ΟΛΓΑ ΜΠΟΥΝΤΑΓΚΙΔΟΥ ΔΙΕΥΡΥΝΣΗ ΤΟΥ ΠΕΔΙΟΥ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΗΣ ΔΟΚΙΜΗΣ ΑΠΟΧΡΩΜΑΤΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΚΡΟΚΙΝΗΣ ΜΕ ΣΚΟΠΟ ΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΣΧΕΣΗΣ ΔΟΜΗΣ ΑΝΤΙΟΞΕΙΔΩΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΗΣ
|
|
- Ἀλαλά Ζάνος
- 8 χρόνια πριν
- Προβολές:
Transcript
1 Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Τμήμα Χημείας Εργαστήριο Χημείας και Τεχνολογίας Τροφίμων Πανεπιστήμιο Wageningen Τμήμα Τεχνολογίας και Διατροφής Εργαστήριο Οργανικής Χημείας ΟΛΓΑ ΜΠΟΥΝΤΑΓΚΙΔΟΥ Χημικός, Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια του ΠΜΣ του τμήματος Χημείας με έμφαση στη Χημεία και Τεχνολογία Τροφίμων ΔΙΕΥΡΥΝΣΗ ΤΟΥ ΠΕΔΙΟΥ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΗΣ ΔΟΚΙΜΗΣ ΑΠΟΧΡΩΜΑΤΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΚΡΟΚΙΝΗΣ ΜΕ ΣΚΟΠΟ ΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΣΧΕΣΗΣ ΔΟΜΗΣ ΑΝΤΙΟΞΕΙΔΩΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΗΣ Επιβλέποντες Καθηγητές: κα. Μαρία Τσιμίδου, Καθηγήτρια στο Τμήμα Χημείας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Teris van Beek, Καθηγητής στο Τμήμα Διατροφής και Τεχνολογίας του Πανεπιστημίου Wageningen Μεταπτυχιακή Εργασία Θεσσαλονίκη-Wageningen,
2 Στη Μητέρα μου, ii
3 ΠΡΟΛΟΓΟΣ ÿ Ευχαριστώ πολύ την κα. Μαρία Τσιμίδου για το ενδιαφέρον της για την πρόοδο των σπουδών μου και το μέλλον μου. Είναι αναμφίβολα εξαίρετη επιστήμονας αλλά αυτό που θαυμάζω είναι η ιδιαίτερη σοφία και διορατικότητα με την οποία προσεγγίζει τα θέματα είτε είναι επιστημονικά είτε είναι κοινωνικά. Με βοήθησε πολύ στο να αναγνωρίσω τις αδυναμίες μου..αποκόμισα πολλά από την τεράστια πείρα που διαθέτει σε επιστημονικά θέματα. Αγάπησα ακόμη περισσότερο τα φυσικά προϊόντα και ιδιαίτερα το ελαιόλαδο. Εκτιμώ και σέβομαι την ηθική της. ÿ Η Στέλλα Ορδούδη αποτέλεσε σε μεγάλο βαθμό καθρέφτη του εαυτού μου και βοήθησε επίσης στην αναγνώριση των αδυναμιών μου. Ακόμη, συνέβαλε πολύ στην συγγραφή της μεταπτυχιακής εργασίας μου. Διαθέτει εξαίρετη δεξιοτεχνία στη σωστή χρήση της ελληνικής γλώσσας. Αυτό που επίσης παρατήρησα είναι ότι διαθέτει κριτική και αφαιρετική σκέψη, κάτι σημαντικό για έναν ερευνητή. ÿ Ευχαριστώ τους: κ. Κιοσέογλου Β., κ. Μπλέκα Γ., κα. Παρασκευοπούλου Μ. και κα. Χατζηδημητρίου Ε. που υπήρξαν καθηγητές μου. ÿ Πολλά ευχαριστώ στις γραμματείς: την κα. Σταυρακάκη Λυδία, τη κα. Elly και την κα. Aleida. Όλες τους είναι απίστευτα ευγενικές και με καλή διάθεση για βοήθεια. ÿ Ο Νίκος Νενάδης έχει ταλέντο στη διδασκαλία και αν το καλλιεργήσει, θα γίνει εξαίρετος καθηγητής. Αυτό που θα θυμάμαι από τη Φανή Μαντζουρίδου είναι ότι πολλές φορές διατίθεται να βοηθήσει παρά τις «συνθήκες ανταγωνισμού» και το εκτιμώ. Η Ελένη Ναζίρη είναι από τα πιο αγνά άτομα που γνωρίζω. Η Ελευθερία Περιφάντση είναι δεξιοτέχνης στις διαπροσωπικές σχέσεις και ο Σταμάτης Στραφιώτης είναι ειλικρινής. Τους ευχαριστώ όλους για τη βοήθεια στο εργαστήριο. ÿ Ευχαριστώ από τα βάθη της καρδιάς μου τον κ. Teris van Beek για όλα όσα έκανε για μένα κατά τη διάρκεια της διαμονής μου στην Ολλανδία. Εκτίμησα ιδιαίτερα τον μοναδικό χαρακτήρα του και μια φιλοσοφία ζωής που είναι ξεχωριστή. Ακόμη, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κ. Elbert van der Klift και κ. Barrent για τη τεχνική υποστήριξη. Η συνεισφορά τους ήταν πολύ σημαντική για την πρόοδο της πτυχιακής μου εργασίας. iii
4 ÿ Χαίρομαι για τη φιλία με την Jacinthe Gagnone (Canada) και θαυμάζω τον Alexandre Villela (Brazil) για τον μοναδικό τρόπο σκέψης του, την καλοσύνη του και την απίστευτή εργατικότητα του. Απόλαυσα πολύ τα γεύματα μας στον βοτανικούς κήπους και αποκόμισα πολλά από τις συζητήσεις που είχαμε. ÿ Ευχαριστώ τη Cia Ahmad (Indonesia) για το laptop της, το ποδήλατο και την παρέα. Διαθέτει το χάρισμα της ενσυναίσθησης, απίστευτη γενναιοδωρία και είναι μια αληθινή ηγέτης. ÿ Ευχαριστώ την Shirani Widana Gamage (Sri Lanka) για την αφιλοκερδή παραχώρηση του δωματίου της στο Bornsesteeg. Είναι καλή επιστήμονας και θα γίνει εξαίρετη καθηγήτρια στη χώρα της. ÿ Τις ειλικρινείς μου ευχαριστίες θα ήθελα να εκφράσω στους: Villem van Heugten (the Netherlands), Johanna Molenaar (the Netherlands), Rara (Indonesia), Dita (Indonesia), Madeleine Florin (Australia) και Yoyo (China) για το ενδιαφέρον και την παρέα τους. Επέλεξα να συγκεκριμένα άτομα ανάμεσα σε πολλά γιατί ήθελα να τους τιμήσω για αυτό που είναι και τον χαρακτήρα που διαθέτουν. ÿ Ευχαριστώ την Αγάπη Πιλίδου για την άνευ όρων προσφορά, τη Φανή Παπασταματίου για την ψυχολογική στήριξη, τη Μαργαρίτα Ιωσηφίδου για την κατανόηση και τη Στέλλα Τσετίνη για τη φιλία. ÿ Ευχαριστώ την Αθηνά Μπουνταγκίδη που ήταν δίπλα μου όταν την είχα ανάγκη. ÿ Ευχαριστώ την κα. Anke και τον κ. Peter για την ευγενική καρδία τους, την αγάπη τους και τα υπέροχα ταξίδια. Είναι τιμή μου που γνώρισα τέτοιους ανθρώπους. ÿ Ευχαριστώ ιδιαιτέρως την μητέρα μου Νίνα, που όλη αυτή τη δύσκολη περίοδο πίστεψε πιο πολύ σε μένα από ότι εγώ η ίδια στον εαυτό μου. Σας ευχαριστώ όλους! Όλγα Μπουνταγκίδου iv
5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελίδα 1. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Φαινολικές Ενώσεις Γενικά Η περίπτωση των φαινολικών αλδεϋδών Γενικά Αρωματικές αλδεΰδες Υδροξυβενζαλδεΰδες Αξιολόγηση ικανότητας φαινολικών ενώσεων να δεσμεύουν υπεροξυ-ρίζες/ Εκτίμηση σχέσης δομήςδραστικότητας (Structure-Activity Relationships, SARs) Γενικά Η περίπτωση των υδροξυβενζαλδεϋδών μελέτες SAR In Vitro Μέθοδοι Εκτίμησης Αντιοξειδωτικής Δράσης Γενικά Δοκιμή αποχρωματισμού της κροκίνης (Crocin Bleaching Assay, CBA) Δοκιμή δέσμευσης της DPPH Δοκιμή δέσμευσης της ABTS On-line μέθοδοι διαχωρισμού και εκτίμησης αντιοξειδωτικής δράσης Γενικά On-line HPLC-DPPH On-line HPLC-ABTS On-line δοκιμές δέσμευσης οξυγόνου απλής διεγερμένης κατάστασης, ανιόντος σουπεροξειδίου και/ή v
6 υπεροξειδίου του υδρογόνου (Singlet oxygen on-line assay, Superoxide anion and/or Ηydrogen peroxide on-line assays) Άλλες μέθοδοι Δοκιμή Rancimat Μέθοδος επιταχυνόμενης οξείδωσης λιπαρού υποστρώματος Αντικειμενικός Σκοπός και Περιεχόμενο της Εργασίας Διερεύνηση σχέσεων δομής αρωματικών αλδεϋδών-αντιοξειδωτικής δράσης ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Υλικά Πρότυπες ενώσεις Διαλύτες Υλικά χρωματογραφίας-αντιδραστήρια Όργανα-συσκευές Μέθοδοι Δοκιμή Αποχρωματισμού της Κροκίνης (CBA) Προετοιμασία μητρικών διαλυμάτων και διαλυμάτων εργασίας Μελέτη κινητικής της αντίδρασης με τις υπεροξυ- ρίζες Δοκιμή δέσμευσης της DPPH Δοκιμή δέσμευσης της ABTS Δοκιμή επιταχυνόμενης οξείδωσης λιπαρού υποστρώματος Προετοιμασία υποστρώματος 27 vi
7 Δοκιμή Rancimat Υπολογισμός των συντελεστών κατανομής (LogP) ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ-ΣΥΖΗΤΗΣΗ Εκτίμηση σχέσης δομής αντιοξειδωτικής δράσης υδροξυβενζαλδεϋδών με τη δοκιμή αποχρωματισμού της κροκίνης (CBA) Συγκριτική αποτίμηση αποτελεσμάτων δοκιμής αποχρωματισμού της κροκίνης με εκείνα που προέκυψαν από άλλες in vitro δοκιμές ABSTRACT Ανάπτυξη on-line HPLC-CBA μεθοδολογίας για την εκτίμηση της αντιοξειδωτικής δράσης μιγμάτων αντιοξειδωτικών An on-line HPLC-CBA procedure for detection of radical scavenging compounds: A first approach Abstract Introduction Experimental Solvents and chemicals Crocin stock solution Preparation of AAPH solution Preparation of sample solutions Preparation of green tea extract Instrumental setup and operating conditions Off-line kinetic studies 51 vii
8 On-line HPLC-CBA procedure Results and discussion Initial conditions Optimization of on-line experimental set-up Determination of minimum detectable concentrations and minimum detectable amounts Linearity of the procedure Application of the on-line HPLC-CBA procedure to a tea extract Conclusion ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ viii
9 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΠΙΝΑΚΩΝ Σελίδα Πίνακας 1.1 Πίνακας 3.1 Πίνακας 3.2 Πίνακας 3.3 Πίνακας 3.4 Table 4.1 Table 4.2 Table 4.3 Table 4.4 Σειρά μειούμενης ικανότητας των υδροξυβενζαλδευδών να δεσμεύουν αλκοξυή υδροξυ- ρίζες με τη δοκιμή αποχρωματισμού της κροκίνης (Bors et al.,1984) 5 Ικανότητα υδροξυβενζαλδεϋδών και υδροξυβενζοϊκών οξέων να δεσμεύουν υπεροξυ- ρίζες, όπως εκτιμήθηκε με τη βοήθεια της CBA 32 Αντιοξειδωτική ικανότητα υδροξυβενζαλδεϋδών και υδροξυβενζοϊκών οξέων όπως εκτιμήθηκε με τη βοήθεια της δοκιμής δέσμευσης της DPPH 37 Ικανότητα υδροξυβενζαλδεϋδών και υδροξυβενζοϊκών οξέων να δεσμεύουν την ABTS Αντιοξειδωτική ικανότητα υδροξυβενζαλδεϋδών και υδροξυβενζοϊκών οξέων όπως εκτιμήθηκε με τη βοήθεια της δοκιμής Rancimat Effect of different concentrations of AAPH solutions on the dynamic range for absorbance [eluent MeOH:H 2 O (50:50, v/v)] Effect of different concentrations of AAPH and crocin working solutions on the S/N ratio [20 μl injections of a 1 μm caffeic acid in eluent MeOH:H 2 O:H 3 PO 4 (50:50:0.1, v/v)] Effect of HPLC and reagent pump flow rates to the sensitivity expressed as Minimum Detectable Concentrations (Koleva et al., 2001) of caffeic acid in eluent (MeOH:H 2 O:H 3 PO 4 50:50:0.1, v/v) Minimum Detectable Amounts (MDA) of several hydrophilic antioxidants in the HPLC-CBA, HPLC-ABTS, HPLC-DPPH, and HPLC-CL on-line systems under isocratic conditions and injection volume 10 μl ix
10 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΣΧΗΜΑΤΩΝ Σελίδα Σχήμα 1.1 Σχήμα 1.2 Σχήμα 1.3 Σχήμα 3.1 Figure 4.1 Figure 4.2 Figure 4.3 Figure 4.4 Figure 4.5 Figure 4.6 Κύρια δομικά χαρακτηριστικά ορισμένων κατηγοριών φαινολικών ενώσεων (O Connell and Fox, 2001) 1 Διάγραμμα ροής της διάταξης του on-line HPLC-DPPH συστήματος Διάγραμμα ροής της διάταξης του on-line HPLC-ABTS + συστήματος Αντίδραση ο-διφαινολών με τη ρίζα DPPH (Brand-Williams et al., 1995).. 38 Instrumental set-up for the HPLC-CBA on-line detection of radical-scavenging compounds. 50 Memorized chromatogram of blank injection at 440 nm with MeOH:H 2 O as a mobile phase in gradient elution conditions Chromatogram of blank injection after abstraction of memorized chromatogram at 440 nm with MeOH:H 2 O as a mobile phase in gradient elution conditions Effect of sample solvent composition to the peak pattern. [AAPH: mm, mobile phase; MeOH:H 2 O:H 3 PO 4 50:50:0.1 v/v; flow: 0.7 ml/min; crocin working solution 1.13 AU, T: 90 C, Injection volume: 20 μl, Abs=440 nm, Peak 1: 0.1 mm solution of caffeic acid in MeOH:H 2 O:H 3 PO 4 (50:50:0.1, v/v), Peak 2: 0.1 mm aqueous solution of caffeic acid, Peak 3: 0.1 mm solution of caffeic acid in methanol] Chromatogram of different concentrations of caffeic acid sequentially injected under isocratic conditions where 1: 0.1 µm, 2: 0.2 µm, 3: 0.4 µm, 4: 0.8 µm, 5: 1.6 µm, 6: 3.2 µm, 7: 6.4 µm, 8: 12.8 µm, 9: 25.6 µm και 10: 100 µm. Chromatographic conditions: mobile phase MeOH:H 2 O:H 3 PO 4 (50:50:0.1, v/v); Alltima C18 HPLC column (5 µm, mmi.d.); injection volume: 20µL; Abs: 440nm and flow rate: 0.7mL/min Calibration curve for μμ caffeic acid under optimized conditions x
11 Figure 4.7 Chromatograms of a) UV (265 nm) and b) VIS (440 nm) detection of green tea gunpowder aqueous extract. Chromatographic conditions: Alltima C18 HPLC column (5 μm, 250 x 4.6 mm i.d.); flow rate 0.7mL/min, sample volume 20 µl, isocratic conditions using as mobile phase a mixture of 10% MeOH acidified with 0.1% H 3 PO 4 (A) and 90% MeOH acidified with 0.1% H 3 PO 4 (B) at 70:30, v/v xi
12 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ Σελίδα Φώτο 8.1 α) Κονιοποιημένα στίγματα του φυτού Crocus sativus L., β) Gingko biloba σε σκόνη Φώτο 8.2 α) Μητρικό διάλυμα κροκίνης, β) Διάλυμα εργασίας της κροκίνης, γ) εκχύλισμα Gingko biloba σε MeOH:H 2 O (50:50, v/v) 72 Φώτο 8.3 Οργανολογία της on-line HPLC-CBA μεθόδου xii
13 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ Α Phenoxyl radical AAPH 2,2 -azobis (2-amidinopropane) hydrochloride ABTS 2,2 -azinobis (3-ethylbenothiazoline-6-sulphonic acid) diammonium salt ACN Acetonitrile AE Antiradical efficiency AH Phenolic antioxidant AMVN 2,2'-azobis (2,4-dimethylvaleronitrile) BDE Bond dissociation enthalpy CBA Crocin bleaching assay CL Chemiluminescence Cro Crocin DAD Diode array detector DPPH 1,1-diphenyl-2-picryl-hydrazil radical EGCE Epigallocatechin gallate EC 50 Efficient concentration EDTA Ethylenediaminetetraacetic acid GRAS Generally recognized as safe HAT Hydrogen atom transfer HPLC High performance liquid chromatography LC Liquid Chromatography MDA Minimum detectable amount MDC Minimum detectable concentration MeOH Methanol MS Mass spectrometry NMR Nuclear magnetic resonance OSI Oxidation stability index ORAC Oxygen radical absorbance capacity PBS Phosphate buffered saline PCL Photochemiluminescence PEEK Polyetheretherketones ROOH Lipid peroxides ROO peroxyl radical xiii
14 RSA Radical scavenging activity SAR Structure activity relationship SET Single electron transfer SIA Sequential injection analysis technique SPE Solid phase extraction SPLET Sequential proton loss electron transfer TBA Thiobarbituric acid TEAC Trolox equivalent antioxidant activity TEV Trolox equivalent value TFA Trifluoroacetic acid THF Tetrahydrofuran Trolox 6-hydroxy-2,5,7,8-tetramethylchroman-2-carboxylic acid UV Ultraviolet VIS Visible xiv
15 1. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 1.1 Φαινολικές Ενώσεις Γενικά Τα τελευταία χρόνια έχει εκδηλωθεί μεγάλο ενδιαφέρον για την αξιολόγηση της αντιοξειδωτικής δράσης των φυτοχημικών ενώσεων αφενός γιατί ασκούν ευεργετική επίδραση στην υγεία των ανθρώπων και αφετέρου διότι συμβάλλουν στη διατήρηση της ποιότητας και του χρόνου ζωής των τροφίμων, εμποδίζοντας την οξείδωση των λιπαρών συστατικών που εμπεριέχονται σε αυτά. Οι φαινολικές ενώσεις ανήκουν στην κατηγορία των περισσότερο μελετημένων ενώσεων καθώς παρουσιάζουν εκτός από αντιοξειδωτική δράση και ποικίλες άλλες επιθυμητές ιδιότητες στα τρόφιμα (χρωστική ικανότητα, αρωματικές ιδιότητες, αντιμικροβιακή δράση) και στην υγιεινή της διατροφής (αντικαρκινική δράση, αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες) (Lule and Xia et al., 2005). Οι φαινολικές ενώσεις είναι ομάδα οργανικών ενώσεων με μια ή περισσότερες υδροξυ-ομάδες στον αρωματικό δακτύλιο ή/και στους αρωματικούς δακτυλίους (Lule and Xia et al., 2005). Είναι δευτερογενείς μεταβολίτες που συντίθενται στα φυτά κατά την διάρκεια της αναπτυξής τους και επηρεάζονται από τους περιβαλλοντικούς παράγοντες (στρες) (Naczk and Shahidi, 2006). Προκύπτουν κυρίως από τις αντιδράσεις δύο βιοσυνθετικών οδών: του οξικού οξέος ή/και του σικιμικού οξέος (Harborne, 1989). Τα φλαβονοειδή, ισοφλαβονοειδή, φαινολικά οξέα, στιλβένια, λιγνάνες, κουμαρίνες και ταννίνες είναι μερικές από τις κατηγορίες των φαινολικών ενώσεων (Robards, 2003; Espın et al., 2007). O COOH CH 2 COOH CH=CH-COOH O O O O C6-C1 C6-C2 C6-C3 C6-C3-C6 C6-C2-C6 Συμπυκνωμένες Βενζοϊκά οξέα Φαινυλοξικά οξέα Κινναμωμικά οξέα Φλαβονοειδή Ανθρακινόνες Tαννίνες O Σχήμα 1.1 Κύρια δομικά χαρακτηριστικά ορισμένων κατηγοριών φαινολικών ενώσεων (O Connell and Fox, 2001). 1
16 1.1.2 Η περίπτωση των φαινολικών αλδεϋδών Γενικά Οι αλδεΰδες ανήκουν στην οικογένεια των καρβονυλικών ενώσεων, που το κύριο χαρακτηριστικό τους είναι η ύπαρξη μιας ή περισσότερων αλδεϋδο-ομάδων στο μόριό τους και συγκαταλέγονται στις περισσότερο διαδεδομένες οργανικές ενώσεις, τόσο στη φύση όσο και στη χημική βιομηχανία (McMurry, 2001). Είναι εξαιρετικά δραστικές ενώσεις, παράγονται κατά την διάρκεια των αντιδράσεων στα διάφορα βιολογικά μονοπάτια, συνήθως έχουν μικρή διάρκεια ζωής στους ιστούς και έχουν ποικίλες χημικές και βιολογικές λειτουργίες (Goedde and Agarwal, 1990; Esterbauer et al., 1991; Nishikawa and Sakai, 1995; O Brien et al., 2005) Αρωματικές αλδεΰδες Οι αρωματικές αλδεΰδες είναι κυρίως υποκαταστημένες βενζαλδεΰδες (O Brien et al., 2005). Παρουσία ενζύμων ή με χημική κατεργασία μετατρέπονται εύκολα στα αντίστοιχα οξέα (Ορδούδη, 2007) και έχουν βρεθεί σε διάφορα καρυκεύματα, βότανα και έλαια (O Brien et al., 2005). Οι αρωματικές αλδεΰδες εμφανίζουν ισχυρή αντιμυκητιακή και αντιβακτηριδιακή δράση, η οποία οφείλεται κατά κύριο λόγο στην παρουσία της καρβονυλικής ομάδας (Friedman et al., 2003; Fitzgerald et al., 2005). Αξίζει να σημειωθεί ότι η ίδια ομάδα είναι ομάδα-κλειδί για τις αρωματικές ιδιότητες της ένωσης. Έτσι, η κατανόηση της σημασίας της φαινολικής δομής για τις ιδιότητες των αλδεϋδών μπορεί να βοηθήσει στο σχεδιασμό ή την απομόνωση πιο αποτελεσματικών συντηρητικών που ταυτόχρονα διαθέτουν και άλλες επιθυμητές ιδιότητες (πολυλειτουργικά συστατικά) (Fitzgerald et al., 2005). Ωστόσο, θα πρέπει να γίνεται προσεκτική επιλογή των ενώσεων που πρόκειται να προστεθούν στα τρόφιμα, καθώς πολλές αρωματικές αλδεΰδες παρουσιάζουν μεταλλαξιγόνες και καρκινογόνες ιδιότητες στους ζωντανούς οργανισμούς. Ο βαθμός της κυτταροτοξικής δράσης σχετίζεται άμεσα με τον υδρόφοβο και ηλεκτρονιόφιλο χαρακτήρα της ένωσης (O Brien et al., 2005). Για παράδειγμα, η βενζαλδεΰδη που είναι το κύριο συστατικό στα αιθέρια έλαια των πυρήνων και σπόρων από πικραμύγδαλα, βερίκοκα, ροδάκινα, κεράσια, δαμάσκηνα (O Brien et al., 2005) και έχει χαρακτηριστεί ως ασφαλές πρόσθετο τροφίμων 2
17 (Generally Recognized As Safe, GRAS) στις ΗΠΑ και αποδεκτό αρωματικό συστατικό στην Ευρωπαϊκή Ένωση φαίνεται να είναι εκτός από ερεθιστική, αλλεργιογόνος αλλά και καρκινογόνος ένωση (Andersen, 2006; Varlet et al., 2007) Υδροξυβενζαλδεΰδες Οι υδροξυβενζαλδεΰδες είναι μια υποκατηγορία των αρωματικών αλδεϋδών που είναι αρκετά διαδεδομένες στη φύση. Μεγάλη ποσότητα υδροξυβενζαλδεΰδών υπάρχει στις λιγνάνες του κόκκινου ξύλου βελανιδιάς, ξύλου λεύκας, άχυρο σιταριού, πυρήνες και φλοιούς ελαιοκάρπου, ξύλου ιτιάς, υποπροϊόντων σακχαροκάλαμου, ξύλου από ευκάλυπτο κ.α., από τις οποίες απελευθερώνονται με χημική ή ενζυμική κατεργασία (Tran and Chambers, 1986; Larsson et al., 1999; Martın et al., 2002; Garrote et al., 2004; Ορδούδη, 2007). Επίσης, κατά την παραλαβή των υδροξυβενζοϊκών οξέων από φυτικούς ιστούς αναφέρεται ορισμένες φορές και η παρουσία πρόδρομων υδροξυβενζαλδεϋδών οι οποίες στη συνέχεια μπορεί να οξειδωθούν εύκολα προς τα αντίστοιχα οξέα (Robards, 2003). Ακόμη, απαντούν στα βότανα (Melissa officinalis) (Shi and Chang, 2003; Karasova et al., 2006; Chen et al., 2006), αρωματικά φυτά (Vanilla planifolia) (Havkin-Frenkel et al., 1996; Fitzgerald et al., 2005), κόκκινα κρασιά (Rodriguez-Delgado et al, 2002; Ortega-Heras et al., 2007), αλκοολούχα ποτά (Tequila, Brandy) (Rodriguez, 2005), φλοιούς δέντρων (Del Alamo Sanza et al., 2004; Bedgood, 2005; Diaz-Maroto, 2008), όσπρια (φασόλια, φακές) (Bartolome et al., 1997; Luthria and Pastor-Corrales, 2006), ξηρούς καρπούς (αμύγδαλα, καρύδια) (Colaric et al., 2005; Prodanov et al., 2008; Garrido et al., 2008), φλοιούς άγριου ρυζιού (Asamarai et al., 1996) και διάφορους άλλους φυτικούς καρπούς. Oι υδροξυβενζαλδεΰδες έχουν αρωματικές ιδιότητες, αντιβακτηριδιακή και αντιμυκητιακή δράση και για αυτές τους τις ιδιότητες έχουν χρησιμοποιηθεί ως συντηρητικά ή/και ως αρωματικές ύλες στα τρόφιμα (O Brien et al., 2005; Shyamala et al., 2007; Ορδούδη, 2007). Τέλος, οι υδροξυβενζαλδεΰδες είναι περισσότερο λιπόφιλες σε σχέση με τα αντίστοιχα οξέα, ιδιότητα που θεωρείται σημαντική για τη καλύτερη διαπερατότητα των κυτταρικών μεμβρανών (O Brien et al., 2005). 3
18 1.1.3 Αξιολόγηση ικανότητας φαινολικών ενώσεων να δεσμεύουν υπεροξυ-ρίζες/ Εκτίμηση σχέσης δομής-δραστικότητας (Structure- Activity Relationships, SARs) Γενικά Η διερεύνηση σχέσεων δομής-αντιοξειδωτικής δράσης αποσκοπεί γενικά στη βαθύτερη κατανόηση των μηχανισμών απόσπασης ατόμων υδρογόνου ή ηλεκτρονίων από τα δραστικά μόρια, το ρόλο των υποκαταστατών και την επιλογή των πιο δραστικών μορίων (Ορδούδη, 2007). Tα βασικά κριτήρια που πρέπει να πληροί μια φαινολική ένωση για να είναι καλός παρεμποδιστής της οξείδωσης είναι τα εξής: 1) ο δεσμός Ο-Η να έχει χαμηλή ενθαλπία διάστασης δεσμού (Βond Dissociation Enthalpy, BDE) ώστε να μπορεί εύκολα να αποσπαστεί το υδρογόνο από τη ρίζα και 2) η φαινοξυ- ρίζα που προκύπτει από τη διαδικασία μεταφοράς ατόμων υδρογόνου (Hydrogen Atom Transfer, HAT) να είναι σταθερή (Tsimidou et al., 2006; Siquet et al., 2006). Επιπλέον, ο αριθμός των υδροξυ- υποκαταστατών, η μεταξύ τους θέση (ορθο-, μετα-, παρα-), η δυνατότητα σχηματισμού ενδομοριακού δεσμού υδρογόνου, η παρουσία άλλων χαρακτηριστικών ομάδων (-OCH 3, -COOH, -CHO), η δυνατότητα επέκτασης της συζυγίας στην πλευρική ανθρακική αλυσίδα (π.χ. CH=CH-COOH), η δυνατότητα και η ευκολία του ιονισμού των υποκαταστατών, το μήκος της πλευρικής αλυσίδας, η δυνατότητα σχηματισμού δεσμών υδρογόνου μεταξύ της φαινολικής ένωσης και του διαλύτη και η μορφή των φαινολικών ενώσεων (γλυκοζίτες, ολιγομερείς ή πολυμερείς δομές) επιφέρουν μεταβολές στην αντιοξειδωτική τους δράση (Natella et al., 1999; Marinova and Yanishlieva, 2003; Sroka and Cisowski, 2003; Becker et al., 2004; Di Majo et al., 2005; Siquet et al., 2006; Ορδούδη, 2007; Bortolomeazzi et al., 2007; Laguerre et al., 2007; Di Majo et al., 2008). 4
19 Η περίπτωση των υδροξυβενζαλδεϋδών μελέτες SAR Οι μελέτες που αφορούν στην αντιοξειδωτική δράση αλδεϋδών είναι μάλλον περιορισμένες και όχι συστηματικές μέσα στην κατηγορία αυτή. Για παράδειγμα, αναφορά στην αντιοξειδωτική ικανότητα ορισμένων υδροξυβενζαλδεϋδών που εκτιμήθηκε με τη βοήθεια της δοκιμής αποχρωματισμού της κροκίνης γίνεται από τους Bors et al. (1984). Τα αποτελέσματά παρουσιάζονται στον Πίνακα 1.1. Πίνακας 1.1 Σειρά μειούμενης ικανότητας των υδροξυβενζαλδευδών να δεσμεύουν αλκοξυ- ή υδροξυ- ρίζες με τη δοκιμή αποχρωματισμού της κροκίνης (Bors et al.,1984). ΑΗ 1 k rel 2 (t-bo ) k rel (13-LO ) k rel (HO ) 2-υδροξυβενζαλδεΰδη (σαλικυλική αλδεΰδη) 4-υδροξυβενζαλδεΰδη 5 * 3 3 (π-υδροξυβενζαλδεΰδη) 4-μεθοξυ-2-υδροξυβενζαλδεΰδη 3 4 * 3-μεθοξυ-4-υδροξυβενζαλδεΰδη 4 3 * (βανιλλίνη) 3,4-διυδροξυβενζαλδεΰδη (πρωτοκατεχική αλδεΰδη) 1 φαινολική ένωση 2 σχετικές σταθερές ταχύτητας κάθε ΑΗ (k rel =k AH /k κροκίνη ) 3 δεν αναφέρονται τιμές από τους Bors et al. (1984) Από τον Πίνακα 1.1 φαίνεται ότι η σαλικυλική αλδεΰδη που διαθέτει μια ΟΗ ομάδα σε ορθο- θέση ως προς την CHO είναι περισσότερο δραστική από την πρωτοκατεχική αλδεΰδη που φέρει δύο ΟΗ υποκαταστάτες σε όρθο- θέση. Η παραπάνω σειρά δραστικότητας δεν είναι αναμενόμενη καθώς είναι ευρέως γνωστό ότι δύο υδροξυ- υποκαταστάτες σε ορθο- θέση αυξάνουν την δραστικότητα της φαινολικής ένωσης. Αντίθετα, η π-υδροξυβενζαλδεΰδη που επίσης είναι μονοϋδροξυφαινόλη εμφανίζεται αδρανής. Η βανιλλίνη είναι λιγότερο δραστική από τη πρωτοκατεχική αλδεΰδη καθώς η φαινοξυ- ρίζα που σχηματίζεται σταθεροποιείται με λιγότερες δομές συντονισμού. Ακόμη, η βανιλλίνη έχει βρεθεί ότι είναι λιγότερο δραστική από το βανιλλικό οξύ με τη δοκιμή δέσμευσης της DPPH και τη δοκιμή αποχρωματισμού β- καροτενίου/λινελαϊκού οξέος (Brand-Williams, 1995; Aruoma et al., 2003; Shyamala 5
20 et al., 2007). Αντίθετα, η ίδια ένωση εμφανίστηκε πιο δραστική από το οξύ με την δοκιμή αποχρωματισμού της κροκίνης (Ορδούδη, 2007). H πρωτοκατεχική αλδεΰδη (3,4-διυδροξυβενζαλδεΰδη) βρέθηκε περισσότερο δραστική από το πρωτοκατεχικό οξύ με τη δοκιμή δέσμευσης της DPPH, τη δοκιμή οξείδωσης μεθυλεστέρων του λινελαϊκού οξέος, τη δοκιμή δέσμευσης της ABTS + και με τη δοκιμή δέσμευσης του ανιόντος του σουπεροξειδίου (Davalos et al., 2004; Lee et al., 2006). Οι Davalos et al. (2004) πιστεύουν πως αυτό οφείλεται στην συνεργιστική δράση των ιδιοτήτων της χαρακτηριστικής ομάδας όπως η ευκολία οξείδωσης και πόλωση του δεσμού C=O. Οι Bortolomeazzi et al. (2007) ανέφεραν ότι η συριγκική αλδεΰδη (3,5- διμεθοξυ-4-υδροξυβενζαλδεΰδη) είναι πιο δραστική από τη βανιλλίνη με τη δοκιμή αποχρωματισμού της κροκίνης και τη δοκιμή δέσμευσης της DPPH. Οι ερευνητές υποθέτουν ότι η συμπεριφορά αυτή σχετίζεται με τη παρουσία της δεύτερης μεθοξυομάδας, η οποία σταθεροποιεί καλύτερα τη φαινοξυ-ρίζα. Η Ορδούδη (2007) παρατήρησε την εξής σειρά μειούμενης δραστικότητας μεταξύ των παραγώγων γουαϊακόλης που φέρουν προπενοϊκή αλυσίδα όπως εκτιμήθηκε με τη βοήθεια της CBA: κωνιφερυλική αλδεΰδη = φερουλικός αιθυλεστέρας > φερουλικό οξύ = κωνιφερυλική αλκοόλη ισοευγενόλη. Η ισχυρότερη δράση της αλδεΰδης και του εστέρα μπορεί να σχετίζεται με τον ηλεκτρονιόφιλο χαρακτήρα των χαρακτηριστικών ομάδων σε σχέση με εκείνη του οξέος και της αλκοόλης. Δεδομένου ότι η αντιοξειδωτική δράση των φαινολικών ενώσεων σχετίζεται κυρίως με την ικανότητά τους να δεσμεύουν τις ελεύθερες ρίζες, οι δοκιμές που επιλέχτηκαν να παρουσιαστούν στη συνέχεια ικανοποιούν αυτό το κριτήριο. Στην παρούσα εργασία δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στη δοκιμή αποχρωματισμού της κροκίνης καθώς φαίνεται να αποτελεί μια υποσχόμενη τεχνική διερεύνησης σχέσεων δομής-δραστικότητας συγγενών δομικά ενώσεων. Επιπλέον, γίνεται αναφορά στις τεχνικές των οποίων οι αρχές χρησιμοποιήθηκαν για την ανάπτυξη νέας μεθοδολογίας για on-line διαχωρισμό και εκτίμηση αντιοξειδωτικής δράσης φαινολικών ενώσεων. 6
21 1.2 In Vitro Μέθοδοι Εκτίμησης Αντιοξειδωτικής Δράσης Γενικά Η εκτίμηση της αντιοξειδωτικής δράσης απαιτεί αξιόπιστα αναλυτικά εργαλεία. Πολλές in vitro μέθοδοι χρησιμοποιούνται ευρέως για την αξιολόγηση της δράσης τόσο των μεμονωμένων αντιοξειδωτικών όσο και μιγμάτων τους. Τα τελευταία χρόνια αμφισβητήθηκε η αξιοπιστία τους καθώς οι πειραματικές συνθήκες εφαρμογής τους απέχουν από τις πραγματικές (τρόφιμα ή βιολογικά συστήματα). Στη συνέχεια παρουσιάζονται οι αρχές και τα βασικά χαρακτηριστικά των δοκιμών που αξιοποιήθηκαν στην παρούσα εργασία Δοκιμή αποχρωματισμού της κροκίνης (Crocin Bleaching Assay, CBA) Η δοκιμή αποχρωματισμού της κροκίνης αναπτύχθηκε από τους Bors et al. το 1984 και μέχρι σήμερα παρουσιάστηκαν διάφορες τροποποιήσεις του αρχικού πρωτοκόλλου από άλλους ερευνητές. Στη δοκιμή CBA χρησιμοποιείται η «κροκίνη» που είναι ένα μίγμα εστέρων της κροκετίνης (8,8 -διαποκαροτενο-8,8 -διοϊκό οξύ) με σάκχαρα και/ή μεθανόλη. Το κύριο συστατικό του μίγματος είναι η α-κροκίνη, διγεντιοβιοζυλ- εστέρας της κροκετίνης (8,8 -διαποκαροτενο-8,8 -διοϊκό οξύ) [crocetin-di(β-d-gentiobiosyl) ester] (Ordoudi and Tsimidou, 2006a). Νερό, μεθανόλη ή υδατομεθανολικά μίγματα σε διάφορες αναλογίες χρησιμοποιούνται συνήθως για την εκχύλιση των υδατοδιαλυτών αυτών καροτενοειδών από τα αποξηραμένα κόκκινα στίγματα του φυτού Crocus sativus L. Πιθανές παρεμποδίσεις απομακρύνονται από το άρτυμα με διαδοχικές πλύσεις με διαιθυλαιθέρα (Ορδούδη, 2007). Η κροκίνη αποχρωματίζεται κατά την αντίδρασή της με ελεύθερες αλκοξυ- ή υπεροξυ- ρίζες που παράγονται εκλεκτικά με φωτόλυση υδροϋπεροξειδίων ή με θερμική αποικοδόμηση αζω-εκκινητών (Bors et al., 1984; Tubaro et al., 1996). Με την προσθήκη ισχυρού αντιοξειδωτικού στο μίγμα της αντίδρασης λαμβάνουν χώρα αντιδράσεις ανταγωνιστικής φύσης ως προς τη δέσμευση ελευθέρων ριζών με συνέπεια τη μείωση της ταχύτητας αποχρωματισμού της κροκίνης. Η μελέτη της 7
22 κινητικής της αντίδρασης πραγματοποιείται με την καταγραφή της μεταβολής της απορρόφησης στα 440 nm (Τubaro et al., 1996). Οι αντιδράσεις που λαμβάνουν χώρα κατά την δοκιμή αποχρωματισμού της κροκίνης θεωρείται ότι είναι οι εξής (Ordoudi and Tsimidou, 2006a): 1 ο στάδιο: σχηματισμός υπεροξυ-ριζών: Θέρμανση RN=NR 2R + N 2 R + O 2 ROO * όπου RN=NR: αζω-εκκινητής (π.χ. AAPH), R : αλκυλο-ρίζα, ROO : υπεροξυ-ρίζα 2 ο Στάδιο: Ανταγωνιστικές αντιδράσεις ανάμεσα στη κροκίνη και το αντιοξειδωτικό για την δέσμευση των ελευθέρων ριζών ROO + crocin ROOH + crocin ROO + AH ROOH + A * όπου AH: φαινολική ένωση, crocin: κροκίνη, A : φαινοξυ- ρίζα Σύμφωνα με τους Bors et al. (1984) ο αποχρωματισμός της κροκίνης οφείλεται στην απόσπαση ατόμου υδρογόνου από το πολυενικό τμήμα του καροτενοειδούς. Η οξείδωση της κροκίνης μπορεί ακόμη να αποδοθεί σε προσθήκη της ρίζας στη πολυενική δομή ή/και σε αντιδράσεις μεταφοράς ηλεκτρονίου. Η φαινοξυ- ρίζα μπορεί να οξειδωθεί περαιτέρω με αντίδρασή της με δεύτερη υπεροξυρίζα προς σχηματισμό σταθερής ο- ή π-κινόνης ή μπορεί να αναχθεί προς την αρχική ένωση κατά την αλληλεπίδραση με άλλη ημικινοειδή ρίζα (Ορδούδη, 2007). Ως βασικός μηχανισμός δέσμευσης ελευθέρων ριζών στη CBA θεωρήθηκε ο μηχανισμός μεταφοράς ατόμου υδρογόνου (Hydrogen Atom Transfer, HAT). Οι ογκώδεις γεντιοβιοζυλομάδες θεωρήθηκε ότι παρεμποδίζουν τον αποχρωματισμό της κροκίνης λόγω στερεοχημικής παρεμπόδισης στην προσέγγιση των ριζών (Bors et al., 1984). Παρεμπόδιση προκαλούν ακόμη οι χρωστικές που απορροφούν στην ίδια 8
23 περιοχή του φάσματος με την κροκίνη (π.χ. καροτενοειδή) καθώς και ενώσεις που φέρουν σουλφυδρυλικές ομάδες ( SH) (Bors et al., 1984). Στην περίπτωση που χρησιμοποιείται η υδατοδιαλυτή κατιονική αζω-ένωση AAPH [δις-υδροχλωρικό άλας του 2,2 -αζω-δις-(2-μεθυλoδιαμινο-προπανίου)] για την παραγωγή υπεροξυ-ριζών, τα δομικά της χαρακτηριστικά επηρεάζονται σημαντικά από την τιμή ph του υδατικού ρυθμιστικού διαλύματος και τη θερμοκρασία. Με την αύξηση του ph, σε τιμές πάνω από 5,5 έχουμε αύξηση της παραγωγής υπεροξυ-ριζών. Αντίθετα, η αποικοδόμηση του AAPH ακολουθεί την αντίστροφη πορεία: με μείωση της τιμής του ph περισσότερες -C(NH 2 )=ΝΗ + 2 ομάδες του AAPH μετατρέπονται σε CONH 2 ομάδες (Hanlon and Seybert, 1997). Από την άλλη πλευρά, με αύξηση της τιμής του ph, παρατηρείται μείωση του δυναμικού αναγωγής μερικών ενώσεων (π.χ. ασκορβικό οξύ). Για το λόγο αυτό οι Tubaro et al. (1998) πρότειναν την εφαρμογή της δοκιμής σε ουδέτερη τιμή ph. Η μέθοδος απαιτεί απλό εργαστηριακό εξοπλισμό και οργανολογία, είναι γρήγορη, ευαίσθητη και δεν απαιτεί εξειδίκευση του αναλυτή. Η δοκιμή δεν απαιτεί τη χρήση τοξικών οργανικών διαλυτών. Η εφαρμογή της για την εκτίμηση της δραστικότητας λιπόφιλων αντιοξειδωτικών γίνεται δυνατή είτε με τη χρήση λιπόφιλου αζω- εκκινητή (π.χ. AMVN) (Tubaro et al., 1998, Lussignoli et al., 1999) ή/με αντικατάσταση της κροκίνης με πιο υδρόφοβο καροτενοειδές (π.χ.κανθαξανθίνη) σε διαλύτη εξάνιο (Bors et al., 1984). Το γεγονός ότι η κροκίνη δεν είναι διαθέσιμη εμπορικά (Knasmüller et al., 2008; Prior et al., 2005) και πρέπει να απομονωθεί από την πρώτη ύλη (σαφράνι) δεν φαίνεται να μειώνει την αναπαραγωγιμότητα των αποτελεσμάτων μεταξύ των εργαστηρίων όπως προκύπτει από τα αποτελέσματα των Chatterjee et al. (2005) και Ordoudi and Tsimidou (2006a). Πράγματι, χρησιμοποιήθηκε ινδικός κρόκος εμπορίου ( 1US$/g ) από τους Chatterjee et al. (2005) με συγκρίσιμα αποτελέσματα με αυτά του κρόκου από την Sigma ( 37,7US$/g). Οι Ordoudi and Tsimidou (2006a) διαπίστωσαν ότι κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις κατά την προετοιμασία των διαλυμάτων του κρόκου (απομάκρυνση παρεμποδίσεων, ρύθμιση της συγκέντρωσης των κροκινών στο διάλυμα εργασίας), κάθε αυθεντικό δείγμα κρόκου εμπορίου θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στη δοκιμή. Οι Singh and Singh (2008) αναφέρουν ότι το κύριο μειονέκτημα της μεθόδου σχετίζεται με την αρχή της μεθόδου, δηλ. ότι μετράται η ικανότητα του αντιοξειδωτικού να ανταγωνίζεται την κροκίνη για τη δέσμευση υπεροξυ- ρίζων ενώ 9
24 στις αδυναμίες της μεθόδου συγκαταλέγεται η μη ύπαρξη κοινού τρόπου έκφρασης των αποτελεσμάτων στις διάφορες μελέτες (Prior et al., 2005; Knasmüller et al., 2008) και η δυσκολία εξαγωγής συμπερασμάτων για τη στοιχειομετρία των αντιδράσεων. Τέλος, αναφέρεται ότι η χρήση συνθετικού άζω-εκκινητή AAPH και οι in vitro συνθήκες της CBA δεν μπορούν να περιγράψουν τα πραγματικά φαινόμενα που συμβαίνουν στα τρόφιμα και τα βιολογικά συστήματα (Ορδούδη, 2007). Η δοκιμή αποχρωματισμού της κροκίνης έχει εφαρμοστεί για την εκτίμηση της αντιοξειδωτικής δράσης κόκκινων και λευκών κρασιών (Tubaro et al., 1998; Di Majo et al., 2008), εκχυλισμάτων από γίγαρτα (Hatzidimitriou et al., 2007), πλάσματος και ορού αίματος (Tubaro et al., 1998; Chatterjee et al., 2005), φαινολικών ενώσεων (κινναμωμικά οξέα, φλαβονοειδή) (Bors et al., 1984; Natella et al., 1999; Di Majo et al., 2005; Perjesi et al., 2007), φυτικών εκχυλισμάτων (δενδρολίβανου, T. Arjuna) (Chatterjee et al., 2005; Bortolomeazzi et al., 2007), ροφημάτων (καφές, τσάι) (Ορδούδη, 2007), φαινολικών συστατικών καπνού (Bortolomeazzi et al., 2007; Soldera et al., 2008), ενώσεων με φαρμακευτικές ιδιότητες (φυτοοιστρογόνα) (Ορδούδη, 2007), παστεριωμένου γάλακτος με χαμηλά λιπαρά, ψωμιού (Manzocco et al., 2002) και παρθένου ελαιόλαδου (Bortolomeazzi et al., 2007). Τέλος, η δοκιμή αποχρωματισμού της κροκίνης φαίνεται ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί όχι μόνο για τη εκτίμηση της αντιοξειδωτικής δράσης των πρότυπων ενώσεων και μιγμάτων αλλά επιπλέον και για μελέτες σχέσεων-δομής δραστικότητας συγγενών δομικά ενώσεων και το οποίο φαίνεται να αποτελεί το ισχυρότερο πλεονέκτημα της μεθόδου σε σχέση με άλλες δοκιμές Δοκιμή δέσμευσης της DPPH Από τις πλέον διαδεδομένες μεθόδους εκτίμησης της αντιοξειδωτικής δράσης είναι η δοκιμή δέσμευσης της DPPH, δηλαδή της ιώδους ρίζας του 1,1-διφαινυλο-2- πικρυλυδραζυλίου (DPPH ). Η ρίζα αυτή δε διμερίζεται και ενώ δέχεται πολύ εύκολα μονήρη ηλεκτρόνια ή άτομα υδρογόνου, οξειδώνεται πολύ δύσκολα (Braude et al., 1954; Russel 1954; Blois, 1958). Κατά την αντίδραση με δότες ατόμων υδρογόνου, η ρίζα αποχρωματίζεται αναγόμενη προς DPPH-H (κίτρινο χρώμα) που απορροφά σε μικρότερο μήκος κύματος (340 nm) (Ορδούδη, 2007; Moon and Shibamoto, 2009). Η 10
25 χρονική διάρκεια της δοκιμής ποικίλει από 10 λεπτά μέχρι 6 ώρες (Frankel and Meyer, 2000). Η συγκέντρωση της ρίζας σε οργανικούς διαλύτες μπορεί να προσδιοριστεί με τη μέτρηση της μείωσης της απορρόφησης στα 517 nm (Moon and Shibamoto, 2009). Τα αποτελέσματα εκφράζονται συνήθως σε τιμές αποτελεσματικής συγκέντρωσης EC 50 (μείωση της αρχικής συγκέντρωσης DPPH κατά 50%) και χρόνους Τ EC50 (χρόνος που χρειάζεται για την επίτευξη της σταθερής κατάστασης όταν η συγκέντρωση του αντιοξειδωτικού είναι ίση με τη EC 50 ) (Prior et al., 2005). Η μέθοδος είναι εύκολη, ακριβής, ευαίσθητη και οικονομική καθώς η ρίζα είναι σταθερή και δεν χρειάζεται να παραχθεί όπως σε άλλες δοκιμές (Singh and Singh, 2008). Οι περιορισμοί της μεθόδου απορρέουν από το γεγονός ότι η ρίζα είναι αδιάλυτη στο νερό (Arnao et al., 1999), δεν έχει ομοιότητα με τις υπεροξυ- ρίζες που σχετίζονται με την οξείδωση των ακόρεστων λιπιδίων (Huang et al., 2005). Η αντίδραση με τη DPPH εκτιμάται ότι πραγματοποιείται μέσω μηχανισμού μεταφοράς ηλεκτρονίων (Single Electron Transfer, SET) και λιγότερο μέσω του μηχανισμού ΗΑΤ (Magalhães et al., 2008). Παρεμπόδιση προκαλούν επίσης ενώσεις που απορροφούν στο μέγιστο απορρόφησης της DPPH (π.χ. καροτενοειδή) (Prior et al., 2005), η παρουσία άλλων ριζών (αλκυλο-) που αντιδρούν με τη DPPH (Singh and Singh, 2008). Ακόμη και τα οξέα ή βάσεις που υπάρχουν στο διαλύτη μπορούν να μεταβάλλουν την ταχύτητα των αντιδράσεων καθώς επηρεάζουν τον βαθμό ιονισμού των φαινολών (MacDonald- Wicks et al., 2006). Η δομή του μορίου του αντιοξειδωτικού παίζει επίσης σημαντικό ρόλο στην κινητική των αντιδράσεων καθώς η προσέγγιση της ρίζας παρεμποδίζεται στερεοχημικά από ενώσεις με ογκώδεις υποκαταστάτες (Magalhães et al., 2008). Ένα ακόμη μειονέκτημα είναι το γεγονός ότι αλλάζοντας την αναλογία αντιοξειδωτικού προς τη ρίζα, μεταβάλλεται ο χρόνος που χρειάζεται για την επίτευξη της σταθερής κατάστασης (Frankel and Meyer, 2000). Επιπροσθέτως, το οξυγόνο μπορεί να αντιδράσει με τη ρίζα παρουσία φωτός και να μειώσει την απορρόφησή του. Η απορρόφηση επιπλέον μειώνεται στα διαλύματα μεθανόλης και ακετόνης (Singh and Singh, 2008). Τα δείγματα που περιέχουν πρωτεΐνες (π.χ. πλάσμα) δεν μπορούν να εξεταστούν με την μέθοδο αυτή λόγω κατακρήμνισης των τελευταίων σε αλκοολικό περιβάλλον (Sanchez-Moreno, 2002). 11
26 Η μέθοδος έχει βρει ίσως τις περισσότερες από κάθε άλλη μέθοδο εφαρμογές όπως η σύγκριση των ομόλογων σειρών αντιοξειδωτικών (Becker et al., 2004), η εκτίμηση της αντιοξειδωτικής δράσης φαινολικών ενώσεων (Scherer and Godoy, 2009; Frankel and Meyer, 2000), κρασιών (Frankel and Meyer, 2000), συστατικών καπνού (Bortolomeazzi et al., 2007), μεθανολικών διαλυμάτων μελιού (Saxena et al., 2010), εκχυλίσματος και αιθέριου ελαίου του φυτού Salvia pisidica (Ozkan et al., 2010), φυτικών εκχυλισμάτων τσαγιού (Aspalathus linearis, Cyclopia species, Camellia sinensis) (Joubert et al., 2008), εκχυλισμάτων εδώδιμων και φαρμακευτικών φυτών (Marwah et al., 2007), αντιοξειδωτικών στα φρούτα, λαχανικά, δημητριακά, φύκια και μανιτάρια (Moon and Shibamoto, 2009) Δοκιμή δέσμευσης της ABTS + Στη δοκιμή δέσμευσης της ABTS + χρησιμοποιείται η κατιονική ρίζα του διςαμμωνιακού άλατος του 2,2 -αζινο-δις-(3-αιθυλοβενζοθειαζολινο-6-σουλφονικού οξέος) (ABTS + ) η οποία έχει μπλε-πράσινο χρώμα (Tyrakowska et al., 1999) και παράγεται συνήθως με οξείδωση της περίσσειας του ABTS (άχρωμο) από το υπερθειϊκό κάλιο (Roginsky and Lissi., 2005, Frankel and Meyer, 2000). H αντίδραση του αντιοξειδωτικού με τη ρίζα ολοκληρώνεται σε εξαιρετικά σύντομο χρονικό διάστημα (6 min) και η μεταβολή της απορρόφησης του διαλύματος της ρίζας καταγράφεται στα 734 nm (Νενάδης, 2004). Τα αποτελέσματα εκφράζονται σε τιμές TEAC (Trolox Equivalent Antioxidant Capacity), δηλαδή, τη συγκέντρωση σε mm του Trolox που είναι το υδατοδιαλυτό ανάλογο της βιταμίνης Ε (Becker et al., 2004; Roginsky and Lissi., 2005). Το μειονεκτήματα της μεθόδου είναι το γεγονός ότι η σταθεροποίηση του μητρικού διαλύματος της ρίζας απαιτεί περίπου 16 ώρες. Ακόμη, η ρίζα είναι ασταθής και σχεδόν δυσδιάλυτη σε οργανικούς διαλύτες με εξαίρεση την αιθανόλη. Ακόμη, η ABTS + είναι ασταθής σε θερμοκρασίες άνω των 35 C, όπως και σε τιμές ph μεγαλύτερες από 7,5 (Νενάδης, 2004). Ένας επιπλέον περιορισμός είναι το γεγονός ότι μπορεί να προκύψουν εσφαλμένα αποτελέσματα λόγω του ότι η δέσμευση της ABTS + μπορεί να επηρεάζεται από άλλους παράγοντες (π.χ. αποσύνθεση της ρίζας) (Frankel and Meyer, 2000; Arts et al., 2003). Επιπροσθέτως η 12
27 ρίζα έχει χαμηλή εκλεκτικότητα ως προς ενώσεις δότες ατόμων υδρογόνου καθώς αντιδρά και με ΟΗ ομάδες που δεν συμβάλλουν στην αντιοξειδωτική δράση (Roginsky and Lissi, 2005). Κάθε ένωση με χαμηλότερο δυναμικό οξείδωσης από την ABTS +, μπορεί να ανάγει τη ρίζα (Magalhães et al., 2008). Ακόμη, ο χρόνος των 6 min μπορεί να μην είναι αρκετός για την ολοκλήρωση των αντιδράσεων και οι τιμές TEAC που θα προκύψουν να είναι μικρότερες από τις πραγματικές (Prior et al., 2005). Επίσης, η ρίζα ABTS + όπως και η ρίζα DPPH είναι συνθετική και δεν υπάρχει σε κανένα βιολογικό σύστημα (Becker et al., 2004). Από την άλλη, η μέθοδος είναι απλή, γρήγορη, μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε μεγάλο εύρος τιμών ph και υπάρχει δυνατότητα αυτοματοποίησης (Prior et al., 2005). Η δοκιμή έχει βρει εφαρμογή στην εκτίμηση της δραστικότητας τόσο υδρόφιλων όσο και λιπόφιλων ενώσεων καθώς η ρίζα είναι διαλυτή τόσο σε νερό όσο και όξινο διάλυμα αιθανόλης (Singh and Singh, 2008). Η δοκιμή χρησιμοποιήθηκε για την εκτίμηση της αντιοξειδωτικής δράσης των εκχυλισμάτων φύλλων ελιάς (Benavente-Garcia et al., 1999), βιολογικών υγρών, φρούτων, λαχανικών, βοτάνων, δημητριακών, μελιού, ελαιόλαδου, κρασιών (Fernandez-Pachon et al., 2008), αιθέριων ελαίων, ξυδιού, φαρμακευτικών φυτών, ροφημάτων (Moon and Shibamoto, 2009), αλλά και σε μελέτες SAR (Νενάδης, 2004; Singh and Singh, 2008) On-line μέθοδοι διαχωρισμού και εκτίμησης αντιοξειδωτικής δράσης Γενικά Τα τελευταία χρόνια γίνεται μια προσπάθεια σύζευξης των διαχωριστικών τεχνικών με μεθόδους εκτίμησης αντιοξειδωτικής δράσης. Το κύριο πλεονέκτημα των μεθόδων αυτών είναι η δυνατότητα ταυτοποίησης των συστατικών ενός μίγματος με ταυτόχρονη εκτίμηση της δράσης. Αυτό βοηθά στην εξοικονόμηση χρόνου, κόπου και χρημάτων στα ερευνητικά εργαστήρια. Η σύζευξη αύτη όμως δεν είναι εύκολη υπόθεση, καθώς πολλές παράμετροι όπως ο τύπος της ρίζας, οι ιδιότητες των συστατικών ενός μίγματος, η θερμοκρασία του συστήματος, το ph των διαλυμάτων, τα χαρακτηριστικά του σπειράματος αντίδρασης κτλ. παίζουν σημαντικό ρόλο στην 13
28 επιτυχία ή μη μιας τέτοιας προσπάθειας και είναι πολλές φορές δύσκολο να ελεχθούν και να συνδιαστούν μεταξύ τους ικανοποιητικά On-line HPLC-DPPH Οι Koleva et al. δημοσίευσαν το 2000 την on-line δοκιμή HPLC-DPPH. Στα επόμενα χρόνια η έρευνα εστιάστηκε στη βελτίωση της ευαισθησίας της μεθόδου και σε μια προσπάθεια σύζευξης επιπλέον τεχικών όπως MS, NMR κτλ. στο on-line σύστημα (Polasek et al., 2004; Nuengchamnong et al., 2005; Pukalskas et al., 2005). Διαλύτες (MeOH/ ACN/ H 2O) Βαλβίδα εισαγωγής δείγματος Στήλη UV ανιχνευτής Καταγραφικό σύστημα Καταγραφικό σύστημα DAD Σπείραμα αντίδρασης DPPH Σχήμα 1.2 Διάγραμμα ροής της διάταξης του on-line HPLC-DPPH συστήματος. Στη δοκιμή αυτή, οι εξεταζόμενες ενώσεις αφού διαχωριστούν στον υγρό χρωματογράφο, κατευθύνονται στο σπείραμα αντίδρασης όπου αντιδρούν με τη DPPH. Η ανηγμένη μορφή της ρίζας (DPPH-Η) ανιχνεύεται ως αρνητική κορυφή από την απορρόφηση στα 517 nm. Η συγκέντρωση του μητρικού διαλύματος DPPH, ο χρόνος αντίδρασης μεταξύ αντιοξειδωτικού και DPPH και τέλος η σύσταση και το ph της κινητής φάσης επηρεάζουν την ταχύτητα αντίδρασης του αντιοξειδωτικού με τη DPPH και συνεπώς και την τιμή της απορρόφησης στα 517 nm. Επίσης, παρατηρείται θολερότητα κατά την ανάμιξη του ρυθμιστικού διαλύματος κιτρικού οξέος και φωσφορικών αλάτων (ph 6,6) με το διάλυμα της ρίζας ενώ τα πολύ όξινα συστήματα (pη 2-3) προκαλούν δραστική μείωση στην απορρόφηση της DPPH αν ο χρόνος αντίδρασης είναι μεγαλύτερος από 0,6 min (Kosar et al., 2004b). Η DPPH. είναι σταθερή σε ph μεταξύ 5-6,5 (Koleva et al, 2000). Για αυτό το λόγο, οι Dapkevicius et al. (2001) προτείνουν την εξουδετέρωση του διαλύματος έκλουσης μετά τον υγροχρωματογραφικό διαχωρισμό των συστατικών του δείγματος. Επίσης, τονίζουν ότι η εσφαλμένη εκτίμηση της αντιοξειδωτικής ικανότητας λόγω σύντομου 14
29 χρόνου παραμονής στο σπείραμα αντίδρασης των αντιοξειδωτικών μπορεί να δώσει μη αντιπροσωπευτικές τιμές ορίων ανίχνευσης (Dapkevicius et al., 2001). Επιπροσθέτως, οι Bartasiute et al. (2007) παρατήρησαν ότι η κινητική της αντίδρασης μεταξύ της ρίζας και του αντιοξειδωτικού διαφοροποιείται ανάλογα με το περιβάλλον της δοκιμής. Σε διαλύτη καθαρή μεθανόλη, η αντίδραση παρουσιάζει αργή κινητική ( s) και οδεύει βραδέως προς την ολοκλήρωση, ενώ σε διαλύτη μεθανόλη-νερό (60-40, v/v) με τιμή ph 7,4 αποκαθίσταται ταχύτατα (2 s) θερμοδυναμική ισορροπία. Η δοκιμή βρήκε εφαρμογή στην ανάλυση ποικίλων φυτικών εκχυλισμάτων και φαινολικών ενώσεων (Perez-Bonilla et al., 2006; Koleva et al., 2000; Dapkevicius et al., 2001; Kosar et al., 2003; Kosar et al., 2004α; Miliauskas et al., 2004; Nuengchamnong et al., 2005; Pukalskas et al., 2005; Bartasiute et al., 2007) On-line HPLC-ABTS + Το 2001 οι Koleva et al. δημοσίευσαν μια on-line δοκιμή βασισμένη αυτή τη φορά στη ρίζα ABTS + (Koleva et al., 2000, Koleva et al., 2001). Στη δοκιμή αυτή, τα συστατικά του μίγματος αφού διαχωριστούν στον υγρό χρωματογράφο, κατευθύνονται στο σπείραμα αντίδρασης όπου αντιδρούν με τη ABTS +. Η ποσότητα της ρίζας που δεσμεύεται από την εξεταζόμενη ένωση υπολογίζεται με την μείωση της απορρόφησης της ABTS + στα 734 nm (Koleva et al., 2000). Διαλύτες (MeOH/ ACN/ H 2O) Βαλβίδα εισαγωγής δείγματος Στήλη UV ή DAD ανιχνευτής Καταγραφικό σύστημα Καταγραφικό σύστημα UV-Vis ανιχνευτής Σπείραμα αντίδρασης ABTS + Σχήμα 1.3 Διάγραμμα ροής της διάταξης του on-line HPLC-ABTS + συστήματος. Η παρασκευή της ABTS + γίνεται με την οξείδωση του ABTS παρουσία υπερθειικού καλίου (K 2 S 2 O 8 ) κάθε δύο ημέρες. Τα διαλύματα εργασίας παρασκευάζονται καθημερινά σε διάλυμα PBS (Phosphate Buffered Saline):ΜeOH 90:10, v/v (ph 7,4). 15
30 Ο διαλύτης που χρησιμοποιείται, ο χρόνος αντίδρασης και το πρωτόκολλο της δοκιμής που ακολουθείται είναι σημαντικά για την τιμή TEAC που θα ληφθεί. Για παράδειγμα, το β-καροτένιο είναι πολύ δραστικό σε τετραϋδροφουράνιο (Tetrahydrofuran, ΤHF), δύο φορές λιγότερο δραστικό σε αιθανόλη και καθόλου δραστικό σε ακετόνη (Koleva et al., 2001, Niederlander et al., 2008) ενώ ένας χρόνος αντίδρασης τουλάχιστον 1 min είναι απαραίτητος για την ολοκλήρωση των αντιδράσεων όλων των αντιοξειδωτικών (Cano et al., 2002). Επιπλέον, η παρουσία του ABTS που δεν αντέδρασε στο διάλυμα εργασίας είναι σημαντική για την σταθερή παραγωγή της ρίζας ABTS + καθώς αυτό εμποδίζει τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ του πρωταρχικού οξειδωτικού (K 2 S 2 O 8 ) και των συστατικών του δείγματος. Επίσης αποτρέπει την υπερεκτίμηση δράσης ενώσεων ως αποτέλεσμα ανασταλτικής επίδρασης στον σχηματισμό της ρίζας από ορισμένες ενώσεις. Η σύγκριση της μεθόδου με μεθόδους on-line χημειοφωταύγεια και on-line DPPH, έδειξε ότι η on-line HPLC-ABTS + παρέχει την καλύτερη συνολικά ευαισθησία (χαμηλότερα όρια ανίχνευσης). Η βαθμωτή και η ισοκρατική έκλουση με κινητή φάση μέχρι 100% σύσταση σε οργανικό διαλύτη (μεθανόλη ή ακετονιτρίλιο) και τιμή ph μέχρι 3 μπορεί να συνδυαστεί με τη δοκιμή. Ισχυρά οξέα όπως το τριφθοροoξικό οξύ (TFA) πρέπει να αποφεύγονται (Koleva et al., 2001). Η μέθοδος χρησιμοποιήθηκε για τη εξέταση της αντιοξειδωτικής δράσης των εκχυλισμάτων σιδερίτη και δενδρολίβανου (Koleva et al., 2001), υδρόφιλων και λιπόφιλων αντιοξειδωτικών (Koleva et al., 2001; Cano et al., 2002), φαινολικών ενώσεων (Koleva et al., 2001; Exarchou et al., 2006), αντιοξειδωτικών στα σμέουρα (Beekwilder et al., 2005), εκχυλίσματων καφέ (Stalmach et al., 2006), ξύλου ελιάς (Perez-Bonilla et al., 2006) και τσαγιού (Stewart et al., 2005) On-line δοκιμές δέσμευσης οξυγόνου απλής διεγερμένης κατάστασης, ανιόντος σουπεροξειδίου και/ή υπεροξειδίου του υδρογόνου (Singlet oxygen on-line assay, Superoxide anion and/or Ηydrogen peroxide on-line assays) Πέντε on-line δοκιμές με ενεργά είδη οξυγόνου όπως υπεροξείδιο του υδρογόνου και/ή ανιόν σουπεροξειδίου έχουν αναφερθεί στην βιβλιογραφία μέχρι το Οι τέσσερεις on-line δοκιμές βασίζονται στην χημειοφωταύγεια λουμινόλης με 16
31 εκκινητές τα ενεργά αυτά είδη οξυγόνου και η μια δοκιμή βασίζεται στον φθορισμό για την ανίχνευση του σήματος (Niederländer et al., 2008). Ακόμη, η τεχνική έγχυσης δείγματος σε συνεχή ροή (Flow Injection Analysis, FIA) συνδυάστηκε με τον φωτοχημικό αντιδραστήρα παραγωγής οξυγόνου απλής διεγερμένης κατάστασης ως ενεργό είδος οξυγόνου για αξιολόγηση αντιοξειδωτικής δράσης από τους Niederländer et al. το Δεν έγινε καμία προσπάθεια σύζευξης του αντιδραστήρα με υγρό χρωματογράφο. Η κάθε δοκιμή έχει τις ιδιαιτερότητες της και ακολουθεί του δικούς της ξεχωριστούς μηχανισμούς εκκίνησης. Σε σχέση με τις on-line δοκιμές HPLC-DPPH και HPLC-ABTS + είναι πολύπλοκες, χρονοβόρες και με υψηλότερο κόστος αλλά γενικά εκτιμάται ότι αντανακλούν με μεγαλύτερη ακρίβεια τις οξειδώσεις που συμβαίνουν στα in vivo συστήματα (Niederländer et al., 2008) Άλλες μέθοδοι Δοκιμή Rancimat Μέθοδος επιταχυνόμενης οξείδωσης λιπαρού υποστρώματος Η δοκιμή Rancimat στηρίζεται στη μέτρηση της μεταβολής στην ηλεκτρική αγωγιμότητα λόγω του σχηματισμού πτητικών ενώσεων χαμηλού μοριακού βάρους που σχηματίζονται κατά τη θερμική οξείδωση ελαίου ή λίπους κάτω από σταθερή διοχέτευση ρεύματος αέρα (Warner and Eskin, 1995).Οι υψηλές θερμοκρασίες ( C) προκαλούν μείωση του χρόνου σταθερότητας του εξεταζόμενου εξευγενισμένου ελαίου (Pokorny et al., 2001). Το τελικό σημείο ή η περίοδος επαγωγής εκφράζει τον δείκτη σταθερότητας του ελαίου (OSI) σε μια συγκεκριμένη θερμοκρασία. Η μέθοδος έχει πολύ καλή αναπαραγωγιμότητα και μπορεί να μας δώσει πληροφορίες για την αποτελεσματικότητα διαδικασιών εξευγενισμού, ύπαρξης προσμίξεων και εκτίμησης της μεταβολής της ποιότητας των ελαίων με την προσθήκη των αντιοξειδωτικών. Μπορεί επιπλέον να χρησιμοποιηθεί για την επιλογή κατάλληλων μιγμάτων ελαίων για συγκεκριμένους σκοπούς (Warner and Eskin, 1995). Το μειονέκτημα της μεθόδου είναι το γεγονός ότι δεν μπορούν να εξεταστούν άμεσα τρόφιμα που περιέχουν λίπος και πρέπει να προηγηθεί ένα στάδιο απομόνωσης 17
32 του λίπους. Επιπλέον, η οξείδωση των ελαίων σε υψηλές θερμοκρασίες ( C) επηρεάζει τον μηχανισμό της αυτοξείδωσης, καθώς και τη σταθερότητα, τη δραστικότητα και τη πτητικότητα των αντιοξειδωτικών και των προϊόντων οξείδωσης (Warner and Eskin, 1995; Pokorny et al., 2001). 18
33 2. Αντικειμενικός Σκοπός και Περιεχόμενο της Εργασίας Η μελέτη της δυνατότητας διεύρυνσης των εφαρμογών της δοκιμής αποχρωματισμού της κροκίνης (CBA) στην εξέταση δομικά συγγενών φαινολικών ενώσεων ή/και πολύπλοκων μιγμάτων αποτέλεσε τον αντικειμενικό σκοπό της παρούσας εργασίας και υλοποιήθηκε σε δύο φάσεις. Μέρος Α: Εξετάστηκε η ικανότητα δέσμευσης ελευθέρων ριζών από μια σειρά υδροξυβενζαλδεϋδών τόσο με τη βοήθεια της CBA όσο και άλλων ευρέως χρησιμοποιούμενων δοκιμών αντιοξειδωτικής δράσης (DPPH, ABTS +, Rancimat) προκειμένου να αξιολογηθεί η δυνατότητα εκτίμησης SAR. Δεδομένου ότι ελάχιστα στοιχεία υπάρχουν διαθέσιμα για την αντιοξειδωτική δράση των αλδεϋδών, γνωστών δραστικών οργανικών ενώσεων, εκτιμήθηκε ότι τα συνολικά ευρήματα θα βοηθήσουν στην αξιολόγησή τους ως φυσικά αντιοξειδωτικά. Μέρος Β: Διερευνήθηκε η δυνατότητα on-line σύζευξης της CBA με μια διαχωριστική τεχνική (HPLC) ώστε να είναι δυνατή η εξέταση πολύπλοκων μιγμάτων φυσικών προϊόντων ή/και βιολογικών υγρών. Η πειραματική διαδικασία εκτελέσθηκε στο Εργαστήριο Οργανικής Χημείας του Πανεπιστημίου Wageningen της Ολλανδίας που διέθετε την κατάλληλη τεχνογνωσία στο πλαίσιο της επίσκεψης μέσω του προγράμματος Δια Βίου Μάθηση LLP/Erasmus της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για τον λόγο αυτό τα αποτελέσματα της πειραματικής εργασίας παρουσιάζονται ως δύο διαφορετικές ενότητες: α) Διερεύνηση σχέσεων δομής αρωματικών αλδεϋδών-αντιοξειδωτικής δράσης και β) Ανάπτυξη on-line HPLC-CBA μεθοδολογίας για την εκτίμηση της αντιοξειδωτικής δράσης μιγμάτων αντιοξειδωτικών. 19
34 3 Διερεύνηση σχέσεων δομής αρωματικών αλδεϋδών-αντιοξειδωτικής δράσης 20
35 3.1 ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Υλικά Αποξηραμένα στίγματα του φυτού Crocus sativus L. διατέθηκαν από τον Αναγκαστικό Συνεταιρισμό Κροκοπαραγωγών Κοζάνης (Κρόκος Κοζάνης) και χρησιμοποιήθηκαν ως σκόνη έπειτα από κονιοποίηση σε κατάλληλη ηλεκτρική συσκευή και αποθήκευση σε γυάλινους περιέκτες στους 4 C. To εξευγενισμένο ελαιόλαδο ήταν ευγενική προσφορά της εταιρείας ΕΛΑΪΣ Α.Ε. (Πειραιάς) Πρότυπες ενώσεις Η προμήθεια των πρότυπων ενώσεων που χρησιμοποιήθηκαν για το σκοπό της παρούσας διατριβής έγινε από διάφορες εταιρείες. Συγκεκριμένα: α) οι ενώσεις 3,4-διυδροξυκινναμωμικό οξύ ή καφεϊκό οξύ (99%), 4-υδροξυ-3- μεθοξυβενζαλδεΰδη ή βανιλλίνη, 4-υδροξυ-3-μεθοξυβενζοϊκό οξύ ή βανιλλικό οξύ, 3,4-διυδροξυβενζοϊκό οξύ ή πρωτοκατεχικό οξύ (98%), 3,5-διμεθοξυ-4- υδροξυβενζοϊκό οξύ ή συριγκικό οξύ και 4-υδροξυβενζοϊκό οξύ ήταν προϊόντα της εταιρείας Sigma Chemical Co. (St. Louis, MO). β) η ένωση 3,4-διυδροξυβενζαλδεΰδη ή πρωτοκατεχική αλδεΰδη (98%) αγοράστηκε από την εταιρεία Alfa Aesar (Heysam, Lancaster). γ) η ένωση 2-υδροξυβενζοϊκό οξύ ή σαλικυλικό οξύ (>99%), ήταν προϊόν της εταιρείας Fluka Chemie GmbH (Buchs, Switzerland). δ) οι ενώσεις 3,5-διμεθοξυ-4-υδροξυβενζαλδεΰδη ή συριγκική αλδεΰδη (98%), 6- υδροξυ-2,5,7,8-τετραμεθυλο-χρωμαν-2-ικό οξύ ή Trolox (97%), 4- υδροξυβενζαλδεΰδη, αγοράστηκαν από την εταιρεία Sigma-Aldrich Chemie GmbH (Steinhem, Germany). ε) η ένωση 2-υδροξυβενζαλδεΰδη ή σαλικυλική αλδεΰδη (98%) ήταν προϊόν της εταιρίας Merck (Darmstadt, Germany). 21
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΡΩΤΟ ΤΗΣ ΕΠΙΣΗΜΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Αρ. 3234 της 6ης ΑΠΡΙΑΙΟΥ 1998 ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΜΕΡΟΣ Ι
Ν. 16(Ι)/98 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΡΩΤΟ ΤΗΣ ΕΠΙΣΗΜΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Αρ. 3234 της 6ης ΑΠΡΙΑΙΟΥ 1998 ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΜΕΡΟΣ Ι Ο ΠΕΡΙ ΔΙΠΛΩΜΑΤΩΝ ΕΥΡΕΣΙΤΕΧΝΙΑΣ ΝΟΜΟΣ ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΑΡΘΡΩΝ Άρθρο 1. Συνοπτικός τίτλος. 2.
Διαβάστε περισσότεραΕ.Σ.Π.Α. 2014-2020 και Τοπική Αυτοδιοίκηση. Οι δυνατότητες ένταξης έργων και δράσεων της Τ.Α. στα Επιχειρησιακά Προγράμματα
Ε.Σ.Π.Α. 2014-2020 και Τοπική Αυτοδιοίκηση Οι δυνατότητες ένταξης έργων και δράσεων της Τ.Α. στα Επιχειρησιακά Προγράμματα ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015 3 Περιεχόμενα 5 Πρόλογος 6 Εισαγωγικές πληροφορίες 11 23 29 69
Διαβάστε περισσότεραΝεοελληνική Γλώσσα Λυκείου
Νεοελληνική Γλώσσα Λυκείου Πλαίσιο προδιαγραφών Ι. Δομή θεμάτων Η διαδικασία εισαγωγής των μαθητών/τριών στην Α Λυκείου προβλέπει τη δοκιμασία τους σε τρία θέματα Νεοελληνικής Γλώσσας, καθένα από τα οποία
Διαβάστε περισσότεραΜεταϖτυχιακή Εργασία. Εκτίµηση εϖικινδυνότητας της ϖοιότητας του νερού του δικτύου ύδρευσης του ήµου Ηρακλείου του Νοµού Ηρακλείου Κρήτης
ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ «ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ» Μεταϖτυχιακή Εργασία Εκτίµηση εϖικινδυνότητας της ϖοιότητας
Διαβάστε περισσότεραΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ A1. Ο συγγραφέας ορίζει το φαινόμενο του ανθρωπισμού στη σύγχρονη εποχή. Αρχικά προσδιορίζει την
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ A1. Ο συγγραφέας ορίζει το φαινόμενο του ανθρωπισμού στη σύγχρονη εποχή. Αρχικά προσδιορίζει την έννοια της ανθρωπιάς ως συμμετοχής στα προβλήματα των
Διαβάστε περισσότεραΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ Ι.Κ.Α.
Πτυχιακή εργασία Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ Ι.Κ.Α. Ονοματεπώνυμο: Νταμπο Αρτεμίσια Αρ. Μ ητρώου:2007058 Επιβλέπουσα κ αθη γή τρια: Ρόη Γεωργιλά \Ί\6 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ
Διαβάστε περισσότεραΚάθε γνήσιο αντίτυπο υπογράφεται από το συγγραφέα
Κάθε γνήσιο αντίτυπο υπογράφεται από το συγγραφέα Επιμέλεια Έκδοσης: Γεώργιος Κ. Σιάρδος Τηλ. 2310-998.808, Fax: 2310-998.828, e-mail: siardos@agro.auth.gr ISBN 960 431 955 8 1 η Έκδοση 1997 2 η Έκδοση
Διαβάστε περισσότεραΟργάωνση του Περιφερικού Νευρικού Συστήµατος λκλλκλκλλκκκκ
Οργάωνση του Περιφερικού Νευρικού Συστήµατος λκλλκλκλλκκκκ Εισαγωγή Τα Εγκεφαλονωτιαία Γάγγλια Το Περιφερικό Νεύρο Δοµή του Περιφερικού Νεύρου Ταξινόµηση των Περιφερικών Ινών Τα Εγκεφαλικά Νεύρα Λειτουργική
Διαβάστε περισσότεραΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ
1. EIΣΑΓΩΓΗ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ Πακέτο Στοχευμένων Μέτρων Κρατικής Φοιτητικής Πρόνοιας για το ακαδημαϊκό έτος 2013-2014 Kριτήρια - Οδηγίες 1.1 Στο
Διαβάστε περισσότερα«Διερευνώντας την δισκογραφία του μεταπολεμικού τραγουδιού: Η περίπτωση της Μαρινέλλας»
Τ.Ε.Ι. ΗΠΕΙΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΑΪΚΗΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ «Διερευνώντας την δισκογραφία του μεταπολεμικού τραγουδιού: Η περίπτωση της Μαρινέλλας» Πτυχιακή εργασία Μυγδαλιά Ανδρονίκη
Διαβάστε περισσότεραΤΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΩΝ ΠΟΛΥΚΥΤΤΑΡΩΝ ΟΡΓΑΝΣΙΜΩΝ ΟΙ ΖΩΙΚΟΙ ΙΣΤΟΙ 2 ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
ΤΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΩΝ ΠΟΛΥΚΥΤΤΑΡΩΝ ΟΡΓΑΝΣΙΜΩΝ ΟΙ ΖΩΙΚΟΙ ΙΣΤΟΙ 2 ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΣΑΣ:.. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1 η Οι ιστοί των οργάνων του πεπτικού συστήματος Α) Ένα σημαντικό
Διαβάστε περισσότεραΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. «Ελαιόλαδο το χρυσάφι στο πιάτο μας» Παραγωγή Ελαιολάδου
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «Ελαιόλαδο το χρυσάφι στο πιάτο μας» Παραγωγή Ελαιολάδου Υπεύθυνες Καθηγήτριες κ. Λαγουτάρη Ελένη κ. Σούσου Άρτεμις Ομάδα Μαθητών Κάμτσιος Παναγιώτης Κασπάρης Δημήτριος Κατσαΐτης Νικόλας
Διαβάστε περισσότεραΤρίτη, 2 Σεπτεμβρίου 2014 Αριθ. Τεύχους: 200 Περιεχόμενα
Περιεχόμενα Σχετικά με την εφημερίδα ΔΗΜΟΣΙΟγραφικά... 2 Κατάργηση της υποβολής επικυρωμένων αντιγράφων... 3 Υπόμνηση της κατάργησης της υποχρέωσης υποβολής πρωτότυπων ή επικυρωμένων αντιγράφων εγγράφων...
Διαβάστε περισσότεραΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΣΕ ΠΕΡΙΟΔΟ ΚΡΙΣΗΣ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΕΒΡΟΦΑΡΜΑ Α. Β. Ε. Ε.
ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ Διπλωματική Εργασία Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΣΕ ΠΕΡΙΟΔΟ ΚΡΙΣΗΣ: της ΜΑΡΙΑΣ ΑΝΔΡΕΑΔΟΥ
Διαβάστε περισσότεραΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ. Γενικές Αρχές και Ορισμοί. Άρθρο 1 Γενικές αρχές
ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Γενικές Αρχές και Ορισμοί Άρθρο 1 Γενικές αρχές 1. Η ανάπτυξη της κινηματογραφικής τέχνης αποτελεί υποχρέωση
Διαβάστε περισσότεραΚεφάλαιο Πέμπτο Εθνοπολιτισμική Ζωή και Εμπειρίες Ελληνικότητας των Ελληνοαυστραλών Εφήβων
Κεφάλαιο Πέμπτο Εθνοπολιτισμική Ζωή και Εμπειρίες Ελληνικότητας των Ελληνοαυστραλών Εφήβων Στο πλαίσιο του παρόντος κεφαλαίου εξετάζονται οι κοινές ενδοοικογενειακές δραστηριότητες και η γλωσσική αλληλεπίδραση
Διαβάστε περισσότεραΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ. Η ολοκληρωμένη προσέγγιση θα εφαρμοστεί με τα παρακάτω Εργαλεία
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η κρίση υπερχρέωσης και οι πολιτικές δημοσιονομικής προσαρμογής ανέδειξαν τις διαρθρωτικές αδυναμίες της περιφερειακής οικονομίας και προκάλεσαν επιπτώσεις σε σχέση με την οικονομική
Διαβάστε περισσότεραΕ.Ε. Π α ρ.ι(i), Α ρ.3834, 8/4/2004 Ο ΠΕΡΙ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ 2004 ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΑΡΘΡΩΝ ΜΕΡΟΣ Ι - ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΜΕΡΟΣ ΙΙ - ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ
Ο ΠΕΡΙ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ 2004 ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΑΡΘΡΩΝ ΜΕΡΟΣ Ι - ΕΙΣΑΓΩΓΗ Άρθρο 1. Συνοπτικός τίτλος. 2. Ερμηνεία. 3. Καθίδρυση Αστυνομίας Κύπρου. 4. Εξουσίες Υπουργού. 5. Συγκρότηση Αστυνομίας. 6. Εξουσίες
Διαβάστε περισσότεραΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ
ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΕΙΜΕΝΟ Με τον όρο αυτομόρφωση περιγράφουμε μία σύνθετη εκπαιδευτική διαδικασία της οποίας θεμελιώδης κινητήρια δύναμη είναι ο ίδιος ο άνθρωπος, ο
Διαβάστε περισσότεραΠρακτικό 6/2012 της συνεδρίασης της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής, του Δήμου Λήμνου, της 4ης Μαΐου 2012.
Πρακτικό 6/2012 της συνεδρίασης της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής, του Δήμου Λήμνου, της 4ης Μαΐου 2012. Στη Μύρινα, σήμερα στις 4 του μήνα Μαΐου του έτους 2012, ημέρα Παρασκευή και ώρα 12:00 στο Δημοτικό Κατάστημα
Διαβάστε περισσότεραΕνότητα 2. Γενικά Οργάνωση Ελέγχου (ΙΙ) Φύλλα Εργασίας Εκθέσεις Ελέγχων
Ενότητα 2 Γενικά Οργάνωση Ελέγχου (ΙΙ) Φύλλα Εργασίας Εκθέσεις Ελέγχων Φύλλα Εργασίας (Γενικά) Με τον όρο "φύλλα εργασίας" εννοούµε, το σύνολο των φύλλων που περιέχουν όλο το αποδεικτικό υλικό, το οποίο
Διαβάστε περισσότεραΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΣΤΟ ΟΥΔΕΤΕΡΟΘΡΗΣΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (ΤΟΥ ΡΕΖΙΣ ΝΤΕΜΠΡΕ)
Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΣΤΟ ΟΥΔΕΤΕΡΟΘΡΗΣΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (ΤΟΥ ΡΕΖΙΣ ΝΤΕΜΠΡΕ) I Το Δεκέμβριο του 2001 ο Ζακ Λαγκ, Υπουργός Εθνικής Παιδείας της Γαλλίας ζήτησε από τον καθηγητή Ρεζίς Ντεμπρέ, το θεωρητικό ενδιαφέρον
Διαβάστε περισσότεραΑπομόνωση χλωροφύλλης
Απομόνωση χλωροφύλλης Φυτικά κύτταρα Χλωροπλάστης Α Γυμνασίου Κεφάλαιο 2 Ενότητα 2.1 Σελ. 39-40 Γ Γυμνασίου Κεφάλαιο 2 Ενότητα 2.2 Σελ. 43-44 1 Εισαγωγή Οι αυτότροφοι οργανισμοί όπως τα φυτά, παράγουν
Διαβάστε περισσότεραH Εξωτερική Αξιολόγηση στο ΑΠΘ 2010 2014
H Εξωτερική Αξιολόγηση στο ΑΠΘ 2010 2014 Αναθεωρημένη έκδοση / Ιούλιος 2014 Γενική Εποπτεία Πρόεδρος ΜΟΔΙΠ-ΑΠΘ Καθηγήτρια Δέσπω Λιάλιου, Αναπληρώτρια Πρύτανη, Αντιπρύτανις Ακαδημαϊκών Υποθέσεων & Προσωπικού
Διαβάστε περισσότεραΑθήνα, 21. 12. 2015. Α.Π. Φ80000/οικ.59819/1961
Αθήνα, 21. 12. 2015 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ Δ/ΝΣΗ ΚΥΡΙΑΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ
Διαβάστε περισσότεραΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΟΔΗΓΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ. Α. Αντικείμενο του εγχειριδίου
ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΟΔΗΓΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ Α. Αντικείμενο του εγχειριδίου Με το ν. 3133/2003 «Κεντρική Επιτροπή Κωδικοποίησης»
Διαβάστε περισσότεραΠΟΛΙΤΙΚΉ ΠΑΙΔΕΙΑ. Α Γενικού Λυκείου και ΕΠΑ.Λ. Καζάκου Γεωργία, ΠΕ09 Οικονομολόγος
1 ΠΟΛΙΤΙΚΉ ΠΑΙΔΕΙΑ Α Γενικού Λυκείου και ΕΠΑ.Λ. 2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 Ο ΤΟ ΧΡΗΜΑ ΚΑΙ ΟΙ ΤΡΑΠΕΖΕΣ 11.1 Από τον αντιπραγματισμό στην οικονομία του χρήματος 11.1 ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΙΠΡΑΓΜΑΤΙΣΜΟ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ
Διαβάστε περισσότεραΕ 01.01.24. Έκδοση 1.0 / 21-10-2009 ΣΥΝΤΑΞΗ ΚΑΙ ΥΠΟΒΟΛΗ ΜΗΤΡΩΟΥ ΕΡΓΟΥ 01 ΓΕΝΙΚΑ 01 ΓΕΝΙΚΕΣ Ο ΗΓΙΕΣ ΓΕΝΙΚΗ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΥΠΟ ΟΜΗΣ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΓΡΑΜΜΗΣ
Ε 01.01.24 ΓΕΝΙΚΗ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΥΠΟ ΟΜΗΣ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΓΡΑΜΜΗΣ Έκδοση 1.0 / 21-10-2009 01 ΓΕΝΙΚΑ 01 ΓΕΝΙΚΕΣ Ο ΗΓΙΕΣ 24 ΣΥΝΤΑΞΗ ΚΑΙ ΥΠΟΒΟΛΗ ΜΗΤΡΩΟΥ ΕΡΓΟΥ Η Οδηγία τέθηκε σε ισχύ με την υπ αριθμ. 4.335.320/21-10-2009
Διαβάστε περισσότεραΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΑΜΕΡΙΚΗΣ 11, ΑΘΗΝΑ Τ.Κ. 10672, Τηλ. 210 3676400 Fax 210 3611136
ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΑΜΕΡΙΚΗΣ 11, ΑΘΗΝΑ Τ.Κ. 10672, Τηλ. 210 3676400 Fax 210 3611136 Διεύθυνση Διοικητικού Αθήνα, 16.5.2014 Πληροφορίες: Χ. Νούνης Α.Π. 839/379 Διευθυντής Διοικητικού
Διαβάστε περισσότεραΤου Σταύρου Ν. PhD Ψυχολόγου Αθλητικού Ψυχολόγου
Του Σταύρου Ν. PhD Ψυχολόγου Αθλητικού Ψυχολόγου Η σχέση και η αλληλεπίδραση των αθλητών, των προπονητών και των γονιών αποτελεί μια αναπόσπαστη διαδικασία στην αθλητική ανάπτυξη του παιδιού. Η αλληλεπίδραση
Διαβάστε περισσότερα14PROC002476995 2014-12-15
Μεσσήνη 09-12 - 2014 Αρ. πρωτ.: 41834 ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΠΡΟΧΕΙΡΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΔΗΜΟΥ ΜΕΣΣΗΝΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΝΟΜΙΚΩΝ Ο ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΜΕΣΣΗΝΗΣ Προκηρύσσει πρόχειρο μειοδοτικό διαγωνισμό με σφραγισμένες προσφορές
Διαβάστε περισσότεραΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ & ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΗΣ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ ΜΕΤΑ ΤΟΝ Β ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ ΚΑΙ Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΣΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ
ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΌ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ & ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΗΣ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ ΜΕΤΑ ΤΟΝ Β ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ
Διαβάστε περισσότεραΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ
ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΣΠΟΥΔΑΣΤΗ ; ΝΑΟΥΜ ΙΩΑΝ. ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΘΕΜΑ: «ΠΡΟΜΕΛΕΤΗ ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑΣ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΣΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗ
Διαβάστε περισσότεραΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Από το υπ' αριθμ. 21/09-12-2011 Πρακτικό της Οικονομικής Επιτροπής Ιονίων Νήσων
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Από το υπ' αριθμ. 21/09-12-2011 Πρακτικό της Οικονομικής Επιτροπής Ιονίων Νήσων Αριθμ. απόφασης 492/21-2011 ΠΕΡΙΛΗΨΗ: «Εισήγηση
Διαβάστε περισσότεραΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΥΠΟΤΡΟΦΙΩΝ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΑΦΩΝ Π. ΜΠΑΚΑΛΑ. Το Δ.Σ του Ιδρύματος λαμβάνοντας υπ όψη του:
ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΥΠΟΤΡΟΦΙΩΝ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΑΦΩΝ Π. ΜΠΑΚΑΛΑ Το Δ.Σ του Ιδρύματος λαμβάνοντας υπ όψη του: 1) Τις από 5/4/1959, 8/8/1960 και 20/10/1961 ιδιόγραφες διαθήκες του Κωνστ. Π. Μπάκαλα, δημοσιευθείσες από το
Διαβάστε περισσότεραΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ Σελίδα 5 από 9 ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Α. Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε το απόσπασμα: «περὶ δὲ τῶν κοινῶν εἰς τοιούτους ἀγῶνας καθεστηκότας». Σε ό,τι αφορά όμως το
Διαβάστε περισσότεραΕθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Σημειώσεις με θέμα «Πιστωτικοί Τίτλοι» Πιστωτικοί τίτλοι καλούνται τα έγγραφα εκείνα με τα οποία αποδεικνύεται τόσο η ύπαρξη της
Διαβάστε περισσότερα4. Παρατηρήστε την εικόνα Τι συμβαίνει στους πάγους της Αρκτικής, στον Βόρειο Πόλο;
Παρουσίαση: Το κλίμα στα χέρια τους (αλλά και στα δικά μας) Συνδιάσκεψη Κορυφής για την Κλιματική Αλλαγή, Κοπεγχάγη εκέμβριος 2009 Οδηγίες για τους εκπαιδευτικούς Οι αριθμοί αντιστοιχούν στις διαφάνειες
Διαβάστε περισσότεραΠΑΡΟΝΤΕΣ ΠΡΟΕΔΡΟΙ ΤΟΠΙΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ
Α Π Ο Σ Π Α Σ Μ Α ΑΠΟ ΤΟ ΠΡΑΚΤΙΚΟ ΤΗΣ ΑΡΙΘΜ. 04/2011 ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΑΛΜΩΠΙΑΣ Α.Δ.Σ. 56/2011 ΘΕΜΑ : Ανασύσταση Επιτροπής Γνωμοδότησης για την χρήση και διαμόρφωση των κοινόχρηστων
Διαβάστε περισσότεραιδάσκοντας Ιστορία στο Γυμνάσιο
ιδάσκοντας Ιστορία στο Γυμνάσιο Προτάσεις για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού Έφη Αβδελά Φωτεινή Ασημακοπούλου Τριαντάφυλλος Πετρίδης Θεοδώρα Ρόμπου Πρόγραμμα Εκπαίδευσης Μουσουλμανοπαίδων 2005-2007
Διαβάστε περισσότεραΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΓΕΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΩΝ ΟΡΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ «ΑΣΦΑΛΩΣ ΚΑΤΟΙΚΕΙΝ» ΚΟΙΝΟΧΡΗΣΤΟΙ ΧΩΡΟΙ
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΓΕΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΩΝ ΟΡΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ «ΑΣΦΑΛΩΣ ΚΑΤΟΙΚΕΙΝ» ΚΟΙΝΟΧΡΗΣΤΟΙ ΧΩΡΟΙ ΓΕΝΙΚΟΙ ΟΡΟΙ ΑΡΘΡΟ 1. ΟΡΙΣΜΟΙ Αξία καινούργιου: Είναι το ποσό που απαιτείται για την ανακατασκευή του κτιρίου
Διαβάστε περισσότεραΤΙΜΟΛΟΓΙΟ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΑΠΟΤΙΜΩΜΕΝΩΝ ΜΕ ΚΑΤ ΑΠΟΚΟΠΗ ΤΙΜΗΜΑΤΑ
ΚΤΙΡΙΑΚΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ A.E. ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΕΡΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΤΕΥΧΩΝ, ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΩΝ & ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΕΡΓΟ:1/θέσιο ολοήμερο Νηπιαγωγείο Πετριάς, Δήμου Σκύδρας, Νομού Πέλλας, με τη μέθοδο
Διαβάστε περισσότεραΜια γιορτή που μας φέρνει κοντά για ακόμα μια φορά, μια γιορτή που σηματοδοτεί την αλλαγή σελίδας για τον τόπο μας, εν όψει των επικείμενων εκλογών.
ΦΙΛΕΣ κ ΦΙΛΟΙ ΚΑΛΗΜΕΡΑ Πριν ξεκινήσουμε θα ήθελα να ευχηθώ «ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ» ΣΤΙΣ ΜΗΤΕΡΕΣ ΟΛΟΥ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ. ΕΙΝΑΙ Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΟΛΟΙ ΤΟΥΣ ΟΦΕΙΛΟΥΜΕ ΤΟΝ ΑΠΟΛΥΤΟ ΣΕΒΑΣΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΠΕΡΑΝΤΗ ΑΓΑΠΗ ΜΑΣ. Εκ
Διαβάστε περισσότεραΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 1. Εισαγωγή Βασικός σκοπός του μαθήματος είναι η καλλιέργεια ιστορικής σκέψης και η διαμόρφωση ιστορικής συνείδησης. Με τη διδασκαλία του μαθήματος της Ιστορίας,
Διαβάστε περισσότεραΟΙ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ Ο ΚΛΑΔΟΣ ΤΗΣ ΥΠΟΔΗΣΗΣ
ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ Διπλωματική Εργασία ΟΙ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ
Διαβάστε περισσότερα«ΑΝΩ ΛΙΟΣΙΑ: ΤΟΠΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ, ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ, ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ»
1 ο ΕΠΑ.Λ ΑΝΩ ΛΙΟΣΙΩΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: «ΑΝΩ ΛΙΟΣΙΑ: ΤΟΠΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ, ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ, ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ» ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ : 2008-2009 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ: ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ
Διαβάστε περισσότερα- International Scientific Electronic Journal, Issue 1, 2004 Department of Cultural Technology and Communication University of the Aegean
Μια έκθεση για τα αρχαία ελληνικά µαθηµατικά. Ανδροµάχη Γκαζή Περίληψη Το παρόν άρθρο εξετάζει τις πιο σηµαντικές παραµέτρους ανάπτυξης µιας έκθεσης για τα αρχαία ελληνικά µαθηµατικά και παρουσιάζει τα
Διαβάστε περισσότεραΘΕΜΑ: «Καλλιέργεια προφορικών δεξιοτήτων των νηπίων: Διδακτικές δραστηριότητες του προφορικού λόγου στο νηπιαγωγείο»
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ «ΠΑΙΔΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΚΑΙ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΥΛΙΚΟ» ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ που εκπονήθηκε για
Διαβάστε περισσότεραΌλα όσα πρέπει να γνωρίζουν οι απόφοιτοι των ΕΠΑΛ για τις πανελλαδικές εξετάσεις
Όλα όσα πρέπει να γνωρίζουν οι απόφοιτοι των ΕΠΑΛ για τις πανελλαδικές εξετάσεις Oι κάτοχοι απολυτηρίου Ημερησίων ΕΠΑ.Λ. (ΟΜΑΔΑ Α ) καθώς και οι μαθητές της τελευταίας τάξης Ημερησίων ΕΠΑ.Λ. (ΟΜΑΔΑ Α )
Διαβάστε περισσότεραΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ 13 Α' ΜΕΡΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ 1897 ΣΤΟ ΓΟΥΔΙ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ 13 Α' ΜΕΡΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ 1897 ΣΤΟ ΓΟΥΔΙ Του Βασίλη Γούναρη 19 1. Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΗΤΤΑΣ ΤΟΥ 1897 21 η ηττα και η συνθηκολογηση οι συνεπειες της ηττας εξελιξεις και
Διαβάστε περισσότεραΑξιολόγηση Προγράμματος Αλφαβητισμού στο Γυμνάσιο Τρίτο Έτος Αξιολόγησης
Αξιολόγηση Προγράμματος Αλφαβητισμού στο Γυμνάσιο Τρίτο Έτος Αξιολόγησης (Ιούνιος 2011) 1. Ταυτότητα της Έρευνας Το πρόγραμμα Αλφαβητισμός, που λειτουργεί κάτω από την εποπτεία της Υπηρεσίας Εκπαιδευτικής
Διαβάστε περισσότεραΠρότυπο Σχέδιο Δράσης για τα Συμβούλια Ένταξης Μεταναστών
Πρότυπο Σχέδιο Δράσης για τα Συμβούλια Ένταξης Μεταναστών Δράση 4.1/10 - «Δημιουργία δικτύου συνεργασίας σε τοπικό επίπεδο μεταξύ κρατών μελών της ΕΕ» 1 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1. Εισαγωγή...3 2. Το σχέδιο
Διαβάστε περισσότεραΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ''ΜΕΛΕΤΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΤΟΥ Τ.Ε.Ι. ΗΠΕΙΡΟΥ ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΠΟΥΔΕΣ ΤΟΥΣ'' ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΝΤΑΛΑΟΥΤΗΣ
Διαβάστε περισσότεραΗ ελληνική Κοινή Γνώμη απέναντι στη Μεταπολίτευση Έρευνες της Public Issue για τη Γ Ελληνική Δημοκρατία
Η ελληνική Κοινή Γνώμη απέναντι στη Μεταπολίτευση Έρευνες της Public Issue για τη Γ Ελληνική Δημοκρατία Πανελλαδικές τηλεφωνικές έρευνες, σε δείγμα 800 ατόμων. Πραγματοποιηθήκαν τον Δεκέμβριο του 007 και
Διαβάστε περισσότεραΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΜΙΑΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ
ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ- ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΡΕΒΕΖΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΜΙΑΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ:
Διαβάστε περισσότεραΑΠΟΦΑΣΗ 34750/2006 (Αριθμός καταθέσεως πράξεως 43170/2006) ΤΟ ΠΟΛΥΜΕΛΕΣ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΚΟΥΣΙΑΣ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑΣ ΣΥΓΚΡΟΤΗΘΗΚΕ από
ΑΠΟΦΑΣΗ 34750/2006 (Αριθμός καταθέσεως πράξεως 43170/2006) ΤΟ ΠΟΛΥΜΕΛΕΣ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΚΟΥΣΙΑΣ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑΣ ΣΥΓΚΡΟΤΗΘΗΚΕ από τους Δικαστές Κυριάκο Μπαμπαλίδη, Πρόεδρο Πρωτοδικών,
Διαβάστε περισσότεραΠΡΟΤΑΣΗ ΣΥΝΗΓΟΡΟΥ ΤΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ. για την κατάρτιση ΚΩΔΙΚΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ
Ελληνική Δημοκρατία Ευρωπαϊκό ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ ΕΛΛΑΔΑΣ Κέντρο Καταναλωτή Ελλάδας ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΥΝΗΓΟΡΟΥ ΤΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ για την κατάρτιση ΚΩΔΙΚΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ Δεκέμβριος 2015 ΠΡΟΤΑΣΗ
Διαβάστε περισσότεραΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ ΔΗΜΟΣ ΙΩΑΝΝΙΤΩΝ Δ/ΝΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ. Προμήθεια συστήματος υπόγειας αποθήκευσης απορριμμάτων
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ ΔΗΜΟΣ ΙΩΑΝΝΙΤΩΝ Δ/ΝΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Προμήθεια συστήματος υπόγειας αποθήκευσης απορριμμάτων Κ.Α.: 20.7135.001 Προϋπολογισμός 436.650,00 Έτος 2015 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
Διαβάστε περισσότεραΟ ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ. Άρθρο πρώτο.
ΝΟΜΟΣ: 1634/86 Κύρωση των πρωτοκόλλων 1980 «Για την προστασία της Μεσογείου θαλάσσης από τη ρύπανση από χερσαίες πηγές» και 1982 «περί των ειδικά προστατευομένων περιοχών της Μεσογείου» (ΦΕΚ 104/Α/18-07-86)
Διαβάστε περισσότεραΟΜΙΛIΑ ΠΡΩΤΟΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΜΟΣΧΟΝΑ
ΟΜΙΛIΑ ΠΡΩΤΟΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΜΟΣΧΟΝΑ ΣΤΙΣ 9 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2008, ΚΑΤΑ ΤΗ ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ, ΣΤΟΝ ΙΕΡΟ ΚΑΘΕΔΡΙΚΟ ΝΑΟ ΤΩΝ ΠΑΜΜΕΓΙΣΤΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ ΒΡΥΞΕΛΛΩΝ, ΚΑΤΟΠΙΝ ΠΡΟΤΡΟΠΗΣ ΚΑΙ ΕΥΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΠΡΟΕΞΑΡΧΟΝΤΟΣ
Διαβάστε περισσότεραΤΙΜΟΛΟΓΙΟ ΜΕΛΕΤΗΣ Τιμαριθμική 2012Α 1 ΓΕΝΙΚΟΙ ΟΡΟΙ 1.1 Αντικείμενο του παρόντος Τιμολογίου είναι ο καθορισμός των τιμών μονάδος με τις οποίες θα εκτελεσθεί το έργο, όπως προδιαγράφεται στα λοιπά τεύχη
Διαβάστε περισσότεραΤΙΜΟΛΟΓΙΟ ΜΕΛΕΤΗΣ ΓΕΝΙΚΟΙ ΟΡΟΙ
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΝΟΜΟΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΔΗΜΟΣ ΖΩΓΡΑΦΟΥ Δ/ΝΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΙ ΔΟΜΗΣΗΣ ΕΡΓΟ: ΑΝΤΙΣΤΗΡΙΞΗ ΚΑΙ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΟΥ ΥΠΑΡΧΟΝΤΟΣ ΤΟΙΧΕΙΟΥ ΣΤΟΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΑ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΠΛΑΤΕΙΑΣ ΑΓ.ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ ΤΙΜΟΛΟΓΙΟ ΜΕΛΕΤΗΣ
Διαβάστε περισσότεραΑΓΡΟΤΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ
ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ Έργα παιδιών Εμπνευσμένα από το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα στη Δημοτική Πινακοθήκη Λεμεσού Πρόγραμμα Ο τόπος μας με την παλέτα των ζωγράφων Τα έργα είναι εμπνευσμένα από
Διαβάστε περισσότεραΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ Α ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ Α, Β ΤΑΞΕΙΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ----- ΕΝΙΑΙΟΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ Π/ΘΜΙΑΣ & Δ/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ Δ/ΝΣΗ ΣΠΟΥΔΩΝ Δ/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ ΤΜΗΜΑ Α ----- Ταχ. Δ/νση: Ανδρέα Παπανδρέου 37 Τ.Κ. Πόλη:
Διαβάστε περισσότεραΣΩΜΑ ΠΡΟΣΚΟΠΩΝ ΚΥΠΡΟΥ
Υπό την Υψηλή Προστασία του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας ΣΩΜΑ ΠΡΟΣΚΟΠΩΝ ΚΥΠΡΟΥ ΜΝΗΜΟΝΙΟ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ - ΠΑΡΑΛΑΒΗΣ ΚΑΙ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΕΝΤΡΟΥ ΚΑΤΑΣΚΗΝΩΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ «ΠΛΑΤΑΝΙΑ» ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΗΝΩΤΙΚΗ
Διαβάστε περισσότεραΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ Κυριακή 4 Μαρτίου 2012 Α. α) η απάντηση βρίσκεται στη σχολικό βιβλίο: Εισαγωγή των «Ποιημάτων για την Ποίηση», σελίδες
Διαβάστε περισσότεραΤοποθέτηση Δημάρχου Γ. Πατούλη. για τεχνικό πρόγραμμα 2010
Τοποθέτηση Δημάρχου Γ. Πατούλη για τεχνικό πρόγραμμα 2010 Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι Η διοίκηση του Δήμου φέρνει σήμερα προς ψήφιση στο Δημοτικό Συμβούλιο το τεχνικό πρόγραμμα του Δήμου Αμαρουσίου για
Διαβάστε περισσότεραΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ ΑΝΑΓΚΩΝ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ ΕΘΝΙΚΟΥ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥ
ΥΠΟ ΤΗΝ ΕΠΟΠΤΕΙΑ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ ΑΝΑΓΚΩΝ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015 ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ ΑΝΑΓΚΩΝ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ολυμπία Καμινιώτη
Διαβάστε περισσότεραΣΤΗΝ ΤΡΟΙΖΗΝΙΑ ΑΠΟ ΑΓ.ΕΛΕΝΗ ΕΩΣ ΤΟΝ ΚΟΜΒΟ ΚΑΛΛΟΝΗΣ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΛΙΑ ΤΟΥ ΑΡΤΙΜΟΥ. ΤΙΜΟΛΟΓΙΟ ΜΕΛΕΤΗΣ Τιμαριθμική 2012Α
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΝΗΣΩΝ Δ/ΝΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΔ & Μ.Ε Αριθμός Μελέτης : 3 Δήμος : ΤΡΟΙΖΗΝΙΑΣ Εργο : ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΒΛΑΒΩΝ ΣΤΑ ΔΙΚΤΥΑ ΟΔΟΦΩΤΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΤΡΟΙΖΗΝΙΑ ΑΠΟ ΑΓ.ΕΛΕΝΗ ΕΩΣ
Διαβάστε περισσότεραΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Νεμέα 5-3-2012 ΝΟΜΟΣ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ ΔΗΜΟΣ ΝΕΜΕΑΣ Αριθμ.Πρωτ.:- 1196 -
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Νεμέα 5-3-2012 ΝΟΜΟΣ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ ΔΗΜΟΣ ΝΕΜΕΑΣ Αριθμ.Πρωτ.:- 1196 - (υπ' αριθμ. ΣΟΧ 1/ 2012) Πλήρωσης τεσσάρων {4} θέσεων με σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου ορισμένου χρόνου του άρθρου
Διαβάστε περισσότεραΑ. ΟΡΓΑΝΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ
Α. ΟΡΓΑΝΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Με την υπαγωγή του τομέα και της πολιτικής για την Έρευνα και την Τεχνολογία στο Υπουργείο Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων (ΥΠΔΒΜΘ), το Υπουργείο ανέλαβε
Διαβάστε περισσότεραΕΜΠΕΙΡΟΓΝΩΜΟΣΥΝΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΕΚΤΡΟΦΗΣ ΤΩΝ ΓΟΥΝΟΦΟΡΩΝ
ΕΜΠΕΙΡΟΓΝΩΜΟΣΥΝΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΕΚΤΡΟΦΗΣ ΤΩΝ ΓΟΥΝΟΦΟΡΩΝ ΚΑΣΑΠΙΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Γεωπόνος, Msc Αγροτικής Οικονομίας Βουλευτής Ν. Κοζάνης ΚΟΖΑΝΗ 11 ΜΑΪΟΥ 2012 1 ΣΤΟΧΟΙ: Πρόβλεψη
Διαβάστε περισσότεραΔΥΟ ΝΕΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΔΥΟ ΝΕΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ για τη διδασκαλία της Βιολογίας στο Γυμνάσιο
ΔΥΟ ΝΕΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΔΥΟ ΝΕΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ για τη διδασκαλία της Βιολογίας στο Γυμνάσιο ΖΑΡΦΤΖΙΑΝ ΜΑΡΙΛΕΝΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ANATOMIA ΨΑΡΙΟΥ Α γυμνασίου Υλικά για ανατομία Λιμνίσια
Διαβάστε περισσότεραΕΠΟΝ. Ιστορία γραμμένη με αγώνες και αίμα
Ιστορία γραμμένη με αγώνες και αίμα ΕΠΟΝ Στις 23 Φλεβάρη 1943, σε ένα μικρό σπίτι, στην οδό Δουκίσσης Πλακεντίας 3 στους Αμπελόκηπους, ιδρύεται η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων, η θρυλική ΕΠΟΝ, η μεγαλύτερη
Διαβάστε περισσότεραΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ. Αρ.Φακ.: 7.11.15.10 Αρ.Τηλ.: 22809543 Αρ.Φαξ:22800802 e-mail:oloimero@schools.ac.cy. 2 Σεπτεμβρίου 2010
ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Αρ.Φακ.: 7.11.15.10 Αρ.Τηλ.: 22809543 Αρ.Φαξ:22800802 e-mail:oloimero@schools.ac.cy 2 Σεπτεμβρίου 2010 Διευθυντή/ντρια
Διαβάστε περισσότεραΚΟΛΥΜΒΗΤΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ ΑΡΚΑΔΙΑΣ «ΤΡΙΠΟΛΗ»
ΚΟΛΥΜΒΗΤΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ ΑΡΚΑΔΙΑΣ «ΤΡΙΠΟΛΗ» Ουάσιγκτον & Δημητσάνης 1, Τρίπολη Τ.Κ. 22 100, Τηλ.:2710 224114, Fax.:2710 242773 www.koat.gr e-mail: info@koat.gr ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ Κολυμβητικών αγώνων «6 Ο ΚΥΠΕΛΛΟ Κ Ο
Διαβάστε περισσότεραΔράση 1.2. Υλοτομία και προσδιορισμός ποσοτήτων υπολειμμάτων.
1 η ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΕΡΓΟΥ 1 η φάση έργου (Περίοδος 25 Μαϊου έως 30 Σεπτεμβρίου 2014) Στη πρώτη φάση του έργου υλοποιήθηκαν τα παρακάτω: 1 ο Πακέτο εργασίας (Προσδιορισμός είδους και ποσοτήτων υπολειμμάτων
Διαβάστε περισσότεραΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ. Α. Να αποδώσετε την περίληψη του κειμένου (100-120 λέξεις)
16/01/2011 Γ ΕΠΑΛ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Α. Να αποδώσετε την περίληψη του κειμένου (100-120 λέξεις) Επιχειρηματολογία με την οποία καταβάλλεται προσπάθεια να αντικρουστούν εισηγήσεις
Διαβάστε περισσότεραΚΟΛΥΜΒΗΤΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ ΑΡΚΑΔΙΑΣ «ΤΡΙΠΟΛΗ»
ΚΟΛΥΜΒΗΤΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ ΑΡΚΑΔΙΑΣ «ΤΡΙΠΟΛΗ» Ουάσιγκτον & Δημητσάνης 1, Τρίπολη Τ.Κ. 22 100, Τηλ.:2710 224114, Fax.:2710 242773 www.koat.gr e-mail: info@koat.gr ΤΡΙΠΟΛΗ 29 / 09 / 07 Πρός: ΣΥΛΛΟΓΟΥΣ-ΟΜΙΛΟΥΣ ΚΟΕ
Διαβάστε περισσότεραΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ 2014
2014 Α1. Ο δοκιµιογράφος αναφέρεται στην έννοια του ανθρωπισµού. Αρχικά, παραδίδει τον ορισµό της έννοιας επιχειρώντας και µια διαχρονική προσέγγιση του όρου. Στη συνέχεια, περιγράφει τις ιδιότητες του
Διαβάστε περισσότεραΕπιμορφωτικές συναντήσεις ΝΕΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ (ΠΕ4) στο Εργαστηριακό Κέντρο Φυσικών Επιστημών (ΕΚΦΕ) Ρεθύμνου για την σχολική περίοδο 2010-2011.
1 ΔΕΥΤΕΡΑ 22 Νοεμβρίου 2010: Εκπαιδευτικοί Σχολείων Πόλης με αντικείμενο «Πειραματικές δραστηριότητες ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ». ΤΡΙΤΗ 23 Νοεμβρίου 2010: Εκπαιδευτικοί Σχολείων Επαρχίας με αντικείμενο «Πειραματικές δραστηριότητες
Διαβάστε περισσότεραΓυμνάσιο Παλουριώτισσας Σχολική χρονιά 2011-2012 Τάξη: Α Φιλόλογοι: Χρυσάνθου Λευτέρης, Σφέτσου Μαρία, Νικολαΐδης Παναγιώτης
1 Γυμνάσιο Παλουριώτισσας Σχολική χρονιά 2011-2012 Τάξη: Α Φιλόλογοι: Χρυσάνθου Λευτέρης, Σφέτσου Μαρία, Νικολαΐδης Παναγιώτης Διδαχθείσα Θεματική Ενότητα: «Μαθητική στολή» Πρώτο δίωρο (Το θέμα): Αφορμή
Διαβάστε περισσότεραΓΕΝΙΚΟΙ ΟΡΟΙ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ
ΓΕΝΙΚΟΙ ΟΡΟΙ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ Ορισμοί 1. Ο όρος «Ναυλωτής» περιλαμβάνει τον Ναυλωτή, τον Παραλήπτη, τον Αποδέκτη, τον Κάτοχο της σύμβασης Μεταφοράς για οχήματα, και τον Ιδιοκτήτη του οχήματος. Ρήτρα
Διαβάστε περισσότεραwww.aoth.edu.gr / Απαντήσεις πανελληνίων εξετάσεων Επαγγελματικών λυκείων (ΕΠΑΛ) 2009
A ΟΜΑΔΑ ΘΕΜΑ 1 ο Α Β Γ Δ ε Σωστό ΕΚΤΟΣ ΥΛΗΣ, Σελίδα 115, ενότητα 3, Κεφάλαιο 6 ο Σωστό Σελίδα 154, ενότητα 4, μπλε κουτί, Κεφάλαιο 8 ο Λάθος ΕΚΤΟΣ ΥΛΗΣ, Κεφάλαιο 11 ο Λάθος Σελίδα 183, ενότητα 4, 2 η παράγραφος,
Διαβάστε περισσότεραΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ & ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ. ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑ: Διδακτικές ώρες 8 ΘΕΩΡΙΑΣ - ΘΕΜΑΤΟΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ - ΕΙΔΙΚΗ ΚΤΙΡΙΟΛΟΓΙΑ ΙΙ
ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Δ.Π.Θ. - ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΜΕΑΣ ΙΙΙ: ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ & ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ 3 Ο ΕΤΟΣ 2013-2014.
Διαβάστε περισσότεραΟ Ραμύς στο ανάκτορο της Ζάκρου. Εκπαιδευτική περιήγηση στο μινωικό ανάκτορο της Ζάκρου και το Αρχαιολογικό Μουσείο Σητείας
Ο Ραμύς στο ανάκτορο της Ζάκρου Εκπαιδευτική περιήγηση στο μινωικό ανάκτορο της Ζάκρου και το Αρχαιολογικό Μουσείο Σητείας Εισαγωγή Τι φαγητά έτρωγαν οι κάτοικοι της μινωικής Κρήτης; Ποιες ήταν οι αγαπημένες
Διαβάστε περισσότεραΑξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου. Διαδικασία Αυτοαξιολόγησης στη Σχολική Μονάδα
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου Διαδικασία Αυτοαξιολόγησης στη Σχολική Μονάδα Σχέδιο Ετήσιας Έκθεσης Αυτοαξιoλόγησης
Διαβάστε περισσότεραΣτις ερωτήσεις Α1 Α4 να γράψετε στο τετράδιο σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.
ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: ΘΕΜΑ Α Στις ερωτήσεις Α1 Α4 να γράψετε στο τετράδιο σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.
Διαβάστε περισσότεραΤΟΠΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΔΗΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ
ΤΟΠΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΔΗΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2016 ΣΥΝΤΑΞΗ : ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1 2 ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ, ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ... 2 2.1 ΙΕΡΑΡΧΗΣΗ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ...
Διαβάστε περισσότεραΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΩΝ ΧΩΡΩΝ ΣΤΑΘΜΕΥΣΗΣ ΔΙΚΥΚΛΩΝ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών: Τεχνικές και Μέθοδοι στην Ανάλυση, Σχεδιασμό και Διαχείριση του Χώρου
Διαβάστε περισσότερα35η ιδακτική Ενότητα ΕΝΟΧΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ( ΕΝΟΧΙΚΟ ΙΚΑΙΟ)
35η ιδακτική Ενότητα ΕΝΟΧΙΚΕ ΧΕΕΙ ( ΕΝΟΧΙΚΟ ΙΚΑΙΟ) Εργασία για το σχολείο Ο καθηγητής θα µοιράσει µισθωτήρια κατοικιών στους µαθητές, θα τους χωρίσει ανά θρανίο σε εκµισθωτές και µισθωτές και αφού τους
Διαβάστε περισσότερα27.09.2009-30.09.2009
27.09.2009-30.09.2009 ΠΕΡΙΟ ΙΚΗ ΑΠΟ ΕΛΤΙΩΣΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΟΥ ΤΕΕ Το Γραφείο Περιβάλλοντος του ΤΕΕ συµπληρώνοντας πέντε χρόνια, συνεχίζει την σχέση πληροφόρησης
Διαβάστε περισσότερα(ΜΕ ΤΑ ΔΥΟ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ)
1 ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΩΝ ΠΟΝΩΝ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ (ΜΕ ΤΑ ΔΥΟ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ) Η πραγματικότητα ξεπερνά και την πιο τολμηρή φαντασία. Επίκτητος Σοφός δεν είναι όποιος ξέρει πολλά, αλλά όποιος ξέρει χρήσιμα. Ηράκλειτος Οι
Διαβάστε περισσότεραΠρακτικό 1/2012 της συνεδρίασης της Δημοτικής Επιτροπής Διαβούλευσης του Δήμου Λήμνου,
Πρακτικό 1/2012 της συνεδρίασης της Δημοτικής Επιτροπής Διαβούλευσης του Δήμου Λήμνου,. Αριθμός Απόφασης 1/2012 της 1 ης Δεκεμβρίου 2012. τεχνικού προγράμματος του Δήμου Λήμνου, οικονομικού έτους 2013.
Διαβάστε περισσότεραΕ Κ Θ Ε Σ Η. του Διοικητικού Συμβουλίου της Ανωνύμου Εταιρίας με την επωνυμία. «Unibios Ανώνυμος Εταιρία Συμμετοχών»
Ε Κ Θ Ε Σ Η του Διοικητικού Συμβουλίου της Ανωνύμου Εταιρίας με την επωνυμία «Unibios Ανώνυμος Εταιρία Συμμετοχών» για την έκδοση Μετατρέψιμου Ομολογιακού Δανείου βάσει του άρθρου 4.1.4.1.2 του Κανονισμού
Διαβάστε περισσότεραστο σχέδιο νόµου «Κύρωση του Πρωτοκόλλου µεταξύ το οποίο τροποποιεί τη Σύµβαση µεταξύ της Ελληνικής Δηµοκρατίας και της Ελβετικής Συνοµοσπονδίας
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ στο σχέδιο νόµου «Κύρωση του Πρωτοκόλλου µεταξύ της Ελληνικής Δηµοκρατίας και της Ελβετικής Συνοµοσπονδίας το οποίο τροποποιεί τη Σύµβαση µεταξύ της Ελληνικής Δηµοκρατίας και της Ελβετικής
Διαβάστε περισσότεραΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΟΔΙΚΟΥ ΔΙΚΤΥΟY
ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΟΔΙΚΟΥ ΔΙΚΤΥΟY ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΣ ΚΑΡΑΜΠΙΤΣΑΚΗΣ
Διαβάστε περισσότεραΝεοελληνική Λογοτεχνία Θεωρητικής Κατεύθυνσης 4-6-2014 Α1. Β1. Ορόσημο www.orosimo.gr Τηλ. 2810 222 724
Νεοελληνική Λογοτεχνία Θεωρητικής Κατεύθυνσης 4-6-2014 Α1. Ο Γ. Βιζυηνός χαρακτηρίζεται εκτός των άλλων, ως δραματικός πεζογράφος. Η περίτεχνη πλοκή της αφήγησης, με τις εναλλαγές των σκηνών ή των συγκρούσεων,
Διαβάστε περισσότεραΑΔΑ: Β4ΩΣ7ΛΡ-876 ΑΝΑΡΤΗΤΕΑ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΡΑΚΤΙΚΟ 10 ο /10-4-2012 ΑΠΟΦΑΣΗ 286/2012
ΑΝΑΡΤΗΤΕΑ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΡΑΚΤΙΚΟ 10 ο /10-4-2012 ΑΠΟΦΑΣΗ 286/2012 ΘΕΜΑ: 19 ο Ορισμός δικηγόρου για παράσταση στο Μονομελές Πρωτοδικείο Καρδίτσας.
Διαβάστε περισσότερα4ο εαρ. Εξαμηνο, 2010-2011
4ο εαρ. Εξαμηνο, 2010-2011 Η αποτυπωση ως εργαλειο αναγνωρισης του δομημενου περιβαλλοντος Συστηματικη Αποτυπωση κτηριου ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΓΡΑΦΑΚΟΥ Αν. Καθηγ. της Σχολης Αρχιτεκτονων Ε.Μ.Π. Μαθημα 1ο Εικονογραφηση
Διαβάστε περισσότερα