ΤΡΑΠΕΖΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ & ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΜΕΣΩ ΙΝΤΕRΝΕΤ

Transcript

1 ΤΡΑΠΕΖΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ & ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΜΕΣΩ ΙΝΤΕRΝΕΤ Παγκόσμια πλατφόρμα ενεργητικής επικοινωνίας & ηλεκτρονικού εμπορίου ΑΝΤΩΝΗΣ ΑΡΧΟΝΤΑΚΗΣ Τα τελευταία χρόνια αρχίζει και αναπτύσσεται μια νέα οικονομία μέσω του διαδικτύου Internet. Πρόκειται για ένα δίκτυο ενεργητικής επαφής ανάμεσα σε ανθρώπους, επιχειρήσεις και οργανισμούς, οι οποίοι διαθέτουν ένα ελάχιστο επίπεδο γνώσεων και ένα εξοπλισμό ιδιαίτερα μικρού κόστους. Ξεκίνησε ως ένα καθαρά επιστημονικό δίκτυο και σταδιακά μεταβάλλεται σε ένα παγκόσμιο ανοιχτό δίκτυο, όπου μεταξύ άλλων είναι δυνατό το ηλεκτρονικό εμπόριο μέσω του World Wide Web. Τη διαδικασία αυτή διευκολύνει η ανάπτυξη μεθόδων πληρωμής μέσω ηλεκτρονικού χρήματος και το γεγονός ότι μια σειρά από προϊόντα και υπηρεσίες που είναι εμπορεύσιμα στην αγορά είναι άυλα και δεν χρειάζονται φυσική μεταφορά (πχ πληροφορίες, προϊόντα ψυχαγωγικού & εκπαιδευτικού χαρακτήρα, software κλπ). Το ταμειακό μέρος κάθε εμπορικής πράξης μέσω του διαδικτύου είναι λογικό να διεκδικείται κατ αρχήν από τον τραπεζικό τομέα είτε αυτό αφορά πληρωμή μέσω τραπεζικού λογαρισμού, είτε πληρωμή μέσω τραπεζικής κάρτας. Το Internet και το ηλεκτρονικό εμπόριο εκτιμάται ότι θα γνωρίσουν μεγάλη ανάπτυξη στην επόμενη πενταετία. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι : Οι χρήστες του διαδικτύου από 28 εκατ το τέλος του 1996, θα φτάσουν τους 175 εκατ το τέλος του Οι πωλήσεις του ηλεκτρονικού εμπορίου μέσω INTERNET, ήταν $ 2,6 δις το 1996 και εκτιμάται ότι θα φτάσουν τα $ 220 το Ορισμένοι αισιόδοξοι αναλυτές προβλέπουν ότι στα πρώτα χρόνια του 21 ου αιώνα το 10% του παγκόσμιου εμπορίου θα διεξάγεται μέσω των ηλεκτρονικών δικτύων. Η ποιοτική διαφορά του ηλεκτρονικού εμπορίου από το παραδοσιακό έγκειται στο ότι : Οι αγοραστές μπορούν θεωρητικά να γνωρίζουν καλύτερα τις τιμές (σε ορισμένα άυλα αγαθά και την ποιότητα), μέσω συγκεντρωμένων πληροφοριών στην οθόνη του υπολογιστή τους. Προσφέρεται δηλαδή άμεση συγκρισιμότητα τουλάχιστον των τιμών σε ομοειδή προϊόντα. Η απόσταση της μίας αγοράς με την άλλη καταργείται, εφόσον όλες οι αγορές είναι προσπελάσιμες από ένα σημείο. Σε μεγάλο βαθμό τα ηλεκτρονικά δίκτυα εμπορίου & χρήματος καταργούν την έννοια τόπος και συμπιέζουν την έννοια χρόνος. Το απαιτούμενο κεφάλαιο για να παρουσιαστεί ένας επιχειρηματίας στην αγορά είναι σχετικά μικρό, σε σχέση με τα παραδοσιακά δίκτυα διανομής προϊόντων. Η επιτυχία στην αγορά των διακινούμενων αγαθών μέσω Internet, στηρίζεται κυρίως στην ταχύτητα εισόδου στην αγορά, στην προσαρμοστικότητα, στις ικανότητες και τις γνώσεις, στη έγκαιρη διάγνωση των αναγκών των πελατών και όχι στην ύπαρξη υψηλών κεφαλαίων, μεγέθους, παγκόσμιας χρηματοδότησης δικτύων πωλήσεων και ανάληψη μεγάλων επιχειρηματικών ρίσκων στη διανομή που χαρακτηρίζει τις παραδοσιακές αγορές. Στην παραδοσιακή αγορά μεταξύ του πελάτη και του παραγωγού μεσολαβεί συνήθως το χονδρικό εμπόριο και ο μεταπωλητής της λιανικής, οι οποίοι αυξάνουν το κόστος του προϊόντος και συχνά κατευθύνουν τις πωλήσεις, ενώ στην διαδικτυωμένη αγορά σταδιακά οι δύο αυτοί κρίκοι εξαφανίζονται και λειτουργεί μία άμεση σχέση εξυπηρέτησης των πελατών. Ωστόσο είναι γνωστά και τα προβλήματα ασφάλειας του διαδικτύου, η σταδιακή επίλυση των οποίων θα απογειώσει ουσιαστικά το ηλεκτρονικό εμπόριο. Παρά τον σκεπτικισμό που διακατέχει όλους μας για την εμπορική προοπτική του Internet, η πρόκληση είναι μεγάλη και πρέπει ν αποτελεί ο χώρος αυτός στρατηγική επιλογή για τις χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις. Σταδιακά διαμορφώνεται διεθνώς μια κρίσιμη μάζα χρήσης του διαδικτύου από τους πελάτες του χρηματοπιστωτικού τομέα, η οποία διαμορφώνει αντίστοιχα συναλλακτικά ήθη και πρότυπα καταναλωτικής συμπεριφοράς και επιτρέπει στις τράπεζες την επιχειρηματική εκμετάλευσή του. Οι τράπεζες άρχισαν να συνειδητοποιούν τις δυνατότητες του μέσου και την αγορά που αναπτύσσεται. Οι βασικοί λόγοι που επιτρέπουν να θεωρείται το διαδίκτυο είτε ως συμπληρωματικός μηχανισμός διανομής τραπεζικών προϊόντων & πληροφοριών, είτε ως ένα επιπλέον δίκτυο marketing είναι : Η αμφίδρομη επικοινωνία που εξασφαλίζει με τον πελάτη Η δυνατότητα μεταφοράς διαφορετικού τύπου πληροφοριών με ποικίλες μορφές Τα περιθώρια προσαρμοστικότητας της επικοινωνίας με τον πελάτη ανάλογα με τις ανάγκες και τις συνήθειές του Το ιδιαίτερα χαμηλό κόστος των συναλλαγών

2 ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΚΟΣΤΟΥΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΗΣ ΕΙΔΟΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΗΣ Κόςτος συναλλαγών Μ.ΒΡΕΤΑΝΙΑ (*) ΗΠΑ (**) Τραπεζικό κατάστημα 0,64 λίρες $ 1.07 Τηλέφωνο 0,32 λίρες $ 0,54 Μέσω ΑΤΜ 0,27 λίρες $ 0,27 Μέσω PC (Home banking) $ 0,15 INTERNET 0,05 λίρες $ 0,10 (*) Natwest group BRC (**) Booz, Allen & Hamilton 1997 Πως διαμορφώνεται σήμερα η κατάσταση To 1997 λειτουργούσαν στο διαδίκτυο, περισσότερα από σημεία λιανικών τραπεζικών υπηρεσιών (retail banking sites) και 500 περίπου σημεία για υπηρεσίες με επιχειρήσεις (corporate banking sites). Στο τέλος της δεκαετίας υπολογίζεται ότι θα λειτουργούν πάνω από σημεία στο WEB, ενώ περισσότερα από το 60% των σημείων λιανικών τραπεζικών εργασιών και περισσότερα από το 80% των σημείων για επιχειρήσεις θα προσφέρουν εξελιγμένες δυνατότητες αμφίδρομης επαφής με τις τράπεζες, με πολλαπλές δυνατότητες υπηρεσιών. Σήμερα τα περισσότερα τραπεζικά σημεία στο Internet προσφέρουν συνήθως πληροφόρηση για τα προϊόντα και τις διαδικασίες συναλλαγής με την τράπεζα (εναλλακτική μορφή marketing), πληροφόρηση για τα υπόλοιπα των λογαριασμών και των επενδυτικών προϊόντων του πελάτη, αντίγραφα κίνησης (statements), μηχανισμούς υπολογισμού τόκων & αποδόσεων (calculators) και άντληση μικροεφαρμογών για δάνεια και πιστωτικές κάρτες (downloads). Στα τέλη του 97 η παγκόσμια χρήση του διαδικτύου από τις τράπεζες είχε την ακόλουθη κατανομή : INTERNET Retail BANKING WEB sites ΠΕΡΙΟΧΕΣ Αριθμός WEB Sites Βόρειος Αμερική 716 Ευρώπη 323 Ασία / Αυστραλία 151 Λατινική Αμερική 50 ΣΥΝΟΛΟ Πηγή : Booz, Allen & Hamilton (1/97) ΠΗΓΗ : BANK TECHNOLOGY NEWS INTERNATIONAL 1 Issue 11/97 Ο ρόλος των υποδομών & της τυποποίησης Σε ορισμένες Ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Γερμανία και η Γαλλία, η ύπαρξη εναλλακτικών δημόσιων δικτύων που ήδη χρησιμοποιούνται από τις τράπεζες (videotext, teletext) και η μαζική εκπαίδευση των χρηστών σε παρόμοιες συναλλακτικές διαδικασίες διευκολύνει την ανάπτυξη του internet banking. Για παράδειγμα στη Γερμανία 1,5 εκατ είναι οι συνδρομητές στο δίκτυο T-Online μέσω τηλεφώνου, τηλεόρασης και PC, το οποίο προσφέρει η Deutsche Telecom σε μορφή videotext. Περισσότεροι από χρηματοοικονομικοί φορείς προσφέρουν τραπεζικές υπηρεσίες μέσω του T- Online και 85% των πελατών στην αρχική ένταξή τους στο συνδρομητικό δίκτυο ζητούν και τραπεζικές υπηρεσίες. Στη

3 Γαλλία περισσότεροι από 15 εκατ άνθρωποι χρησιμοποιούν το Minitel, το εθνικό συνδρομητικό δίκτυο videotext, το οποίο ίδρυσε η France Telecom το Όλες οι Γαλλικές τράπεζες προσφέρουν τραπεζικές υπηρεσίες μέσω Minitel. Το 8% των 4,5 εκατ πελατών των τραπεζών (περίπου ) χρησιμοποιούν το Minitel για συναλλαγές με τις τράπεζες. Οι τράπεζες στις χώρες αυτές έχουν ήδη οικοδομήσει τις αρχιτεκτονικές σύνδεσής τους με τη φιλοσοφία του self service banking, τα προσφερόμενα προϊόντα και τα αντίστοιχα εσωτερικά πληροφοριακά συστήματά τους. Επομένως είναι ευκολότερο να προσφέρουν Internet Banking, μετακομίζοντας σε μία νέα πλατφόρμα. Ιδιαίτερα χρήσιμες είναι οι εμπειρίες της ανάπτυξης διατραπεζικών υποδομών, οι οποίες έχουν αποδείξει ότι δημιουργούν το περιβάλλον για ευρεία χρήση νέων συναλλακτικών μέσων, ασφάλεια των συναλλαγών και μείωση του κόστους. Οι Γερμανικές τράπεζες για παράδειγμα συμφώνησαν να χρησιμοποιούν ένα κοινό λογικό πρωτόκολλο (interface) για υπηρεσίες home banking, με την ονομασία HBCI (Home Banking Computer Interface) από το To HBCI καλύπτει μία ευρεία γκάμα τύπων συναλλαγής και τον μηχανισμό ασφαλείας μέσω ηλεκτρονικών υπογραφών ή smart cards. Είναι ανεξάρτητο από τεχνικά επικοινωνιακά πρωτόκολλα και μπορεί να καλύψει εξίσου το T-Online, το Internet ή άλλα δίκτυα. Παρόμοια standards υπάρχουν στις ΗΠΑ, μεταξύ των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων όπως το Gold και το OFX (Open Financial Exchange). Δεν είναι τυχαίο ότι ο οργανισμός του SWIFT, το οποίο είναι στην ουσία κλειστό τραπεζικό δίκτυο, προχωρά στην δημιουργία γέφυρας και παροχή υπηρεσιών μέσω του διαδικτύου, ενώ οι οργανισμοί EUROPAY & VISA έχουν εισέλθει δυναμικά στον χώρο. Κρίσιμο ερώτημα για την ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου και των τραπεζικών συναλλαγών για τη χώρα μας είναι η δημιουργία λογικών προτύπων, που θα εξοικειώσουν ταχύτερα τους πελάτες με τις συναλλαγές από το διαδίκτυο και θα επιταχύνουν την ανάπτυξη προϊόντων & υπηρεσιών. Είναι σκόπιμο η συζήτηση ν απεγκλωβιστεί από διλλήματα του τύπου ποιός φορέας θ αναλάβει, από τεχνικές λεπτομέρειες που αφορούν αποκλειστικά τις επιχειρήσεις και τα κόστη που είναι διατεθειμένες ν αναλάβουν. Παίρνοντας υπόψη τις θετικές & αρνητικές εμπειρίες τυποποίησης στα μέσα συναλλαγής της ελληνικής τραπεζικής αγοράς (τραπεζικές επιταγές, ΑΤΜς - ΔΙΑΣ, άυλοι τίτλοι ελληνικού Δημοσίου, αποϋλοποίηση στο ΧΑΑ κλπ), θα παρατηρήσουμε ότι όσες φορές δεν έγινε έγκαιρα προσπάθεια τυποποίησης ή στράβωσε η συζήτηση σε θέματα εκτός της τυποποίησης ή ενεπλάκη σε δευτερεύοντες ανταγωνισμούς συμφερόντων, χαμένος ήταν ο καταναλωτής και η φήμη της ελληνικής χρηματοπιστωτικής αγοράς στο εξωτερικό. Ολοκληρωμένες τραπεζικές υπηρεσίες μέσω Internet στην Ευρώπη Έχει ιδιαίτερη σημασία να παρακολουθήσει η Ελληνική Τραπεζική αγορά τα τεκταινόμενα στην Ευρώπη, καθώς σύντομα θα κληθούμε να λειτουργήσουμε σε καθεστώς Ενιαίας Αγοράς και μάλιστα με κοινό νόμισμα. Πολλοί ισχυρίζονται ότι τα πλεονεκτήματα των Ελληνικών τραπεζών σε καθεστώς ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς είναι το δίκτυο των καταστημάτων τους και οι δεσμοί που έχουν παραδοσιακά αναπτύξει με τη λιανική τους πελατεία, Πέρα από την στατικότητα του επιχειρήματος, αυτή είναι η μισή αλήθεια. Το μέλλον θα εξαρτηθεί και από τον βαθμό που οι καταναλωτές θ ασκούν τις τυποποιημένες τραπεζικές τους συναλλαγές έξω από τα τραπεζικά καταστήματα και ιδιαίτερα τις πληρωμές τους. Σ αυτή τη διαδικασία η επιλογή του μέσου συναλλαγής, μπορεί να καθορίζει και την επιλογή της τράπεζας δεδομένου ότι οι πληρωμές απαιτούν τουλάχιστον ένα τραπεζικό λογαριασμό ή μία πιστωτική κάρτα. Το Internet κάτω από αυτές τις προϋποθέσεις έχει τα περισσότερα πλεονεκτήματα από τα άλλα μέσα άσκησης self service banking (ATMs, POS) Πιο ολοκληρωμένες τραπεζικές υπηρεσίες μέσω Internet προσφέρουν σήμερα λίγες τράπεζες. Στις ΗΠΑ λειτουργούν ήδη 97 ολοκληρωμένες πλατφόρμες παροχής τραπεζικών υπηρεσιών ( true internet banks ). Σύμφωνα με στοιχεία της Home Banking Research Corp. ( άλλες 34 παρόμοιες πλατφόρμες λειτουργούν εκτός ΗΠΑ, εκ των οποίων οι 22 στην Ευρώπη. Οι Ευρωπαϊκές τράπεζες εμφανίζονται να έχουν τα πιο επιθετικά πλάνα ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΠΟΥ ΠΑΡΕΧΟΥΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΜΕΣΩ ΙΝTERNET (22) ΦΟΡΕΑΣ ΕΔΡΑ EΝΑΡΞΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΤΟ ΙΝΤΕRNET Banco Bilbao Vizcaya Spain 9/ Banco Santander Spain 7/ Banesto Spain 9/ Bank 24 Germany Bank Austria Austria Bankinter Spain 9/ Banque National de Paris France Banque Populaire de Lorraine Lorraine, France 4/ Commerzbank Germany Credit Lyonnais Paris, France 9/1997 interactif.creditlyonnais.fr Credit Mutuel de Bretagne Bretagne, France 4/ Credit Suisse Zurich, Switzerland 4/ Credit Mutuel CyberMUT Paris, France 4/ Deutsche Bank Germany 5/ Islandsbanki Iceland Merita Bank Finland

4 5/ Nationwide Building Society England 7/ OKOBank Finland Open Bank Spain 5/ Royal Bank of Scotland Scotland 4/ S-E-Banken Sweden 9/ Zurcher Kantonalbank Switzerland Στην Ευρώπη όπου είναι αναπτυγμένα και τυποποιημένα τα συστήματα πληρωμών, ο προσανατολισμός των τραπεζών στρέφεται σταδιακά στην παροχή πρόσθετων υπηρεσιών στις επιχειρήσεις (corporate sites), όπου η γκάμα των επιλογών σε προϊόντα είναι διευρυμένη. Οι συνήθεις υπηρεσίες που προσφέρονται για τις επιχειρήσεις είναι : Η συνεχής λήψη πληροφοριών για τα υπόλοιπα των λογαριασμών τους Η πληροφόρηση για τις επιταγές που εκδίδουν Η παροχή ηλεκτρονικού αντίγραφου κίνησης (statement) σε επίπεδο λογαριασμού ή συνολικά για τις τραπεζικές χρηματοροές της επιχείρησης (cashflow). Oι μεταφορές κεφαλαίων μεταξύ λογαριασμών Οι πληρωμές προς τρίτους μέσω τραπεζικών λογαριασμών Συναλλαγές θεματοφυλακής χρεογράφων & επενδυτικών προϊόντων (custody) Εντολές αγοραπωλησίας χρεογράφων Εντολές αγοράς & μετατροπής συναλλάγματος Μέρος εξ αυτών προσφέρονται και στους ιδιώτες, με την ταυτόχρονη παροχή πληροφοριών & επενδυτικών συμβουλών για τοποθετήσεις κεφαλαίων σε τραπεζικά προϊόντα, Αμοιβαία Κεφάλαια, ασφάλειες ζωής, πρόσθετα συνταξιοδοτικά προγράμματα και υπηρεσίες που έχουν σχέση με πιστωτικές κάρτες. Σύμφωνα με την σχετική έρευνα της Booz, Allen & Hamilton, τα επόμενα τρία χρόνια το 78% των Ευρωπαϊκών Τραπεζών σχεδιάζει να προσφέρει μέσω του Internet ολοκληρωμένες υπηρεσίες για τη λιανική αγορά, ενώ το 36% σχεδιάζει την παροχή αμφίδρομης επικοινωνίας για παροχή συμβουλών και απαντήσεων σε ερωτήματα των πελατών. Προσέγγιση για την ελληνική αγορά Οι ελληνικές τράπεζες μέχρι τώρα έχουν χρησιμοποιήσει το Internet για παροχή απλών πληροφοριών για τα προϊόντα τους. Δεν έχουν εκμεταλευτεί την πραγματική δυνατότητα του μέσου, την ενεργητική επαφή με τον πελάτη. Τις περισσότερες από τις ενεργητικές υπηρεσίες που προσφέρονται από τις ευρωπαϊκές τράπεζες, οι οποίες δρούν ως leader στο διαδίκτυο, είναι σε θέση να τις προσφέρουν σήμερα πολλές ελληνικές τράπεζες, αφού αυτές ήδη είναι διαθέσιμες και μέσω ΑΤΜς. Αλλά και οι φορείς που αναπτύσσουν τώρα τις υποδομές των πληροφοριακών τους συστημάτων & εφαρμογών αξίζει να συμπεριλάβουν στους προγραμματισμούς τους την πρόσβαση στο διαδίκτυο. Ένα μόνο σερφάρισμα στις διευθύνσεις των τραπεζών που αναφέρονται ανωτέρω, αρκεί για να γεννήσει ιδέες και να πείσει και τον πιο δύσπιστο για τις δυνατότητες του interactive banking. Είναι βέβαια γνωστό ότι γίνεται αγώνας δρόμου για τον τεχνολογικό εκσυγχρονισμό των τραπεζών, την αντιμετώπιση του 2.000, την μετάβαση στο Ευρώ κλπ. Ωστόσο η επιχειρηματική στρατηγική μπορεί να χαράσσεται και εν παραλλήλω, διότι εκτός της υπόθεσης του (πρόβλημα με ημερομηνία λήξης), η αγορά και όλα τα τεχνικά συναλλακτικά μέσα εξελίσσονται ταχύτατα, οι αποφάσεις έχουν μικρό κύκλο ζωής και πρέπει να εξετάζονται ως προς τη σκοπιμότητά τους συνέχεια. Οι επενδύσεις για ένα αμφίδρομης λειτουργίας Web site, είναι σχετικά μικρές σε σύγκριση με τον όγκο των επενδύσεων που γίνονται στα υπόλοιπα πληροφοριακά συστήματα. Περισσότερο όμως χρειάζονται επενδύσεις σε ανθρώπινο δυναμικό και τεχνογνωσία, καθώς το μέσο απαιτεί φαντασία, ταλέντο και ικανότητες. Ειδικές επενδύσεις και τεχνικές χρειάζονται στον τομέα της ασφάλειας. H ελληνική αγορά χρηστών του δεν είναι επαρκώς σήμερα υπολογισμένη όσον αφορά την ποσότητα, αλλά και όσον αφορά τα δημογραφικά χαρακτηριστικά (ηλικία, εισόδημα, μορφωτικό επίπεδο, γεωγραφική κατανομή, επάγγελμα κλπ), έτσι ώστε να μπορεί εύκολα κανείς να την ταξινομήσει και να την αξιολογήσει. Είναι όμως υπολογίσιμη και με δυναμική. Ιδιαίτερα ελκυστική είναι η προοπτική παροχής υπηρεσιών από τις Ελληνικές Τράπεζες στον απόδημο ελληνισμό, μέσω του Internet, κάτι που αποτελεί νέα αγορά και με εύκολα κατανοητές προοπτικές επιτυχίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί μια Ινδική τράπεζα, η Industrial Credit and Investment Corporation of India (ICICI Bank η οποία από το 1996 απευθύνεται με συγκεκριμένη πολιτική στους Ινδούς που ζούν στο εξωτερικό. Στον πρώτο χρόνο λειτουργίας του Web site, η τράπεζα αύξησε από 4% σε 10% το σύνολο των καταθέσεών της που προέρχονται από πελάτες μη κατοίκους -non residents. Η προοπτική απελευθέρωσης των τηλεπικοινωνιών (μετά το 2001 στην Ελλάδα), οι εξελίξεις στα ασύρματα δίκτυα και την κινητή τηλεφωνία, το εικονοτηλέφωνο και η πρόσφατη επίτευξη μετάδοσης δεδομένων μέσω δικτύων διανομής ηλεκτρικού ρεύματος είναι σίγουρα ότι θ αλλάξουν την ζωή μας και τις συνήθειες των πελατών στο άμεσο μέλλον. Ίσως να μιλάμε στις αρχές του επόμενου αιώνα για την μετα Internet εποχή. Είναι γεγονός ότι μέχρι σήμερα η υπερβολική φιλολογία για τις κοινωνίες των πληροφοριών, για πληροφοριακές υπερλεωφόρους και τράπεζες χωρίς υπαλλήλους έχουν δημιουργήσει ένα σκεπτικισμό σε πολλούς ανθρώπους, την πεποίθηση ότι το διαδίκτυο είναι ένα εμπορικό τρυκ, ότι αφορά μόνο τους μανιακούς των προσωπικών υπολογιστών ή μόνο τη νεολαία. Πιστεύουν μερικοί ότι είναι σενάρια επιστημονικής φαντασίας οι προοπτικές ανάπυξής του από εκατομμύρια ανθρώπους μαζί και δεν κατανοούν ότι μέχρι σήμερα τουλάχιστον δεν χειραγωγείται από καμμία εταιρία. Όποιος όμως δεν έχει προσωπική εμπειρία από την γοητεία του σερφαρίσματος στο

5 διαδίκτυο και δεν επιχειρήσει έστω να συναλλαγεί με μία ηλεκτρονική τράπεζα, δεν μπορεί να καταλάβει την ουσία. ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΣΤΟ INTERNET ALPHA Τράπεζα Πίστεως Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος Εθνική Χρηματιστηριακή ETEBA Ιονική Τράπεζα Τράπεζα Πειραιώς Xiosbank ETBA Λαϊκή Τράπεζα Κύπρου Τράπεζα Κύπρου business/xios