Οδοντινική Υπερευαισθησία

Transcript

1 Οδοντινική Υπερευαισθησία Προτάσεις για τη διαχείριση ενός κοινού προβλήματος της στοματικής υγείας 1η έκδοση, 2012 COLGATE - PALMOLIVE Εμπορική (Ελλάς) Μ.ΕΠΕ, Αθηνών 89, Πειραιάς , τηλ ,

2 ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ: Irina Laura Chivu-Garip DDS Scientific Affairs Manager Colgate-Palmolive Europe Lone Lenes DDS Scientific Affairs Manager, Colgate-Palmolive Nordic Tanja Borch DDS, PhD Academic Affairs Advisor Colgate-Palmolive Nordic Εισαγωγή Η οδοντινική υπερευαισθησία είναι ένα κοινό πρόβλημα της στοματικής υγείας που επηρεάζει πολλά άτομα, αλλά, εντούτοις, μόνο ένα μικρό ποσοστό των ατόμων που υποφέρουν από ευαίσθητα δόντια αναζητούν βοήθεια από τον οδοντίατρό τους (Zapera 2007). Τα τελευταία χρόνια, οι οδοντίατροι έχουν αναγνωρίσει ότι η οδοντινική υπερευαισθησία είναι ένα σημαντικό θέμα που απαιτεί αντιμετώπιση τόσο σε επίπεδο διάγνωσης όσο και σε επίπεδο διαχείρισης. Εντούτοις, μια έρευνα σε Δανούς οδοντιάτρους έδειξε ότι μόνο το 23% αυτών εξετάζουν τους ασθενείς τους για οδοντινική υπερευαισθησία ως μέρος του τακτικού οδοντιατρικού ελέγχου (Zapera 2009). Είναι επομένως σημαντικό να εξετάζουν οι οδοντίατροι τους ασθενείς τους τακτικά. Η επιστημονική πρόοδος έχει θέσει τις βάσεις για νέες προσεγγίσεις στη διαχείριση της οδοντινικής υπερευαισθησίας, οι οποίες περιλαμβάνουν τον έλεγχο της υποκείμενης αιτίας καθώς και την αντιμετώπιση της ενόχλησης. Ο παρών οδηγός παρέχει μια ανασκόπηση της οδοντινικής υπερευαισθησίας για τον οδοντίατρο, που περιλαμβάνει τον διεθνώς αποδεκτό ορισμό της κατάστασης αυτής, επιδημιολογικά δεδομένα, στοιχεία για την αιτιολογία και τη σημασία του προβλήματος στην κλινική πράξη τόσο για τους ασθενείς όσο και για τους οδοντιάτρους. Στη συνέχεια παρουσιάζονται οι στρατηγικές πρόληψης, διαχείρισης και θεραπείας, εστιάζοντας στις πιο συχνές υποκείμενες αιτίες που ευθύνονται για την οδοντινική υπερευαισθησία. Ολοκληρώνεται με την παρουσίαση μιας συνοπτικής στρατηγικής διαχείρισης, με σκοπό να προσφέρει κατάλληλες επιλογές για τη βοήθεια των ασθενών που υποφέρουν (ή διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να υποφέρουν) από οδοντινική υπερευαισθησία. Περιεχόμενα Εισαγωγή...2 Ορισμός της οδοντινικής υπερευαισθησίας...4 Επιδημιολογία της οδοντινικής υπερευαισθησίας...4 Συνέπειες της οδοντινικής υπερευαισθησίας...4 Αιτιολογία της οδοντινικής υπερευαισθησίας...6 Αρχές αντιμετώπισης της οδοντινικής υπερευαισθησίας...9 Διαχείριση της οδοντινικής υπερευαισθησίας και των υποκείμενων αιτιών...18 Βιβλιογραφία...29 Katerina Solomou MSc, PhD Scientific Affairs Manager Colgate-Palmolive Greece ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ: Richard Chesters BSc Scientific Consultant Colgate-Palmolive Europe Diane Cummins BSc, MSc, PhD Worldwide Director Knowledge Management Oral Care, R&D Colgate-Palmolive USA Cynthia Murphy BSc, MSc, PhD Seniot Technical Associate Knowledge Management Oral Care, R&D Colgate-Palmolive USA 2 3

3 Οδοντινική Υπερευαισθησία Ορισμός της οδοντινικής υπερευαισθησίας Η οδοντινική υπερευαισθησία ορίζεται ως ένας σύντομος, οξύς πόνος που προκαλείται από την εκτεθειμένη οδοντίνη σε απόκριση προς ερεθίσματα - συνήθως θερμικά, εξατμιστικά, απτικά, οσμωτικά ή χημικά - και που δεν μπορεί να αποδοθεί σε άλλη οδοντιατρική κατάσταση ή νόσο (Canadian Advisory Board on Dentine Hypersensitive Teeth, 2003) Επιδημιολογία της οδοντινικής υπερευαισθησίας Η οδοντινική υπερευαισθησία είναι μια κοινή κατάσταση με επιπολασμό που κυμαίνεται από 4,5% έως και 57% (Cummins, 2009), ανάλογα με τον πληθυσμό και τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση της ευαισθησίας. Σύμφωνα με μία πρόσφατη έρευνα της Οδοντιατρικής Σχολής Αθηνών, σε ποσοστό 21% των ασθενών καταγράφηκε τουλάχιστον μία αυχενική οδοντινική ευαισθησία στο μηχανικό ερέθισμα. Το ποσοστό αυτό αυξήθηκε σε 38,5% στο θερμικό ερέθισμα (αδημοσίευτα στοιχεία). Τα δόντια που επηρεάζονται πιο συχνά είναι οι μόνιμοι προγόμφιοι (38 %), ακολουθούμενοι από τους τομείς (26%) και τους κυνόδοντες (25%). Τα λιγότερα επηρεαζόμενα δόντια είναι οι γομφίοι (12%). Η επίδραση στην ποιότητα ζωής Μια πρόσφατη μελέτη για την Ποιότητα Ζωής (ΠΖ) που πραγματοποιήθηκε στη Γερμανία έδειξε ότι τα υπερευαίσθητα δόντια επηρεάζουν την ποιότητα ζωής που σχετίζεται με τη στοματική υγεία, όπως μετρήθηκε με τον δείκτη Oral Health Impact Profile-Germany (OHIP-G). Ο δείκτης OHIP G είναι σχεδόν τρεις φορές μεγαλύτερος στους ασθενείς που αναζητούν βοήθεια για την υπερευαισθησία σε σύγκριση με το δείκτη του γενικού πληθυσμού, και η επίδραση είναι συγκρίσιμη με αυτή άλλων νόσων και καταστάσεων του στόματος όπως οι κροταφογναθικές δυσλειτουργίες. Μόνιμοι Προγόμφιοι 38% Τομείς 26% Κυνόδοντες 25% Γομφίοι 12% Οι μόνιμοι προγόμφιοι επηρεάζονται πιο συχνά από την οδοντινική υπερευαισθησία Οι επιφάνειες των δοντιών που συνήθως επηρεάζονται είναι οι παρειακές αυχενικές περιοχές. Οι Orchardson και Collins (1987) βρήκαν ότι στο 90% των περιπτώσεων οι υπερευαίσθητες περιοχές ήταν στην αυχενική περιοχή. Επίσης, οι μασητικές/παρειακές περιοχές επηρεάζονται όλο και πιο συχνά στους νεαρούς ενήλικες, πιθανώς λόγω της οδοντικής φθοράς που προκαλείται από το συνδυασμό διάβρωσης και αποτριβής (Jaeggi and Lussi 2006). Η οδοντινική υπερευαισθησία μπορεί να παρουσιαστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, αλλά η πλειονότητα των ατόμων που υποφέρουν είναι μεταξύ 20 και 50 ετών, με την ηλικία αιχμής τα έτη (Cummins 2009). Συνέπειες της οδοντινικής υπερευαισθησίας Η οδοντινική υπερευαισθησία είναι μια επώδυνη κατάσταση, η οποία αναγκάζει πολλούς ανθρώπους που υποφέρουν να προσαρμοστούν αναπτύσσοντας νέες συνήθειες, όπως για παράδειγμα να προστατεύουν τα ευαίσθητα δόντια με τη γλώσσα, να πίνουν από την αντίθετη πλευρά του στόματος, ακόμη και να αποφεύγουν παγωμένες τροφές και ποτά εντελώς. Για ορισμένους ανθρώπους, η οδοντινική υπερευαισθησία μπορεί να είναι τόσο ενοχλητική που επηρεάζει την ποιότητα ζωής τους. Σύγκριση μεταξύ της Ποιότητας Ζωής που Σχετίζεται με τη Στοματική Υγεία ασθενών με υπερευαισθησία και γενικού πληθυσμού σε διαφορετικές ηλικιακές ομάδες (Bekes et al. 2009). Η επίδραση στην οδοντιατρική επίσκεψη Η οδοντινική υπερευαισθησία μπορεί να προκληθεί από ορισμένες συνήθεις οδοντιατρικές εργασίες, καθιστώντας έτσι την επίσκεψη στο οδοντιατρείο δυσάρεστη και επώδυνη για τον ασθενή. Η ενόχληση λόγω της οδοντινικής υπερευαισθησίας μπορεί να προσθέσει επιπλέον άγχος σε μια ήδη στρεσσογόνο εμπειρία και ένα αγχωτικό για τον ασθενή περιβάλλον. Ο οδοντίατρος μπορεί να χρειαστεί να εργαστεί πιο αργά, με αποτέλεσμα καθυστερήσεις και αδυναμία ολοκλήρωσης της εργασίας στη διάρκεια της προγραμματισμένης επίσκεψης. Στα πιο σοβαρά περιστατικά, οι ασθενείς μπορεί ακόμη και να ζητήσουν τοπική αναισθησία. Όμως τώρα είναι διαθέσιμες επιλογές διαχείρισης που επιτρέπουν στον οδοντίατρο να προσφέρει θεραπεία της οδοντινικής υπερευαισθησίας πριν ξεκινήσει δυνητικά επώδυνες, στρεσσογόνες οδοντιατρικές εργασίες, δημιουργώντας έτσι ένα πιο ήρεμο περιβάλλον τόσο για τον ασθενή όσο και για τον ίδιο. 4 5

4 Αιτιολογία της οδοντινικής υπερευαισθησίας Η πιο ευρέως αποδεκτή θεωρία που εξηγεί την αιτιολογία του πόνου που προκαλείται από την οδοντινική υπερευαισθησία είναι η υδροδυναμική θεωρία του Brannström (1972). Συνδυάζοντας την αύξηση στη διάμετρο των ανοικτών σωληναρίων με τον μεγαλύτερο αριθμό οδοντινικών σωληναρίων στα ευαίσθητα δόντια, η ροή του υγρού στα ευαίσθητα σωληνάρια θα πρέπει να είναι περίπου 100 φορές μεγαλύτερη απ ότι στα μη ευαίσθητα δόντια (Canadian Advisory Board on Dentine Hypersensitive Teeth, 2003). Εκτεθειμένη οδοντίνη: ανοικτά οδοντινοσωληνάρια Οδοντινικό σωληνάριο Ερέθισμα θερμικό, μηχανικό, εξατμιστικό, χημικό Αλλαγή στο ρυθμό ροής του οδοντινικού υγρού Σύμφωνα με την υδροδυναμική θεωρία, η οδοντινική υπερευαισθησία εμφανίζεται όταν εξωτερικά ερεθίσματα φτάνουν στην εκτεθειμένη οδοντίνη και προκαλούν αλλαγή στη ροή του υγρού των οδοντινοσωληναρίων. Η επακόλουθη αλλαγή της πίεσης εντός της οδοντίνης διεγείρει τις νευρικές ίνες και προκαλεί άμεσο πόνο. Σύμφωνα με την υδροδυναμική θεωρία της οδοντινικής υπερευαισθησίας, τα οδοντινικά σωληνάρια πρέπει να είναι ανοιχτά στην επιφάνεια της οδοντίνης και να μην υπάρχει κανένα εμπόδιο μέχρι τον πολφό. Η ηλεκτρονική μικροσκοπία σάρωσης έχει δείξει ότι τα σωληνάρια στην εκτεθειμένη οδοντίνη που κλινικά χαρακτηρίζεται ως «ευαίσθητη» είναι οκτώ φορές περισσότερα, δύο φορές μεγαλύτερα σε διάμετρο και ανοικτά, σε αντίθεση με τα σωληνάρια της «μη ευαίσθητης» οδοντίνης που είναι λιγότερα, μικρότερα και συνηθώς φραγμένα. Φωτογραφίες: Ευαίσθητη οδοντίνη Εκτεθειμένη οδοντίνη με ανοιχτά οδοντινικά σωληνάρια. Μη ευαίσθητη οδοντίνη Οδοντοβλάστης Νευρική απόληξη Πρόκληση διαφοράς δυναμικού στα νεύρα του δοντιού Αίσθηση πόνου στον εγκέφαλο Απεικόνιση του μηχανισμού της υδροδυναμικής θεωρίας - κίνηση υγρού εντός των οδοντινικών σωληναρίων Η φωτογραφία είναι ευγενική προσφορά από Inside Dental Assisting Τα περισσότερα αλγογόνα ερεθίσματα, ιδιαίτερα το κρύο κι η εξάτμιση, προκαλούν κίνηση του υγρού προς τα έξω. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αλλαγή της πίεσης κατά μήκος της οδοντίνης και την ενεργοποίηση των Α-βήτα και Α-δέλτα νευρικών ινών, που τελικά προκαλεί πόνο. Επιπλέον, η κίνηση του υγρού εντός των σωληναρίων μπορεί να προκαλέσει διαφορά δυναμικού, η οποία μπορεί να συμβάλλει στην ηλεκτρική διέγερση νευρικής αντίδρασης. Αντιθέτως, τα θερμικά ερεθίσματα προκαλούν σχετικά αργή οπισθοχώρηση του οδοντινικού υγρού, και οι επακόλουθες αλλαγές στην πίεση διεγείρουν σε μικρότερο βαθμό τις νευρικές ίνες, γεγονός που είναι σε συμφωνία με την παρατήρηση ότι η θερμότητα γενικά είναι λιγότερο προβληματική από το κρύο. Φωτογραφίες από μικροσκόπιο που δείχνουν τη διαφορά στη δομή της ευαίσθητης και μη ευαίσθητης οδοντίνης. 6 7

5 Σύμφωνα με μία μελέτη σε Αυστραλούς οδοντιάτρους τα ερεθίσματα κρύου και αέρα αναφέρονται ως αυτά που πυροδοτούν πιο συχνά την οδοντινική υπερευαισθησία (Amarasena 2011). Αρχές Αντιμετώπισης της Οδοντινικής Υπερευαισθησίας Ερέθισμα Κρύο Αέρας Απτικό Θερμότητα Οξέα από διατροφή Ενδογενή οξέα Για την αντιμετώπιση της οδοντινικής υπερευαισθησίας έχουν χρησιμοποιηθεί διαφορετικές θεραπευτικές προσεγγίσεις. Σήμερα χρησιμοποιούνται δύο βασικές αρχές αντιμετώπισης: 1. Απευαισθητοποίηση των νεύρων. 2. Απόφραξη των ανοικτών οδοντινοσωληναρίων ώστε να παρεμποδιστεί ο υδροδυναμικός μηχανισμός. Άλλα Όπως συμβαίνει με οποιαδήποτε άλλη κατάσταση που περιλαμβάνει υποκειμενικές εμπειρίες όπως ο πόνος, υπάρχουν διαφορές στην υπερευαισθησία που αναφέρεται από ασθενείς που παρουσιάζουν τους ίδιους αιτιολογικούς παράγοντες. Οι οδοντίατροι έρχονται συχνά αντιμέτωποι με το ερώτημα «γιατί ορισμένοι ασθενείς με εκτεθειμένες ρίζες υποφέρουν από οδοντινική υπερευαισθησία ενώ άλλοι όχι». Οι κλινικές παρατηρήσεις δεν συσχετίζονται απαραιτήτως με τον βαθμό της υποκειμενικής ευαισθησίας που αναφέρει ο ασθενής. Για παράδειγμα, ο ασθενής Α (κάτω) δεν νιώθει πόνο, παρά την εκτατεταμένη οδοντική φθορά, ενώ ο ασθενής Β, που έχει ελάχιστη υφίζηση ούλων στον 1ο προγόμφιο αναφέρει έντονο πόνο. Απευαισθητοποίηση των νεύρων. Η φωτογραφία είναι ευγενική προσφορά από Chief Dentist, Ulla Pallesen, Copenhagen University Ασθενής Α Ασθενής Β Σύμφωνα με τα δεδομένα, αυτό οφείλεται όχι μόνο στην υποκειμενική φύση του πόνου, αλλά και στη φυσική διαδικασία απόφραξης των οδοντινικών σωληναρίων που παρατηρείται στη διάρκεια μεγάλων χρονικών περιόδων, ως αποτέλεσμα της καθίζησης συμπλόκων ιόντων ασβεστίου-φωσφόρου που πυροδοτείται από πρωτεΐνες του σάλιου (Cummins 2010). Είναι γνωστό εδώ και πολλά χρόνια ότι τα ιόντα ασβεστίου και φωσφόρου στο σάλιο μπορούν να επαναλατώσουν βλάβες στα δόντια, όπως αρχόμενες τερηδονικές βλάβες. Οι έρευνες πάνω στο μηχανισμό φυσικής απευαισθητοποίησης προτείνουν ότι ιόντα ασβεστίου και φωσφόρου, συνδεδεμένα με γλυκοπρωτεΐνες του σάλιου, μπορούν να συμβάλλουν στην απόφραξη των σωληναρίων. Μολονότι στους περιοδοντικά υγιείς ασθενείς η οδοντινική υπερευαισθησία γενικά συνδέεται με την καλή στοματική υγιεινή, έχει αποδειχθεί ότι η στοματική υγιεινή μπορεί να παρεμποδιστεί από την ενόχληση που προκαλείται από την οδοντινική υπερευαισθησία, με συνέπεια τον αυξημένο κίνδυνο για τερηδόνα και περιοδοντικά προβλήματα λόγω της συνεχούς συσσώρευσης πλάκας (Carranza 1996). Το δεδομένο αυτό αποτελεί έναν ισχυρό κλινικό λόγο για τον έλεγχο και την αντιμετώπιση της οδοντινικής υπερευαισθησίας, καθώς επίσης και για την ευεξία και την ποιότητα ζωής του ασθενή. 8 Η φωτογραφία είναι ευγενική προσφορά από Bo Danielsen, Head of SKT, Copenhagen University Απευαισθητοποίηση των νεύρων Η απευαισθητοποίηση των νεύρων βασίζεται στα ιόντα καλίου, τα οποία μπορούν και εκπολώνουν το διεγερμένο νεύρο, «μουδιάζοντας» έτσι τον πόνο της οδοντινικής υπερευαισθησίας (Orchardson & Gillam 2000). Το νιτρικό κάλιο (5%), το χλωριούχο κάλιο (3,75%) και το κιτρικό κάλιο (5,5%) έχουν όλα χρησιμοποιηθεί σε οδοντόκρεμες για την ανακούφιση της οδοντινικής υπερευαισθησίας, και κάθε άλας παρέχει 2% ιόντα καλίου. Κλινικές μελέτες έχουν δείξει ότι ιόντα καλίου σε συγκέντρωση 2%, προερχόμενα από οποιοδήποτε από τα τρία άλατα είναι αποτελεσματικά στη μείωση της οδοντινικής υπερευαισθησίας σε σύγκριση με απλές φθοριούχες οδοντόκρεμες. Εντούτοις, η μέθοδος αυτή χρειάζεται τουλάχιστον δύο εβδομάδες με χρήση δύο φορές την ημέρα προκειμένου να επιτευχθεί μετρήσιμη μείωση της ευαισθησίας, και απαιτούνται μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα γενικά τέσσερις με οκτώ εβδομάδες για να επιτευχθεί σημαντική μείωση του πόνου (Chesters et al. 1992, Ayad et al. 1994, Schiff et al. 1994, Hu et al. 2004, Wara- Aswapati et al. 2005). Η προσθήκη φθορίου για προστασία από την τερηδόνα, αντιβακτηριακού παράγοντα για έλεγχο της πλάκας και της ουλίτιδας, και αποτρυπτικών υψηλής καθαριστικής δράσης για έλεγχο της τρυγίας και απομάκρυνση των χρωστικών, σε οδοντόκρεμες με ιόντα καλίου, φαίνεται ότι δεν επηρεάζει αρνητικά την ανακούφιση από την ευαισθησία. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, συμπεραίνεται ότι οι οδοντόκρεμες με ιόντα καλίου δεν προσφέρουν άμεση ανακούφιση από την οδοντινική υπερευαισθησία, κάτι που αποτελεί ζητούμενο για αυτούς που πρέπει να αντιμετωπίσουν αυτή την κατάσταση. 9

6 Μολονότι υπάρχουν αρκετά δεδομένα για τη σύσταση χρήσης των απευαισθητοποιητικών οδοντοκρεμών με κάλιο, ορισμένοι συγγραφείς θεωρούν ότι τα στοιχεία για την αποτελεσματικότητα αυτών των οδοντοκρεμών είναι αμφιλεγόμενα, καθώς μερικές μελέτες δεν έδειξαν στατιστικά σημαντική διαφορά σε σύγκριση με απλές φθοριούχες οδοντόκρεμες (Manochehr-Pour et al. 1984, Gillam et al. 1996, West et al. 1997, Poulsen et al. 2006). Οι διαφοροποιήσεις στα κλινικά αποτελέσματα αποδίδονται σε διαφορές μεταξύ των παραμέτρων της μελέτης, ιδιαίτερα ως προς τον πληθυσμό και τη μεθοδολογία αξιολόγησης του πόνου, καθώς και στο ευρέως γνωστό φαινόμενο Hawthorne. Το γεγονός ότι τα προϊόντα-αρνητικοί μάρτυρες μπορεί να μειώσουν την ευαισθησία έως και 40% έχει επηρεάσει τη δυνατότητα εκτίμησης της αποτελεσματικότητας του προϊόντος-ελέγχου σε ορισμένες μελέτες. In vitro μελέτες του μηχανισμού δράσης των αλάτων καλίου έδειξαν ότι μπορούν να μειώσουν δραματικά τη διεγερσιμότητα των νεύρων του δοντιού. Συγκεκριμένα, η αύξηση της συγκέντρωσης ιόντων καλίου σε επίπεδα σημαντικά υψηλότερα από τα φυσιολογικά στο εξωκυτταρικό υγρό προκαλεί εκπόλωση των νευρικών κυττάρων και μια σύντομη διέγερση, που ακολουθείται από ένα διάστημα κατά το οποίο τα νεύρα δεν διεγείρονται από τα ερεθίσματα. Παρ όλα αυτά, για να υπάρξει κλινικό αποτέλεσμα, τα ιόντα καλίου πρέπει να διαχυθούν από τη στοματική κοιλότητα μέσα στα οδοντινικά σωληνάρια, ενάντια στην κίνηση του οδοντινικού υγρού, και να φτάσουν στο επιθυμητό σημείο δηλαδή στο σημείο διεπαφής οδοντίνης και πολφού όπου βρίσκονται οι νευρικές απολήξεις. Έτσι εξηγείται η αργή δράση των ιόντων καλίου και το μεγάλο χρονικό διάστημα που απαιτείται προκειμένου να επιτευχθεί σημαντική μείωση του πόνου. Πρέπει να αυξηθεί σταδιακά η συγκέντρωση του καλίου στο υγρό που περιβάλλει τις νευρικές απολήξεις (γεγονός που απαιτεί συνήθως 4-8 εβδομάδες), και να διατηρηθεί στα επίπεδα αυτά σε συνεχόμενη βάση. Εάν και όταν η θεραπεία με ιόντα καλίου σταματήσει, τα υψηλά επίπεδα καλίου στο σημείο δράσης μειώνονται, και η ανακούφιση από την ευαισθησία χάνεται (Cummins 2010). Απόφραξη οδοντινικών σωληναρίων Η δεύτερη μέθοδος αντιμετώπισης της οδοντινικής υπερευαισθησίας βασίζεται σε παράγοντες που φράσσουν τα εκτεθειμένα, ανοικτά σωληνάρια, παρεμποδίζοντας έτσι τα εξωτερικά ερεθίσματα να προκαλέσουν κίνηση του υγρού και πρόκληση πόνου (Orchardson, Gillam 2006). Υπάρχουν πολλοί και σύνθετοι τρόποι μέσω των οποίων οι διάφορες τεχνολογίες και προϊόντα μπορούν να αποφράξουν τα σωληνάρια, όπως: 1. Σχηματισμός ενός λεπτού υμενίου (φιλμ): υλικά όπως οι ρητίνες για αποκαταστάσεις και οι συγκολλητικοί παράγοντες μπορούν να δημιουργήσουν ένα «τεχνητό στρώμα» πάνω στην εκτεθειμένη οδοντίνη και να καλύψουν τα ανοικτά σωληνάρια. 2. Σχηματισμός ενός στρώματος από μικροσωματίδια: στοιχεία προερχόμενα από την οδοντόκρεμα (όπως αποτρυπτικά μικροσωματίδια), ή η in situ καθίζηση σωματιδίων (σωματίδια στροντίου, φθοριούχου κασσίτερου και φωσφορικού ασβεστίου) μπορούν να σχηματίσουν μία ασπίδα πάνω στην εκτεθειμένη οδοντίνη και στην είσοδο των οδοντινικών σωληναρίων. 3. Σχηματισμός ενός φυσικού στρώματος μεταλλικών στοιχείων in situ: τεχνολογίες όπως η βιοδραστική ύαλος Novamin και η νέα τεχνολογία Pro-Argin, έχει προταθεί, ότι προσκολλώνται στην εκτεθειμένη επιφάνεια της οδοντίνης και στο άνοιγμα των σωληναρίων, και συμβάλλουν στο σχηματισμό ενός στρώματος πλούσιου σε φώσφορο και ασβέστιο. Απόφραξη των ανοικτών οδοντινοσωληναρίων. Στη συνέχεια παρουσιάζονται οι διάφορες τεχνολογίες Γλουταραλδεΰδη και HEMA Η γλουταραλδεΰδη είναι ένα παράγοντας έγκλεισης που δημιουργεί ένα «βύσμα» απόφραξης μέσα στα οδοντινικά σωληνάρια μέσω της καθίζησης αλβουμίνης του ορού (Dijkman e al. 1994, Bergenholtz et al. 1993, Schüpbach et al. 1997, Qin et al. 2006). Παρουσία του υδροξυεθυλ-μεθακρυλικού (hydroxyethyl methacrylate - HEMA), η γλουταραλδεΰδη μαζί με την αλβουμίνη του ορού επάγουν τον πολυμερισμό του HEMA (Qin et al. 2006). Η γλουταραλδεΰδη, με ή χωρίς HEMA, έχει χρησιμοποιηθεί μόνο σε προϊόντα επαγγελματικής χρήσης στο οδοντιατρείο. Μερικές κλινικές μελέτες έχουν δείξει μείωση στην οδοντινική υπερευαισθησία (Felton et al. 1991, Dondi dall'orologio G and Malferrari S, 1993, Kakaboura et al. 2005, Ishihata et al. 2009, Ozen et al. 2010, Yu et al. 2010), ενώ άλλες δεν έδειξαν τέτοιο αποτέλεσμα (Sobral et al. 2005, de Assis et al. 2006). Άλατα στροντίου Θεωρείται ότι τα άλατα στροντίου λειτουργούν μέσω της καθίζησης στροντίου και την εναπόθεση μικροσωματιδίων αδιάλυτων ενώσεων στροντίου στην οδοντινική επιφάνεια και μέσα στα οδοντινοσωληνάρια (Cummins 2010, Earl et al. 2010). Το πρώτο άλας στροντίου που χρησιμοποιήθηκε σε οδοντόκρεμες ήταν το χλωριούχο στρόντιο (10%), αλλά δεν ήταν συμβατό με το φθόριο, και αντικαταστάθηκε σε μεγάλο βαθμό από οδοντόκρεμες με άλατα καλίου, καθώς τα ιόντα καλίου θεωρήθηκαν πιο αποτελεσματικά για την υπερευαισθησία. Αργότερα, το στρόντιο επανεισήχθη στις απευαισθητοποιητικές οδοντόκρεμες με τη μορφή οξικού στροντίου, που είναι συμβατό με το φθόριο. Παρά τη μακρά ιστορία των οδοντοκρεμών με στρόντιο, σύμφωνα με μία ανασκόπηση που δημοσιεύτηκε το 2010, τα κλινικά δεδομένα για την μεγάλης διάρκειας ανακούφιση μέσω της τακτικής χρήσης με βούρτισμα δύο φορές την ημέρα είναι διφορούμενα. Πρόσφατα, μία μελέτη έδειξε ότι οδοντόκρεμα με 8% οξικό στρόντιο προσέφερε σημαντική ανακούφιση από την οδοντινική υπερευαισθησία, και δεν υπήρχε σημαντική διαφορά μεταξύ της οδοντόκρεμας με οξικό στρόντιο και οδοντόκρεμας με αργινίνη-ανθρακικό ασβέστιο, η οποία έχει αποδειχθεί σε προηγούμενες μελέτες ότι προσφέρει σημαντική μείωση της οδοντινικής υπερευαισθησίας (Hughes et al. 2010)

7 Επιπλέον, σύμφωνα με μία άλλη μελέτη η οδοντόκρεμα με 8% οξικό στρόντιο μπορεί να προσφέρει άμεση ανακούφιση της υπερευαισθησίας με απευθείας τοπική εφαρμογή, σε σύγκριση με απλή φθοριούχο οδοντόκρεμα (Mason et al. 2010). Παρόλα αυτά, πρέπει να σημειωθεί ότι στην πρώτη από αυτές τις μελέτες δεν είχε περιληφθεί αρνητικός μάρτυρας και στη δεύτερη δεν είχε χρησιμοποιηθεί θετικός μάρτυρας, γεγονός που δυσχεραίνει την ερμηνεία των αποτελεσμάτων. Γι αυτό, είναι σημαντικά τα αποτελέσματα τριών νέων κλινικών μελετών που δημοσιεύτηκαν το 2011 (Docimo et al. 2011, Li et al. 2011, Schiff et al. 2011), και τα οποία δείχνουν ξεκάθαρα ότι 1) η οδοντόκρεμα με 8% οξικό στρόντιο έχει κατώτερη αποτελεσματικότητα στην ανακούφιση της οδοντινικής υπερευαισθησίας σε σύγκριση με οδοντόκρεμα με αργινίνη, και 2) η οδοντόκρεμα με 8% οξικό στρόντιο δεν είναι πιο αποτελεσματική στην άμεση ανακούφιση από την υπερευαισθησία σε σύγκριση με μια απλή φθοριούχο οδοντόκρεμα (Cummins 2011). Άλατα Κασσιτέρου Ο φθοριούχος κασσίτερος έχει επίσης χρησιμοποιηθεί ως παράγοντας απόφραξης, και θεωρείται ότι λειτουργεί μέσω της καθίζης αδιάλυτων μεταλλικών στοιχείων κασσιτέρου στην επιφάνεια της οδοντίνης, φράσσοντας έτσι τα σωληνάρια. Τα προϊόντα που βασίζονται στον κασσίτερο (είτε με τη μορφή άνυδρης γέλης ή σε μορφή οδοντόκρεμας) μειώνουν σημαντικά την οδοντινική υπερευαισθησία σε διάστημα 4-8 εβδομάδων με χρήση δύο φορές καθημερινά (Thrash et al. 1994, Schiff et al. 2005, Schiff et al. 2006, Walters 2005). Η ανασκόπηση της Cummins (2010) επιβεβαίωσε την αποτελεσματικότητα των οδοντοκρεμών με φθοριούχο κασσίτερο στην κατάλληλη σύνθεση, όταν χρησιμοποιούνται 4-8 εβδομάδες. Όμως, ο φθοριούχος κασσίτερος δεν προσφέρει άμεση ανακούφιση. Επιπρόσθετα, τα προϊόντα με κασσίτερο μπορεί να προκαλέσουν δυσχρωμίες στα δόντια και άσχημη γεύση (Cummins 2010). Εντούτοις, μία πιο πρόσφατη κλινική δοκιμή, έδειξε ότι μια οδοντόκρεμα με φθοριούχο κασσίτερο προσέφερε βελτίωση των συνεπειών απτικού ερεθίσματος και ερεθίσματος αέρα, σε σύγκριση με μια απλή φθοριούχο οδοντόκρεμα, μετά από 3 μέρες χρήσης καθώς και μετά από 2 εβδομάδες χρήσης του προϊόντος (He et al. 2011). Πρόσφατες κλινικές μελέτες με ένα νέο προϊόν βασισμένο σ αυτή την τεχνολογία, που περιέχει χλωριούχο κασσίτερο και φθοριούχο νάτριο (NaF), έδειξαν ότι απαιτούνται 4-8 εβδομάδες χρήσης του προϊόντος για σημαντική βελτίωση της υπερευαισθησίας σε σύγκριση με την φθοριούχο οδοντόκρεμα-αρνητικό μάρτυρα (Ni et al. Abstract , Du et al. Abstract ). Σε μια άλλη κλινική μελέτη, οδοντόκρεμα με χλωριούχο κασσίτερο και φθοριούχο νάτριο, μείωσε την οδοντινική υπερευαισθησία μετά από 4-8 εβδομάδες χρήσης, παρόμοια με οδοντόκρεμα με 2% ιόντα καλίου (Ni et al. 2010). Εντούτοις, ενδιαφέρον παρουσιάζει μία πρόσφατη μελέτη που φαίνεται να είναι η πρώτη που συγκρίνει τις δύο αυτές μορφές της τεχνολογίας κασσίτερου, και δείχνει ότι η οδοντόκρεμα με φθοριούχο κασσίτερο είναι καλύτερη στην ανακούφιση της υπερευαισθησίας σε σύγκριση με οδοντόκρεμα με χλωριούχο κασσίτερο και φθοριούχο νάτριο αλλά και απλή φθοριούχο οδοντόκρεμα (αρνητικός μάρτυρας), μετά από 4-8 εβδομάδες χρήσης (αδημοσίευτα στοιχεία της CP). Αντιθέτως, η οδοντόκρεμα με χλωριούχο κασσίτερο/φθοριούχο νάτριο δε διέφερε σημαντικά από τον αρνητικό μάρτυρα στις 4 και 8 εβδομάδες. Οι μελέτες αυτές δείχνουν τη σημασία της σωστής σταθεροποίησης των αλάτων κασσιτέρου στη σύνθεση του προϊόντος για τη βέλτιστη ανακούφιση της υπερευαισθησίας. Φθόριο Η υψηλή συγκέντρωση φθορίου μπορεί να μειώσει την οδοντινική υπερευαισθησία, πιθανώς μέσω της καθίζησης σφαιριδίων φθοριούχου ασβεστίου μέσα στα οδοντινικά σωληνάρια (Orchardson and Gillam, 2006; Porto et al. 2009). Προϊόντα επαγγελματικής χρήσης με υψηλή συγκέντρωση φθορίου, όπως το φθοριούχο βερνίκι (22,600 ppm φθορίου) έχει αποδειχθεί ότι μειώνουν σημαντικά την οδοντινική υπερευαισθησία με μία μόνο εφαρμογή (Gaffar 1998). Βιοδραστική φωσφοπυριτική ύαλος ασβεστίου-νατρίου Η βιοδραστική φωσφοπυριτική ύαλος ασβεστίου-νατρίου (Calcium sodium phosphosilicate CSPS) γνωστή επίσης εμπορικά ως NovaMin είναι ένας παράγοντας απόφραξης που χρησιμοποιείται σε οδοντόκρεμες και προϊόντα επαγγελματικής χρήσης. Η τεχνολογία αυτή θεωρείται ότι λειτουργεί μέσω του σχηματισμού ενός στρώματος ασβεστίου-φωσφόρου που φράσσει τα οδοντινικά σωληνάρια (Greenspan 2010). Πιο αναλυτικά, αρχικά απελευθερώνονται ιόντα ασβεστίου και φωσφόρου στο περιβάλλον και στη συνέχεια καθιζάνουν, οδηγώντας στο σχηματισμό ενός στρώματος ασβεστίου-φωσφόρου, που με τη σειρά του κρυσταλλοποιείται σ έναν σχηματισμό που μοιάζει με υδροξυαπατίτη (Greenspan 2010). Τα σωματίδια CSPS παραμένουν στην επιφάνεια της οδοντίνης μέσω αλληλεπιδράσεων με το κολλαγόνο, και λειτουργούν ως μία μακροπρόθεσμη δεξαμενή ιόντων ασβεστίου και φωσφόρου. Η αποτελεσματικότητα της τεχνολογίας CSPS στη σύνθεση οδοντοκρεμών που περιέχουν 5% και 7,5% Novamin, υποστηρίζεται από στοιχεία που δείχνουν σημαντική βελτίωση της οδοντινικής υπερευαισθησίας σε σύγκριση με τις αρχικές μετρήσεις, και ανωτερότητα σε σύγκριση με οδοντόκρεμες-μάρτυρες (Du et al. 2008, Burwell 2009, Litkowsky and Greenspan 2010, Sharma 2010, Salian et al. 2010, Pradeep et al. 2010, Gendreau et al. 2011). Επιπλέον, οδοντόκρεμα με 5% Novamin παρείχε σημαντικά μεγαλύτερη μείωση της οδοντινικής υπερευαισθησίας στις 2 και 4 εβδομάδες συγκριτικά με οδοντόκρεμα με κάλιο και απλή φθοριούχο οδοντόκρεμα (Salian et al. 2010). Παρομοίως, οδοντόκρεμα με 7,5% Novamin παρείχε σημαντική μείωση στην οδοντινική υπερευαισθησία στις 2 και 4 εβδομάδες σε σύγκριση με οδοντόκρεμες με κάλιο και φθοριούχο κασσίτερο (Sharma et al. 2010). Πρέπει να σημειωθεί ότι η οδοντόκρεμα με 5% Novamin ήταν σημαντικά πιο αποτελεσματική από οδοντόκρεμα με 10% χλωριούχο στρόντιο στις 2 και 6 εβδομάδες (Du et al. 2008). Ωστόσο, δεν υπάρχουν μέχρι στιγμής δημοσιευμένα αποτελέσματα που να δείχνουν άμεση μείωση της ευαισθησίας. Ποιά είναι τα χαρακτηριστικά του ιδανικού απευαισθητοποιητικού παράγοντα; Είναι γενικά αναγνωρισμένο ότι η άμεση ανακούφιση είναι ένας σημαντικός παράγοντας για τους ασθενείς, και η πλήρης και ισχυρή απόφραξη της οδοντίνης είναι η πιο πολλά υποσχόμενη στρατηγική για την επίτευξη της. Δυστυχώς, οι περισσότεροι απευαισθητοποιητικοί παράγοντες δεν μπορούν να προσφέρουν άμεση ανακούφιση. Από το 1935 που τα εισήγαγε ο Grossman τα ιδανικά χαρακτηριστικά ενός απευαισθητοποιητικού παράγοντα που έχουν γίνει αποδεκτά είναι να μην είναι ερεθιστικός για τον πολφό, να είναι σχετικά ανώδυνη η εφαρμογή του, να εφαρμόζεται εύκολα, να δρα γρήγορα, να είναι αποτελεσματικός για μεγάλο διάστημα, να μην προκαλεί δυσχρωμίες και να έχει αποτελεσματικότητα που διαρκεί

8 Χαρακτηριστικά Ιδανικού Απευαισθητοποιητικού Παράγοντα Δεν προκαλεί ερεθισμό στον πολφό Ανώδυνη εφαρμογή Εύκολη εφαρμογή Γρήγορη δράση Αποτελεσματικότητα μεγάλης διάρκειας Δεν προκαλεί δυσχρωμίες Σταθερή αποτελεσματικότητα Αντιμετωπίζει την υποκείμενη αιτία και τα συμπτώματα Τα χαρακτηριστικά του ιδανικού απευαισθητοποιητικού παράγοντα σύμφωνα με τους Grossman, Markowitz και Pashley Πέρα από αυτά τα «παραδοσιακά» χαρακτηριστικά, μία πρόσφατη ανασκόπηση (Markowitz and Pashley 2007), πρότεινε ότι οι σύγχρονες απευαισθητοποιητικές τεχνολογίες θα πρέπει να στοχεύουν τόσο στις υποκείμενες αιτίες όσο και στα συμπτώματα της οδοντινικής υπερευαισθησίας. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί, πρώτον, αυξάνοντας την πυκνότητα αλάτων στην επιφάνεια της οδοντίνης (βελτιώνοντας έτσι την αντοχή στη φθορά από διάβρωση και αποτριβή) και, δεύτερον, καλύπτοντας και σφραγίζοντας τα ανοιχτά σωληνάρια με ένα στρώμα που να περιέχει ασβέστιο και φώσφορο, προσομοιάζοντας τη σύσταση της οδοντίνης (παρεμποδίζοντας έτσι τη διάχυση προς τον πολφό μέσω των σωληναρίων και αυξάνοντας την αντοχή στα οξέα). Σύμφωνα μ αυτή την ανασκόπηση, η ιδανική θεραπεία της οδοντινικής υπερευαισθησίας θα μιμείται τον φυσικό μηχανισμό απευαισθητοποίησης που οδηγεί στην αυτόματη απόφραξη των οδοντινικών σωληναρίων με το χρόνο. Μία επιτυχής θεραπεία θα οδηγεί σε μη ευαίσθητη και σκληρωτική οδοντίνη μια κατάσταση πιο επιθυμητή απ ότι η ευαίσθητη, εκτεθειμένη, με ανοικτά σωληνάρια οδοντίνη. Το συμπέρασμα των συγγραφέων είναι ότι οποιαδήποτε θεραπεία σφραγίζει πλήρως τα οδοντινοσωληνάρια, επαναφέρει την επιφάνεια σε υγιή κατάσταση. Αργινίνη και Ανθρακικό Ασβέστιο Αυτή η καινοτόμος απευαισθητοποιητική τεχνολογία, βασισμένη σε 8% αργινίνη και ανθρακικό ασβέστιο, αξιοποιεί την επιστημονική έρευνα (Kleinberg 2002) πάνω στο ρόλο του σάλιου στη φυσική διαδικασία απόφραξης των σωληναρίων στο στόμα, με στόχο να προσφέρει άμεση και μεγάλης διάρκειας ανακούφιση από την υπερευαισθησία, σε μια σειρά δημοσιευμένων κλινικών μελετών (Ayad et al. 2009, Nathoo et al. 2009, Docimo et al. 2009, Schiff et al. 2009, Docimo et al. 2009, Schiff et al. 2009, Hamlin et al. 2009, Fu et al. 2010, Que et al. 2010, Docimo et al. 2011). Φωτογραφία από Ηλεκτρονικό Μικροσκόπιο Σάρωσης (ΗΜΣ) οδοντίνης με εκτεθειμένα σωληνάρια πριν την εφαρμογή απευαισθητοποιητικού παράγοντα 14 Φωτογραφία από ΗΜΣ οδοντίνης με φραγμένα σωληνάρια μετά την εφαρμογή της Τεχνολογίας Pro-Argin TM Αυτή η τεχνολογία έχει ενσωματωθεί σε εύκολα στη χρήση προϊόντα, όπως οδοντόκρεμα καθημερινής χρήσης και επαγγελματική πάστα στίλβωσης, χωρίς να επηρεάζεται η κλινικά αποδεδειγμένη ανακούφιση από την οδοντινική υπερευαισθησία και χωρίς δυσχρωμίες των δοντιών ή δυσάρεστη γεύση. Η τεχνολογία αυτή είναι επίσης συμβατή με το φθόριο, για να παρέχει επιπρόσθετη ενδυνάμωση των σκληρών οδοντικών ιστών, προσφέροντας ουσιαστικά όλα τα στοιχεία του ιδανικού απευαισθητοποιητικού παράγοντα. Όταν εφαρμόζεται αμέσως πριν την οδοντιατρική εργασία, η επαγγελματική απευαισθητοποιητική πάστα προσφέρει κλινικά αποδεδειγμένα καλύτερη ανακούφιση από την οδοντινική υπερευαισθησία που σχετίζεται με τον οδοντιατρικό καθαρισμό σε σύγκριση με μια πάστα καθαρισμού με βάση την ελαφρόπετρα (αρνητικός μάρτυρας ελέγχου) (Hamlin et al.2009). Σε μία δεύτερη, διπλά-τυφλή κλινική μελέτη, μία μόνο εφαρμογή της απευαισθητοποιητικής πάστας με 8% αργινίνη και ανθρακικό ασβέστιο μετά τον οδοντιατρικό καθαρισμό, παρείχε σημαντική μείωση της οδοντινικής υπερευαισθησίας αμέσως μετά την εφαρμογή, η οποία και διήρκεσε 28 ημέρες (Schiff et al. 2009). Κλινικές μελέτες έχουν δείξει ότι η οδοντόκρεμα με 8% αργινίνη, ανθρακικό ασβέστιο και 1450 ppm φθορίου είναι πιο αποτελεσματική στη μείωση της οδοντινικής υπερευαισθησίας από μια φθοριούχο οδοντόκρεμα (Docimo et al. 2009, Docimo et al. 2009). Σειρά κλινικών μελετών έχουν επίσης αποδείξει ότι η απευθείας εφαρμογή * οδοντόκρεμας με 8% αργινίνη, ανθρακικό ασβέστιο και 1450 ppm φθορίου πάνω στην ευαίσθητη επιφάνεια του δοντιού προσφέρει άμεση βελτίωση της υπερευαισθησίας. Η απευθείας εφαρμογή * με το ακροδάχτυλο του ασθενή ή με μπατονέτα παρείχε άμεση βελτίωση που διήρκεσε επτά ημέρες με βούρτσισμα δύο φορές την ημέρα με την οδοντόκρεμα με αργινίνη (Schiff et al. 2009). Δύο επιπλέον διπλά-τυφλές, ελεγχόμενες με μάρτυρες κλινικές μελέτες έδειξαν ότι, μετά από μία εφαρμογή * με το ακροδάχτυλο, η οδοντόκρεμα με 8% αργινίνη παρείχε σημαντική άμεση βελτίωση της ευαισθησίας, σε σύγκριση με μια οδοντόκρεμα με 2% ιόντα καλίου και 1450 ppm φθορίου (θετικός μάρτυρας) και μια απλή φθοριούχο οδοντόκρεμας με 1450 ppm φθορίου (αρνητικός μάρτυρας). Το σημαντικό αυτό αποτελέσμα διατηρήθηκε για τρεις ημέρες με βούρτσισμα δύο φορές την ημέρα με την οδοντόκρεμα με αργινίνη (Ayad et al. 2009, Nathoo et al, 2009). Η οδοντόκρεμα με 2% ιόντα καλίου έδειξε βελτίωση μόνο σε σύγκριση με τον αρνητικό μάρτυρα σε μία μελέτη, και αφορούσε μόνο στην βελτίωση προς ερέθισμα αέρα μετά από τρεις ημέρες χρήσης (Ayad et al. 2009). Η τροποποιημένη σύνθεση αυτής της οδοντόκρεμας με 8% αργινίνη, ανθρακικό ασβέστιο και 1450 ppm φθορίου που περιέχει ένα σύστημα ανθρακικού ασβεστίου υψηλής καθαριστικής δράσης για ενισχυμένη απομάκρυνση των εξωγενών χρώσεων (Yin et al. 2010) κλινικά αποδεδειγμένα προσφέρει ανακούφιση από την οδοντινική υπερευαισθησία συγκρίσιμη με αυτή της οδοντόκρεμας με το «παραδοσιακό» σύστημα ανθρακικού ασβεστίου (Ayad et al.v2009, Docimo et al. 2009, Docimo et al. 2009) και ανώτερη ανακούφιση της ευαισθησίας σε σύγκριση με απλή φθοριούχο οδοντόκρεμα με 1450 ppm φθορίου (Que et al. 2010). Μία επιπλέον κλινική μελέτη επιβεβαίωσε ότι τόσο η άμεση ανακούφιση όσο και η βελτίωση εντός τριών ημερών ήταν συγκρίσιμες και για τις δύο οδοντόκρεμες με 8% αργινίνη, ανθρακικό ασβέστιο και 1450 ppm φθορίου, ανεξάρτητα από την προσθήκη του συστήματος ανθρακικού ασβεστίου με υψηλή καθαριστική δράση (Fu et al.2010). * Εφαρμογή με το ακροδάχτυλο κάνοντας απαλό μασάζ για 1 λεπτό 15

9 Οι μελέτες αυτές καταδεικνύουν την ευελιξία αυτής της απευαισθητοποιητικής τεχνολογίας που επιτρέπει την προσθήκη περισσότερων πλεονεκτημάτων για τον ασθενή, όπως η λεύκανση (Yin et al.2010). Αυτή η κλινικά αποδεδειγμένη ανακούφιση από την υπερευαισθησία προκύπτει κυρίως από την απόφραξη των σωληναρίων, μέσω της φραγής των σωληναρίων και του σχηματισμού ενός επιφανειακού προστατευτικού στρώματος. Το αμινοξύ αργινίνη που βρίσκεται φυσικά στο σάλιο και φέρει θετικό φορτίο σε φυσιολογικό ph προσελκύει ανθρακικό ασβέστιο στην αρνητικά φορτισμένη επιφάνεια της οδοντίνης. Ιόντα ασβεστίου και φωσφόρου προσελκύονται επίσης εντός των οδοντινικών σωληναρίων και επάγεται η απόφραξη και ο σχηματισμός του προστατευτικού στρώματος. Απόφραξη οδοντινικού σωληναρίoυ Απεικόνιση του ασβεστίου με πράσινο χρώμα με τη χημική μέθοδο EDX Διατομή δείγματος οδοντίνης στην οποία εφαρμόστηκε η Τεχνολογία Pro-Argin TM Μέθοδοι ανάλυσης της επιφάνειας δείχνουν ότι τόσο η αργινίνη όσο και το ανθρακικό ασβέστιο σχηματίζουν μία επένδυση στην επιφάνεια της επιβεβαρυμένης από τα οξέα αδαμαντίνης, που λειτουργεί ως ένα «επανορθωτικό» στρώμα τόσο γεμίζοντας τα μικροσκοπικά κενά στην αδαμαντίνη που έχουν δημιουργηθεί από τα οξέα, όσο και συμβάλλοντας στη μηχανική προστασία της αδαμαντίνης από μεταγενέστερες επιθέσεις οξέων (αδημοσίευτα στοιχεία της CP). Απόφραξη οδοντινικών σωληναρίων με την Τεχνολογία Pro-Argin TM Οδοντίνη στην οποία εφαρμόστηκε η Τεχνολογία Pro-Argin TM Απεικόνιση του ασβεστίου με πράσινο χρώμα με τη χημική μέθοδο Energy Dispersive X-Ray (EDX) Η χρήση της τεχνολογίας με 8% αργινίνη και ανθρακικό ασβέστιο επιταχύνει αποτελεσματικά το φυσικό μηχανισμό απόφραξης. Αυτό είναι αποδεδειγμένο μέσω της χρήσης προηγμένων απεικονιστικών τεχνικών, που απεικονίζουν την απόφραξη των σωληναρίων και το σχηματισμό του προστατευτικού στρώματος στην επιφάνεια της οδοντίνης. Και, σε συνδυασμό με τις πιο σύγχρονες αναλυτικές τεχνικές, έχει αποδειχθεί η παρουσία αργινίνης στο σημείο απόφραξης εντός των σωληναρίων καθώς και ασβέστιο, φώσφορος και καρβονικά στο στρώμα στην επιφάνεια της οδοντίνης (Petrou et al. 2009, Lavender, 2010). Επιπλέον της αποδεδειγμένης ανακούφισης από την οδοντινική υπερευαισθησία, δύο πρόσφατες κλινικές μελέτες έδειξαν τα οφέλη της οδοντόκρεμας με αργινίνη, ανθρακικό ασβέστιο και 1450 ppm φθορίου σε σύγκριση με οδοντόκρεμα με πυρίτιο και 1450 ppm φθορίου (μάρτυρας) στην πρόληψη και αποκατάσταση της φθοράς της αδαμαντίνης από τα οξέα. Μέσω ενός ενδοστοματικού μοντέλου διάβρωσης και διασταυρούμενης κλινικής μελέτης, αποδείχθηκε ότι η οδοντόκρεμα με αργινίνη προσφέρει σημαντικά καλύτερη προστασία των δειγμάτων αδαμαντίνης από τις προκλήσεις με οξέα σε διάστημα 5 ημερών συγκριτικά με απλή φθοριούχο οδοντόκρεμα (αδημοσίευτα στοιχεία της CP). Μία ξεχωριστή κλινική μελέτη έδειξε καλύτερη αποκατάσταση της αδαμαντίνης που είχε εκτεθεί σε οξέα μετά από τρεις ημέρες χρήσης της οδοντόκρεμας με αργινίνη σε σύγκριση με τη φθοριούχο οδοντόκρεμα (αδημοσίευτα στοιχεία της CP). Ο προτεινόμενος μηχανισμός δράσης γι αυτά τα κλινικά αποδεδειγμένα οφέλη για την αδαμαντίνη βασίζεται στην εναπόθεση ενός στρώματος πλούσιου σε ασβέστιο στην επιφάνεια της αδαμαντίνης. Αργινίνη με συμπολυμερές και πυροφωσφορικά Το στοματικό διάλυμα μπορεί να αποτελέσει ένα εναλλακτικό μέσο για την ανακούφιση από την ευαισθησία, ιδιαίτερα για περιοχές που δεν βουρτσίζονται εύκολα. Ένα στοματικό διάλυμα με 0,8% αργινίνη και συμπολυμερές PVM/MA, πυροφωσφορικά και 0,05% φθοριούχο νάτριο σε βάση χωρίς αλκοόλη, είναι κλινικά αποδεδειγμένο ότι παρέχει καλύτερη ανακούφιση από την οδοντινική υπερευαισθησία σε σύγκριση με διάλυμα με 0,05% φθοριούχο νάτριο, μετά από 2, 4 και 8 εβδομάδες (αδημοσίευτα στοιχεία της CP). Σε μία δεύτερη κλινική δοκιμή, το ίδιο στοματικό διάλυμα με 0,8% αργινίνη, παρείχε πιο αποτελεσματική ανακούφιση από την οδοντινική υπερευαισθησία συγκριτικά με στοματικό διάλυμα με 2,4% νιτρικό κάλιο και 0,022% φθοριούχο νάτριο, καθώς και σε σχέση με διάλυμα με 0,05% φθοριούχο νάτριο (αρνητικός μάρτυρας) μετά από 2, 4 και 6 εβδομάδες. Το στοματικό διάλυμα με 2,4% νιτρικό κάλιο χρειάστηκε 6 εβδομάδες για να προσφέρει αποτελεσματική ανακούφιση από την ευαισθησία σε απτικό ερέθισμα, αλλά παρουσίασε βελτίωση στο ερέθισμα αέρα στις 2, 4 και 6 εβδομάδες, σε σύγκριση με το διάλυμα-αρνητικός μάρτυρας με 0,05% φθοριούχο νάτριο (αδημοσίευτα στοιχεία της CP). Και στις δύο κλινικές δοκιμές, το στοματικό διάλυμα προστέθηκε σε ένα πρωτόκολλο ρουτίνας με καθημερινό βούρτσισμα δύο φορές με απλή, μη-απευαισθητοποιητική οδοντόκρεμα και μαλακή οδοντόβουρτσα

10 Διαχείριση της οδοντινικής υπερευαισθησίας και των υποκείμενων καταστάσεων Πριν την εφαρμογή Μετά την εφαρμογή Πριν την έναρξη οποιουδήποτε είδους θεραπείας για την οδοντινική υπερευαισθησία, είναι σημαντική η κατανόηση ότι πολλές καταστάσεις στη στοματική κοιλότητα παρουσιάζουν παρόμοια συμπτώματα, και ότι η οδοντινική υπερευαισθησία απαιτεί διαφοροδιάγνωση με αποκλεισμό πρώτα άλλων νόσων ή/και προβλημάτων (Olsson and Lindhe 1991, Dowell and Addy 1983, Hallmon and Harrel 2004, West 2008) In vitro φωτογραφία από Confocal Laser Scanning Microscopy (CLSM) που απεικονίζει την επιφάνεια της οδοντίνης με τα εκτεθειμένα σωληνάρια πριν την εφαρμογή, και την απόφραξη των οδοντινικών σωληναρίων με την Αργινίνη σε συνδυασμό με Συμπολυμερές PVM/MA και Πυροφωσφορικά Ο προτεινόμενος μηχανισμός για την κλινικά αποδεδειγμένη ανακούφιση της οδοντινικής υπερευαισθησίας από το στοματικό διάλυμα με αργινίνη, βασίζεται στη μείωση της ροής του υγρού των οδοντινοσωληναρίων, μέσω της απόφραξης λόγω κάλυψης. Ιn vitro μελέτες υδραυλικής αγωγιμότητας έδειξαν μείωση 42% στο ρυθμό ροής για το στοματικό διάλυμα 0.8% αργινίνη/συμπολυμερές/πυροφωσφορικά σε σύγκριση με διάλυμα-αρνητικό μάρτυρα με 0.05% φθοριούχο νάτριο (αδημοσίευτα στοιχεία της CP). Η ταυτοποίηση της χημικής φύσης της κάλυψης με αναλυτικές μεθόδους έδειξε ότι είναι ένα στρώμα πλούσιο σε αργινίνη μαζί με φωσφορικά και συμπολυμερές (αδημοσίευτα στοιχεία της CP). Σύστημα Προϊόντων Επιπλέον των οφελών που προσφέρουν ξεχωριστά η οδοντόκρεμα και το στοματικό διάλυμα με βάση την αργινίνη, μία κλινική μελέτη προσδιόρισε το αποτέλεσμα του συνδυασμού της οδοντόκρεμας με 8.0% αργινίνη, ανθρακικό ασβέστιο και 1450 ppm φθόριο (βούρτσισμα δύο φορές την ημέρα με μαλακή οδοντόβουρτσα) με στοματικό διάλυμα με 0.8% αργινίνη, συμπολυμερές PVM/MA, πυροφωσφορικά και 0.05% φθοριούχο νάτριο (χρήση δύο φορές καθημερινά μετά το βούρτσισμα). Αυτό το σύστημα προϊόντων με τεχνολογίες απόφραξης παρείχε σημαντικά καλύτερη ανακούφιση από την οδοντινική υπερευαισθησία σε σύγκριση με ένα σύστημα προϊόντων με ιόντα καλίου (αποτελούμενο από οδοντόκρεμα με 2% ιόντα καλίου και 1450 ppm φθορίου, μαλακή οδοντόβουρτσα και στοματικό διάλυμα με 0.27% ιόντα καλίου και 230 ppm φθορίου) και με ένα σύστημα-αρνητικός μάρτυρας μετά από 2, 4 και 8 εβδομάδες. Το σύστημα με βάση το κάλιο παρείχε καλύτερη ανακούφιση από την υπερευαισθησία σε σχέση με το σύστημα-αρνητικός μάρτυρας στις 2, 4 και 8 εβδομάδες για το ερέθισμα αέρα και στις 2 και 8 εβδομάδες για το απτικό ερέθισμα (αδημοσίευτα στοιχεία της CP). Έλεγχος Σύμφωνα με τις συστάσεις του Canadian Advisory Board of Dentine Hypersensitivity (2003), όλοι οι οδοντιατρικοί ασθενείς θα πρέπει να ελέγχονται ενεργά για οδοντινική υπερευαισθησία από τον οδοντίατρο σε κάθε οδοντιατρικό έλεγχο, καθώς συχνά η οδοντινική υπερευαισθησία δεν αναφέρεται από τους ασθενείς. Ρωτώντας τους ασθενείς αν έχουν, ή είχαν προβλήματα ευαισθησίας, θα εντοπιστεί η πλειοψηφία των ατόμων που υποφέρουν από οδοντινική υπερευαισθησία, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα στον οδοντίατρο να τους βοηθήσει. Ιστορικό Όταν ο έλεγχος δείξει ότι ο ασθενής έχει πρόβλημα ευαίσθητων δοντιών, είναι βασικό να επιτρέψουμε στον/στην ασθενή να χρησιμοποιήσει τα δικά του/της λόγια για να περιγράψει τα συμπτώματα και τι πυροδοτεί τον πόνο. Μόλις ολοκληρωθεί η περιγραφή των χαρακτηριστικών του πόνου, μπορούν να χρησιμοποιηθούν κλειστές ερωτήσεις για να επιβεβαιωθεί η διάγνωση όπως π.χ.: Συνεχίζεται ο πόνος μετά το πέρας του ερεθίσματος? Όπως πάντα, είναι σημαντική η λήψη και καταγραφή του οδοντιατρικού, ιατρικού και διατροφικού ιστορικού του ασθενή. Συστήνεται ο έλεγχος ιστορικού για υπερβολική λήψη όξινων τροφών και ποτών (χυμοί εσπεριδοειδών και φρούτα, ανθρακούχα αναψυκτικά, κρασί ή μηλίτης), και η διερεύνηση για γαστροοισοφαγική παλινδρόμιση και διαταραχών της όρεξης. Κλινική Εξέταση Η κλινική εξέταση πρέπει να περιλαμβάνει ελεγχόμενη αξιολόγηση των ευαίσθητων δοντιών, όπως με μηχανικό/απτικό ερέθισμα (εφαρμογή ενός οξύαιχμου ανιχνευτήρα πάνω στην εκτεθειμένη οδοντίνη) ή/και με θερμικό/εξατμιστικό ερέθισμα (με ρίψη κρύου αέρα με την αεροσύριγγα 3-in-1). Οξύαιχμος ανιχνευτήρας πάνω στην εκτεθειμένη οδοντίνη Ρίψη κρύου αέρα με την αεροσύριγγα 18 19

11 Η εφαρμογή ενός ελεγχόμενου ερεθίσματος αναμένεται να οδηγήσει σε ένα σύντομο οξύ πόνο που γενικά διαρκεί όσο και το ερέθισμα, αν και μερικές φορές μπορεί να συνεχιστεί για λίγο παραπάνω, αν ο ασθενής έχει οδοντινική υπερευαισθησία. Διαφορική Διάγνωση Ο συνδυασμός του ιστορικού και της κλινικής εξέτασης είναι αναγκαίος ώστε να αποκλειστούν άλλοι παράγοντες ή καταστάσεις όπως τερηδόνα, πολφίτιδα, σύνδρομο των ραγισμένων δοντιών, ελαττωματικές αποκαταστάσεις, φλεγμονή των ούλων και κροταφογναθικές διαταραχές. Διαφορική Διάγνωση Μέτρηση και καταγραφή της οδοντινικής υπερευαισθησίας Συνήθως, η οδοντινική υπερευαισθησία μετράται με (α) απτικό (πίεση) ερέθισμα ή (β) θερμικό/εξατμιστικό (ρίψη κρύου αέρα) ερέθισμα. Η μέτρηση με ρίψη αέρα είναι μία πολύ απλή και ευρέως χρησιμοποιούμενη τεχνική για την αξιολόγηση της υπερευαισθησίας. Το ευαίσθητο δόντι απομονώνεται από τα παρακείμενα δόντια. Μία σύντομη ρίψη αέρα με την αεροσύριγγα κατευθύνεται προς την εκτεθειμένη οδοντινική επιφάνεια. Η αντίδραση του ασθενή στον αέρα αξιολογείται συνήθως από τον εξεταστή, με βάση την αντίδραση του ατόμου, χρησιμοποιώντας μία αναλογική κλίμακα, όπως η κλίμακα Schiff συνήθως. Κλίμακα Schiff Τερηδόνα Πολφίτιδα Ουλίτιδα Τιμή Αντίδραση ασθενή στο ερέθισμα αέρα Αντιδρά, ζητάει διακοπή του ερεθίσματος και το θεωρεί οδυνηρό Αντιδρά και ζητάει διακοπή του ερεθίσματος Αντιδρά Δεν αντιδρά ΠΟΝΟΣ Σύντομος, οξύς πόνος Σύνδρομο των ραγισμένων δοντιών Ελαττωματικές αποκαταστάσεις Τραυματική σύγκλειση Κροταφογναθικές διαταραχές Ένας άλλος τρόπος για την αξιολόγηση και καταγραφή του πόνου σε απόκριση στο ερέθισμα είναι η βαθμολόγηση από τον ασθενή με τη χρήση μία ανοιχτής κλίμακας, όπως η οπτική αναλογική κλίμακα (visual analog scale - VAS). Οδηγίες χρήσης Ο ασθενής σημειώνει το επίπεδο του πόνου στη γραμμή Μετράται (σε mm) η απόσταση από το σημείο "καθόλου πόνος" μέχρι το σημείο που έχει υποδείξει ο ασθενής Αυτή η μέτρηση είναι ο βαθμός VAS του ασθενή Ο βαθμός VAS του ασθενή καταγράφεται στο αρχείο του ασθενή Άλλα συμπτώματα πόνου όπως αμβλύς και παλλόμενος πόνος, πόνος που διαρκεί για πολύ μετά το ερέθισμα, που εμποδίζει τον ασθενή να κοιμηθεί τη νύχτα, που απαιτεί αναλγητικά, που εκτείνεται πέρα από το αρχικό σημείο, που εμφανίζεται στις μασητικές επιφάνειες, κατά τη διάρκεια πτήσεων ή κατά την κατάκλιση μπορεί να αποτελεί ένδειξη για άλλες νόσους ή προβλήματα που απαιτούν περαιτέρω διερεύνηση. Αποκλείοντας όλες τις άλλες πιθανές αιτίες ίδιου ή παρόμοιου πόνου, είναι δυνατή η επιβεβαίωση της διάγνωσης οδοντινικής υπερευαισθησίας ως της πιο πιθανής αιτίας του πόνου. Στη συνέχεια προτείνεται η μέτρηση και καταγραφή των επίπεδων του πόνου ώστε να είναι δυνατή η παρακολούθηση του σε βάθος χρόνου. Καθόλου πόνος ΟΠΤΙΚΗ ΑΝΑΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ ΚΛΙΜΑΚΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΠΕΔΩΝ ΠΟΝΟΥ Παράδειγμα οπτικής αναλογικής κλίμακας Αφόρητος πόνος 20 21

12 Σχέδιο αντιμετώπισης της Οδοντινικής Υπερευαισθησίας Καθώς η οδοντινική υπερευαισθησία δεν είναι νόσος, αλλά μάλλον το σύμπτωμα μίας ή περισσότερων υποκείμενων αιτιών, πρέπει να προσδιοριστούν όλες οι πιθανές καταστάσεις που μπορεί να έχουν οδηγήσει σε οδοντινική υπερευαισθησία στο συγκεκριμένο ασθενή. Η αντιμετώπιση της οδοντινικής υπερευαισθησίας πρέπει να αποσκοπεί πρωτίστως στην εξάλειψη ή ελαχιστοποίηση όλων των υποκείμενων και προδιαθεσικών παραγόντων. Περιλαμβάνονται τόσο οι παράγοντες που οδηγούν στον εντοπισμό της βλάβης (έκθεση οδοντίνης) όσο και αυτοί που οδηγούν στην έναρξη της βλάβης (διάνοιξη σωληναρίων). Αντιμετωπίζοντας τις υποκείμενες αιτίες καθώς και την οδοντινική υπερευαισθησία, είναι δυνατό να μειωθεί η συχνότητα των εξάρσεων της οδοντινικής υπερευαισθησίας, ή ακόμα και να προληφθεί η εμφάνιση περαιτέρω επεισοδίων υπερευαισθησίας. ΕΛΕΓΧΟΣ Συμπτώματα υπερευαισθησίας; Περιγραφή πόνου και αιτιών πυροδότησης από τον ασθενή ΝΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟ Λήψη Ιατρικού & Οδοντιατρικού Ιστορικού του ασθενή ΟΧΙ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΗΣ ΟΔΟΝΤΙΝΙΚΗΣ ΥΠΕΡΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑΣ & ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΗΣ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΗΣ ΑΙΤΙΑΣ ΚΑΜΙΑ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ Εξέταση για αποκλεισμό άλλων αιτιών πόνου όπως: Τερηδόνα Πολφίτιδα Φλεγμονή των ούλων Τραυματική σύγκλειση Σύνδρομο χρόνιου πόνου Σύνδρομο των ραγισμένων δοντιών Ελαττωματικές αποκαταστάσεις Κροταφογναθικές διαταραχές Ευαισθησία μετά από προσθετικές εργασίες Νευροπαθολογικός πόνος ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ ΟΔΟΝΤΙΝΙΚΗΣ ΥΠΕΡΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑΣ ΜΕΤΡΗΣΗ ΟΔΟΝΤΙΝΙΚΗΣ ΥΠΕΡΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑΣ Μέτρηση και καταγραφή επιπέδων υπερευαισθησίας ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ & ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΩΝ ΑΙΤΙΩΝ Δείτε τις Στρατηγικές Επιλογές Αντιμετώπισης για περισσότερες λεπτομέρειες Η οδοντίνη μπορεί να εκτεθεί λόγω υφίζησης των ούλων ή απώλεια της αδαμαντίνης. Οι ειδικοί έχουν συμπεράνει ότι η υφίζηση των ούλων, και όχι τόσο η απώλεια αδαμαντίνης, είναι ο κύριος προδιαθεσικός παράγοντας για οδοντινική υπερευαισθησία. Ωστόσο, αρκετές άλλες καταστάσεις φαίνεται να σχετίζονται με αυξημένη εμφάνιση οδοντινικής υπερευαισθησίας. Στην παρακάτω ενότητα, παρουσιάζονται και αναλύονται οι πιο κοινοί προδιαθεσικοί παράγοντες, και απεικονίζονται διαγράμματα για τη διαχείριση της οδοντινικής υπερευαισθησίας. Οδοντινική υπερευαισθησία και υφίζηση ούλων λόγω λανθασμένου τρόπου βουρτσίσματος Η υφίζηση των ούλων είναι μια πολυπαραγοντική κατάσταση που καθίσταται ακόμη πιο πολύπλοκη λόγω ανατομικών παραγόντων. Το υπερβολικό και με λανθασμένο τρόπο βούρτσισμα των δοντιών συσχετίζεται με βλάβες στα ούλα και απώλεια ουλικού ιστού λόγω μηχανικών δυνάμεων. Μόλις συμβεί η υφίζηση των ούλων, η οστεΐνη που καλύπτει την επιφάνεια της οδοντίνης απομακρύνεται εύκολα, εκθέτοντας έτσι την ευάλωτη οδοντίνη και αυξάνοντας την πιθανότητα για οδοντινική υπερευαισθησία. Με βάση in vitro και in situ μελέτες, φαίνεται ότι το φυσιολογικό βούρτσισμα των δοντιών δεν προκαλεί σημαντική απώλεια αδαμαντίνης. Ωστόσο, η διάβρωση από όξινες τροφές και ποτά, σε συνδυασμό με το βούρτσισμα, μπορεί να προκαλέσουν σημαντική οδοντική φθορά σε οποιοδήποτε σημείο της επιφάνειας του δοντιού, ιδιαίτερα στην αυχενική περιοχή. Τα εκτεθειμένα οδοντινικά σωληνάρια καλύπτονται χαλαρά από ένα στρώμα επιχρίσματος, που αποτελείται από πρωτεΐνες και εναποθέσεις φωσφορικού ασβεστίου από το σάλιο. Με βάση in vitro μελέτες, έχει προταθεί ότι τόσο χημικές όσο και μηχανικές δυνάμεις μπορούν να απομακρύνουν το στρώμα επιχρίσματος και να ανοίξουν τα εκτεθειμένα οδοντινοσωληνάρια. Αν και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι όξινες τροφές και ποτά μπορούν να απομακρύνουν το στρώμα επιχρίσματος και να μαλακώσουν την οδοντίνη καθιστώντας την μαλακυνθείσα οδοντίνη ευάλωτη σε μηχανικές δυνάμεις όπως το βούρτσισμα τα κλινικά δεδομένα υποδεικνύουν ότι οι μηχανικές δυνάμεις από μόνες τους δεν αποτελούν βασικό παράγοντα για την απομάκρυνση του στρώματος επιχρίσματος και τη διάνοιξη των οδοντινοσωληναρίων. Οδοντινική υπερευαισθησία και βλάβες λόγω οδοντικής φθοράς Γενικά, οδοντική φθορά σημαίνει απώλεια οδοντικών ιστών. Περιλαμβάνει 4 τύπους βλαβών αποτριβή, αποτριβή λόγω φυσιολογικών δυνάμεων, διάβρωση και καταγματική αποκόλληση. ΝΑΙ ΕΠΑΝΕΛΕΓΧΟΣ Επαναξιολόγηση της οδοντινικής υπερευαισθησίας και της υποκείμενης αιτίας. Παραμένει η υπερευαισθησία; ΟΧΙ ΔΕΝ ΑΠΑΙΤΕΙΤΑΙ ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΟΔΟΝΤΙΝΙΚΗΣ ΥΠΕΡΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑΣ Συνέχιση ελέγχου των υποκείμενων αιτιών Οι φωτογραφίες είναι ευγενική προσφορά του Prof. Roger Elwood Ευαίσθητα δόντια με βλάβες λόγω συνδυασμού διάβρωσης και αποτριβής. Ευαίσθητα δόντια λόγω διάβρωσης Η φωτογραφία είναι ευγενική προσφορά από Chief Dentist Ulla Pallesen, Copenhagen University 22 23

13 Τα τελευταία χρόνια, η βασική έρευνα υποδεικνύει ότι η διάβρωση σε συνδυασμό με την αποτριβή μπορεί να επιταχύνουν σημαντικά την οδοντική φθορά. Αναλυτικές in vitro και in situ μελέτες έδειξαν ότι η μηχανική διαδικασία βουρτσίσματος μόνο με οδοντόβουρτσα δεν έχει καμία μετρήσιμη επίδραση στην αδαμαντίνη, και το βούρτσισμα με οδοντόκρεμα συμβάλλει ελάχιστα έως καθόλου στην απώλεια αδαμαντίνης στη διάρκεια μιας ολόκληρης ζωής. Αντιθέτως, παρόμοιες μελέτες έδειξαν ότι η χημική διαδικασία της διάβρωσης από όξινες τροφές και ποτά, ιδιαίτερα σε συνδυασμό με μηχανικό καθαρισμό, μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική οδοντική φθορά, και επακόλουθη έκθεση της οδοντίνης. Επομένως, οι ασθενείς με αποτριβή και διάβρωση θα πρέπει να θεωρούνται ευάλωτοι στην ευαισθησία των δοντιών και με ανάγκες πρόληψης και θεραπείας. Ένα απευαισθητοποιητικό στοματικό διάλυμα μπορεί να θεωρηθεί καλή επιλογή για ασθενείς που υποφέρουν από οδοντινική υπερευαισθησία λόγω υπερβολικού βουρτσίσματος, και προτείνεται η χρήση του μεταξύ του πρωινού και βραδινού βουρτσίσματος. Στρατηγικές επιλογές διαχείρισης της οδοντινικής υπερευαισθησίας (ΟΥ) για ασθενείς με υφίζηση ούλων λόγω λανθασμένου τρόπου βουρτσίσματος και οδοντικής φθοράς ΔΙΑΓΝΩΣΗ Προσδιορισμός υφίζησης ούλων ή/και οδοντικής φθοράς λόγω υπερβολικού βουρτσίσματος ή λανθασμένου τρόπου βουρτσίσματος των δοντιών ως κύρια αιτία της ΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΣΘΕΝΗ Δείξτε στον ασθενή το σημείο της βλάβης και τι πιθανώς προκάλεσε το πρόβλημα Δείξτε στον ασθενή τον σωστό τρόπο βουρτσίσματος των δοντιών (εάν απαιτείται) Δώστε στον ασθενή οδηγίες σχετικά με τη συχνότητα κατανάλωσης όξινων τροφών και ποτών (εάν απαιτείται) ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ Αντιμετώπιση της ΟΥ στο οδοντιατρείο για άμεση ανακούφιση από τον πόνο με εφαρμογή της απευαισθητοποιητικής πάστας στίλβωσης Colgate Sensitive Pro-Relief ΕΠΑΝΕΛΕΓΧΟΣ Τακτική αξιολόγηση της βλάβης και των διαιτητικών συνηθειών ΣΤΟΜΑΤΙΚΉ ΥΓΙΕΙΝΗ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ Βούρτσισμα με οδοντόκρεμα και οδοντόβουρτσα Colgate Sensitive Pro-Relief 2 φορές/ημέρα Πλύσεις με στοματικό διάλυμα Colgate Sensitive Pro-Relief 2 φορές/ημέρα (20 ml για 30 δευτερόλεπτα) Για τη μείωση του κινδύνου βλάβης στα ούλα και τους σκληρούς ιστούς λόγω υπερβολικού/ λανθασμένου βουρτσίσματος μπορεί να προταθεί η χρήση του στοματικού διαλύματος Colgate Sensitive Pro-Relief μεταξύ των βουρτσισμάτων Οδοντινική υπερευαισθησία και περιοδοντική νόσος και θεραπεία Η περιοδοντική νόσος οδηγεί σε καταστροφή των περιοδοντικών ιστών και απώλεια ουλικού ιστού μέσω βιολογικών αποικοδομητικών διαδικασιών. Εκτεθειμένη οδοντίνη λόγω περιοδοντικής νόσου Όταν συμβεί η υφίζηση των ούλων, η οστεΐνη που καλύπτει την εκτεθειμένη οδοντίνη απομακρύνεται εύκολα με μηχανικές ή/και χημικές δυνάμεις, αποκαλύπτοντας έτσι τα υποκείμενα οδοντινικά σωληνάρια και αυξάνοντας τις πιθανότητες για οδοντινική υπερευαισθησία. Για τους ασθενείς που υποφέρουν από οδοντινική υπερευαισθησία λόγω περιοδοντικής νόσου, προτείνεται ένα διπλό πρόγραμμα αντιμετώπισης και πρόληψης τόσο της περιοδοντικής κατάστασης όσο και της ευαισθησίας. Η πρωταρχική δράση θα πρέπει να εστιάσει στην περιοδοντική νόσο, ξεκινώντας με τον έλεγχο των συστημικών παραγόντων (γενικές νόσοι και κάπνισμα), και με περιοδοντική θεραπεία όπως αποτρύγωση και απόξεση ρίζας (ΑΑΡ) καθώς και κινητοποίηση του ασθενή για σωστή στοματική υγιεινή για αποτελεσματικό έλεγχο της πλάκας. Μετά την ολοκλήρωση των παραπάνω, η επανεκτίμηση θα δείξει αν χρειάζεται σχέδιο για περαιτέρω θεραπείες, με βάση τα προσδοκώμενα αποτελέσματα (Lindhe et al. 2008). Αρκετές κλινικές μελέτες έχουν προσπαθήσει να αναλύσουν τη συμβολή διαφορετικών κλινικών παραμέτρων στην εμφάνιση της οδοντινικής υπερευαισθησίας κατά τη διάρκεια των διαφόρων σταδίων της περιοδοντικής θεραπείας (Wallace et al. 1990, Fischer et al. 1991, Tammaro et al, 2000). Σύμφωνα με μία μετα-ανάλυση, η περιοδοντική θεραπεία φαίνεται να αποτελεί σημαντική αιτία οδοντινικής υπερευαισθησίας (von Troil, 2002). Η μείωση του προστατευτικού ουλικού ιστού μετά την περιοδοντική θεραπεία μπορεί να οδηγήσει σε έκθεση της ριζικής επιφάνειας, ενώ η ΑΑΡ μπορεί να απομακρύνει μm οστεΐνης και να εκθέσει τα οδοντινικά σωληνάρια στα εξωτερικά ερεθίσματα. Δύο μελέτες (Fischer et al and Tammaro et al. 2000) ανέφεραν σημαντική αλλαγή στην οδοντινική υπερευαισθησία μετά την ΑΑΠ, με το 55% περίπου των ασθενών να αισθάνονται χαρακτηριστικό πόνο μία εβδομάδα μετά τη θεραπεία. Μια συστηματική ανασκόπηση έδειξε ότι οι μισοί σχεδόν ασθενείς που υποβλήθηκαν σε ΑΑΡ εμφάνισαν οδοντινική υπερευαισθησία (von Troil et al. 2002). Ο Tamminen και συνεργάτες (1998) ανέφεραν ότι η οδοντινική υπερευαισθησία εμφανίστηκε και μετά από χειρουργική του περιοδοντίου. Οι κλινικοί έχουν παρατηρήσει ότι η ένταση του πόνου ή της ενόχλησης διαφέρει σημαντικά μεταξύ των ασθενών (Karadottir et al. 2002). Η φωτογραφία είναι ευγενική προσφορά του Prof. M Wolff 24 25

14 Είναι ανάγκη να αντιμετωπιστεί η οδοντινική υπερευαισθησία, όποτε εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της περιοδοντικής θεραπείας, με τη χρήση επαγγελματικού προϊόντος που προσφέρει άμεση ανακούφιση. Μία τέτοια προσέγγιση μπορεί να συμβάλλει όχι μόνο στην ανακούφιση από τον πόνο, αλλά και στον καλύτερο έλεγχο της πλάκας μετά τη θεραπεία μέσω πιο αποτελεσματικής στοματικής υγιεινής στο σπίτι. Σε ασθενείς με ιστορικό ενοχλήσεων κατά τη διάρκεια των εργασιών της περιοδοντικής θεραπείας, μπορεί να πραγματοποιηθεί θεραπεία της οδοντινικής υπερευαισθησίας και πριν την εργασία. Στο σπίτι, η διαχείριση της οδοντινικής υπερευαισθησίας μπορεί να γίνει με διάφορες επιλογές, όπως η χρήση απευαισθητοποιητικού στοματικού διαλύματος με παράλληλη χρήση οδοντόκρεμας με αντιμικροβιακή δράση. Στρατηγικές επιλογές διαχείρισης της οδοντινικής υπερευαισθησίας στο πλαίσιο της περιοδοντικής θεραπείας ΔΙΑΓΝΩΣΗ Προσδιορισμός περιοδοντικής νόσου ως κύρια αιτία της ΟΥ Οδοντινική Υπερευαισθησία και Εργασίες Αποκατάστασης (προσθετικές) Η προετοιμασία ενός ζωντανού δοντιού για προσθετικές εργασίες αναπόφευκτα θα οδηγήσει στη διάνοιξη εκατοντάδων οδοντινικών σωληναρίων. Η υπερευαισθησία μετά από προετοιμασία για στεφάνη είναι πολύ κοινή, ιδιαίτερα σε νεαρά δόντια με μεγάλο πολφό και ελάχιστη δευτερογενή οδοντίνη. Το στρώμα επιχρίσματος που σχηματίζεται δεν μπορεί να προστατεύσει την οδοντίνη που μόλις έχει εκτεθεί, κι έτσι είναι ακόμα δυνατή η κίνηση του υγρού εντός των οδοντινοσωληναρίων, και κατ επέκταση η πρόκληση οδοντινικής υπερευαισθησίας. Έχει αποδειχθεί ότι η εφαρμογή απευαισθητοποιητικής πάστας με 8% αργινίνη και ανθρακικό ασβέστιο δεν επιδρά στη συγκόλληση (δεσμό) των ρητινών, επιτρέποντας έτσι την ασφαλή χρήση επανορθωτικών συγκολλητικών τεχνικών για αποκαταστάσεις, με ταυτόχρονο έλεγχο της οδοντινικής υπερευαισθησίας, (Garcia-Godoy 2010, Seow Liang Lin 2012). Στρατηγικές επιλογές διαχείρισης της οδοντινικής υπερευαισθησίας για ασθενείς με προσθετικές εργασίες ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΣΘΕΝΗ Κινητοποίηση ασθενή για σωστή στοματική υγιεινή και συστάσεις για πρωτόκολλο στοματικής υγιεινής στο σπίτι. Οδηγίες για τη μείωση των παραγόντων κινδύνου για περιοδοντική νόσο (εντοπισμένοι παράγοντες, συστημικές νόσοι, κάπνισμα κλπ) ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΕΡΙΟΔΟΝΤΙΚΗΣ ΝΟΣΟΥ Αποτρύγωση/Απόξεση Ρίζας Χειρουργική περιοδοντική θεραπεία Άλλες θεραπείες (εμφυτεύματα, ενδοδοντική θεραπεία προσθετικές αποκαταστάσεις κλπ.) ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΟΥ Εφαρμογή της απευαισθητοποιητικής πάστας στίλβωσης Colgate Sensitive Pro-Relief στο οδοντιατρείο για μείωση της ενόχλησης πριν/ μετά από τις μη-χειρουργικές θεραπείες ΕΠΑΝΕΛΕΓΧΟΣ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΟΣ Υποστηρικτική περιοδοντική θεραπεία Συνεχής παρακολούθηση ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΟΥ Εφαρμογή της απευαισθητοποιητικής πάστας στίλβωσης Colgate Sensitive Pro-Relief στο οδοντιατρείο για μείωση της ενόχλησης πριν/μετά από τις υποστηρικτικές περιοδοντικές θεραπείες (π.χ. οδοντιατρικός καθαρισμός) ΣΤΟΜΑΤΙΚΉ ΥΓΙΕΙΝΗ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ Για μικρό χρονικό διάστημα, αν απαιτείται στοματικό διάλυμα 0,2% Χλωρεξιδίνη για έλεγχο της πλάκας Βούρτσισμα με οδοντόκρεμα Colgate Total & οδοντόβουρτσα Colgate φορές/ημέρα για έλεγχο της πλάκας Πλύσεις με στοματικό διάλυμα Colgate Sensitive Pro-Relief 2 φορές/ημέρα (20 ml για 30 δευτερόλεπτα) για έλεγχο της ΟΥ ΔΙΑΓΝΩΣΗ Λήψη απόφασης για προσθετική αποκατάσταση σε ζωντανό δόντι ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Διενέργεια της απαιτούμενης διαδικασίας προετοιμασίας για σφράγισμα/στεφάνη ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΟΥ Εφαρμογή της απευαισθητοποιητικής πάστας στίλβωσης Colgate Sensitive Pro-Relief σε όλη την εκτεθειμένη οδοντίνη ΤΕΛΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Ολοκλήρωση σφραγίσματος/στεφάνης ΣΤΟΜΑΤΙΚΗ ΥΓΙΕΙΝΗ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ Βούρτσισμα με οδοντόκρεμα και οδοντόβουρτσα Colgate Sensitive Pro-Relief 2 φορές/ημέρα Πλύσεις με στοματικό διάλυμα Colgate Sensitive Pro-Relief 2 φορές /ημέρα (20 ml για 30 δευτερόλεπτα) ΕΠΑΝΕΛΕΓΧΟΣ Έλεγχος αποκατάστασης Οδοντινική υπερευαισθησία και επαγγελματική λεύκανση των δοντιών Την τελευταία δεκαετία έχει αυξηθεί η ζήτηση για πιο λευκά δόντια και η λεύκανση των δοντιών είναι πλέον κοινή. Τα προϊόντα λεύκανσης για επαγγελματική χρήση έχει βρεθεί ότι συνδέονται με ευαισθησία των δοντιών (Pohjola 2002, Auschillet al. 2005). Η ευαισθησία εμφανίζεται συχνά τόσο κατά τη λεύκανση στο οδοντιατρείο όσο και στο σπίτι, και θεωρείται η πιο συχνή επιπλοκή της λεύκανσης με δισκάρια στο σπίτι. Συνήθως το πρόβλημα εμφανίζεται ως γενικευμένη υπερευαισθησία σε κρύα ερεθίσματα, αλλά συχνά μπορεί να εμφανιστεί ως ένας αυτόματος, οξύς πόνος, που μερικές φορές περιορίζεται σε ένα ή λίγα δόντια (Haywood 1991). Η αναφερόμενη συχνότητα είναι περίπου 60% και ο βαθμός υπερευαισθησίας στις αναφορές αυτές κυμαίνεται από ήπιος έως και μη ανεκτός πόνος. Μάλιστα ο μη ανεκτός πόνος μπορεί να είναι τόσο σοβαρός που να αναγκάσει τον ασθενή να διακόψει ή και να σταματήσει τη λεύκανση (Haywood 2005, Sterrett 1995, Jorgensen 2002). Η αιτία της ευαισθησίας κατά τη διάρκεια της λεύκανσης θεωρείται πολυπαραγοντική περιλαμβάνονται το ph, η κίνηση του οδοντινικού υγρού λόγω ώσμωσης και η διείσδυση του υπεροξειδίου στην αδαμαντίνη και την οδοντίνη. Αυτή η διείσδυση θεωρείται ότι προκαλεί αναστρέψιμο ερεθισμό του πολφού (Hewlett, 2007). Είναι αναγκαία η πρόληψη και αντιμετώπιση του πόνου ώστε να μην δημιουργηθούν προβλήματα συμμόρφωσης με τη θεραπεία

15 Η προϋπάρχουσα οδοντινική υπερευαισθησία αποτελεί τον καλύτερο προγνωστικό δείκτη για ευαισθησία μετά τη λεύκανση, και η τοπική χρήση απευαισθητοποιητικών παραγόντων έχει αποδειχθεί αποτελεσματική στη διαχείριση του πόνου (Haywood 2002, Seow Liang Lin 2012). Στους ασθενείς που υποβάλλονται σε λεύκανση μπορεί να δοθεί θεραπεία για την ευαισθησία στο οδοντιατρείο, καθώς και προληπτικές συμβουλές και οδηγίες για την καθημερινή χρήση απευαισθητοποιητικών προϊόντων στο σπίτι. Η εφαρμογή στο οδοντιατρείο απευαισθητοποιητικής πάστας με 8% αργινίνη και ανθρακικό ασβέστιο, ακολουθούμενη από τη χρήση απευαισθητοποιητικής οδοντόκρεμας με 8% αργινίνη, ανθρακικό ασβέστιο και φθόριο στο σπίτι, ήταν αποτελεσματική στην επίτευξη άμεσης και μεγάλης διάρκειας ανακούφισης μετά από επαγγελματική λεύκανση σε άτομα με προϋπάρχουσα οδοντινική υπερευαισθησία. Η πλειονότητα των ατόμων παρατήρησε σημαντική βελτίωση της κατάστασης αμέσως μετά την εφαρμογή της απευαισθητοποιητικής πάστας στο οδοντιατρείο, και δήλωσαν ότι η χρήση αντίστοιχης οδοντόκρεμας δύο φορές την ημέρα βοήθησε στη διατήρηση, ή ακόμη και στη βελτίωση, του απευαισθητοποιητικού αποτελέσματος του προϊόντος του οδοντιατρείου (αδημοσίευτα στοιχεία της Colgate-Palmolive 2011) Στρατηγικές επιλογές διαχείρισης της οδοντινικής υπερευαισθησίας για ασθενείς που υποβάλλονται σε επαγγελματική λεύκανση των δοντιών ΔΙΑΓΝΩΣΗ Αξιολόγηση δυνατότητας για λεύκανση Προσδιορισμός αναγκών λεύκανσης και στόχων βελτίωσης λευκότητας Μέτρηση ευαισθησίας δοντιών πριν τη λεύκανση ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΣΘΕΝΗ Συμβουλευτική για μείωση των παραγόντων κινδύνου (όξινες τροφές & ποτά, λανθασμένος τρόπος βουρτσίσματος) ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΟΥ Εφαρμογή της απευαισθητοποιητικής πάστας στίλβωσης Colgate Sensitive Pro-Relief για μείωση της προϋπάρχουσας υπερευαισθησίας πριν τη λεύκανση Οι φωτογραφίες είναι ευγενική προσφορά του: Dr. J. Kühnisch, München Universitet, Tyskland Υπενασβεστιωμένος γομφίος Η ΥΓΤ μπορεί να έχει αρκετές συνέπειες, όπως οδοντινική υπερευαισθησία. Μάλιστα, η υπερευαισθησία αποτελεί ένα από τα διαγνωστικά κριτήρια της ΥΓΤ, σύμφωνα με την EAPD (Weerheijm et al 2003). Η υπερευαισθησία συχνά οδηγεί το παιδί να αποφεύγει το βούρτσισμα των δοντιών που πονάνε, αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο για τερηδόνα. Σ αυτό το πλαίσιο, ο αποτελεσματικός έλεγχος του πόνου είναι μέρος της αρχικής διαχείρισης της ΥΓΤ. Η θεραπεία στο οδοντιατρείο μπορεί να συμβάλλει στην άμεση ανακούφιση και να αυξήσει την ικανότητα του παιδιού για σωστή στοματική φροντίδα. Λαμβάνοντας υπ όψη και τη δράση της Τεχνολογίας Pro-Argin στην ενασβεστίωση της αδαμαντίνης, η σύσταση για χρήση οδοντόκρεμας με αυτή την τεχνολογία στο σπίτι συνάδει με τις προτεινόμενες στρατηγικές για τη διαχείριση της ΥΓΤ για δόντια που έχουν ανατείλει μερικώς. Αυτό ισχύει και όσον αφορά στην προληπτική φροντίδα, ανεξάρτητα από τη βαρύτητα της βλάβης ή το αναπτυξιακό στάδιο του προβληματικού δοντιού. Η ενασβεστίωση μπορεί επίσης να επιτευχθεί με ένα βερνίκι υψηλής συγκέντρωσης φθορίου (William et al 2006a, Mathu-Muju and Wright 2006). Στρατηγικές επιλογές διαχείρισης της οδοντινικής υπερευαισθησίας για ασθενείς με υπενασβεστίωση γομφίων-τομέων MIH ΕΠΑΝΕΛΕΓΧΟΣ Αξιολόγηση της υπερευαισθησίας και των αποτελεσμάτων της λεύκανσης ΣΤΟΜΑΤΙΚΗ ΥΓΙΕΙΝΗ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ (Εάν απαιτείται περαιτέρω έλεγχος της ΟΥ) Βούρτσισμα με οδοντόκρεμα και οδοντόβουρτσα Colgate Sensitive Pro-Relief 2 φορές/ημέρα Πλύσεις με στοματικό διάλυμα Colgate Sensitive Pro-Relief 2 φορές/ημέρα (20 ml για 30 δευτερόλεπτα) ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΛΕΥΚΑΝΣΗ Διενέργεια επαγγελματικής λεύκανσης Αναπτυξιακές βλάβες (υπενασβεστίωση δοντιών) Η υπενασβεστίωση γομφίων-τομέων (ΥΓΤ) είναι μία μορφή οδοντικού ελαττώματος που φαίνεται να παρουσιάζεται συχνά σε διάφορους πληθυσμούς στον κόσμο, και που γεννά το ενδιαφέρον για περαιτέρω έρευνα και κατανόηση της αιτιολογίας και της διαχείρισης. Η επίπτωση κυμαίνεται από 6% στη Γερμανία μέχρι σχεδόν 40% στη Δανία (Alalussua 2010). Σύμφωνα με πρόσφατο κείμενο της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Παιδοδοντιατρικής (EAPD -European Academy of Paediatric Dentistry) (Ligidakis et al. 2010), η αιτιολογία της κατάστασης αυτής δεν είναι ακόμη πλήρως κατανοητή. Αρκετές μελέτες προτείνουν ένα πολυπαραγοντικό σύνολο ιατρικών προβλημάτων κατά την προγεννητική, την περιγεννητική και τη μεταγεννητική περίοδο. ΔΙΑΓΝΩΣΗ Διάγνωση ΟΥ στο πλαίσιο της ΥΓΤ ΕΠΑΝΕΛΕΓΧΟΣ Πρόληψη οδοντινικής υπερευαισθησίας και τερηδόνας, έλεγχος της πλάκας ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΣΘΕΝΗ Συμβουλές για κατάλληλη δίαιτα και πρόληψη Συμμετοχή γονέων εάν είναι απαραίτητο ΣΤΟΜΑΤΙΚΗ ΥΓΙΕΙΝΗ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ Βούρτσισμα με οδοντόκρεμα και οδοντόβουρτσα Colgate Sensitive Pro-Relief 2 φορές/ημέρα για επιπλέον έλεγχο της ΟΥ και επαναλάτωση Βούρτσισμα με φθοριούχο οδοντόκρεμα με 1000 ppm F για παιδιά κάτω των 6 ετών Επιπλέον Πλύσεις με στοματικό διάλυμα Colgate Sensitive Pro-Relief 2 φορές/ημέρα (20 ml για 30 δευτερόλεπτα) (άτομα άνω των 6 ετών) ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΠΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗ Εφαρμογή της απευαισθητοποιητικής πάστας στίλβωσης Colgate Sensitive Pro-Relief στα ευαίσθητα δόντια με ΥΓΤ ΕΠΑΝΑΛΑΤΩΣΗ Εφαρμογή φθοριούχου βερνικιού Duraphat ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Ανάλογα με τη βαρύτητα του περιστατικού 28 29

16 Πίνακας Απευαισθητοποιητικών Τεχνολογιών Αργινίνη Ανθρακικό ασβέστιο Βιοδραστική φωσφωπυριτική ύαλος ασβεστίου-νατρίου Άλατα Κασσίτερου Φθόριο Άλατα Στροντίου Άλατα Καλίου Απευαισθητοποιητικές τεχνολογίες Απόφραξη οδοντινικών σωληναρίων μέσω σχηματισμού στρώματος πλούσιου σε ασβέστιο και φώσφωρο στην επιφάνεια της οδοντίνης που επάγεται από την αργινίνη και το ανθρακικό ασβέστιο Απόφραξη οδοντινικών σωληναρίων μέσω σχηματισμού στρώματος ασβεστίου-φωσφώρου που μοιάζει με υδροξυαπατίτη στην επιφάνεια της οδοντίνης Απόφραξη οδοντινικών σωληναρίων μέσω εναπόθεσης στοιχείων κασσίτερου στην επιφάνεια της οδοντίνης Απόφραξη οδοντινικών σωληναρίων μέσω εναπόθεσης σφαιριδίων φθοριούχου ασβεστίου στην επιφάνεια της οδοντίνης Απόφραξη οδοντινικών σωληναρίων μέσω εναπόθεσης αδιάλυτων στοιχείων στροντίου στην επιφάνεια της οδοντίνης Απευαισθητοποίηση νευρικών απολήξεων Μηχανισμός Δράσης 1. Πάστα για χρήση στο οδοντιατρείο 2. Οδοντόκρεμα 1. Πάστα για οδοντιατρείο 2. Οδοντόκρεμα 3. Συνταγογραφούμενη Οδοντόκρεμα 1. Οδοντόκρεμα 2. Γέλη Φθοριούχο βερνίκι για χρήση στο οδοντιατρείο Οδοντόκρεμα Οδοντόκρεμα Διαθέσιμες μορφές προϊόντος Άμεση ανακούφιση ΟΧΙ ΟΧΙ * ΟΧΙ ΟΧΙ ΟΧΙ ΝΑΙ ΝΑΙ, με τακτική χρήση της οδοντόκρεμας 2x / ημέρα ή 1 μόνον εφαρμογή της επαγγελματικής πάστας ΝΑΙ, με τακτική χρήση της οδοντόκρεμας 2x / ημέρα ή 1 μόνον εφαρμογή της επαγγελματικής πάστας ΝΑΙ, με τακτική χρήση της οδοντόκρεμας ή της γέλης 2x / ημέρα ΝΑΙ, με 2-3 εφαρμογές σε διάστημα 10 ημερών ΝΑΙ, με τακτική χρήση της οδοντόκρεμας 2x / ημέρα ΝΑΙ, με τακτική χρήση της οδοντόκρεμας 2x / ημέρα Μεγάλης διάρκειας ανακούφιση ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ ΟΧΙ με χλωριούχο στρόντιο ΝΑΙ με οξικό στρόντιο ΝΑΙ Συμβατότητα με φθόριο ΝΑΙ, έναντι αλάτων Καλίου και αλάτων Στροντίου ΝΑΙ, έναντι αλάτων Καλίου και αλάτων Στροντίου Άγνωστο Άγνωστο ΟΧΙ - Ανωτερότητα έναντι αλάτων Καλίου (θετικός μάρτυρας) * Σύμφωνα με μία μελέτη η οδοντόκρεμα με 8% οξικό στρόντιο μπορεί να προσφέρει άμεση ανακούφιση της υπερευαισθησίας με απευθείας τοπική εφαρμογή, σε σύγκριση με απλή φθοριούχο οδοντόκρεμα (Mason et al. 2010). Παρόλα αυτά, πρέπει να σημειωθεί ότι στη μελέτη αυτή δεν είχε χρησιμοποιηθεί θετικός μάρτυρας, γεγονός που δυσχεραίνει την ερμηνεία των αποτελεσμάτων. Γι αυτό, είναι σημαντικά τα αποτελέσματα τριών νέων κλινικών μελετών που δημοσιεύτηκαν το 2011 (Docimo et al. 2011, Li et al. 2011, Schiff et al. 2011), και τα οποία δείχνουν ξεκάθαρα ότι η οδοντόκρεμα με 8% οξικό στρόντιο δεν είναι πιο αποτελεσματική στην άμεση ανακούφιση από την υπερευαισθησία σε σύγκριση με μία απλή φθοριούχο οδοντόκρεμα (Cummins 2011). Περισσότερα σελίδες Βιβλιογραφικές αναφορές (σε αλφαβητική σειρά): Absi EG, Addy M, Adams D. Dentine hypersensitivity. A study of the patency of dentinal tubules in sensitive and non-sensitive cervical dentine. J Clin Periodontol. 1987;14: Addy M. Dentine hypersensitivity: new perspectives on an old problem. Int J Dent. 2002;52: Addy M. Etiology and clinical implications of dentine hypersensitivity. Dent Clin North Am. 1990;34: Alaluusua S, Lukinmaa PL, Koskimies M, Pirinen S, Hölttä P, Kallio M, Holttinen T, Salmenperä L. Developmental dental defects associated with long breast feeding. Eur J Oral Sci. 1996;Oct-Dec 104(5-6): Albers H. At-home bleaching. Adept Report (vol. 6) Santa Rosa: Adept Institute. Auschill TM, Hellwig E et al. Efficacy, side effects, and patients acceptance of different bleaching techniques (OTC, in-office, at-home). Oper Dent. 2005;30: Ayad F, Ayad N, Delgado E, Zhang YP, DeVizio W, Cummins D, Mateo LR. Comparing the efficacy in providing instant relief of dentine hypersensitivity of a new toothpaste containing 8.0% arginine, calcium carbonate, and 1450 ppm fluoride to a benchmark desensitising toothpaste containing 2% potassium ion and 1450 ppm fluoride, and to a control toothpaste with 1450 ppm fluoride: A three-day clinical study in Mississauga, Canada. J Clin Dent. 2009;20: Ayad F, Ayad N, Zhang YP, DeVizio W, Cummins D, Mateo LR. Comparing the efficacy in reducing dentine hypersensitivity of a new toothpaste containing 8.0% arginine, calcium carbonate, and 1450 ppm fluoride to a commercial sensitive toothpaste containing 2% potassium ion: An eightweek clinical study on Canadian adults. J Clin Dent. 2009;20 (Spec Iss): Ayad F, Berta R, DeVizio W, McCool J, Petrone ME, Volpe AR. Comparative efficacy of two dentifrices containing 5% potassium nitrate on dentinal sensitivity: A twelve-week clinical study. J Clin Dent. 1994; 5 (Spec Iss): Azarpazhooh A and Limeback H. Clinical efficacy of casein derivatives. A systematic review of the literature. JADA. 2008;Vol Bekes K, John MT, Schaller HG, Hirsch C. Oral health-related quality of life in patients seeking care for dentin hypersensitivity. J Oral Rehabil Jan;36(1): Bergenholtz G, Jontell M, Tuttle A, Knutsson G. Inhibition of serum albumin flux across exposed dentine following conditioning with GLUMA primer, glutaraldehyde or potassium oxalates. J Dent Aug;21(4): Blong MA, Volding B, Thrash WJ, Jones DL. Effects of a gel containing 0.4 percent stannous fluoride on dentinal hypersensitivity. Dent Hyg (Chig). 1985; 59: Brännström M, Astrom A, The hydrodynamics of the dentine. its possible relationship to dentinal pain. Int Dent J. 1972;22: Brännström M, Aström A. The hydrodynamics of the dentine, its possible relationship to dentinal pain. Int Dent J. 1972;22: Browning WD, Blalock JS, Frazier KB, Downey MC, Myers ML. Duration and timing of sensitivity related to bleaching. J Esthet Restor Dent. 2007;19: Burwell AK, Litkowski LJ, Greenspan DC. Calcium sodium phosphosilicate (NovaMin): remineralization potential. Adv Dent Res. Jul 31, (1):35-9. Chesters R, Kaufman HW, Wolff MS, Huntington E, Kleinberg I. Use of multiple sensitivity measurements and logit statistical analysis to assess the effectiveness of a potassium citrate-containing dentifrice in reducing dentinal hypersensitivity. J Clin Periodontol. 1992;19: Clark RE, Papas AS. Duraphat versus Extra Strength Aim in treating dentinal hypersensitivity. J Dent Res. 1992;71 (Sp Is): 734 (Abstr 628). Cummins D. Dentin hypersensitivity. From diagnosis to a breakthrough therapy for everyday sensitivity relief. J Clin Dent. 2009;20 (Spec Iss):1 9. Cummins D. Recent advances in dentine hypersensitivity. Clinically-proven treatments for instant and lasting sensitivity relief. Am J Dent. May 2010;23 Spec No A:3A-13A

17 de Assis C, Antoniazzi RP, Zanatta FB, Rösing CK. Efficacy of Gluma Desensitiser on dentine hyper sensitivity in periodontally treated patients. Braz Oral Res. 2006;20(3): Dijkman GE, Jongebloed WL, de Vries J, Ogaard B, Arends J. Closing of dentinal tubules by glutar dialdehyde treatment. A scanning electron microscopy study. Scand J Dent Res Jun;102(3): Docimo R, Montesani L, Maturo P, Costacurta M, Bartolino M, Zhang YP, DeVizio W, Delgado, E, Cummins D, Dibart S, Mateo L. Comparing the efficacy in reducing dentine hypersensitivity of a new toothpaste containing 8.0% arginine, calcium carbonate, and 1450 ppm fluoride to a benchmark commercial desensitising toothpaste containing 2%potassium ion. An eight-week clinical study in Rome, Italy. J Clin Dent. 2009;20: Docimo R, Perugia C, Bartolino M, Maturo P, Montesani L, Zhang YP, DeVizio W, Mateo LR, Dibart S. Comparative evaluation of the efficacy of three commercially available toothpastes on dentine hypersensitivity reduction. An eight-week clinical study. J Clin Dent. 2011;22(Spec Iss): Docimo R, Montesani L, Maturo P, Costacurta M, Bartolino M, DeVizio W, Zhang YP, Cummins D, Dibart S, Mateo LR. Comparing the efficacy in reducing dentine hypersensitivity of a new toothpaste containing 8.0% arginine, calcium carbonate, and 1450 ppm fluoride to a commercial sensitive toothpaste containing 2% potassium ion. An eight-week clinical study in Rome, Italy. J Clin Dent. 2009;20 (Spec Iss): Dondi dall'orologio G, Malferrari S. Desensitising effects of Gluma and Gluma 2000 on hypersensitive dentin. Am J Dent. 1993;6(6): Dowell P, Addy M. Dentine hypersensitivity - a review. Clinical and in vitro evaluation of treatment agents. J Clin Periodontol Jul;10(4): Review. Felton DA, Bergenholtz G, Kanoy BE. Evaluation of the desensitising effect of Gluma dentine bond on teeth prepared for complete-coverage restorations. Int J Prosthodont. 1991; May-Jun;4(3): Fischer C, Wennberg A, Fischer RG, Attström R. Clinical evaluation of pulp and dentine sensitivity after supragingival and subgingival scaling. Endod Dent Traumatol. 1991;7(6): Flynn J, Galloway R, Orchardson. The incidence of 'hypersensitive' teeth in the West of Scotland. R. J Dent Sep;13(3): Gaffar A. Treating hypersensitivity with fluoride varnishes. Compend Contin Educ Dent. 1988;19: Gillam DG. An overview on conducting clinical studies for evaluation of desensitising products for the treatment of dentine hypersensitivity. Oral Health Dialogue Issue 2:6-14. Gillam DG, Bulman JS, Jackson RL, Newman HN. Comparison of two desensitising dentifrices with a commercially-available fluoride dentifrice in alleviating cervical dentine sensitivity. J Periodontol. 1996;67: Gillam DG, Coventry JF, et al. Comparison of two desensitising agents for the treatment of cervical dentine hypersensitivity. Endod Dent Traumatol. 1997;13:36-9. Gillam DG, Mordan AD, et al. The effects of oxalate-containing products on the exposed dentine surface. An SEM investigation. J Oral Rehab. 2001;28: Graf H, Galasse R. Morbidity, prevalence and intra-oral distribution of hypersensitive teeth. J Dent Res. 1977;abstract 479. Grossman LI. A systemic method for the treatment of hypersensitive dentine. J Am Dent Asso. 1935;22:592. Gysi A. An attempt to explain the sensitiveness of dentine. Br J Dent Res. 1900;43: Hallmon WW, Harrel SK. Occlusal analysis, diagnosis and management in the practice of periodontics. Periodontol ;34: Review. Hamlin D, Williams KP, Delgado E, Zhang YP, De Vizio W, Mateo LR. Clinical evaluation of the efficacy of a desensitising paste containing 8% arginine and calcium carbonate for the in-office relief of dentine hypersensitivity associated with dental prophylaxis. Am J Dent. 2009; 22 (Sp Is A):16A 20A. Haywood VB. Dentine hypersensitivity. Bleaching and restorative considerations for successful management. Int Dent J. 2002;52: Haywood VB, Leonard RH, et al. Effectiveness, side effects, and long-term status of nightguard vital bleaching. J Am Dent Assoc. 1994;125: Haywood VB. Treating tooth sensitivity during whitening.compend Contin Educ Dent 26 (supp 3):11-20, Haywood VB. Tooth whitening. Indications and Outcomes of Nightguard Vital Bleaching. Quintes sence Publishing Co., Hodosh M. A superior desensitiser Potassium nitrate. JADA. 1974;88: Holland GR, Narhi MN, Addy M, Gangarosa L, Orchardson R. Guidelines for the design and conduct of clinical triials on dentine hypersensitivity. J Clin Periodontol. 1997;24: Hu D, Zhang YP, Chaknis P, Petrone ME, Volpe AR, De Vizio W. Comparative investigation of the desensitising efficacy of a new dentifrice containing 5.5% potassium-citrate. An eight-week clinical study. J Clin Dent. 2004;15: Ishihata H, Kanehira M, Nagai T, Finger WJ, Shimauchi H, Komatsu M. Effect of desensitising agents on dentine permeability. Am J Dent. 2009; Jun;22(3): Jaeggi T, Lussi A. Prevalence, incidence and distribution of erosion. Monogr Oral Sci. 2006;20: Jorgensen MG, Carroll WB, Incidence of tooth sensitivity after home whitening treatment. J Am Dent Assoc. 2002;133: Kakaboura A, Rahiotis C, Thomaidis S, Doukoudakis S. Clinical effectiveness of two agents on the treatment of tooth cervical hypersensitivity. Am J Dent Aug;18(4): Kanapka JA. Current treatment for dentine hypersensitivity. A new agent. Compend Contin Educ Dent. 1982;(Suppl):S118 S120. Karadottir H, Lenoir L, Barbierato B, et al. Pain experienced by patients during periodontal maintenance treatment. J Periodontol. 2002;73(5): Kowalczyk A, Botulinski B, Jaworska M, Kierklo A, Pawinska M, Dabrowska E. Evaluation of the product based on Recaldent technology in the treatment of dentine hypersensitivity. Adv Med Sci. 2006;51 (suppl 1): Li Y, Lee S, Zhang YP, Delgado E, De Vizio W, Mateo LR. Comparison of clinical efficacy of three toothpastes in reducing dentine hypersensitivity. J Clin Dent. 2011;22 (Spec Iss): Lindhe J, Lang N P, & Karring T. Clinical periodontology and implant dentistry. 2008;5th edition, Oxford: Blackwell Munksgaard. Litkowski L, Greenspan DC. A clinical study of the effect of calcium sodium phosphosilicate on dentine hypersensitivity--proof of principle. J Clin Dent. 2010;21(3): Litkowski L, Greenspan DC.: A clinical study of the effect of calcium sodium phosphosilicate on dentin hypersensitivity -proof of principle. J Clin Dent2010;21(3): Manochehr-Pour M, Bhat M, Bissada N. Clinical evaluation of two potassium nitrate toothpastes for the treatment of dentinal hypersensitivity. Periodont Case Rep. 1984;6: Markowitz K, Kim S. The role of selected cations in the desensitisation of intradental nerves. Proc Finn Dent Soc. 1992;88 (Suppl): Markowitz K, Pashley DH. Discovering new treatments for sensitive teeth. The long path from biology to therapy. J Oral Rehabil. 2007;35: Miller S, Truong T, Heu R, Stranick M, Bouchard D, Gaffar A. Recent advances in stannous fluoride technology. Antibacterial efficacy and mechanism of action towards hypersensitivity. Int Dent J. 1994; 44 (Suppl): Nagata T, Ishida H, Shinohara H, Nishikawa S, Kasahara S, Wakano Y, Daigen S, Troullos ES. Clinical evaluation of a potassium nitrate dentifrice for the treatment of dentinal hypersensitivity. J Clin Periodontol. 1994;21: Nathoo S, Delgado E, Zhang YP, De Vizio W, Cummins D, Mateo LR. Comparing the efficacy in providing instant relief of dentine hypersensitivity of a new toothpaste containing 8.0% arginine, calcium carbonate, and 1450 ppm fluoride relative to a benchmark desensitising toothpaste containing 2% potassium ion and 1450 ppm fluoride, and a control toothpaste with 1450 ppm fluoride. A three-day clinical study in New Jersey, USA. J Clin Dent. 2009;20: Newman Michael G, Takei Henry H, Klokkevold Perry R, Carranza Fermin A. Carranza's clinical periodontology 10th Edition, Philadelphia : W.B. Saunders Co, Olsson M, Lindhe J. Periodontal characteristics in individuals with varying forms of the upper central incisors. J Clin Periodontol Jan;18(1): Orchardson R, Collins WJ. Clinical features of hypersensitive teeth. Br Dent J Apr 11;162(7): Orchardson R, Gillam DG. Managing dentine hypersensitivity. JADA. 2006;137: Orchardson R, Gillam DG. The efficacy of potassium salts as agents for treating dentine hypersensitivity. J Orofac Pain, 2000;14:9 19. Ozen T, Orhan K, Avsever H, Tunca YM, Ulker AE, Akyol M. Dentine hypersensitivity. A randomised clinical comparison of three different agents in a short-term treatment period. Oper Dent Jul-Aug;34(4):

18 Papas AS, Clark RE. Accrued desensitization with repeated Duraphat treatment of hypersensitivity. J Dent Res. 1995;74:134. Petrou I, Heu R, Stranick M, Lavender S, Zaidel L, Cummins D, Sullivan RJ, Hsueh C, Gimzewski JK. A breakthrough therapy for dentine hypersensitivity. How dental products containing 8% arginine and calcium carbonate work to deliver effective relief of sensitive teeth. J Clin Dent. 2009;20 (Spec Iss): Pohjola RM, Browning WD, et al. Sensitivity and tooth whitening agents. J Esthet Rest Dent. 2002;14: Poulsen S, Errboe M, Lescay Mevil Y, Glenny AM. Potassium-containing toothpastes for dentine hypersensitivity. Cochrane Database Syst Rev 3: CD001476, 2006 Qin C, Xu J, Zhang Y. Spectroscopic investigation of the function of aqueous 2- hydroxyethylmethacrylate/glutaraldehyde solution as a dentine desensitiser. Eur J Oral Sci Aug;114 (4): Salian S, Thakur S, Kulkarni S, La Torre G.. A randomised controlled clinical study evaluating the efficacy of two desensitising dentifrices. J Clin Dent. 2010;21(3):82-7. Salvato AR, Clark GE, Gingold J, Curro FA. Clinical effectiveness of a dentifrice containing potassium chloride as a desensitising agent. Am J Dent 5: , Schiff T, Delgado E, Zhang YP, De Vizio W, Mateo LR. Clinical evaluation of the efficacy of a de sensitising paste containing 8% arginine and calcium carbonate in providing instant and lasting inoffice relief of dentine hypersensitivity. Am J Dent. 2009;22 (Sp Is A):8A-15A. Schiff T, Dos Santos M, Laffi S, Yoshioka M, Baines E, Brasil KD, McCool JJ, De Vizio W. Efficacy of a dentifrice containing 5% potassium nitrate and 1500 ppm sodium monofluorophosphate in a precipitated calcium carbonate base on dentinal hypersensitivity. J Clin Dent. 1998;9: Schiff T, Dotson M, Cohen S, De Vizio W, McCool J, Volpe A. Efficacy of a dentifrice containing potassium nitrate, soluble pyrophosphate, PVM/MA copolymer, and sodium fluoride on dentinal hypersensitivity. A 12-week clinical study. J Clin Dent. 1994;5 (Spec Iss): Schiff T, Mateo LR, Delgado E, Cummins D, Zhang YP, De Vizio W. Clinical efficacy in reducing dentine hypersensitivity of a dentifrice containing 8.0% arginine, calcium carbonate, and 1450 ppm fluoride compared to a dentifrice containing 8% strontium acetate and 1040 ppm fluoride under consumer usage conditions before and after switch-over. J Clin Dent. 2011;22 (Spec Iss): Schiff T, Saletta L, Baker RA, Winston JL, He T. Desensitising effect of a stabilised stannous fluoride/sodium hexametaphosphate dentifrice. Compend Contin Educ Dent. 2005;26 (Suppl): Schüpbach P, Lutz F, Finger WJ. Closing of dentinal tubules by Gluma desensitiser. Eur J Oral Sci Oct;105(5 Pt 1):414-21m Seow L L. Novel clinical applications of Colgate Sensitive Pro-Relief in the management of dentine hypersensitivity. J Clin Dent. 2012;23:7 10. Sharma N, Roy S, Kakar A, Greenspan DC, Scott R. A clinical study comparing oral formulations containing 7.5% calcium sodium phosphosilicate (NovaMin), 5% potassium nitrate, and 0.4% stannous fluoride for the management of dentine hypersensitivity. J Clin Dent. 2010;21(3): Silverman G, Berman E, Hanna CB, Salvato A, Fratarcangelo PA, Bartizek RD, Bollmer BW, Campbell SL, Lanzalaco AC, MacKay BJ, McClanahan SF, Perlich MA, Shaffer JB. Assessing the efficacy of three dentifrices in the treatment of dentinal hypersensitivity. JADA. 1996;127: Silverman G, Gingold J, Clark GE: The effectiveness of potassium nitrate and sodium monofluorophosphate dentifrices in reducing dentinal hypersensitivity. J Dent Res. 1988;67:247. Silverman G, Gingold J, Clark GE. The effectiveness of potassium nitrate and sodium monofluorophosphate dentifrices in reducing dentinal hypersensitivity. J Dent Res. 1988;67:247. Silverman G, Gingold J, Curro FA. Desensitising effect of a potassium chloride dentifrice. Am J Dent. 1994;7:9 12,. Silverman G..The sensitivity-reducing effect of brushing with a potassium nitrate-sodium monofluorophosphate dentifrice. Compend Contin Educ Dent. 1985;6: Snyder RA, Beck FM, Horton JE. The efficacy of a 0.4% stannous fluoride gel on root surface hypersensitivity. J Dent Res. 1985;62:237. Sobral MA, Garone-Netto N, Luz MA, Santos AP. Prevention of postoperative tooth sensitivity. A preliminary clinical trial. J Oral Rehabil Sep;32(9): Sterrett J, Price RB, Bankey T. Effects of home bleaching on the tissues of the oral cavity. J Can Dent Assoc. 1995;61: Tammaro S, Wennström JL, Bergenholtz G. Root-dentine sensitivity following non-surgical periodontal treatment. J Clin Periodontol 2000;27(9): Tamminen V, Kontturi-Narhi V, Narhi M. Development of pulp and dentine sensitivity in flap operated teeth.. J Dent Res 1998;77(special issue):671,(abstract 322). Tarbet WJ, Silverman G, Fratarcangelo PA, Kanapka JA. Home treatment for dentinal hypersensitivity. A comparative study. JADA. 1982;105: Tarbet WJ, Silverman G, Stolman JM, Fratarcangelo PA. Clinical evaluation of a new treatment for dentinal hypersensitivity. J Periodontol. 1980;51: Thrash WJ, Dodds MW, Jones DL. The effect of stannous fluoride on dentinal hypersensitivity. Int Dent J. 1994;44 (Suppl): von Troil B, Needlemen I, Sanz M. A systematic review of the prevalence of root sensitivity following periodontal therapy. J Clin Periodontol. 2002;29(supplement 3): Wallace JA, Bissada NF. Pulpal and root sensitivity related to periodontal therapy. Oral Surg Oral Med Oral Pathol. 1990;69(6): Walters PA. Dentinal hypersensitivity. A review. J Contemp Dent Pract. 2005;6: Wara-aswapati N, Kringnawakul D, Jiraviboon D, Adulyanon S, Karimbux N, Pitiphat W. The effect of a new toothpaste containing potassium nitrate and triclosan on gingival health, plaque formation and dentine hypersensitivity. J Clin Periodontol. 2005;32: West NX, Addy M, Jackson RJ, Ridge DB. Dentine hypersensitivity and the placebo response. A com parison of the effect of strontium acetate, potassium nitrate and fluoride toothpastes. J Clin Periodontol. 1997;24: West NX. Dentine hypersensitivity. Preventive and therapeutic approaches to treatment. Periodontol ;48: Review. William V, Messer LB, Burrow MF. Molar incisor hypomineralisation. Review and recommendations for clinical management. Pediatr Dent May-Jun;28(3): Willmott NS, Bryan RA, Duggal MS. Molar-incisor-hypomineralisation. A literature review. Eur Arch Paediatr Dent Dec;9(4): Wogelius P, Haubek D, Poulsen S. Prevalence and distribution of demarcated opacities in permanent first molars and incisors in 6-to 8-year old Danish children. Acta Odontologica Scandinavia, 2008; 66: Yu X, Liang B, Jin X, Fu B, Hannig M. Comparative in vivo study on the desensitising efficacy of dentine desensitiser and one-bottle self-etching adhesives. Oper Dent May-Jun;35(3): Zapera, Survey among dental professionals in Nordic about dentine hypersensitivity. YouGov, Zapera, Survey among the Nordic adult population. Experience about dentine hypersensitivity. Zapera.com Alaluusua S. Aetiology of molar-incisor hypomineralisation. A systematic review. Eur Archs Paediatr Dent. 2010;10: Lygidakis NA. Treatment modalities in children with teeth affected by molar incisor hypomineralisation (MIH). A systematic review. Eur Arch Paediatr Dent. 2010;11: Jälevik B. Prevalence and Diagnosis of molar incisor hypomineralisation (MIH). A systematic review. Eur Archs Paediatr Dent. 2010;10: Mathu-Muju K, Wright JT. Diagnosis and treatment of molar incisor hypomineralisation. Compend Contin Educ Dent. 2006;27(11): William V, Messer LB, Burrow MF. Molar incisor hypomineralisation: review and recommendations for clinical management. Pediatr Dent 2006a;28(3): Weerheijm KL, Duggal M, Mejare I, et al. Judgement criteria for molar incisor hypomineralisation (MIH) in epidemiologic studies. A summary of the European meeting on MIH held in Athens Eur Archs Paediatr Dent. 2003;3: