Κεφάλαιο 6 Συνολικές Μεταολυμπιακές Οικονομικές και Κοινωνικές Επιδράσεις

Transcript

1 Κεφάλαιο 6 Συνολικές Μεταολυμπιακές Οικονομικές και Κοινωνικές Επιδράσεις 6.1. Εισαγωγή Ο ι Ολυμπιακοί Αγώνες έχουν σημαντικές μακροοικονομικές επιπτώσεις, όπως έχουν καταδείξει οι εμπειρίες της Βαρκελώνης και του Σίδνεϋ. Τα μεγάλα έργα που γίνονται με αφορμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες και οι απαραίτητοι εξοπλισμοί αποτελούν την ατμομηχανή με την οποία η οικονομία αρχίζει να τρέχει με άλλη μεγαλύτερη ταχύτητα. Η ανάπτυξη της χώρας μπαίνει σε ένα άλλο επίπεδο το οποίο διατηρεί μόνιμα. Αναφέρθηκε στο πρώτο κεφάλαιο ότι οι μακροοικονομικές επιδράσεις των Ολυμπιακών Αγώνων μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ως άμεσες και πολλαπλασιαστικές (έμμεσες και παρακινούμενες). Οι πρώτες αφορούν την επίδραση που έχουν οι δαπάνες για την φιλοξενία του αθλητικού γεγονότος, όπως κατασκευαστικές δαπάνες, λειτουργικές της οργάνωσης των αγώνων, φιλοξενίας, εισιτηρίων, χορηγών κ.λπ. Οι δεύτερες αφορούν το επιπλέον εισόδημα και τις νέες θέσεις εργασίας που δημιουργούνται από κλάδους και επιχειρήσεις που εξυπηρετούν τις επιχειρήσεις που άμεσα εμπλέκονται με την φιλοξενία των αγώνων, αλλά κυρίως από την πολλαπλασιαστική μακροχρόνια επίδραση που έχει στον τουρισμό η προβολή της χώρας που γίνεται λόγω των Ολυμπιακών Αγώνων. Στα έμμεσα οικονομικά οφέλη εντάσσεται και η μεταολυμπιακή αξιοποίηση των ολυμπιακών εγκαταστάσεων και του εξοπλισμού. Τα έργα αυτά αποτελούν την κληρονομιά των Ολυμπιακών Αγώνων στην Εθνική Οικονομία μιας χώρας. Στο προηγούμενο κεφάλαιο έγινε η αποτίμηση των εσόδων που κάθε εγκατάσταση μπορεί να αποφέρει μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Η εκτίμηση αυτή έγινε σε ετήσια βάση που μπορεί να θεωρηθεί ότι αντιπροσωπεύει ένα τυπικό έτος χρήσης αυτών των έργων, που οι οικονομολόγοι θα μπορούσαν να το αποκαλέσουν περίοδο μακροχρόνιας ισορροπίας. Για την περίοδο υποθέτουμε ότι η μακροχρόνια αυτή ισορροπία επιτυγχάνεται προς το τέλος τη περιόδου σε ότι αφορά τα έσοδα από την εκμετάλλευση των αθλητικών υποδομών. Για κάθε ολυμπιακή εγκατάσταση είχαν προσδιοριστεί τρία σενάρια εσόδων. Στην παρούσα ανάλυση των μακροοικονομικών επιδράσεων χρησιμοποιείται για κάθε εγκατάσταση το σενάριο που θεωρείται ως το επικρατέστερο ή προβλεπόμενο. Το επικρατέστερο σενάριο εσόδων εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το προβλεπόμενο είδος χρήσης της εγκατάστασης: δημόσιας, μικτής και ιδιωτικής. Εκτός από τα έσοδα που θα αποφέρει η μεταολυμπιακή αξιοποίηση των αθλητικών υποδομών, πολύ σημαντική οικονομική επίπτωση έχουν και οι επενδύσεις που γίνονται σε

2 Αναπτυξιακές Επιδράσεις των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 εξοπλισμούς και άλλες συμπληρωματικές παρεμβάσεις. Οι δαπάνες αυτές αφορούν δημόσιες δαπάνες σε όλους σχεδόν τους τομείς της δημόσιας διοίκησης και συμπεριλαμβάνουν και το Πρόγραμμα Ελλάδα Το σύνολο αυτών των επενδύσεων ξεπερνάει τα 3 εκατομμύρια ευρώ και αποτελεί μία σημαντική προσπάθεια εκσυγχρονισμού του εξοπλισμού του ελληνικού δημοσίου. Η υπόθεση που γίνεται είναι ότι αυτές οι επενδύσεις έχουν την μεγαλύτερη επίδραση στα πρώτα χρόνια την περίοδο εξέτασης, , που σταδιακά φθίνει που το 2011 αντιστοιχεί μόνο στο 5% της αρχικής επένδυσης. Τέλος, η προβολή της χώρας από την τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων θα αποφέρει επιπρόσθετα τουριστικά οφέλη, λόγω της αύξησης των αφίξεων αλλοδαπών τουριστών. Το σενάριο της μελέτης δεν είναι καθόλου αισιόδοξο όσον αφορά στις παρακινούμενες αφίξεις κυρίως λόγω της έλλειψης μιας στρατηγικής μάρκετινγκ προβολής της χώρας που έπρεπε να είχε ξεκινήσει από το 1998 και δυστυχώς ακόμη συζητείται. Επιπλέον, η αρνητική επίπτωση των γεγονότων που άρχισαν με το κτύπημα στην Νέα Υόρκη στις 11 Σεπτεμβρίου 2001 και οι πόλεμοι που ακολούθησαν δημιουργούν αρνητικό κλίμα για τον παγκόσμιο τουρισμό. Οι αφίξεις της περιόδου δείχνουν ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες δεν είχαν σχεδόν καμία θετική επίπτωση στον ελληνικό τουρισμό. Η υπόθεση που υιοθετείται στην παρούσα μελέτη είναι ότι πολύ δύσκολα μπορεί να αντιστραφεί αυτό το αρνητικό κλίμα και οι επιπτώσεις στον ελληνικό τουρισμό από τους Ολυμπιακούς Αγώνες θα είναι σχετικά μικρές, τουλάχιστον μικρότερες από τις άλλες επιπτώσεις των ολυμπιακών εγκαταστάσεων και του εξοπλισμού. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες δεν έχουν μόνο οικονομικές επιδράσεις αλλά και σημαντικά κοινωνικά οφέλη που οφείλονται στην κληρονομιά που αφήνουν οι ολυμπιακές εγκαταστάσεις και οι άλλοι εξοπλισμοί. Στο προηγούμενο κεφάλαιο έγινε μία ανάλυση κόστους-οφέλους, η οποία συμπεριλάμβανε και το κοινωνικό όφελος, για κάθε εγκατάσταση. Στο παρόν κεφάλαιο, εξετάζεται το σύνολο των οικονομικών και κοινωνικών ωφελειών που προκύπτουν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Σκοπός του παρόντος κεφαλαίου είναι η ποσοτική εκτίμηση της επίδρασης των Ολυμπιακών Αγώνων στην οικονομική μεγέθυνση (ΑΕΠ) και την απασχόληση. Το κεφάλαιο οργανώνεται σε έξι μέρη, συμπεριλαμβανομένης και της εισαγωγής. Στο δεύτερο μέρος υπολογίζεται το συνολικό κοινωνικό και οικονομικό κόστος, το οικονομικό και κοινωνικό όφελος και το ποσοστό κοινωνικής απόδοσης των Ολυμπιακών Εγκαταστάσεων. Στο τρίτο μέρος εξετάζεται η οικονομική επίδραση των ολυμπιακών εξοπλισμών για την περίοδο Στο τέταρτο μέρος αναλύεται η τουριστική επίδραση για την οκταετία , τόσο για την Αττική όσο και για το σύνολο της χώρας. Στο πέμπτο μέρος παρουσιάζονται οι άμεσες και οι πολλαπλασιαστικές επιδράσεις των υποδομών, του εξοπλισμού και των τουριστικών αφίξεων στην οικονομική μεγέθυνση της χώρας και στην απασχόληση για την περίοδο Τέλος, στο έκτο μέρος δίνονται τα συμπεράσματα Κοινωνικό και Οικονομικό Όφελος Ο Πίνακας 6.1 δίνει τα συνολικά κόστη, τα συνολικά έσοδα και τα συνολικά κοινωνικά οφέλη από την μεταολυμπιακή αξιοποίηση των εγκαταστάσεων που χρησιμοποιήθηκαν για την φιλοξενία των Ολυμπιακών Αγώνων. Η οικονομική επίδραση των εγκαταστάσεων είναι μεγαλύτερη από αυτή των εξοπλισμών και των τουριστικών δαπανών. Το πιο σημαντικό είναι ότι η επίδραση των εγκαταστάσεων έχει μια μόνιμη και σταθερή επίπτωση για όλη την περίοδο εξέτασης, ενώ οι άλλες σχεδόν εξανεμίζονται με το τέλος τη περιόδου (2011). Σε μεγάλο βαθμό, η αξιοποίηση και η μεγιστοποίηση των κοινωνικών και οικονομικών ωφελειών των ολυμπιακών εξοπλισμών εξαρτάται από τη σωστή μεταολυμπιακή διαχείριση των εγκαταστάσεων. 222

3 Κεφάλαιο 6: Συνολικές Μεταολυμπιακές Οικονομικές Επιδράσεις Πίνακας 6.1 Κοινωνικό και Οικονομικό Όφελος των Ολυμπιακών Εγκαταστάσεων (σε εκατομμύρια ευρώ) Κατηγορία Περιγραφή Ποσό Κόστος Κόστος Απόσβεσης Επένδυσης 1 76,2 Κόστος Συντήρησης Εγκαταστάσεων 182,0 Κόστος Λειτουργίας Εγκαταστάσεων 115,4 Συνολικό Ετήσιο Κόστος 373,5 Έσοδα 2 Σενάριο 1: Δημόσια Χρήση 373,5 Σενάριο 2: Δημόσια και Ιδιωτική Χρήση 399,7 Σενάριο 3: Ιδιωτική Χρήση 466,9 Συνολικά Πλεονάσματα / Κέρδη Σενάριο 1: Δημόσια Χρήση 0,0 Σενάριο 2: Δημόσια και Ιδιωτική Χρήση 26,1 Σενάριο 3: Ιδιωτική Χρήση 93,4 Ποσοστό Οικονομικής Απόδοσης Σενάριο 1: Δημόσια Χρήση 0,00% Σενάριο 2: Δημόσια και Ιδιωτική Χρήση 1,14% Σενάριο 3: Ιδιωτική Χρήση 4,09% Κοινωνικό Όφελος Τοπικό Κοινωνικό Όφελος 193,1 Κοινωνικό Όφελος Νομών 489,0 Κοινωνικό Όφελος Χώρας 54,8 Συνολικό Κοινωνικό Όφελος 736,9 Κοινωνικό Πλεόνασμα Συνολικό Κοινωνικό Όφελος Συνολικό Ετήσιο Κόστος 363,4 Ποσοστό Κοινωνικής Απόδοσης Κοινωνικό Πλεόνασμα / Συνολικό Κόστος Επενδύσεων (%) 15,90% 1 Συνολικό Κόστος Επενδύσεων ευρώ. 2 Στα έσοδα περιλαμβάνονται και οι ενισχύσεις από τον προϋπολογισμό του κράτους και άλλων δημόσιων φορέων (π.χ. Δήμοι) Ο πιο σημαντικός δείκτης κοινωνικής απόδοσης του Πίνακα 6.1, είναι το ποσοστό κοινωνικής απόδοσης των έργων που είναι 16%, το οποίο, σε σύγκριση με άλλες μελέτες είναι πολύ μικρό. Το μικρό ποσοστό οφείλεται, εν μέρει, στις συντηρητικές εκτιμήσεις που έγιναν για τα τοπικά, περιφερειακά και συνολικά κοινωνικά οφέλη των ολυμπιακών εγκαταστάσεων. Ακόμη, όμως, και αν υιοθετούνταν οι πιο μεγάλες τιμές της διεθνούς βιβλιογραφίας των κοινωνικών ωφελειών, το ποσοστό δεν θα ήταν αντίστοιχο του μεγέθους ανάλογων εγκαταστάσεων σε άλλες χώρες. Συνεπώς, το μικρότερο ποσοστό μπορεί να ερμηνευθεί ότι πολλές από τις ολυμπιακές εγκαταστάσεις δεν έχουν κανένα κοινωνικό όφελος και γίνονται μονάχα για την ικανοποίηση της συμβατικής υποχρέωση της χώρας της τέλεσης των Αγώνων. Σε διαφορετική περίπτωση δεν θα έπρεπε να γίνουν. Το συμπέρασμα αυτό ενισχύεται και από το ποσοστό οικονομικής απόδοσης αυτών των επενδύσεων που σχετικά είναι χαμηλό, μέγιστο 4,09%, που και αυτό είναι εφικτό μόνο αν γίνει μία αποτελεσματική διαχείριση των εγκαταστάσεων μετά τους Αγώνες, που πρακτικά σημαίνει μεγιστοποίηση των εσόδων από τη λειτουργία τους. Το γεγονός, όμως, ότι πολλές από αυτές τις εγκαταστάσεις έχουν προβλεπόμενη δημόσια χρήση ή προβλεπόμενες ιδιωτικές δραστηριότητες δεν αφήνει πολλά περιθώρια για μεγαλύτερα ποσοστά οικονομικής απόδοσης. Για να μην παρερμηνευθούν τα μικρά κοινωνικά και οικονομικά οφέλη από τους Ολυμπιακούς Αγώνες θα πρέπει να γίνει μία σημαντική διευκρίνιση. Από πολλούς αναφέρεται ότι η Ελλάδα είναι η μικρότερη, σε έκταση και πληθυσμό, που ανέλαβε την 223

4 Αναπτυξιακές Επιδράσεις των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 οργάνωση σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων με τις μεγάλες απαιτήσεις που έχουν σε αριθμό αγωνισμάτων (αθλητών) και συνεπώς και σε υποδομές. Τι σημαίνει πρακτικά αυτό; Σημαίνει ότι για την Ελλάδα το οικονομικό και κοινωνικό κόστος είναι μεγαλύτερο από αυτό των ΗΠΑ, της Κίνας και της Αυστραλίας. Όταν γίνεται ένα γήπεδο στην Κίνα ή στην Αυστραλία ή στις ΗΠΑ, οι οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις είναι πολύ μεγαλύτερες λόγω συντριπτικά μεγαλύτερου πληθυσμού. Επίσης, μία χώρα με μεγάλο πληθυσμό, μπορεί να αναπτύξει το ίδιο αποτελεσματικά όλα τα ολυμπιακά αθλήματα και συνεπώς να αξιοποιήσει στο μέγιστο όλες τις Ολυμπιακές Εγκαταστάσεις, από ότι μία χώρα 11 εκατομμυρίων κατοίκων, που είναι η Ελλάδα. Συνεπώς, τα μικρά ποσοστά οικονομικής και κοινωνικής απόδοσης δικαιολογούνται, λόγω του μεγέθους της χώρας σε σχέση με το μέγεθος των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων. Στους προηγούμενους Αγώνες που οργάνωσε η Ελλάδα το 1896 συμμετείχαν 14 χώρες με 250 αθλητές και τους παρακολούθησαν 80 χιλιάδες θεατές. Το 2004 αναμένονται 201 εθνικές αποστολές, πάνω από 16 χιλιάδες αθλητές και πάνω από ένα εκατομμύριο θεατές αναμένεται να παρακολουθήσουν τους Αγώνες. Όπως ήδη αναφέρθηκε στη μεθοδολογία υπολογισμού των κοινωνικών ωφελειών (βλέπε προηγούμενο κεφάλαιο), οι οικονομικές επιδράσεις αποτελούν μέρος των κοινωνικού οφέλους. Οι οικονομικές επιδράσεις είναι σύνθετες και αποτελούνται από τις επιδράσεις των υποδομών (αθλητικών εγκαταστάσεων), των εξοπλισμών και του τουρισμού. Το πιο σημαντικό στοιχείο αυτών των επιδράσεων είναι ότι το μέγεθος τους εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη σωστή διαχείρισή τους. Από μόνες τους δεν πρόκειται αν αποφέρουν τίποτε και μάλιστα μπορεί να αποτελέσουν οικονομικό βάρος, μέσω της συντήρησης τους που ανεξαρτήτως εσόδων θα πρέπει να γίνεται. Τα οικονομικά οφέλη (έσοδα) από τους εξοπλισμούς υπολογίστηκαν στο προηγούμενο κεφάλαιο και συνυπολογίζονται στο παρόν κεφάλαιο ως μέρος της συνολικής οικονομικής επίδρασης των Ολυμπιακών Αγώνων. Στα επόμενα δύο μέρη του παρόντος κεφαλαίου υπολογίζονται οι οικονομικές επιπτώσεις των ολυμπιακών εξοπλισμών και του παρακινούμενου, λόγω των Ολυμπιακών Αγώνων, τουρισμού για την περίοδο Οικονομικές Επιδράσεις των Εξοπλισμών Ο Πίνακας 6.2 επιμερίζει τις οικονομικές επιπτώσεις των ολυμπιακών εξοπλισμών και άλλων συμπληρωματικών έργων στα οκτώ χρόνια της περιόδου Η πιο αναλυτική παρουσίαση αυτών των κατηγοριών επενδύσεων δαπανών έγινε στο τρίτο κεφάλαιο της μελέτης. Οι δημόσιες αυτές επενδύσεις πραγματοποιούνται την περίοδο πριν τους Ολυμπιακούς Αγώνες και πολλές θα έχουν υλοποιηθεί μέσα στο 2003 και το πρώτο εξάμηνο του Οι επιπτώσεις που θα έχουν στην μεταολυμπιακή περίοδο είναι άμεσες και έμμεσες. Η άμεση επίδραση αφορά την προσφορά καλύτερων δημόσιων υπηρεσιών από την χρησιμοποίηση των καλύτερων εξοπλισμών, π.χ. συγκοινωνίες, υγείας, πολιτισμού, ασφάλειας, ενέργειας κ.λπ. Τα έργα αυτά μπορούν να θεωρηθούν ως επενδύσεις των οποίων η οικονομική βιωσιμότητα διαρκεί για μία μικρότερη περίοδο από αυτή των 30 χρόνων για τις αθλητικές εγκαταστάσεις. Χωρίς να επηρεάζονται σημαντικά τα αποτελέσματα της έρευνας η απόσβεση αυτή υποθέτεται ότι συντελείται μέσα στο χρονικό περιθώριο των οκτώ χρόνων. Σε αντίθεση με τις ολυμπιακές εγκαταστάσεις, ο επιμερισμός αυτός είναι φθίνων και σχεδόν εξανεμίζεται με το τέλος της περιόδου. Δεν είναι ίδια η οικονομική απαξίωση ενός πάρκου με ενός πυροσβεστικού μηχανήματος. Το πρώτο δεν απαξιώνεται ποτέ ενώ το δεύτερο οικονομικά και τεχνολογικά έχει απαξιωθεί μέσα σε μία δεκαετία. 224

5 Κεφάλαιο 6: Συνολικές Μεταολυμπιακές Οικονομικές Επιδράσεις Οι έμμεσες επιδράσεις μετρώνται με τον πολλαπλασιαστή και θεωρούνται ότι θα έχουν την ίδια έμμεση επίπτωση, σε ετήσια βάση, όπως και τα έσοδα από τους ολυμπιακούς εξοπλισμούς. Ο πολλαπλασιαστής αυτών των δημόσιων επενδύσεων είναι 1,6 και χρησιμοποιείται στο πέμπτο μέρος του παρόντος κεφαλαίου για να υπολογισθούν οι επιδράσεις στο ΑΕΠ και την απασχόληση. Πίνακας 6.2 Δαπάνες Εξοπλισμού και Άλλων Συμπληρωματικών Παρεμβάσεων (σε εκατομμύρια ευρώ) Κατηγορίες Δαπανών Κόστος Ετήσια Επίδραση 1 Συγκοινωνιακά έργα (έργα ολυμπιακής προετοιμασίας και έργα εθνικών επιλογών) ,2 148,3 129,7 111,2 92,7 74,1 55,6 37,1 18,5 2 Υποδομές ενέργειας 106,7 23,7 20,7 17,8 14,8 11,9 8,9 5,9 3,0 3 Έργα Οργανισμού Λιμένα Πειραιά 14,7 3,3 2,9 2,5 2,0 1,6 1,2 0,8 0,4 4 Ολυμπιακές αναπλάσεις (έργα ολυμπιακής προετοιμασίας, έργα εθνικών επιλογών, ενοποίηση αρχαιολογικών χώρων) 239,9 53,3 46,6 40,0 33,3 26,7 20,0 13,3 6,7 5 Εξοπλισμός Υπουργείου Μεταφορών και Συγκοινωνιών 57,0 12,7 11,1 9,5 7,9 6,3 4,8 3,2 1,6 6 Πρόγραμμα Ολυμπιακής Ασφάλειας 552,0 122,7 107,3 92,0 76,7 61,3 46,0 30,7 15,3 7 Έργα και Εξοπλισμοί Υπουργείου Εθνικής Άμυνας 31,1 6,9 6,0 5,2 4,3 3,5 2,6 1,7 0,9 8 Έργα και Εξοπλισμοί Υπουργείου Υγείας και Πρόνοιας 110,4 24,5 21,5 18,4 15,3 12,3 9,2 6,1 3,1 9 Έργα "Ελλάδα 2004" 1.079,8 360,8 102,7 102,7 102,7 102,7 102,7 102,7 102,7 10 Ολυμπιακή Εκπαίδευση ΥΠΕΠΘ 29,3 29,3 11 Εξοπλισμός Υπουργείου Δικαιοσύνης 5,9 1,3 1,1 1,0 0,8 0,7 0,5 0,3 0,2 12 Έργα Υπουργείου Πολιτιισμού (Παραολυμπιακοί αγώνες, δράσεις σύγχρονου πολιτισμού, πολιτιστική ολυμπιάδα Αττικής, ηλεκτρονικό δίκτυο πληροφόρησης) 181,9 181,9 13 Έργα Ολυμπιακής Προβολής 44,0 44,0 ΣΥΝΟΛΟ 3.119, ,7 449,8 400,2 350,6 301,0 251,5 201,9 152,3 Η τρίτη στήλη του παραπάνω πίνακα παρουσιάζει το κόστος υλοποίησης των συγκεκριμένων επενδυτικών κατηγοριών, σύμφωνα με την αντίστοιχη ενότητα και τους πίνακες του τρίτου κεφαλαίου. Μέρος των δαπανών, και ιδιαίτερα δράσεις προβολής, Ολυμπιακής Εκπαίδευσης, πολιτισμού και οι Παραολυμπιακοί Αγώνες δεν επιμερίζονται χρονικά, αλλά θεωρείται ότι πραγματοποιούνται στο σύνολό τους κατά την περίοδο διεξαγωγής των Ολυμπιακών Αγώνων (μόνο το έτος 2004). Οι υπόλοιπες δαπάνες επιμερίζονται σε μία περίοδο επτά χρόνων μετά τα 2004 με φθίνοντα ρυθμό απόσβεσης στην περίοδο αυτή. 225

6 Αναπτυξιακές Επιδράσεις των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 Εναλλακτικά, οι δαπάνες αυτές θα μπορούσαν να θεωρηθούν λειτουργικές-οργανωτικές δαπάνες και να ενσωματωθούν όλες στον πρώτο χρόνο της περιόδου κάτι το οποίο γίνεται για τις δαπάνες του Υπουργείου Παιδείας στο πλαίσιο του Προγράμματος Ολυμπιακής Εκπαίδευσης, τα έργα του Υπουργείου Πολιτισμού και για τις δαπάνες προβολής των Ολυμπιακών Αγώνων. Η επιλογή του επιμερισμού είναι μεθοδολογικά πιο σωστή, διότι μπορεί να αποτελούν «καταναλωτικές» δαπάνες μερικών Υπουργείων, αλλά η «κατανάλωσή» τους δεν εξαντλείται την περίοδο αγορά τους. 1 Σε κάθε περίπτωση, η συνολική μακροοικονομικά επίπτωση δεν αλλάζει, απλώς διαφοροποιείται η επίπτωση από χρόνο σε χρόνο. Τα ποσά του Πίνακα 6.2 αφορούν σταθερές τιμές ευρώ Η συνολική δαπάνη των εξοπλισμών ανέρχεται στα 3,1 δισεκατομμύρια ευρώ, με το μεγαλύτερο μέρος της δαπάνης, ένα δισεκατομμύριο ευρώ, να πραγματοποιείται το πρώτο έτος. Τη μεγαλύτερη επίπτωση έχει τα έργα στο πλαίσιο του Προγράμματος Ελλάδα 2004, με ένα συνολικό κόστος επένδυσης το 1,08 δισεκατομμύρια ευρώ, το ένα-τρίτο του συνολικού ποσού των δαπανών εξοπλισμού και συμπληρωματικών παρεμβάσεων. Με δεδομένο ότι η δαπάνη αυτή πραγματοποιείται στην εκτός Αττική, Ελλάδα η επίπτωση αυτή αντισταθμίζει, έστω και μερικώς, τις μεγάλες επενδύσεις που γίνονται στην Αττική, ενόψει των Ολυμπιακών Αγώνων του Η δεύτερη μεγαλύτερη δαπάνη είναι τα συγκοινωνιακά έργα που έχουν προϋπολογισθεί στο ποσό των 700 περίπου εκατομμυρίων ευρώ και ακολουθούν οι δαπάνες του προγράμματος ολυμπιακής ασφάλειας. Οι αναπλάσεις και ο πολιτισμός, με 240 και 182 εκατομμύρια ευρώ αντίστοιχα, αποτελούν σημαντικές δημόσιες δαπάνες. Μικρότερα αλλά σημαντικά ποσά διατίθενται για την ενέργεια και την υγεία που ξεπερνούν τα 100 εκατομμύρια ευρώ Τουριστικές Επιδράσεις Μία από τις σημαντικότερες επιδράσεις που έχουν οι Ολυμπιακοί Αγώνες, κυρίως για τις μικρές φιλοξενούντες χώρες, είναι η προβολή που απολαμβάνουν από τα παγκόσμια μέσα επικοινωνίας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μία αύξηση της επιθυμίας των αλλοδαπών να επισκεφθούν τη χώρα, όχι μόνο στη διάρκεια των Αγώνων, αλλά και την περίοδο πριν και μετά τους Αγώνες. Η τουριστική επίδραση ξεκινάει από τη χρονική στιγμή της ανακοίνωσης της ΔΟΕ μέχρι ένα μακρύ χρονικό διάστημα μετά τους Αγώνες. Για τη Βαρκελώνη αυτό το μακρύ χρονικό διάστημα δεν έχει τελειώσει ακόμη, αν και έχουν περάσει 12 χρόνια από την τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων. Η τουριστική επίδραση μεγιστοποιείται όταν πληρούνται συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Απαραίτητη προϋπόθεση για τη μεγιστοποίηση των τουριστικών ωφελειών είναι η κατάστρωση ενός στρατηγικού σχεδίου μάρκετινγκ προβολής της χώρας στο εξωτερικό και η άμεση εφαρμογή του από τη στιγμή της ανακοίνωσης από τη ΔΟΕ. Στην περίπτωση της Αθήνας έπρεπε να είχε γίνει από το Δυστυχώς, μέχρι σήμερα (Σεπτέμβριος 2003), κανένα τέτοιο σχέδιο δεν έχει εφαρμοστεί. Είναι γνωστό σε όλους ότι η διαφημιστική δαπάνη είναι επενδυτική δαπάνη και τα αποτελέσματα της δεν φαίνονται αμέσως. Απαιτείται ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα συστηματικής παρέμβασης για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες ήταν μια μεγάλη ευκαιρία που έχει ήδη χαθεί. Οι οποιοσδήποτε επιπτώσεις, που εκτιμώνται ότι είναι ήδη μικρές, θα έρθουν από μόνες τους και από πρωτοβουλίες μεμονωμένων φορέων. 1 Η διάκριση αυτή είναι κλασική στην μακροοικονομική ανάλυση της καταναλωτικής συμπεριφοράς. 226

7 Κεφάλαιο 6: Συνολικές Μεταολυμπιακές Οικονομικές Επιδράσεις Η δεύτερη προϋπόθεση για την πλήρη τουριστική αξιοποίηση των Ολυμπιακών Αγώνων είναι η τέλεση Αγώνων χωρίς προβλήματα. Αν υπάρχουν οργανωτικά, κυρίως, προβλήματα ή, ακόμη πιο σημαντικό, προβλήματα στη φιλοξενία των αθλητών και των θεατών στην ευρύτερη περιοχή της Ελλάδος και όχι μόνο στις ολυμπιακές εγκαταστάσεις, τότε το αποτέλεσμα για τον τουρισμό θα είναι καταστροφικό. Σε αυτή την περίπτωση, η τουριστική επίπτωση θα είναι αρνητική. Η αρνητική δημοσιοποίηση που θα γίνει, που πουλάει και περισσότερο από μία παρουσίαση θετικών στοιχείων, θα έχει ως αποτέλεσμα οι Ολυμπιακοί Αγώνες όχι μόνο να μη φέρουν περισσότερους και εισοδηματικά καλύτερους τουρίστες, αλλά θα αποτρέψει και εκείνους που θα ερχόντουσαν στην Ελλάδα και χωρίς τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Μία τρίτη προϋπόθεση είναι το πολιτικό κλίμα που επικρατεί στη διεθνή σκηνή. Αν το κλίμα είναι ευνοϊκό και υπάρχει ένα αίσθημα ασφάλειας στις διεθνείς μεταφορές, τότε ο τουρισμός ανθεί. Αντιθέτως, αν έχουμε τρομοκρατικές ενέργειες και πολέμους, ο κόσμος δεν ταξιδεύει ούτε για επαγγελματικούς λόγους πόσο μάλλον για λόγους τουριστικής αναψυχής. Η μικρή επίπτωση που είχαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2004 την περίοδο , οφείλεται και στο γεγονός ότι το διεθνές πολιτικό σκηνικό δεν ήταν ευνοϊκό, ιδιαιτέρως μετά το Μία τέταρτη προϋπόθεση είναι η παγκόσμια οικονομία. Ο διεθνής τουρισμός επηρεάζεται σημαντικά από τον οικονομικό κύκλο. Αν η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται σε ύφεση, ο πρώτος κλάδος που πλήττεται είναι αυτός του παγκόσμιου τουρισμού. Αν το έτος τέλεσης των Ολυμπιακών Αγώνων και την περίοδο αμέσως μετά τους Αγώνες, η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται σε ύφεση, τότε η επίδραση θα είναι μικρή. Πάντως, η επίδραση αυτή θα είναι συγκυριακή, διότι αν οι Αγώνες γίνουν με πολύ καλή οργάνωση και δεν δημιουργηθεί κανένα πρόβλημα που θα δυσφημούσε τη χώρα, τότε οι υποδομές και οι εξοπλισμοί που αφήνουν ως κληρονομιά οι Αγώνες θα έχουν, μακροχρόνια, θετική επίπτωση στην αύξηση του τουριστικού ρεύματος από το εξωτερικό. Μάλιστα, οι Ολυμπιακοί Αγώνες προσελκύουν υψηλού εισοδήματος τουρίστες και την μεταολυμπιακή περίοδο που πραγματοποιούν ταξίδια για επαγγελματικούς λόγους, αλλά και για αναψυχή. Μία πέμπτη προϋπόθεση για την πλήρη τουριστική αξιοποίηση των Ολυμπιακών Αγώνων είναι η κατάσταση που επικρατεί στην χώρα τέλεσης των Αγώνων. Πολιτικές αναταραχές και φυσικές καταστροφές δεν μπορούν να αντισταθμιστούν από τους τελειότερους Αγώνες και από την καλύτερη δυνατή παγκόσμια προβολή που μπορούν να τύχουν. Σε αυτές περιπτώσεις, απαιτείται πολύ καλή διαχείριση κρίσεων, από τους υπεύθυνους της τουριστικής πολιτικής της χώρας, κράτος και φορείς. Οι παραπάνω προϋποθέσεις αναδεικνύουν τη δυσκολία που αντιμετωπίζει ο ερευνητής στις εκτιμήσεις που θα πρέπει να κάνει για των υπολογισμό των τουριστικών επιπτώσεων από την τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων. Για την εκτίμηση των τουριστικών επιδράσεων των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 έχουν γίνει δύο μελέτες από το ΙΤΕΠ το 1999 και το ΚΕΠΕ το 2001 και αφορούσαν μία περίοδο πρόβλεψης στην πρώτη και στη δεύτερη. Τρία σενάρια υιοθετηθήκανε και στις δύο μελέτες. Για τους σκοπούς της παρούσης μελέτης μας ενδιαφέρει το σενάριο που σήμερα με τα πραγματικά στοιχεία των αλλοδαπών αφίξεων του 2002 έχει τη μικρότερη απόκλιση. Ο Πίνακας 6.3 δίνει τα πραγματικές αφίξεις αλλοδαπών τουριστών για την περίοδο και τις αντίστοιχες αποκλίσεις από τα 6 σενάρια των δύο μελετών. Το σενάριο που ελαχιστοποιεί το σφάλμα πρόβλεψης είναι το δεύτερο του ΙΤΕΠ με μέσο ετήσιο σφάλμα μία υπερεκτίμηση κατά 255 χιλιάδες αφίξεις. Να σημειωθεί ότι αυτό το σενάριο είχε θεωρηθεί και από το ΙΤΕΠ ως το επικρατέστερο. Τα άλλα δύο σενάρια του ΙΤΕΠ έχουν υπερδιπλάσιο αντίστοιχο σφάλμα, ενώ του ΚΕΠΕ το 227

8 Αναπτυξιακές Επιδράσεις των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 σφάλμα είναι υπερτριπλάσιο. Αντίστοιχες είναι και οι εκτιμήσεις για το σενάριο αφίξεων στην Αττική. Πίνακας 6.3 Πραγματικές Αλλοδαπές Αφίξεις και Αποκλίσεις από Προβλεπόμενες, ΕΤΟΣ Πραγματικές Αφίξεις ITEΠ 1 ITEΠ 2 ITEΠ 3 ΚΕΠΕ 1 ΚΕΠΕ 2 ΚΕΠΕ * ΣΥΝΟΛΟ ΜΕΣΟΣ ΟΡΟΣ * Σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΕΟΤ, βλέπε ΕΟΤ (2002, σ. 19) Τα σενάρια αυτά που έγιναν με βάση τα στοιχεία μέχρι το 1997 και αφορούσαν τις επιπτώσεις για την περίοδο στηρίζονται στην εκτίμηση των αλλοδαπών τουριστικών αφίξεων, χωρίς τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Οι εκτιμήσεις αυτές παρουσιάζονται στην πρώτη στήλη του Πίνακα 6.4 για την περίοδο Στον Πίνακα 6.4 δίνονται οι παρακινούμενες, λόγω των Ολυμπιακών Αγώνων, αφίξεις αλλοδαπών τουριστών στην Ελλάδα και στην Αττική την περίοδο Κατά μέσο όρο, ο ετήσιος αριθμός παρακινούμενων αφίξεων είναι 450 χιλιάδες, εκ των οποίων οι 93 χιλιάδες αφορούν την Αττική. Συνολικά, την περίοδο των οκτώ χρόνων, , θα έρθουν στην Ελλάδα 3,6 εκατομμύρια τουρίστες παρακινούμενοι από τους Ολυμπιακούς Αγώνες, εκ των οποίων οι 740 χιλιάδες θα είναι τουρίστες της Αττικής. Πάντως τα στοιχεία δείχνουν (βλέπε Πίνακα 6.3) ότι το σενάριο αυτό υπερεκτιμάει τις αφίξεις που μπορεί να οφείλεται στην έλλειψη μιας έστω και ελάχιστης προσπάθειας συστηματικής προβολής της χώρας με αφορμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Η πραγματοποίηση αυτού του σεναρίου προϋποθέτει ότι δεν θα υπάρχουν προβλήματα οργάνωσης και φιλοξενίας των Αγώνων που θα έδιναν αφορμή για αρνητικά δημοσιεύματα στο διεθνή τύπο. Πίνακας 6.4 Παρακινούμενες και Συνολικές Αφίξεις Αλλοδαπών Επισκεπτών, Έτος Χωρίς Ο.Α. Παρακινού μενες Συνολικές με Ο.Α. Δαπάνη από παρακινούμενες αφίξεις - Ελλάδα (εκατομμύρια ευρώ) Παρακινούμε νες Αφίξεις - Αττική Δαπάνη από παρακινούμενες αφίξεις - Αττική (εκατ. Ευρώ) Σύνολο Μέσος Όρος

9 Κεφάλαιο 6: Συνολικές Μεταολυμπιακές Οικονομικές Επιδράσεις Όπως είναι αναμενόμενο, οι αφίξεις των αλλοδαπών τουριστών μεγιστοποιούνται το έτος τέλεσης των Αγώνων, το Η επίδραση των Ολυμπιακών Αγώνων εκτιμάται ότι το έτος τέλεσης των Αγώνων θα φθάσει πανελλαδικά στις 807 χιλιάδες και για την Αττική στις 178 χιλιάδες. Ο αφίξεις αυτές θα φθίνουν προοδευτικά και θα φθάσουν στις 170 χιλιάδες το Για τη μέτρηση των οικονομικών επιπτώσεων, υποθέτουμε ότι μέση διαμονή είναι 12 μέρες και ημερήσια δαπάνη ανέρχεται σε 150, τιμές Οι οικονομικές τουριστικές επιπτώσεις για την Ελλάδα και την Αττική είναι αντίστοιχες αυτών των τουριστικών αφίξεων. Οι οικονομικές επιδράσεις από την αύξηση του τουρισμού, λόγω των Ολυμπιακών Αγώνων, μεγιστοποιούνται το έτος τέλεσης των Αγώνων. Το 2004 τα επιπρόσθετα τουριστικά έσοδα (δαπάνες αλλοδαπών τουριστών) εκτιμάται ότι θα ανέρθουν στο ποσό των 1,45 δισεκατομμύρια ευρώ για το σύνολο της χώρας, εκ των οποίων 320 εκατομμύρια θα πραγματοποιηθεί στην Αττική. Η συνολική επίπτωση, για όλη την περίοδο, ανέρχεται στο 6,5 δισεκατομμύρια ευρώ για την Ελλάδα και στα 1,3 δισεκατομμύρια ευρώ για την Αττική. Οι τουριστικές οικονομικές επιδράσεις έχουν σημαντικές μακροοικονομικές επιδράσεις (ΑΕΠ και απασχόληση) για χώρα και την Αττική. Η ανάλυση των μακροοικονομικών επιδράσεων του τουρισμού, μαζί με τις αντίστοιχες επιδράσεις των ολυμπιακών εγκαταστάσεων και των εξοπλισμών, γίνεται στο επόμενο μέρος του παρόντος κεφαλαίου Επιδράσεις στην Οικονομική Μεγέθυνση και την Απασχόληση Οι επιμέρους οικονομικές επιδράσεις των Ολυμπιακών Αγώνων μπορούν να αθροισθούν για να δώσουν μία εικόνα της συνολικής, μακροοικονομικής, επίδρασης των Αγώνων. Η άμεση επίπτωση δίνεται στον Πίνακα 6.5 και η πολλαπλασιαστική στον Πίνακα 6.6. Επίσης, γίνεται διάκριση μεταξύ της Αττικής, της περιφέρειας και του συνόλου της χώρας. Η παρουσίαση των αναλύσεων γίνεται για τις πολλαπλασιαστικές επιδράσεις. Αντίστοιχη είναι και η ανάλυση για τις άμεσες επιδράσεις. Θα πρέπει να αναφερθεί ότι οι πολλαπλασιαστές που επιλέγονται, 1,6 για τις επενδυτικές δαπάνες και 1,4 για τον τουρισμό αποτελούν τις κατώτερες εκτιμήσεις αντίστοιχων μελετών της διεθνούς εμπειρίας. Πίνακας 6.5 Σύνολο Οικονομικής Δραστηριότητας, Έτος Έσοδα από την Αξιοποίηση των Εγκαταστάσεων (σε εκατομμύρια ευρώ) Δαπάνες Συντήρησης Εξοπλισμού (σε εκατομμύρια ευρώ) Τουριστικά Έσοδα (σε εκατομμύρια ευρώ) Συνολική Δαπάνη (σε εκατομμύρια ευρώ) % ΑΕΠ - Απασχόληση πρόβλεψη (χιλιάδες) 2003 Α Π Ε Α Π Ε Α Π Ε Α Π Ε Ε Ε ,89% ,45% ,24% ,06% ,84% ,83% ,61% ,58% 22 ΣΥΝΟΛΟ ,49% 320 Μέσος Όρος ,06% 40,0 229

10 Αναπτυξιακές Επιδράσεις των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 Η οικονομική δραστηριότητα περιλαμβάνει πρώτα από όλα τα έσοδα που προέρχονται από τη λειτουργία των ολυμπιακών εγκαταστάσεων κατά την περίοδο Έχει ήδη τονιστεί ότι κάθε εγκατάσταση θα έχει διαφορετικό καθεστώς διαχείρισης και συνεπώς διαφορετικά επίπεδα εσόδων και κερδών μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Στο τέταρτο κεφάλαιο και συγκεκριμένα στην ανάλυση κόστους οφέλους για κάθε αθλητικό ή μη χώρο παρουσιάστηκε το σενάριο που θεωρείται πιθανότερο ή προβλέπεται ήδη, μεταξύ της δημόσιας, της ιδιωτικής και της μικτής χρήσης. Τα έσοδα που παρουσιάζονται εδώ λαμβάνουν υπόψη τα πιθανά αυτά σενάρια και αντιπροσωπεύουν μια σταδιακή επίτευξη των εσόδων που αντιστοιχούν σε ένα τυπικό έτος (πίνακες πέμπτου κεφαλαίου). Ειδικότερα, θεωρούμε ότι όλες οι εγκαταστάσεις ξεκινούν το 2004 από έσοδα στο επίπεδο του κόστους λειτουργίας, και το επίπεδο αυτό διατηρείται για τις εγκαταστάσεις που θα έχουν δημόσια χρήση. Στη συνέχεια, στις περιπτώσεις των μικτών χρήσεων, τα έσοδα του επιπέδου 7% του πέμπτου κεφαλαίου επιτυγχάνονται από το τέταρτο έτος (από 2007), ενώ στην ιδιωτική εκμετάλλευση, το επίπεδο 25%, που αντιστοιχεί στους πίνακες του προηγούμενου κεφαλαίου, επιτυγχάνεται σταδιακά μέχρι το Όσον αφορά στις δαπάνες συντήρησης του εξοπλισμού και τις τουριστικές δαπάνες για την περίοδο , τα ποσά προκύπτουν από τις αντίστοιχες ενότητες του παρόντος κεφαλαίου (Πίνακες 6.2 & 6.4). Οι επιπτώσεις στο ΑΕΠ υπολογίζονται με βάση το ΑΕΠ του 2003 (πρόβλεψη 150,5 δισ. ευρώ) και η δημιουργούμενη απασχόληση προκύπτει από τη συνολική δαπάνη με βάση την παραγωγικότητα της εργασίας (μία θέση εργασίας αντιστοιχεί σε ευρώ δαπάνης). Τα πιο σημαντικά συμπεράσματα των μακροοικονομικών επιδράσεων των Ολυμπιακών Αγώνων την μεταολυμπιακή περίοδο, , αφορούν την οικονομική μεγέθυνση, την απασχόληση και την περιφερειακή τους κατανομή. Το 2004, το έτος τέλεσης των Αγώνων, η οι Ολυμπιακοί Αγώνες προσθέτουν 1,86% στο ποσοστό αύξησης του ΑΕΠ και δημιουργούν 70 χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας (πίνακας 6.5). Το 2005, η επίδραση αυτή μειώνεται στο 1,14% του ΑΕΠ και στις 43 χιλιάδες νέες θέσεις εργασίες. Στο τέλος της περιόδου εξέτασης, το 2011, οι Ολυμπιακοί Αγώνες προσθέτουν 0,6% στο ΑΕΠ της χώρας και δημιουργούν περί τις 24 χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας. Πίνακας 6.6 Πολλαπλασιαστικές Επιδράσεις στο Σύνολο της Οικονομικής Δραστηριότητας, Έτος Μεταολυμπιακή Οικονομική Επίπτωση Υποδομών (σε εκατομμύρια ευρώ) Μεταολυμπιακή Οικονομική Επίπτωση Εξοπλισμού και άλλων έργων (εκατομμύρια ευρώ) Μεταολυμπιακή Οικονομική Επίπτωση Τουριστικής Δαπάνης (εκατομμύρια ευρώ) πολλαπλασιαστής 1,6 πολλαπλασιαστής 1,6 πολλαπλασιαστής 1,4 Συνολική Μεταολυμπιακή Οικονομική Επίπτωση (εκατομμύρια ευρώ) % ΑΕΠ - πρόβλεψη 2003 Απασχόληση (χιλιάδες) Α Π Ε Α Π Ε Α Π Ε Α Π Ε Ε Ε ,83% ,15% ,84% ,58% ,27% ,25% ,93% ,88% 33 ΣΥΝΟΛΟ ,73% 479 Μέσος Όρος ,59% 59,9 230

11 Κεφάλαιο 6: Συνολικές Μεταολυμπιακές Οικονομικές Επιδράσεις Για το σύνολο της περιόδου, οι Ολυμπιακοί Αγώνες δημιουργούν 12 δισεκατομμύρια επιπρόσθετο ΑΕΠ, το οποίο σε ετήσια βάση αντιστοιχεί, κατά μέσο όρο, σε 1,5 δισεκατομμύριο ευρώ ή 1,02% του ΑΕΠ του Όσον αφορά στην απασχόληση, οι Ολυμπιακοί Αγώνες θα δημιουργήσουν την περίοδο , 308 χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας ή κατά μέσο όρο 38,5 χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας το χρόνο. Ο Πίνακας 6.6 δείχνει και την περιφερειακή διάρθρωση των οικονομικών επιδράσεων των Ολυμπιακών Αγώνων. Για την περιφέρεια της Ελλάδος, πολύ σημαντική μακροοικονομική επίπτωση έχει η δεύτερη κατηγορία των εξοπλισμών και των άλλων έργων, κυρίως λόγω του Προγράμματος Ελλάδα 2004 με 1,7 δισεκατομμύρια ευρώ, που όμως είναι οριακά μικρότερη από την οικονομική επίδραση του τουρισμού που ανέρχεται στα 1,79 δισεκατομμύρια ευρώ. Συνολικά η οικονομική δραστηριότητα που θα δημιουργηθεί στην εκτός Αττική Ελλάδα ανέρχεται στα 3,9 δισεκατομμύρια ευρώ, το οποίο αντιστοιχεί στο 31% της συνολικής μακροοικονομικής επίπτωσης των Ολυμπιακών Αγώνων. Αντίστοιχες είναι και οι επιπτώσεις στην απασχόληση. Από τις 308 χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας που θα δημιουργηθούν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες την περίοδο , οι 95 χιλιάδες θα δημιουργηθούν εκτός της Αττικής Συμπεράσματα Η ανάλυση του κεφαλαίου έδειξε ότι οι συνολικές οικονομικές επιπτώσεις των Ολυμπιακών Αγώνων που προκύπτουν από τις αθλητικές εγκαταστάσεις, τους απαραίτητους εξοπλισμούς και τον τουρισμό είναι πολύ σημαντικές και ανέρχονται 1,5 δισεκατομμύρια ευρώ κατά έτος την περίοδο , το οποίο αντιστοιχεί σε περίπου 1,02% του ΑΕΠ του Όσον αφορά στην απασχόληση, η μεταολυμπιακή επίπτωση των Ολυμπιακών Αγώνων ανέρχεται σε 38 χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας, με μέγιστη τιμή το 2004 όταν θα δημιουργηθούν 70 χιλιάδες θέσεις εργασίας. Συνολικά, για όλη την μεταολυμπιακή περίοδο εξέτασης, , οι Ολυμπιακοί Αγώνες θα δημιουργήσουν περί τις 308 χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας και 12 δισεκατομμύρια επιπλέον Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν σε τιμές Οι παραπάνω εκτιμήσεις θα μπορούσε να ήταν μεγαλύτερες, αν είχαν αξιοποιηθεί καλύτερα οι Ολυμπιακοί Αγώνες για την προσέλκυση αλλοδαπών τουριστών. Επίσης, οι οικονομικές αυτές επιδράσεις μπορεί να μην επιτευχθούν, αν οι εγκαταστάσεις και οι εξοπλισμοί δεν αξιοποιηθούν κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο στην μεταολυμπιακή περίοδο. Εκτός από την οικονομική επίπτωση, πολύ σημαντική είναι και η κοινωνική επίπτωση των εξοπλισμών που απαιτούνται για τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Το κοινωνικό όφελος είναι σχεδόν διπλάσιο από το κόστος των επενδύσεων για τα έργα, αλλά θεωρείται σχετικά μικρό, όταν συγκρίνεται με ανάλογες εκτιμήσεις που έχουν αναφερθεί στη διεθνή βιβλιογραφία. Το ποσοστό κοινωνικής απόδοσης ανέρχεται σε 15,9%, με ένα μικρό μέρος, όχι μεγαλύτερο του 4%, να αντιπροσωπεύει την οικονομική απόδοση των εγκαταστάσεων. Τέλος, πολύ σημαντική είναι και η οικονομική επίπτωση στην περιφέρεια της Ελλάδας. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του παρόντος κεφαλαίου της μελέτης, το 31% της οικονομικής μεγέθυνσης και των νέων θέσεων εργασίας θα πραγματοποιηθεί στην υπόλοιπο, εκτός Αττικής, Ελλάδα. Ο μεγάλος ωφελημένος για την περιφέρεια είναι ο τουρισμός, όπου θα δημιουργηθεί επιπλέον οικονομική δραστηριότητα της τάξης των 1,791 δισεκατομμύρια ευρώ ή σε ετήσια βάση 224 εκατομμύρια ευρώ. Πάντως, επειδή η Αττική δεν είναι ομοιόμορφη στην ανάπτυξη της, οι Ολυμπιακοί Αγώνες θα βοηθήσουν στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη των υποβαθμισμένων περιοχών της Αττικής, όπως τα Δυτικά Προάστια. Αν και η ανάλυση δεν μπορούσε να γίνει κατά κλάδους οικονομικής δραστηριότητας, οι 231

12 Αναπτυξιακές Επιδράσεις των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 μεγάλοι κερδισμένοι είναι ο κλάδος του τουρισμού και γενικότερα της ψυχαγωγίας και διασκέδασης. Ο κατασκευαστικός κλάδος παρουσιάζει ιδιαίτερη δραστηριότητα στην περίοδο πριν τους Ολυμπιακούς Αγώνες. 232