου περί ελεύθερης κυκλοφορίας τῶν εμπορευμάτων, παράγραφος 1, τήν ἀπαγόρευση προσφορᾶς δώρων σέ εξάρτηση πρός τήν πώληση εμπορευμάτων ἡ τήν παροχή υπηρεσιῶν στον μέ δώρα επιτρέπεται σέ ένα άλλο κράτος ἀκόμα καί ἄν ἡ πώληση πού συνδυάζεται καταναλωτή. Ἡ ἀναγόρευση αὐτή υπάρχει μέλος. στην δανική νομοθεσία ἀπό τό Ἐξυπηρετεί δύο σκοπούς, δηλαδή τήν προστασία τῶν καταναλωτών καί τῶν ἀνταγωνιστών επιχειρηματιών. Γενικώς, τό δώρο 6. Παρατηρήσεις τῆς 'Επιτροπῆς εμφανίζεται κατά τέτοιο τρόπο, ὥστε νά δίνει στόν καταναλωτή τήν ἐντύπωση ὅτι δέν στοιχίζει τίποτε ἐνῶ στην πραγματικότητα τό κόστος του έχει περιληφθεί στόν επισκόπηση τῶν νομοθεσιών περί δώρων Ἡ 'Επιτροπή προβαίνει κατά πρώτο σέ μιά υπολογισμό τῆς τιμής τῆς κυρίας παροχής. πού ἰσχύουν στά κράτη μέλη, καί παρατηρεί ὅτι υπάρχουν στά κράτη μέλη, έκτος Επομένως, ἡ πρόσθετη προσφορά ενός δώρου παραπλανά τόν καταναλωτή καί τοῦ τοῦ Ἡνωμένου Βασιλείου, τῆς 'Ιρλανδίας στερεῖ τήν δυνατότητα νά προβεί σέ σύγκριση τῶν τιμών. πλοκοι, ετερογενείς καί καί τῆς Ἑλλάδος, κανόνες άκρως πολύ ἀμφιλεγόμενοι, 4582

8 περί τῶν προσφερομένων στους καταναλωτές δώρων. Στό κοινοτικό δίκαιο δέν υπάρχει σχετική διάταξη. OOSTHOEK'S UITGEVERSMAATSCHAPPIJ Το άρθρο 34 τῆς συνθήκης ΕΟΚ δέν εφαρμόζεται στην ἐν λόγω νομοθεσία, διότι ή νομοθεσία αυτή δέν 'έχειως ἀντικείμενο ή ὡς ἀποτέλεσμα νά περιορίσει εἰδικῶς τίς εξαγωγές καί νά δημιουργήσει έτσι διαφορά κατά τήν μεταχείριση μεταξύ τοῦ ἐσωτερικοῦ εμπορίου ἑνός κράτους μέλους καί τοῦ ἐξαγωγικού του εμπορίου. Ὅσον άφορᾶ τό άρθρο 30 τῆς συνθήκης ΕΟΚ, ἡ 'Επιτροπή υποστηρίζει ὅτι τό διακοινοτικό εμπόριο τοῦ κυρίου προϊόντος δηλαδή τῆς εγκυκλοπαίδειας, εμποδίζεται πράγματι εμμέσως, διότι μιά πολύ περιοριστική νομοθεσία περί δώρων δύναται νά 'έχει επίπτωση ἐπί τῆς πωλήσεως των προϊόντων. Ἐπί πλέον, ἡ Oosthoek θά ήταν ἀναγκασμένη νά προβεί σέ διαφορετικές επιχειρήσεις προωθήσεως γιά τό εἰσαγό μενο στό Βέλγιο προϊόν, πράγμα πού θά προκαλοῦσε αύξηση τῶν εξόδων. Ἡ εφαρμογή τοῦ ἄρθρου 36 τῆς συνθήκης ΕΟΚ ἀποκλείεται ἐν προκειμένω, διότι τό άρθρο αυτό δέν καλύπτει τά μέτρα ὀργανώσεως τῆς οικονομίας. Όσον άφορα τήν εξαίρεση πού διατυπώνεται στην ἀπόφαση τῆς 20ής Φεβρουαρίου 1979 (120/78, Cassis de Dijon», Recueil σ. 649), οἱ υποθέσεις στίς ὁποῖες εἶχε εφαρμοσθεί μέχρι σήμερα, είχαν ὡς ἀντικείμενο περιορισμούς πού ἀφορούσαν ἀμέσως τήν εμπορία τοῦ συγκεκριμένου προϊόντος, ἐνῶ στην παρούσα υπόθεση δέν πρόκειται γιά άμεσο περιορισμό. Πάντως, δέν υπάρχει λόγος νά μήν επεκταθεί ἡ εξαίρεση αυτή σέ μέτρα πού ἀφοροῦν εμμέσως τήν εμπορία. Όλα τά μέτρα αυτά ἀποτελούν μέτρα ὀργανώσεως τῆς οἰκονομίας πού έχουν προπάντων χαρακτήρα ποιοτικό, καί προστατεύουν τόσο τά γενικά ὅσο καί τά ἰδιωτικά συμφέροντα, ἰδίως τά συμφέροντα τῶν καταναλωτών καί τῶν έμπόρων. Πρέπει νά διακρίνονται ἀπό τά πολιτικά καί οικονομικά μέτρα πού ἀποβλέπουν στην πραγματοποίηση οικονομικῶν σκοπών. Ή εξαίρεση στην ἀπαγόρευση τῶν μέτρων Ισοδυνάμου ἀποτελέσματος πού εἰσήγαγε ἡ ἀπόφαση «Cassis de Dijon» πρέπει λοιπόν νά εφαρμόζεται σέ ὅλα τά εθνικά οικονομικά μέτρα, τά όποια ρυθμίζουν τήν διανομή, τήν παραγωγή ἡ τήν κατανάλωση ἑνός προϊόντος. Οἱ στόχοι τῶν ἐν λόγω ὀλλανδικών κανόνων δικαιολογούν ἀπολύτως τό επίδικο μέτρο. Τό μέτρο αυτό εξυπηρετεῖ τους σκοπούς του μέ μέσα εύλογα, πού δέν ἀποτελούν περιττό ἐμπόδιο στίς διακοινοτικές συναλλαγές, δέν εἶναι δέ δυσανάλογο σέ σχέση μέ τόν στόχο αυτόν. Ή Ἐπιτροπή προτείνει επομένως νά δοθεῖ ή ἀπάντηση ὅτι ἡ έννοια τῶν άρθρων 30 έως 36 τῆς συνθήκης ΕΟΚ εἶναι ὅτι, στην ἀπαγόρευση μέτρων ισοδυνάμου ἀποτελέσματος δέν εμπίπτει τό μέτρο εκείνο ενός κράτους μέλους πού ἐξαρτᾶ τήν προσφορά δώρων ὡς μέσο προωθήσεως τῶν πωλήσεων, ἀπό τήν προϋπόθεση ὅτι τό δώρο καί τό προϊόν μέ τό όποιο προσφέρεται, ἐμφανίζουν συνάφεια ὅσον άφορᾶ τήν κατανάλωση. ΙΙΙ Προφορική διαδικασία Στην συνεδρίαση τῆς 22ας 'Ιουνίου 1982, ἀγόρευσαν ἡ προσφεύγουσα στην κυρία δίκη, εκπροσωπούμενη ἀπό τους δικηγόρους Ch. Gielen καί Α. F. de Savornin Lohmann, ἡ κυβέρνηση τῶν Κάτω Χωρών εκπροσωπούμενη ἀπό τους J. W. de Zwaan καί L. Bayens, ἡ κυβέρνηση τῆς Ὁμοσπονδιακής Δημοκρατίας τῆς Γερμανίας, εκπροσωπούμενη ἀπό τόν Μ. Seidel καί ή 'Επιτροπή εκπροσωπούμενη ἀπό τόν Th. Van Rijn. Ό γενικός εἰσαγγελεύς ἀνέπτυξε τίς προτάσεις του στην συνεδρίαση τῆς 22ας Σεπτεμβρίου

9 ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΥΠΟΘΕΣΗ 286/81 Ἐπειδή ὁ ἀριθμός τῶν δικαστών πού δύνανται νά συμμετάσχουν στην εκδίκαση της υποθέσεως δέν εἶναι πλέον ὁ ἀναγκαίος προκειμένου τό Δικαστήριο νά προβεί εγκύρως στην διάσκεψη δυνάμει τοῦ άρθρου 15 τοῦ Πρωτοκόλλου περί του 'Οργανισμοῦ τοῦ Δικαστηρίου τῆς ΕΟΚ, διετάχθη ἡ επανάληψη τῆς προφορικής διαδικασίας μέ διάταξη τῆς 16ης Νοεμβρίου Κατά τήν συνεδρίαση τῆς 9ης Δεκεμβρίου 1982, οἱ διάδικοι ἀνέπτυξαν προφορικῶς νέες παρατηρήσεις. Ό γενικός εἰσαγ γελεύς ἀνέπτυξε τίς συμπληρωματικές του προτάσεις κατά τήν συνεδρίαση τῆς ἰδίας ημέρας. Σκεπτικό 1 Μέ ἀπόφαση τῆς 9ης 'Οκτωβρίου 1981, πού περιήλθε στό Δικαστήριο στίς 3 Νοεμβρίου 1981, το Gerechtshof τοῦ "Αμστερνταμ υπέβαλε, δυνάμει τοῦ άρθρου 177 τῆς συνθήκης ΕΟΚ προδικαστικό ερώτημα ὅσον άφορά τήν ερμηνεία τῶν άρθρων 30 καί 34 τῆς συνθήκης ΕΟΚ, προκειμένου νά εκτιμήσει τό ἀν συμβιβάζεται πρός τό κοινοτικό δίκαιο ἡ ὀλλανδική νομοθεσία πού ἀποβλέπει στον περιορισμό τῆς ελευθερίας προσφορᾶς καί παροχής δώρων εἰς είδος στό πλαίσιο τῆς ἀσκήσεως εμπορικής δραστηριότητος. 2 Τό ερώτημα αυτό ἀνέκυψε κατά τήν εκδίκαση εφέσεως πού ἤσκησε ἡ ὀλλανδική ἑταιρία Oosthoek's Uitgeversmaatschappij BV (κατωτέρω Oosthoek) κατά ἀποφάσεως τοῦ Arrondissementsrechtbank τῆς Ουτρέχτης, μέ τήν ὁποία κατεδικάσθη σέ τρία πρόστιμα τῶν 85 φιορινιών τό καθένα γιά παράβαση τοῦ Wet Beperking Cadeaustelsel τοῦ 1977 (νόμος περί περιορισμών στό σύστημα τῶν δώρων εἰς είδος). 3 Τό άρθρο 2, παράγραφος 1, τοῦ νόμου αὐτοῦ ἀπαγορεύει τήν προσφορά ἡ τήν παροχή προϊόντων ὡς δώρων στό πλαίσιο τῆς ἀσκήσεως εμπορικής δραστηριότητος. Προβλέπονται πάντως διάφορες εξαιρέσεις καί ἀποκλίσεις ἀπό τήν ἀπαγόρευση αυτή, ιδίως ἡ τοῦ ἄρθρου 4, παράγραφος 3, τό όποιο επιτρέπει τήν προσφορά ἡ τήν παροχή προϊόντος ὡς δώρου ἄν τό προϊόν αυτό συνήθως χρησιμοποιείται ἡ καταναλίσκεται ἐπ' ευκαιρία τῆς χρησιμοποιήσεως ἡ τῆς καταναλώσεως ὅλων τῶν προϊόντων γιά τήν ἀγορά τῶν ὁποίων προσφέρεται ἡ παρέχεται κριτήριο τό όποιο συνήθως χαρακτηρίζεται μέ τόν ὅρο τῆς σχέσεως πρός τήν κατανάλωση (consumptieverwantschap) ἄν, κατά τήν συνήθη χρήση, φέρει ἀνεξίτηλη καί εμφανή ένδειξη πού τοῦ προσδίδει εμφανή διαφημιστικό χαρακτήρα, καί ἄν ἡ ἀξία του δέν υπερβαίνει τό 4 % τῆς τιμής πωλήσεως τοῦ συνόλου τῶν προϊόντων γιά τήν ἀγορά τῶν ὁποίων προσφέρεται. 4584

10 OOSTHOEK'S UITGEVERSMAATSCHAPPIJ 4 Ή Oosthoek εμπορεύεται, στίς Κάτω Χώρες, στό Βέλγιο, καθώς καί σέ μικρό τμήμα τῆς βορείου Γαλλίας, διάφορες εγκυκλοπαίδειες πού γράφονται στην ὀλλανδική γλῶσσα, ὁρισμένες ἀπό τίς όποιες στοιχειοθετούνται καί εκτυπώνονται στίς Κάτω Χῶρες ἀπό την Oosthoek καί άλλες στό Βέλγιο ἀπό μία ἑταιρία πού συνεργάζεται μαζί της. Ἀπό τό 1974, ἡ Oosthoek προσφέρει ὡς δώρο, στό πλαίσιο τῆς διαφημίσεως πού κάνει μέσω ἀγγελιών στίς εφημερίδες και τά περιοδικά καθώς καί μέσω έντυπων, ένα λεξικό, ἕνα παγκόσμιο άτλαντα ή μία μικρή εγκυκλοπαίδεια σέ ὅλους όσους ἀναλαμβάνουν τήν υποχρέωση νά ἀγοράσουν μία εγκυκλοπαίδεια. Μετά τήν θέση σέ ἰσχύ τοῦ Wet Beperking Cadeaustelsel τοῦ 1977, ἡ Oosthoek ἐδιώχθη ποινικώς στίς Κάτω Χώρες λόγω τῆς πρακτικῆς αὐτής γιά παράβαση τῶν διατάξεων τοῦ ἀνωτέρω νόμου. 5 Κατά τήν Oosthoek, ἡ πρακτική αὐτή συμβιβάζεται μέ τίς διατάξεις τῆς σχετικῆς βελγικής νομοθεσίας, ἡ ὁποία ἀπαγορεύει μέν τήν προσφορά δώρου εἰς εἶδος γιά λόγους προωθήσεως τῶν πωλήσεων, προβλέπει ὅμως εξαίρεση παρόμοια μέ τήν εξαίρεση τοῦ ἄρθρου 4, παράγραφος 3, τοῦ Wet Beperking Cadeaustelsel 1977, χωρίς νά ἐξαρτα τήν εφαρμογή τῆς εξαιρέσεως αυτής ἀπό τό κριτήριο τῆς υπάρξεως σχέσεως πρός τήν κατανάλωση. 6 Τό Gerechtshof τοῦ Άμστερνταμ, ὁπως ἀκριβώς τό Arrondissementsrechtbank τῆς Ουτρέχτης στην ἐκκαλούμενη στην κυρία δίκη ἀπόφαση, έκρινε ὅτι, μεταξύ τῶν πωλουμένων εγκυκλοπαιδειών καί τῶν προσφερομένων ὑπό τύπον δώρου βιβλίων δέν υπήρχε ἡ σχέση πρός τήν κατανάλωση, ἡ ὁποία ἀναφέρεται στό άρθρο 4, παράγραφος 3, τοῦ Wet Beperking Cadeaustelsel, καί ὅτι επομένως τό σύστημα προωθήσεως τῶν πωλήσεων πού ἀκολουθοῦσε ἡ Oosthoek συνιστούσε παράβαση τοῦ νόμου αὐτοῦ. Ἐπειδή ὅμως ἡ Oosthoek ἐπεκαλέσθη τό ἀσυμβίβαστο τοῦ Wet Beperking Cadeaustelsel τοῦ 1977 πρός τά άρθρα 30 καί 34 τῆς συνθήκης ΕΟΚ, τό Gerechtshof τοῦ Άμστερνταμ ἐθεώρησε ἀναγκαίο νά υποβάλει στό Δικαστήριο τό ἀκόλουθο προδικαστικό ερώτημα: «Συμβιβάζεται πρός τό κοινοτικό δίκαιο (συγκεκριμένα πρός τήν ἀρχή τῆς ελεύθερης κυκλοφορίας τῶν εμπορευμάτων), τό ὅτι δυνάμει τῶν διατάξεων τοῦ "Wet Beperking Cadeaustelsel" ένας έκδοτης πού επιχειρεί νά προωθήσει τήν πώληση έργων στά όποια γίνονται παραπομπές καί πού προορίζονται νά διατεθοῦν σέ ὅλες τίς περιοχές όπου ὁμιλείται ἡ ὀλλανδική γλώσσα, προέρχονται δέ ἐν μέρει άπό τίς Κάτω Χώρες καί ἐν μέρει ἀπό τό Βέλγιο, προσφέροντας δώρα ὑπό μορφή βιβλίων, υποχρεώνεται νά παύσει νά χρησιμοποιεί αυτή τήν μέθοδο προωθήσεως τῶν πωλήσεων στίς Κάτω Χώρες, ἐνῶ αυτή επιτρέπεται στό Βέλγιο, γιά μόνο τόν λόγο ὅτι ἡ ὀλλανδική ρύθμιση ἀπαιτεί τήν ύπαρξη σχέσεως πρός τήν κατανάλωση μεταξύ δώρου εις είδος καί προϊόντος ἐπί τοῦ ὁποίου στηρίζεται ἡ προσφορά τοῦ δώρου;» 4585

11 ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΥΠΟΘΕΣΗ 286/81 7 Μέ τό ερώτημα αυτό, τό Gerechtshof τοῦ "Αμστερνταμ στην ουσία επιδιώκει νά πληροφορηθεί ἄν τά άρθρα 30 καί 34 τῆς συνθήκης ΕΟΚ ἀντίκεινται στην ἐκ μέρους κράτους μέλους εφαρμογή, στά προϊόντα πού προέρχονται ἤ προορίζονται γιά άλλο κράτος μέλος, εθνικής νομοθεσίας πού ἀπαγορεύει τήν προσφορά ἡ την παροχή, γιά λόγους προωθήσεως τῶν πωλήσεων, δώρων υπό μορφή βιβλίων στους αγοραστές εγκυκλοπαιδειών καί ἀπαιτεῖ, ὅταν προβλέπει εξαίρεση ἀπό τήν ἀπαγόρευση αυτή, τήν ύπαρξη σχέσεως πρός τήν κατανάλωση μεταξύ τοῦ δώρου καί τοῦ πωλουμένου προϊόντος. 8 Στίς παρατηρήσεις τους, ἡ ὀλλανδική, ἡ γερμανική, καί ἡ δανική κυβέρνηση προβάλλουν πρώτον ὅτι μιά εθνική νομοθεσία ὅπως ἡ προκειμένη δέν έχει καμμία ιδιαίτερη επίπτωση στό ενδοκοινοτικό εμπόριο καί δέν εμπίπτει στό πεδίο εφαρμογής τῶν ἄρθρων 30 καί 34 τῆς συνθήκης ΕΟΚ. 9 Ἐπ' αὐτοῦ πρέπει νά παρατηρηθεί ὅτι ἡ εφαρμογή τῆς ὀλλανδικής νομοθεσίας στην πώληση στίς Κάτω Χῶρες εγκυκλοπαιδειών πού εκτυπώνονται στίς Κάτω Χῶρες πράγματι δέν έχει καμμία σχέση μέ τήν εισαγωγή ἡ εξαγωγή τῶν εμπορευμάτων καί επομένως δέν εμπίπτει στό πεδίο τῶν ἄρθρων 30 καί 34. Πάντως, στην περίπτωση τῆς πωλήσεως στίς Κάτω Χώρες εγκυκλοπαιδειών πού εκτυπώνονται στό Βέλγιο καί τῆς πωλήσεως σέ άλλα κράτη μέλη εγκυκλοπαιδειών πού εκτυπώνονται στίς Κάτω Χώρες, πρόκειται γιά πράξεις τοῦ ενδοκοινοτικοί) εμπορίου. "Ετσι, λαμβανομένου ὑπ' ὄψη τοῦ ερωτήματος πού υπέβαλε τό εθνικό δικαστήριο, πρέπει νά εκτιμηθεί ἄν διατάξεις ὅπως αυτές τῆς ὀλλανδικῆς νομοθεσίας συμβιβάζονται τόσο πρός τό άρθρο 30, ὅσο καί πρός τό άρθρο 34 της συνθήκης ΕΟΚ. 10 Ή Oosthoek υποστηρίζει ὅτι ἡ ὀλλανδική νομοθεσία τήν ἀναγκάζει νά ἀκολουθεί διαφορετικά συστήματα προωθήσεως τῶν πωλήσεων τῆς στά διάφορα κράτη μέλη πού ἀποτελούν τήν ἴδια ἀγορά καί νά υποβάλλεται σέ ἐπό πλέον ἔξοδα καί άλλες δυσκολίες, κατ' αυτόν τόν τρόπο δέ καθιστᾶ δυσχερέστερη τήν εισαγωγή καί εξαγωγή τῶν επιδίκων εγκυκλοπαιδειών. 'Η ἀπαίτηση τῆς υπάρξεως σχέσεως πρός τήν κατανάλωση δέν δικαιολογείται ούτε ἀπό τήν προστασία τῶν καταναλωτών ούτε ἀπό τήν διαφύλαξη τῶν σχέσεων πού ἀφοροῦν τόν ἀνταγωνισμό. 4586

12 OOSTHOEK'S UITGEVERSMAATSCHAPPIJ 11 Ή Ἐπιτροπή φρονεί ὅτι τό μέτρο αὐτό ναί μέν δέν ἀποκλείεται νά εμποδίζει εμμέσως τήν εισαγωγή εγκυκλοπαιδειών, πλήν ὅμως δέν ἀντιβαίνει πρός τό άρθρο 30, δεδομένου ὅτι εφαρμόζεται ἀδιακρίτως σέ ὅλα τά ἐμπορεύματα καί δικαιολογείται ἀπό λόγους προστασίας τῶν καταναλωτῶν καί οργανώσεως τῆς οικονομίας. 12 Γιά νά δοθεῖ ἀπάντηση στό εθνικό δικαστήριο, πρέπει νά εξετασθεί τό ζήτημα χωριστά ὅσον ἀφορα τήν εξαγωγή καί ὅσον ἀφορά τήν εισαγωγή. 1 3 Όσον ἀφορά τήν εξαγωγή, τό άρθρο 34 ἀναφέρεται στά εθνικά μέτρα πού έχουν ως ἀντικείμενο ἡ ὡς ἀποτέλεσμα τόν περιορισμό ειδικῶς τῶν εξαγωγών καί τήν δημιουργία, κατ' αυτόν τόν τρόπο, διαφοράς στην μεταχείριση μεταξύ τοῦ ἐσωτερικοῦ εμπορίου ενός κράτους μέλους καί τοῦ εξαγωγικοί) του εμπορίου έτσι ώστε νά εξασφαλίζεται ιδιαίτερο πλεονέκτημα στην εθνική παραγωγή ή στην εσωτερική ἀγορά τοῦ ενδιαφερομένου κράτους. Αυτό δέν συμβαίνει μέ νομοθεσίες ὅπως ἡ προκειμένη, ὅσον ἀφορά τήν πώληση σέ άλλα κράτη μέλη τῆς Κοινότητος εγκυκλοπαιδειών πού εκτυπώνονται στίς Κάτω Χώρες. Ή νομοθεσία αυτή ἁπλώς επιβάλλει ὁρισμένους περιορισμούς στίς προϋποθέσεις εμπορίας στό εσωτερικό τῶν Κάτω Χωρών χωρίς νά επηρεάζει τήν πώληση τῶν εμπορευμάτων πού προορίζονται γιά εξαγωγή. 1 4 Όσον ἀφορά τους περιορισμούς στην εισαγωγή στους ὁποίους ἀναφέρεται τό άρθρο 30 τῆς συνθήκης ΕΟΚ, πρέπει νά σημειωθεί, ὅπως τό Δικαστήριο εδέχθη ἐπανειλημμένως μετά τήν ἀπόφαση τῆς 2θής Φεβρουαρίου 1979 (Rewe, 120/78, Jurispr. σ. 649), ὅτι ελλείψει κοινής ρυθμίσεως τῆς εμπορίας, τά εμπόδια στην ἐλεύθερη ενδοκοινοτική κυκλοφορία πού προκύπτουν ἀπό τίς διαφορές τῶν εθνικών νομοθεσιών πρέπει νά γίνονται δεκτά ἐφ' ὅσον ἡ συγκεκριμένη ρύθμιση, ἀδιακρίτως εφαρμοζόμενη ἐπί τῶν εθνικών καί ἐπί τῶν εισαγομένων προϊόντων, δικαιολογείται ὡς ἀναγκαία γιά τήν ικανοποίηση επιτακτικών ἀπαιτήσεων ὅσον άφορᾶ, μεταξύ άλλων, τήν προστασία τῶν καταναλωτών καί τήν εντιμότητα τῶν εμπορικών συναλλαγών. 15 Νομοθεσία πού περιορίζει ἡ ἀπαγορεύει ὁρισμένες μορφές διαφημίσεως καί ορισμένα μέσα προωθήσεως τῶν πωλήσεων, καίτοι δέν επηρεάζει αμέσως τίς εισαγωγές, εἶναι ἱκανή νά περιορίσει τόν ὄγκο τους διότι επηρεάζει τίς δυνατότητες εμπορίας τῶν εισαγομένων προϊόντων. Τό γεγονός ὅτι ένας συγκεκριμένος επιχειρηματίας ἀναγκάζεται εἴτε νά ἀκολουθήσει διαφορετικά συστήματα διαφημίσεως ἡ προωθήσεως τῶν πωλήσεων ἀναλόγως τῶν συγκεκριμένων 4587

13 ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΥΠΟΘΕΣΗ 286/81 κρατών μελῶν εἴτε νά εγκαταλείψει ἕνα σύστημα πού θεωρεί Ιδιαιτέρως ἀποτελεσματικό, εἶναι δυνατό νά ἀποτελέσει ἐμπόδιο στίς εισαγωγές ἀκόμα καί ἄν ή σχετική νομοθεσία εφαρμόζεται ἀδιακρίτως στά εθνικά καί στά εισαγόμενα προϊόντα. 16 Πρέπει, επομένως, νά εξετασθεί ἄν ἡ ἀπογόρευση τοῦ συστήματος των πωλήσεων σέ συνδυασμό μέ τήν προσφορά δώρων εἰς εἶδος, ὅπως προκύπτει ἀπό τήν ὀλλανδική νομοθεσία, δικαιολογείται βάσει ἐπιταγών πού ἀφοροῦν τήν προστασία τῶν καταναλωτῶν καί τήν εντιμότητα τῶν εμπορικών συναλλαγών. 17 Σχετικώς, ὅπως προκύπτει ἀπό τήν δικογραφία, ὁ Wet Beperking Cadeaustelsel 1977 ἐπιδιώκει ἕνα διττό σκοπό καί δή, ἀφ' ἑνός, τήν ἀποφυγή διαταράξεως κανονικών σχέσεων ἀνταγωνισμοῦ ἀπό επιχειρήσεις πού προσφέρουν προϊόντα δωρεάν ἡ σέ πολύ χαμηλές τιμές προκειμένου νά προωθήσουν τήν πώληση τῶν προϊόντων πού τά συνοδεύουν καί, ἀφ' ἑτερου, τήν εξασφάλιση τῆς προστασίας τῶν καταναλωτών μέ τήν πραγματοποίηση μεγαλυτέρας διαφανειας τῆς ἀγορᾶς. 18 Πρέπει νά λαμβάνεται ὑπ' ὄψη ὅτι ἡ προσφορά δώρων εἰς είδος ὡς μέσο προωθήσεως τῶν πωλήσεων εἶναι δυνατόν νά παραπλανήσει τους καταναλωτές ὅσον άφορᾶ τίς πραγματικές τιμές τῶν προϊόντων καί νά στρεβλώσει τους ὅρους τοῦ ἀνταγωνισμοί) πού στηρίζεται στην ἀνταγωνιστικότητα τῶν προϊόντων. Νομοθεσία πού, γιά τόν λόγο αυτό, περιορίζει ἡ ἀκόμα καί ἀπαγορεύει τήν εμπορική πρακτική αὐτοῦ τοῦ εἴδους δύναται επομένως νά συμβάλει στην προστασία τῶν καταναλωτών καί στην εντιμότητα τῶν εμπορικών συναλλαγών. 19 Στό πλαίσιο μιᾶς τέτοιας νομοθεσίας, τό ερώτημα πού υπέβαλε τό εθνικό δικαστήριο ἀναφέρεται ειδικότερα στό κριτήριο τῆς υπάρξεως σχέσεως πρός τήν κατανάλωση κριτήριο πού χρησιμεύει ἐν προκειμένω γιά τόν καθορισμό τοῦ πεδίου εφαρμογής μιᾶς τῶν εξαιρέσεων πού μετριάζουν τήν ἀρχή τῆς ἀπαγορεύσεως τῆς προσφοράς δώρων εἰς εἶδος. 20 'Ακόμη καί ἄν τό κριτήριο αυτό δέν προβλέπεται ἀπό τίς νομοθεσίες άλλων κρατών μελών, καί ιδίως τοῦ Βελγίου, φαίνεται ὅτι δέν εἶναι άμοιρο σχέσεως μέ τους ἀνωτέρω ἀντικειμενικούς σκοπούς τῆς ὀλλανδικής νομοθεσίας, καί ἰδίως μέ τήν μέριμνα εξασφαλίσεως τῆς διαφανειας τῆς ἀγορᾶς, ἡ ὁποία κρίνεται ἀναγκαία καί γιά τήν προστασία τῶν καταναλωτών καί γιά τήν εντιμότητα τῶν εμπορικών συναλλαγών. Ἑπομένως, θεσπίζοντας τό κριτήριο αυτό προκειμένου νά καθορίσει τό πεδίο εφαρμογῆς μιᾶς εξαιρέσεως στην ἀπαγόρευση προσφορᾶς 4588

14 OOSTHOEK'S UITGEVERSMAATSCHAPPIJ δώρων εἰς εἶδος, ἡ εθνική νομοθεσία δέν υπερβαίνει τό ἀναγκαίο ὅριο γιά την επίτευξη τῶν ἐν λόγω ἀντικειμενικών σκοπών. 21 "Αρα, στό υποβληθέν ερώτημα πρέπει νά δοθεῖ ἡ ἀπάντηση ὅτι τά άρθρα 30 καί 34 τῆς συνθήκης ΕΟΚ δέν ἀντίκεινται στην ἐκ μέρους τῶν κρατῶν μελῶν εφαρμογή, στά προϊόντα πού προέρχονται ἀπό ἡ προορίζονται γιά άλλο κράτος μέλος, εθνικής νομοθεσίας πού ἀπαγορεύει τήν προσφορά ἡ τήν παροχή γιά λόγους προωθήσεως τῶν πωλήσεων, βιβλίων ὡς δώρων σέ ὅσους ἀφοράζουν εγκυκλοπαίδειες καί ἀπαιτεί, ἐν ὄψει τῆς εφαρμογής εξαιρέσεως ἀπό τήν ἀπαγόρευση αύτη, τήν ύπαρξη σχέσεως πρός τήν κατανάλωση μεταξύ τοῦ δώρου καί τοῦ προϊόντος ἐπί τοῦ ὁποίου στηρίζεται ἡ ποοσφορά δώρων. 'Επί τῶν δικαστικών εξόδων 22 Τά ἔξοδα στά όποια υπεβλήθησαν ἡ ὀλλανδική, ἡ γερμανική καί ἡ δανική κυβέρνηση, καθώς καί ἡ 'Επιτροπή τῶν Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, οἱ όποιες κατέθεσαν παρατηρήσεις στό Δικαστήριο, δέν ἀποδίδονται. Δεδομένου ὅτι ή παρούσα διαδικασία ἔχει ὡς πρός τους διαδίκους τῆς κυρίας δίκης τόν χαρακτήρα παρεμπίπτοντος, πού ἀνέκυψε ενώπιον τοῦ ἐθνικού δικαστηρίου, στό δικαστήριο αυτό εναπόκειται νά ἀποφανθεί ἐπί τῶν δικαστικών εξόδων. Διά ταῦτα ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ κρίνοντας ἐπί τοῦ ερωτήματος πού τοῦ υπέβαλε μέ ἀπόφαση τῆς 9ης 'Οκτωβρίου 1981 τό Gerechtshof τοῦ "Αμστερνταμ, αποφαίνεται: Τά άρθρα 30 καί 34 τῆς συνθήκης ΕΟΚ, δέν ἀντίκεινται στην ἐκ μέρους τῶν κρατών μελών εφαρμογή, στά προϊόντα πού προέρχονται ἀπό ἡ προορίζονται γιά ἄλλο κράτος μέλος, εθνικῆς νομοθεσίας πού ἀπαγορεύει τήν προσφορά ή τήν παροχή, για λόγους προωθήσεως τῶν πωλήσεων, βιβλίων ὡς δώρων σέ ὅσους ἀγοράζουν εγκυκλοπαίδειες καί ἀπαιτεί, ἐν ὄψει τῆς εφαρμογής τῆς 4589

15 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ κ. VERLOREN VAN THEMAAT ΥΠΟΘΕΣΗ 286/81 ἐξαιρέσεως ἀπό τήν ἀπαγόρευση αυτή, τήν ὕπαρξη σχέσεως πρός τήν κατανάλωση μεταξύ τοῦ δώρου καί του προϊόντος ἐπί τοῦ όποιου στηρίζεται ή προσφορά δώρων. Mertens de Wilmars Pescatore O'Keeffe Everling Mackenzie Stuart Bosco Koopmans Due Bahlmann Έδημοσιεύθη σέ δημοσία.συνεδρίαση στό Λουξεμβοῦργο στίς 15 Δεκεμβρίου Ὁ γραμματεύς Ό πρόεδρος κ.ἀ.α, J. Α. Pompe Βοηθός γραμματεύς J. Mertens de Wilmars ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΩΣ PIETER VERLOREN VAN THEMAAT ΠΟΥ ΑΝΕΠΤΥΧΘΗΣΑΝ ΣΤΙΣ 22 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΕΒΕΒΑΙΩΘΗΣΑΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ ΤΗΣ 9ης ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1982 Κύριε πρόεδρε, Κύριοι δικαστές, 1. Εισαγωγή 1.1. 'Επισκόπηση τῶν προβλημάτων πού ἀνακύπτουν στην υπόθεση αὐτη Ἡ υπόθεση Oosthoek δείχνει γιά μιά ἀκόμη φορά ὅτι τό ἔδαφος στό όποιο συναντῶνται οἱ συμφωνίες, οἱ διαφορετικές οικονομικές νομοθεσίες τῶν διαφόρων κρατῶν μελών καί τό κοινοτικό δίκαιο εἶναι γεμάτο παγίδες, εμπόδια, δόκανα καί 1 Μετάφραση ἀπό τά ὀλλανδικά ἐνέδρες. Λόγω τῶν περιπλοκών αυτών δέν εἶναι ἀπλό νά δοθεί στό ερώτημα πού υπέβαλε τό Gerechtshof τοῦ "Αμστερνταμ, ἀπάντηση πού νά μη 'έχει συνέπειες ἀντίθετες πρός τήν, ἐν προκειμένω ευρεία, νομολογία τοῦ Δικαστηρίου. 'Αρχίζω μέ μιά επισκόπηση τῶν περιπλοκών αυτών. α) Σύμφωνα μέ τίς γραπτές παρατηρήσεις πού κατέθεσε στό πλαίσιο τῆς υποθέσεως αυτής (σελίδα 10), ἡ εταιρία Oosthoek's Uitgeversmaatschappij BV (πού ἀναφέρω, στην συνέχεια ὡς «Oosthoek») έπεσε στην παγίδα πού τῆς ἔστησε ἡ «Vereniging ter