ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

Transcript

1 INTERNATIONAL SCHOOL OF ATHENS ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ- ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Κεφαλληνού Λουκία 11/5/2012 Αμάξι στη βροχή- Τέλλος Άγρας

2 Τέλλος Άγρας Καλαμπάκα Αθήνα 1944 Αμάξι στη Βροχή

3 Γραμματολογικά στοιχεία Ζωή Γεννήθηκε στην Καλαμπάκα το 1899 και πέθανε στην Αθήνα το 1944 Ψευδώνυμο του Ευάγγελου Ιωάννου Σπούδασε Νομικά και εργάστηκε από το 1927 στην Εθνική Βιβλιοθήκη Έργα Ποίηση: τα βουκολικά και τα εγκώμια Καθημερινές Τριαντάφυλλα μιανής ημέρας Κριτική: Κριτικά τόμ. Α, Β, Γ Κριτική Στην ποίησή του, που μπορεί να θεωρηθεί ως η πιο σημαντική μετά την ποίηση του Καρυωτάκη, ζωντανεύει η ζωή της Αθήνας του μεσοπολέμου, κοιταγμένη μέσα από τα ευαίσθητα μάτια ενός ποιητή. Εκτός από την ποίησή του, σημαντική θέση στα ελληνικά γράμματα κατέχει και το κριτικό του έργο, που είναι μεγάλο σε έκταση και σε ποικιλία. Κείμενο Θέμα και περιεχόμενο Θέμα του ποιήματος είναι η νοσταλγία του παρελθόντος. Ο ποιητής εμπνεύστηκε το ποίημα από μια άμαξα, απομεινάρι μιας παλιάς εποχής, που την είδε να περιμένει μέσα στη βροχή, μήπως και έρθει κάποιος επιβάτης, και έχει την πρόθεση να προβάλει εικόνες από το παρελθόν, που το νοσταλγεί, και να υποβάλει στον αναγνώστη τα συναισθήματά του. Το ποίημα κινείται ανάμεσα στα απλά, μικρά, καθημερινά πράγματα, που προεκτείνονται σε σύμβολα της νοσταλγίας και της μελαγχολίας του ποιητή. Το περιεχόμενο του ποιήματος είναι νοσταλγικό και στοχαστικό. Η άμαξα και ο χώρος μέσα στον οποίον τοποθετείται (στρ. 1-2) Στις δύο πρώτες στροφές δίνεται μια ρεαλιστική εικόνα: μια άμαξα, απομεινάρι της παλιάς εποχής, περιμένει καρτερικά μέσα στην βροχή με τα αλογατάκια της μήπως και έρθει κανένας επιβάτης. Η άμαξα δεν ενοχλείται τόσο από τη βροχή και την αναμονή, όσο την τυραννάει το σύγχρονο περιβάλλον της γειτονιάς, που είναι ξένο σ αυτήν και αταίριαστο. Οι συμβολικές προεκτάσεις των πραγμάτων: η άμαξα, στην αταίριαστη γειτονιά, συμβολίζει την παλιά εποχή αλλά και την ψυχή του ποιητή, που δεν μπορεί να ζήσει στο σύγχρονο κόσμο και νοσταλγεί τα περασμένα. Η βροχή συμβολίζει τη μελαγχολία του ποιητή και η ξένη γειτονιά το σύγχρονο κόσμο. Οι αλλαγές στο χώρο (στρ. 3-4) Στην τρίτη και τέταρτη στροφή ο ποιητής, αναφέροντας τι δεν υπάρχει στη σύγχρονη γειτονιά, ανασυνθέτει την εικόνα της γειτονιάς του παλιού καιρού.

4 Η επίκληση του ποιητή στην άμαξα (στρ. 5) Στην τελευταία στροφή ο ποιητής απευθύνεται στην άμαξα και της ζητάει να τον πάρει και να τον μεταφέρει αμέσως στο παρελθόν. Το ποίημα κλείνει με τη σύζευξη άμαξας-συμβόλου και ποιητή σε μια θαυμάσια λυρική-εξωπραγματική εικόνα, στην οποία μεταφέρονται και οι δύο τους στο παρελθόν: στο χρόνο και στο χώρο που τους ταιριάζει. Σχολιασμός Η αντίθεση του ποιήματος Σε όλο το ποίημα υπάρχει μια αντίθεση, στην οποία βρίσκονται και κάποιοι συμβολισμοί: Δεν τη μέλλει σα να τη τυραννά: την άμαξα δεν την πολυπειράζει που περιμένει ώρες πολλές μόνη της, κάτω από τη βροχή, χωρίς να έρχονται επιβάτες. Αλλά, υπάρχει κάτι άλλο που όχι μόνο την ενοχλεί αλλά τη βασανίζει. Είναι ο χώρος, αλλιώτικος και αταίριαστος, σχεδόν εχθρικός, χώρος μιας άλλης εποχής, κατοπινής και όχι της δικής της. Οι συμβολικές προεκτάσεις: Η άμαξα συμβολίζει το παρελθόν, την παλιά εποχή, που στις πόλεις χρησιμοποιούνταν για τις μεταφορές οι άμαξες με τα άλογα. Συμβολίζει όχι μόνο τη νοσταλγία για τον κόσμο του παρελθόντος αλλά και την ψυχή του ποιητή, η οποία ασφυκτιά στο νέο περιβάλλον και θέλει να επιστρέψει στα περασμένα. Η βροχή, με τη μουντή ατμόσφαιρα, χωρίς τη λάμψη του ήλιου, με την υγρασία, συμβολίζει τη μελαγχολική διάθεση του ποιητή. Η ξένη γειτονιά συμβολίζει το σύγχρονο κόσμο, που είναι ολότελα διαφορετικός, από τον κόσμο της άμαξας. Η νέα εποχή δε χρειάζεται πια την άμαξα γι αυτό την αποβάλλει. Πρώτη στροφή Με τις τρεις πρώτες λέξεις του πρώτου στίχου το ποίημα εισάγει τον αναγνώστη σε ένα κλίμα ακινησίας και μοναξιάς. Στο δεύτερο στίχο προστίθεται η μελαγχολία που δημιουργείται με τη βροχή, ενώ στους τρεις επόμενους στίχους δηλώνεται η διάσταση με τη μοντέρνα εποχή, την εποχή του σήμερα. Όλα αυτά αντικατοπτρίζουν και την ψυχική διάθεση του ποιητή, ο οποίος δείχνει προσκολλημένος στις νοσταλγικές αναμνήσεις του παρελθόντος, και γι αυτό νιώθει ξένος με το παρόν, με το οποίο αρνείται να συμβιβαστεί, επειδή δεν τον εκφράζει. Δεύτερη στροφή Στην δεύτερη στροφή το ποίημα μεταβαίνει από τα άψυχα (άμαξα) στο ζωντανά (αλογατάκια). Τα αλογατάκια η μνεία τους με υποκοριστικό- υποβάλλουν στάση τρυφερότητας, όχι μόνο απέναντι σ αυτά αλλά απέναντι και στα άλλα στοιχεία του παρελθόντος. Τρίτη τέταρτη στροφή Η νοσταλγία της παλιάς γειτονιάς Ο ποιητής νοσταλγεί την παλιά γειτονιά και αυτό γίνεται για τους ακόλουθους λόγους και εκφράζει την αποστροφή του ποιητή για τη γειτονιά του παρόντος: Τον παλιό καιρό όλα τα πράγματα, πέρα από το λειτουργικό ρόλο και την πρακτική χρησιμότητά τους, τα διέκρινε η καλαισθησία: τα φωτιστικά

5 φανάρια είχαν μπρούτζινες παραστάσεις με διπλωμένα φτερά, τα υπέρθυρα ήταν όμορφα, το ίδιο και οι αγκωνές και οι στοές με τις καμπύλες τους. Οι άνθρωποι κινούνταν μέσα στο ευρύχωρο περιβάλλον της αυλής απολαμβάνοντας το πράσινο και την ευωδία των λουλουδιών της. Όλα γύρω ήταν γραφικά: οι άμαξες με τα αλογατάκια, τα παράθυρα με τις γρίλιες, οι στοές κ.α. Τελευταία στροφή Στην τελευταία στροφή δίνεται μια ιδιαίτερη σύζευξη άμαξας και ποιητή, που εκφράζεται με την επίκλησή του προς αυτήν και με τη χρήση του β ενικού προσώπου δείγμα θερμής οικειότητας. Πάρε μου εμένα την ψυχή, πάρε με εμένα: ο ποιητής ζητάει να φύγει με την άμαξα νοερά, αλλά στη συνέχεια, με την επανάληψη της φράσης πάρε με, διορθώνει και ζητάει να τον πάρει η άμαξα ολοκληρωτικά, εκφράζοντας έτσι επίμονα την τάση του για φυγή. Για ταξιδιώτη σου: η βιτόρα δε θα είναι πλέον άδεια. Κι ευθύς πάμε: η εκπλήρωση της επιθυμίας για επιστροφή στο παρελθόν πρέπει να είναι άμεση. Όθε εκίνησες να ρθεις: στα Περασμένα: ο ποιητής ζητάει να πάει στην αφετηρία του ταξιδιού της άμαξας, στο παρελθόν. Έτσι, δηλώνεται με σαφήνεια η νοσταλγία του ποιητή για το παρελθόν, με μέσο την άμαξα. Η άμαξα, το παρελθόν και ο ποιητής σχεδόν ταυτίζονται με τη θαυμάσια αυτή σύλληψη του ταξιδιού, που παρουσιάζεται μάλιστα ως πραγματοποιήσιμο. Τα επίθετα της άμαξας Μοναχή Άδεια Φτωχή Συναισθήματα Νοσταλγία για το παρελθόν Μελαγχολία Θλίψη Συμπόνια για την άμαξα Τεχνοτροπία συμβολισμού Το ποίημα ως προς την τεχνοτροπία ακολουθεί τις βασικές αρχές του συμβολισμού, αφού διαπιστώνονται τα ακόλουθα: Προβάλλονται σε αυτό ψυχικές καταστάσεις του ποιητή και συνδέονται με τα φθαρτά πράγματα, τα οποία γίνονται σύμβολα των συναισθημάτων. Κυριαρχούν οι εικόνες και η υποβλητική, μουντή και θολή ατμόσφαιρα που υπάρχει σε αυτές. Το ποίημα έχει μουσικότητα. Υπάρχει υποβλητικότητα με όλα τα παραπάνω ο ποιητής προσπαθεί να περάσει και στην ψυχή του αναγνώστη τα δικά του συναισθήματα. Νοσταλγική αναπόληση του παρελθόντος. Μοναχικό άτομο ο ποιητής. Χαμηλόφωνος τόνος- μικρά και ασήμαντα πράγματα.

6 Διάθεση μελαγχολίας και φυγής του ποιητή Η μοναξιά και η δυστυχία της άμαξας Η βροχή με την μονοτονία της Ο θλιβερός χώρος Η απουσία των ωραίων πραγμάτων της παλιάς εποχής Η έντονη επιθυμία του ποιητή για φυγή με την άμαξα από το παρόν Ο χρόνος και ο χώρος Η άμαξα τοποθετείται σε μια θλιβερή γειτονιά, σχεδόν εχθρική γι αυτήν και πέρα για πέρα αταίριαστη με τα αλογάκια της. Στη γειτονιά δεν έχει απομείνει κανένα πράγμα της παλιάς εποχής. Οι αλλαγές που έχουν γίνει στη γειτονιά είναι πολλές: δεν υπάρχουν πια παντζούρια με γρίλιες, ούτε αυλές, ούτε φωτιστικά φανάρια με μπρούτζινες παραστάσεις, ούτε υπέρθυρα και ωραίες γωνιές στις σκεπές, ούτε στενές στοές. Ο χώρος γύρω από την άμαξα επιτείνει τη μελαγχολία του ποιητή και δημιουργεί στην ψυχή του νοσταλγική διάθεση για το παρελθόν και διάθεση για φυγή. Γλώσσα ύφος Το λεξιλόγιο είναι απλό, προσεχτικά επιλεγμένες λέξεις, ώστε να δημιουργούν πλούσια ομοιοκαταληξία και ευχάριστο άκουσμα. Ύφος απλό. Σχήματα λόγου Προσωποποίηση: της άμαξας, των αναμνήσεων, του παρελθόντος. Περίφραση: κάνουν καρτέρι, να το χουν ταίρι. Παρομοίωση: σα να την τυραννά, σαν τις κυρίες. Μεταφορά: στον τόπο το θλιβερό, φτωχή βιτόρα. Αποστροφή: άδεια βιτόρα. Στιχουργικές παρατηρήσεις Το ποίημα χωρίζεται σε πέντε εξάστιχες στροφές, από τις οποίες η καθεμιά αποτελείται από τέσσερις οχτασύλλαβους και δύο πεντασύλλαβους στίχους. Το μέτρο είναι ιαμβικό, με πλούσια και εύηχη ομοιοκαταληξία ζευγαροπλεχτή. Ερωτήσεις κατανόησης και ανάπτυξης 1. Να σχολιάσετε το νόημα που πιστεύετε ότι έχει η στροφή του ποιητή προς το παρελθόν ως προς α. την άρνηση του παρόντος. β. την τάση φυγής από την πραγματικότητα. 2. Το ποίημα αυτό θα μπορούσε να έχει κάποια απήχηση στην εποχή μας; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.