ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ

Transcript

1 ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑ Α Β ) ΕΥΤΕΡΑ 21 ΜΑΪΟΥ 2012 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΤΕΣΣΕΡΙΣ (4) ΚΕΙΜΕΝΟ Πανανθρώπινο μήνυμα τέχνης Κάθε πολιτισμός έχει τα όρια και το στίγμα του στον ιστορικό χώρο και χρόνο. Μέσα ωστόσο στην ιστορία του κόσμου, το αρχαιοελληνικό αισθητικό επίτευγμα σημαδεύει την καταγωγή μιας τέχνης με πανανθρώπινο μήνυμα και με διαστάσεις παγκόσμιες, θα έλεγα σχεδόν εξωχρονικές. Πρώτη έκφραση της αποστασιοποίησης του ανθρώπου από την αναγκαιότητα της φύσης, χάρη στη μεταμόρφωση της ύλης σε πνεύμα, το ελληνικό πλαστικό κατόρθωμα δηλώνει την επίμονη και έλλογη προσπάθεια του καλλιτέχνη να δαμάσει το πάθος και τη μοίρα με τα έργα του νου και της καρδιάς, αυτά που φέρνουν τον άνθρωπο όλο και πιο κοντά στο Θεό, αυτά που τον οδηγούν δίπλα στο συνάνθρωπο. Αποκρυστάλλωμα μιας ορθής και όρθιας σκέψης, το αρχαίο άγαλμα (μεμονωμένο ή ως αναπόσπαστο μέρος αρχιτεκτονικού συμπλέγματος) καθαγιάζει και αγλαΐζει 1 τους χώρους της πόλης. Σήμα ανάτασης ψυχικής και ορόσημο πανάρχαιας μνήμης, θυμίζει στους πολίτες την αμέριστη ευθύνη τους για τη συνοχή της κοινωνικής ομάδας και ορθώνεται εγγυητής της ιστορικής αλληλεγγύης του συνόλου. ιαγράφει ο τεχνίτης τα πλαίσια μιας πάντα ευνομούμενης και ισορροπημένης πολιτείας, έτσι όπως την ονειρευόταν η νεογέννητη δημοκρατία και έτσι όπως την ορίζει η πλατιά ειρηνευτική κίνηση του θεϊκού βραχίονα στο αέτωμα του ολυμπιακού ναού. Κίνηση που αναδεικνύει τον Απόλλωνα ρυθμιστή στη διαμάχη του ανθρώπου με το ζώο, με το μυθικό Κένταυρο, στην 1 αγλαΐζω=λαμπρύνω ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 4 ΣΕΛΙ ΕΣ

2 ΑΡΧΗ 2ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ Ολυμπία, και οργανωτή της ζωής μέσα στο φως του λόγου. Το πέρασμα από το μύθο στο λόγο έγινε, χάρη στην τέχνη, άγαλμα, θέαμα και θεωρία. [ ] Το πέρασμα από το ζώο, την άγρια φύση και τους αγρούς, στο δομημένο άστυ και στην οργανωμένη πόλη, ας πούμε τη θεϊκή μετάβαση από την κυνηγέτιδα Άρτεμι στην πολιάδα Αθηνά, δηλώνει με κάθε της μορφή και σε κάθε της βήμα η αρχαία ελληνική τέχνη, πρώτη αυτή εγρήγορση του ανθρώπου στον κόσμο του ελεύθερου πνεύματος. Αυτό ίσως είναι το συνοπτικό μέγιστο μάθημα του αρχαιοελληνικού βιώματος, των ανθρώπων που πρώτοι σμίλευσαν στο ξύλο, στην πέτρα και στο μάρμαρο, τη μορφή της εσωτερικής ενατένισης, συνδυασμένη με την ιδεατή πληρότητα της φυσικής ομορφιάς. Μαρτυρεί για τα λεγόμενά μου το αινιγματώδες χαμόγελο του αρχαϊκού κούρου και η ανείπωτη έκπληξη στο βλέμμα της κόρης μέσα στην πολύπτυχη φορεσιά της. Ιδού η απαρχή της προσπάθειας για γνώση και για αυτογνωσία, ιδού το πρώτο ερωτηματικό, το για πάντα αναπάντητο, ιδού η αυγή του μυστηρίου που οδήγησε τον άνθρωπο να γίνει πλάστης αθάνατου έργου, δημιουργός δηλαδή θεών. άμασε η ελληνική τέχνη το ζώο πριν ανακαλύψει τον τέλειο άνθρωπο. Το συντροφικό συναπάντημα του ανθρώπου με τους θεούς διδάσκει η αρχαία αισθητική, στην προσπάθειά της να αιχμαλωτίσει την τέλεια μορφή την πάντα μετέωρη και πάντα τεταμένη προς μια ιδεατή πληρότητα, προς ένα αέναο γίγνεσθαι. Να γιατί η αρχαία τέχνη θα μένει πάντα πρωτοποριακά επίκαιρη και ζωντανή: είναι η τέχνη πυξίδα και σταθερός προσανατολισμός, αυτή που δεν γνώρισε αμηχανίες και αγνοεί τα αδιέξοδα, γι αυτό και εμπνέει κάθε αναγέννηση, γι αυτό και μένει η βάση κάθε πνευματικής παλιννόστησης προς το ουσιώδες, δηλαδή τη δημιουργία ελευθερίας. Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ Πολιτισμός και Ελληνισμός Προσεγγίσεις, Αθήνα 2007 ( ιασκευή) ΤΕΛΟΣ 2ΗΣ ΑΠΟ 4 ΣΕΛΙ ΕΣ

3 ΑΡΧΗ 3ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ A1. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε ( λέξεις). Μονάδες 25 Β1. Η αρχαία τέχνη θα μένει πάντα πρωτοποριακά επίκαιρη και ζωντανή. Να αναπτύξετε το περιεχόμενο της φράσης σε μία παράγραφο (70-90 λέξεις). Μονάδες 10 Β2. α) Να βρείτε τους δύο τρόπους πειθούς που χρησιμοποιεί η συγγραφέας στην τελευταία παράγραφο και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με μία αναφορά για κάθε τρόπο (μονάδες 6). β) Να εντοπίσετε στο κείμενο τέσσερις λέξεις ή φράσεις με μεταφορική σημασία (μονάδες 4). Μονάδες 10 Β3. α) επίτευγμα, δαμάσει, μετάβαση, πληρότητα, ουσιώδες: Να γράψετε από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις (μονάδες 5). β) έλλογη, κοντά, συνοπτικό, φυσικής, αιχμαλωτίσει: Να γράψετε από ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις (μονάδες 5). Μονάδες 10 Β4. Να αναγνωρίσετε το είδος της σύνταξης στις παρακάτω φράσεις και να τις μετατρέψετε στο αντίθετο είδος: ιαγράφει ο τεχνίτης τα πλαίσια μιας πάντα ευνομούμενης και ισορροπημένης πολιτείας (μονάδες 2). άμασε η ελληνική τέχνη το ζώο πριν ανακαλύψει τον τέλειο άνθρωπο (μονάδες 3). Μονάδες 5 Γ1. Σε ημερίδα του δήμου σου με θέμα «Τέχνη και Ζωή» συμμετέχεις ως εκπρόσωπος του σχολείου σου με εισήγηση λέξεων. Στην εισήγηση αυτή αναφέρεσαι στην προσφορά της Τέχνης στους νέους σήμερα, καθώς και στους ΤΕΛΟΣ 3ΗΣ ΑΠΟ 4 ΣΕΛΙ ΕΣ

4 ΑΡΧΗ 4ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ τρόπους με τους οποίους μπορεί το σχολείο να συμβάλλει στην ουσιαστική επαφή τους με αυτήν. Μονάδες 40 Ο ΗΓΙΕΣ (για τους εξεταζομένους) 1. Στο τετράδιο να γράψετε μόνο τα προκαταρκτικά (ημερομηνία, εξεταζόμενο μάθημα). Να μην αντιγράψετε τα θέματα στο τετράδιο. 2. Να γράψετε το ονοματεπώνυμό σας στο πάνω μέρος των φωτοαντιγράφων αμέσως μόλις σας παραδοθούν. εν επιτρέπεται να γράψετε καμιά άλλη σημείωση. Κατά την αποχώρησή σας να παραδώσετε μαζί με το τετράδιο και τα φωτοαντίγραφα. 3. Να απαντήσετε στο τετράδιό σας σε όλα τα θέματα. 4. Να γράψετε τις απαντήσεις σας μόνο με μπλε ή μόνο με μαύρο στυλό. 5. Κάθε απάντηση τεκμηριωμένη είναι αποδεκτή. 6. ιάρκεια εξέτασης: τρεις (3) ώρες μετά τη διανομή των φωτοαντιγράφων. 7. Χρόνος δυνατής αποχώρησης: π.μ. KΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΕΛΟΣ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ ΤΕΛΟΣ 4ΗΣ ΑΠΟ 4 ΣΕΛΙ ΕΣ

5 A1. Περίληψη ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2012 Η συντάκτρια του κειμένου πραγματεύεται την παγκόσμια συμβολή της Αρχαίας Ελληνικής Τέχνης. Το μήνυμα της αρχαιοελληνικής αισθητικής αντίληψης είναι πανανθρώπινο και επικεντρώνεται στην προσπάθεια επικοινωνίας και τελικά θέωσης του ανθρώπου. Το καλλιτέχνημα ανυψώνεται ως μέτρο ψυχικής ωρίμασης, ιστορικής μνήμης και κοινωνικής συνοχής. Μέσα από το καλλιτεχνικό έργο ορθώνονται τα όρια και οι πτυχές της δημοκρατικής οργάνωσης και της ειρηνικής στόχευσης. Ο άνθρωπος περνάει μέσα από την τέχνη στο Λόγο, μεταβαίνει στον εξευγενισμό της σκέψης. Το σημαντικότερο δίδαγμα της αρχαιοελληνικής σκέψης είναι η μετουσίωση του Λόγου και η αισθητική απόλαυση του ωραίου. Στο διηνεκές της ζωής η αρχαία τέχνη αποτελεί γνώμονα και βάση που υποσκελίζει εμπόδια και οιστρηλατείται από την ανάγκη της απελευθέρωσης. Β1. Η αρχαία τέχνη θα μένει πάντα πρωτοποριακά επίκαιρη και ζωντανή. Αυτό αποτυπώνεται στο γεγονός ότι η αρχαία τέχνη εκφράζει την ανύψωση του ανθρώπου. Μέσα από αυτή ο άνθρωπος αναβαθμίζει την ίδια την υπόστασή του, καλλιεργεί τη φαντασία, οξύνει την κρίση και διευρύνει τη γνώση του. Έτσι αποτελεί πυξίδα που εμπνέει. Δεν είναι μόνο η έκφραση του ωραίου και η αισθητική απόλαυση που προσφέρει. Είναι η άσκηση των διανοητικών δυνάμεων και ο ηθικός εξευγενισμός. Το αληθινό έργο τέχνης αποκρυσταλλώνει το ωραίο και αισθητοποιεί το βαθύτερο πνεύμα της εποχής. Ο ανθρωποκεντρισμός και ο ανθρωπισμός που ενυλώνει η αρχαιοελληνική τέχνη, η πίστη στην αξία της ανθρώπινης οντότητας, που υπηρετεί και δικαιώνει τις αρχές της δημοκρατίας, η έμπνευση για διαφοροποιημένη βίωση της σύγχρονης ηθικά τελματωμένης εποχής αποτελούν τη σύγχρονη και πάντα γόνιμη παρακαταθήκη της. Β2. α) Οι τρόποι πειθούς που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στην τελευταία παράγραφο του κειμένου είναι η επίκληση στη λογική και η επίκληση στο συναίσθημα. Ως μέσο πειθούς στην επίκληση στη λογική χρησιμοποιεί επιχειρήματα "γιατί η αρχαία τέχνη...δημιουργία ελευθερίας" Ως μέσο πειθούς στην επίκληση στο συναίσθημα

6 χρησιμοποιεί φορτισμένο συναισθηματικό λόγο μεταφορική χρήση ποιητική λειτουργία της γλώσσας "Δάμασε η ελληνική τέχνη...αέναο γίγνεσθαι " β) Οι τέσσερις λέξεις ή φράσεις με μεταφορική σημασία είναι: "όρθιας σκέψης" "νεογέννητη δημοκρατία" "στο φως του λόγου" "είναι η τέχνη πυξίδα " Β3. α) Συνώνυμα επίτευγμα: κατόρθωμα δαμάσει: τιθασεύσει, χαλιναγωγήσει, να ελέγξει μετάβαση: πέρασμα μεταβολή πληρότητα: ολότητα ολοκλήρωση ουσιώδες: σημαντικό, βασικό β) Αντώνυμα έλλογη: άλογη, παράλογη, αλόγιστη κοντά: μακριά συνοπτικό: αναλυτικό, εκτενές φυσικής: τεχνητής, αφύσικης αιχμαλωτίσει: απελευθερώσει Β4. Η σύνταξη και στις δύο φράσεις είναι ενεργητική. Η μετατροπή τους στη παθητική είναι η παρακάτω. Διαγράφονται από τον τεχνίτη, τα πλαίσια μιας πάντα ευνομούμενης και ισορροπημένης πολιτείας, Το ζώο δαμάστηκε από την ελληνική τέχνη πριν ανακαλυφθεί (από αυτήν) ο τέλειος άνθρωπος.

7 Γ1. Προσφώνηση: Κυρίες και Κύριοι, Πρόλογος Κύριο γνώρισμα κάθε κοινωνίας ανεξάρτητα απ το επίπεδο και το βαθμό της ανάπτυξης της, είναι η προσπάθεια αναζήτησης και η επίτευξη του ωραίου. Η προσπάθεια αυτή, που πηγάζει απ την πνευματική υπόσταση του ανθρώπου και καθοδηγείται απ τις αισθητικές αρχές κάθε εποχής και τόπου, υλοποιείται με τη βοήθεια κυρίως της τέχνης. Ορισμός: Τέχνη ονομάζεται το αποτέλεσμα της καλλιτεχνικής δημιουργίας μέσα στο οποίο αποκρυσταλλώνεται η αξία του ωραίου. Ως; φαινόμενο εκδηλώνεται πανανθρώπινα και διαχρονικά, γιατί έμφυτες είναι οι πηγές της ανάγκης της και προκύπτουν απ την επιθυμία του ανθρώπου να ξεπεράσει τους περιορισμούς της ύλης και με τα αισθητικά αγαθά να κατακτήσει υψηλότερα ιδανικά. Γιατί είναι γεγονός πως τα αγαθά που προσφέρει αποτελούν ανεκτίμητα οφέλη στο πνεύμα και την ψυχή. Απάντηση στο Α ζητούμενο. Προσφορά της τέχνης στους νέους. 1. Ικανοποιεί την εσωτερική ανάγκη του νέου για προσωπική δημιουργία, για συμβολική αναπαράσταση της πραγματικότητας. 2. Απελευθερώνει τον ψυχικό του κόσμο εκφράζοντας συναισθήματα, διασφαλίζει τις ψυχικές ευαισθησίες, γεννά αισθητική συγκίνηση. 3. Συμβάλλει στην πνευματική καλλιέργεια και την ολοκλήρωση της προσωπικότητας του νέου. 4. Προβάλλει υψηλά ιδεώδη και πρότυπα. 5. Ψυχαγωγεί, τέρπει. 6. Ενώ ο λόγος χωρίζει τους νέους, η τέχνη τους ενώνει, πλημμυρίζοντας τις ψυχές τους με κοινά αισθήματα και ευαισθησίες. 7. Με τα ευγενικά αισθήματα που γεννά ημερεύει η ψυχή, λειαίνει τον ψυχικό κόσμο του νέου, τον γονιμοποιεί με την αξία του ωραίου, του μέτρου και της αρμονίας και κάνει το τραχύ και άγονο ψυχικό έδαφος εύφορο να δεχτεί το σπόρο του καλού. 8. Αναπτύσσει την παρατηρητικότητα, τη φαντασία και την πρωτοτυπία. 9. Μορφώνει με τη μετάδοση ιδεών, γνώσεων και προβληματισμών. 10. Διαμορφώνει ήθος και σωστή αντίληψη για τη ζωή.

8 11. Βοηθά στην προσαρμογή του νέου στις εκάστοτε κοινωνικές συνθήκες, τον κοινωνικοποιεί, τον στηρίζει να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες που η ηλικία του επιφυλάσσει. 12. Τον φέρνει πιο κοντά με τους άλλους νέους καθώς όπως είναι γνωστό η καλλιτεχνική συγκίνηση ενώνει. Ιδιαίτερα σήμερα σε μία εποχή υλικού ευδαιμονισμού, ανταγωνιστικών σχέσεων και ωφελιμισμού, μια εποχή με έλλειμμα πνευματικότητας, ηθικής και ιδεολογιών, η τέχνη προσφέρει στους νέους ιδεολογικά στίγματα και εμπνεύσεις, παρέχει πρότυπα και υγιή αξιακά συστήματα, δυνατότητα εξόδου από τη σφαίρα της ατομικής καθημερινότητας και εναγκαλισμού της συλλογικότητας, κατανόησης του διαφορετικού. Έτσι η τέχνη αποτελεί ένα είδος «αντίδοτου» στη σύγχρονη ευδαιμονιστική και ατομιστική βίωση της πραγματικότητας. Απάντηση στο Β ζητούμενο. 1. Αποστολή του σχολείου είναι η παροχή γενικής μόρφωσης με σκοπό την ολόπλευρη πνευματική και ψυχική καλλιέργεια των μαθητών. Στο πλαίσιο αυτής της αποστολής εντάσσεται η τέχνη ως αναπόσπαστο στοιχείο της γενικής μόρφωσης. Η αγωγή αυτή υλοποιείται με ένα σύνολο παιδαγωγικών πρακτικών που αποβλέπουν αφενός στην εξοικείωση των νέων με την αληθινή τέχνη και αφετέρου στην ανάδειξη των δημιουργικών τους εφέσεων. 2. Το σχολείο ως βασικός φορέας αγωγής, καλλιέργειας και κοινωνικοποίησης μπορεί και οφείλει να συμβάλει στην ουσιαστική και γόνιμη επαφή των νέων ανθρώπων με την Τέχνη. 3. Με την πύκνωση των επισκέψεων σε μουσεία, σε αίθουσες τέχνης, σε εκθέσεις διαφόρων ειδών τέχνης με διαφορετικά περιεχόμενα, προβληματισμούς, εμπνεύσεις, τεχνοτροπίες. Πριν από κάθε τέτοια επίσκεψη θα πρέπει να προηγείται ενημέρωση των μαθητών για τη θεματολογία, την τεχνοτροπία, το είδος της τέχνης, τα κύρια χαρακτηριστικά της. Τα παιδιά θα πρέπει να κινητοποιούνται να συμμετάσχουν ενεργά στη συλλογή πληροφοριακού υλικού, εικόνων και βίντεο από το διαδίκτυο και τις βιβλιοθήκες, να εκφράζονται με τη δική τους έμπνευση και δημιουργικότητα για τη θεματολογία, τα μέσα ή τα υλικά της καλλιτεχνικής δημιουργίας μετά την επίσκεψή τους, τα μηνύματα και οι προβληματισμοί που εγέρθηκαν θα πρέπει να μετατρέπονται σε θέματα διαλόγου μέσα στη σχολική αίθουσα. 4. Οι μαθητές θα μπορούν να ενισχύονται στην καλλιτεχνική τους έκφραση μέσα από ειδικά μαθήματα, αλλά και τη διοργάνωση σχολικών εκθέσεων όπου θα εκτίθενται οι μαθητικές δημιουργίες. Εάν τα όποια έσοδα μάλιστα συνδέονται με φιλανθρωπικό έργο, οι συναισθηματική και ηθική διαπαιδαγώγηση των νέων θα διαποτίζεται με πνεύμα κοινωνικής συμμετοχής και αίσθημα φιλαλληλίας.

9 5. Οι μαθητές σε συνεργασία με τους διδάσκοντες θα μπορούν να επιλέγουν καλλιτέχνες της σύγχρονης ελληνικής πολιτιστικής δημιουργίας, να διερευνούν το έργο και τα εκφραστικά τους μέσα, να συγκεντρώνουν σχετικό οπτικοακουστικό υλικό και όσοι από τους καλλιτέχνες επιθυμούν θα μπορούν να κάνουν ομιλίες ζωντανές, μέσω skype ή και βιντεοσκοπημένες, που θα δίνουν απαντήσεις στις απορίες των παιδιών, θα θέτουν προβληματισμούς, θα αποτελούν εφαλτήριο γνωριμίας με τη ζώσα τέχνη και ενίσχυσης της νεανικής δημιουργικότητας. 6. Οι σχολικές εκδρομές στην Ελλάδα ή το εξωτερικό οφείλουν να περιλαμβάνουν τις επισκέψεις στα κατά τόπους μουσεία και αίθουσες τέχνης, αφού θα έχει προηγηθεί σχετική προετοιμασία για τα έργα και τα είδη τέχνης, που θα δούνε τα παιδιά, στη σχολική αίθουσα, προκειμένου να αποκατασταθεί και να υλοποιηθεί η βαθύτερη εκπολιτιστική στόχευση των σχολικών εκδρομών. ΕΠΙΛΟΓΟΣ Η συνεισφορά της τέχνης είναι αδήριτη σε κάθε εποχή, σήμερα όμως δεν είναι μόνο πολύτιμη αλλά και αναγκαία για την υποστήριξη όχι μόνο των νεανικών αναζητήσεων, αλλά και την αντιμετώπιση των ευρύτερων κοινωνικών δυσλειτουργιών. Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας. Επιμέλεια Καθηγητών Φροντιστηρίων Βακάλη