11o Πανελλήνιο Συνέδριο Ανδρολογίας Μαḯου 2019 ΜΑΡΙΑ ΡΗΓΑΝΑ ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΟΣ ΕΠΙΜ. Β Ε.Σ.Υ. Γ.Ν.Α. ΚΟΡΓΙΑΛΕΝΕΙΟ-ΜΠΕΝΑΚΕΙΟ Ε.Ε.Σ.

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "11o Πανελλήνιο Συνέδριο Ανδρολογίας Μαḯου 2019 ΜΑΡΙΑ ΡΗΓΑΝΑ ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΟΣ ΕΠΙΜ. Β Ε.Σ.Υ. Γ.Ν.Α. ΚΟΡΓΙΑΛΕΝΕΙΟ-ΜΠΕΝΑΚΕΙΟ Ε.Ε.Σ."

Transcript

1 «Ενδοκρινική δράση : Η επίδραση των λοιπών ορμονικών συστημάτων στην αναπαραγωγική λειτουργία του άνδρα (θυρεοειδικές ορμόνες, επινεφριδιακός άξονας, ορμόνες γαστρεντερικού)» 11o Πανελλήνιο Συνέδριο Ανδρολογίας Μαḯου 2019 ΜΑΡΙΑ ΡΗΓΑΝΑ ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΟΣ ΕΠΙΜ. Β Ε.Σ.Υ. Γ.Ν.Α. ΚΟΡΓΙΑΛΕΝΕΙΟ-ΜΠΕΝΑΚΕΙΟ Ε.Ε.Σ.

2 ΘΥΡΕΟΕΙΔΙΚΕΣ ΟΡΜΟΝΕΣ ΚΑΙ ΑΝΔΡΙΚΗ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ

3 ΓΕΝΙΚΑ Πριν τη δεκαετία του 90 : testis, a thyroid hormone metabolicaly unresponsive organ (Barker & Klitgaard, 1952 Oppenheimer et al,1974) Thyroid Hormone and Male Gonadal Function Jannini et al,(endocrine Reviews 1995) : «Η κλασσική υπόθεση ότι ο ενήλικος όρχις δεν απαντά στις θυρεοειδικές ορμόνες, δεν υποστηρίζεται πια. Το σπερματικό επιθήλιο του προεφηβικού όρχι μπορεί να θεωρηθεί ένας καινούριος στοχος των TH». Αυτό επιβεβαιώνεται από Παρουσία πυρηνικών υποδοχέων των TH (αρχικά) στα κύτταρα Sertoli (ζωϊκά μοντέλα) In vitro και in vivo δράσεις τις T3 σε πολλά επίπεδα της λειτουργίας του όρχι

4 ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ ΘΥΡΕΟΕΙΔΙΚΩΝ ΟΡΜΟΝΩΝ ΣΤΟΝ ΟΡΧΙ (ζωϊκά μοντέλα) TH : βιολογική δράση μέσω σύνδεσης με τον ειδικό πυρηνικό υποδοχέα TR (ligand-dependent transcription factors) 5 ισομορφές TRa1,TRa2,TRa3 και TRβ1,TRβ2 (ΓΕΝΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΗ) Εμβυϊκά και ενήλικα κύτταρα Sertoli : μέγιστη έκφραση TRa1 τελικά στάδια εμβρυϊκής ζωής και νεογνική περίοδο : αυτά είναι τα κύρια κύτταρα στόχος της Τ3 στον όρχι (Jannini et al 2000) Ενεργές TR ισομορφές (TRa1,TRβ1) : στα κύτταρα Leydig, στα περισωληναριακά κύτταρα και στα γεννητικά κύτταρα τόσο στον νεογνικό όσο και στον ενήλικο όρχι (Rao et al,2003) ικανότητα σύνδεσης/δράσης T3 στον ενήλικο όρχι (Canale et al,2001) Επιθηλιακά κύτταρα από την επιδυδιμίδα ποντικιού εκφράζουν ορμονικούς υποδοχείς TRa1και TRβ1 Στην κυτταρική σειρά PZ HPV-10 που προέρχεται από προστατικό ιστό εκφράζεται TRβ1

5 ΜΗ ΓΕΝΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΘΥΡΕΟΕΙΔΙΚΩΝ ΟΡΜΟΝΩΝ ΣΤΟΝ ΟΡΧΙ (ζωϊκά μοντέλα) Σύνδεση με πλασματική μεμβράνη, κυτόπλασμα, κυτταροσκελετό, οργανίλια (μιταχόνδρια) Γρήγορη δράση, χωρίς διαμεσολάβηση μεταγραφικών/ανασταλτικών παραγόντων Σπερματοζωάρια : αύξηση σύνθεσης camp, απελευθέρωσης Ca ++ επηρεάζει κινητικότητα T3 και T4 : υπερπόλωση κυτταρικής μεμβράνης κυττάρων Sertoli μέσω διαύλων K + αύξηση πρόσληψης αμινοξέων (Menegaz et al,2006) In vitro προσθήκη T3 σε όρχι ποντικιού προκάλεσε φωσφορυλίωση βιμεντίνης (κυτταροσκελετική πρωτεϊνη-μορφολογία) (Zamoner et al,2005) αύξηση GLUT1 mrna (καλλιέργειες άωρων κυττάρων Sertoli ) προσφορά lactate στα γεννητικά κύτταρα (επιβίωση)

6 ΜΕΤΑΦΟΡΕΙΣ ΘΥΡΕΟΕΙΔΙΚΩΝ ΟΡΜΟΝΩΝ ΣΤΟΝ ΟΡΧΙ Διαδεδομένη άποψη ότι οι θυρεοειδικές ορμόνες διέρχονται την κυτταρική μεμβράνη με παθητική διάχυση (λιπόφιλες) Αναγνωρίστηκαν οικογένειες διαμεμβρανικών μεταφορέων : monocarboxylate transporter (MCT)8 και 10, organic anion-transporting polypeptides (OATPs) με υψηλή συγγένεια για θυρεοειδικές ορμόνες (Visser et al,2008) Ορχικά κύτταρα ανθρώπου και ποντικιού : gonadalspesific transporters (GST-1 και GST- 2) μέλη της οικογένειας OATPs (Suzuki et al,2003) Εκφράζονται στα κύτταρα Leydig, κύτταρα Sertoli και γεννητικά κύτταρα Επιπλέον Κύτταρα Sertoli και γεννητικά κύτταρα (και εγκεφαλικά κύτταρα): OATP3A1-V1 OATP3A1-V2 (Huber et al,2007) Κύτταρα Leydig : OATP-F (μεταφέρει T4 και reverse T3) (Pizzagalli et al,2002)

7 ΕΚΦΡΑΣΗ ΑΠΟΪΩΔΙΝΑΣΩΝ ΣΤΟΝ ΟΡΧΙ (ζωϊκά μοντέλα) Η δράση των αποϊωδινασών στα όργανα στόχους είναι κρίσιμη γιατί καθορίζει τη διαθεσιμότητα (τοπικά) της ενεργού ορμόνης Στον όρχι εκφράζονται και οι τρεις αποϊωδινάσες : D1 D2 και D3 από τη νηπιακή ηλικία μέχρι και την ενηλικο ζωή Αναπτυξιακή περίοδος : προεξάρχει D3 Προεφηβική περίοδος (κρίσιμη για την ανάπτυξη του όρχι) : προεξάρχει D2 συμπίπτει με την υψηλή έκφραση των TR (Jannini et al,2000) Ενήλικος όρχις ποντικιού : υψηλή έκφραση D2 στις επιμήκεις σπερματίδες (Wagner et al,2007), αλλά όχι τα υπόλοιπα σπερματικά κύτταρα ή τα κύτταρα Sertoli (δράση T3 ειδικά στην σπερμιογονική φάση?)

8 ΘΥΡΕΟΕΙΔΙΚΕΣ ΟΡΜΟΝΕΣ ΚΑΙ ΟΞΕΙΔΩΤΙΚΟ STRESS Οι θυρεοειδικές ορμόνες σχετίζονται με την επαγωγή οξειδωτικού stress σε ιστούς όπως εγκέφαλος, καρδιά, αίμα, μυϊκός ιστός, ήπαρ και όρχεις ROS : Reactive Oxygen Species Οξειδωτικό stress : όταν η παραγωγή ROS υπερβαίνει την αντιοξειδωτική ικανότητα των κυττάρων Ο όρχις υπερθυρεοειδικού ποντικιού εκφράζει αυξημένους (ενζυμικούς και μη) αντιοξειδωτικούς παράγοντες : glutathione peroxidase (GPx), glutathione reductase (GR), glutathione-stransferase (GST) and catalase (CAT) υποδεικνύει αυξημένη παραγωγή ROS Υποθυρεοειδισμός : μειώνει επίπεδα αντιοξειδωτικών παραγόντων

9 ΔΡΑΣΗ ΘΥΡΕΟΕΙΔΙΚΩΝ ΟΡΜΟΝΩΝ ΣΤΑ ΚΥΤΤΑΡΑ SERTOLI (1) (ζωϊκά μοντέλα) Τα κύτταρα Sertoli παρέχουν υποστήριξη στα γεννητικά κύτταρα (Sertoli/germ cells:1/11) Ο τελικός αριθμός των κυττάρων Sertoli είναι κρίσιμος για το μέγεθος του όρχι, την ημερήσια παραγωγή σπέρματος και τη (μελλοντική) γονιμότητα 2 φάσεις ανάπτυξης κυττάρων Sertoli I. Φάση πολλαπλασιασμού (παύει στην εφηβεία) : Εκφράζονται οι δείκτες AMH, αρωματάση, neutral cell adhesion molecule (NCAM~ αλληλεπίδραση με γεννητικά κύτταρα στις σπερματικές χορδές) T3 καταστέλλει τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων Sertoli (εν μέρει αναστέλλοντας τον κυτταρικό κύκλο) καταστέλλει την έκφραση των δεικτών

10 ΔΡΑΣΗ ΘΥΡΕΟΕΙΔΙΚΩΝ ΟΡΜΟΝΩΝ ΣΤΑ ΚΥΤΤΑΡΑ SERTOLI (2) (ζωϊκά μοντέλα) ii. Φάση ωρίμανσης : Χαρακτηρίζεται από μορφολογικές αλλαγές στον πυρήνα, απώλεια ικανότητας πολλαπλασιασμού, σχηματισμό διακυτταρικών συνάψεων Εκφράζονται p27-kip1 και p21-cip1 (αναστολείς κυτταρικού κύκλου), Connexin 43 (η πιο διαδεδομένη πρωτεϊνη των συνάψεων), AR Τ3 προάγει ωρίμανση των κυττάρων Sertoli αυξάνει τους δείκτες ωρίμανσης σε κυτταροκαλλιέργειες T3 οδηγεί σε remodeling της βασικής μεμβράνης των σπερματικών σωληναρίων ( αύξηση έκφρασης laminin/entactin, μείωση έκφρασης type IV collagen) σε κυτταροκαλλιέργειες

11 ΔΡΑΣΗ ΘΥΡΕΟΕΙΔΙΚΩΝ ΟΡΜΟΝΩΝ ΣΤΗ ΣΠΕΡΜΑΤΟΓΕΝΕΣΗ μίτωση Summary of the effects of T3 on spermatogenesis La Vignera et al,2017 Jannini et al, 1995

12 ΔΡΑΣΗ ΘΥΡΕΟΕΙΔΙΚΩΝ ΟΡΜΟΝΩΝ ΣΤΑ ΚΥΤΤΑΡΑ LEYDIG(1) (ζωϊκά μοντέλα) 2 διακριτοί πληθυσμοί κυττάρων Leydig Εμβυϊκά κύτταρα Leydig Ενήλικα κύτταρα Leydig (διαφοροποιούνται μετά τη γέννηση από μεσεγχυματικά περισωληναριακά πρόδρομα κύτταρα) T3 διεγείρει την έναρξη της διαφοροποίησης των μεσεγχυματικών κυττάρων προς στεροϊδοπαραγωγό κύτταρο Leydig, στον προεφηβικό και στον ενήλικο όρχι ποντικιού (δράση ανεξάρτητη από την LH)

13 ΔΡΑΣΗ ΘΥΡΕΟΕΙΔΙΚΩΝ ΟΡΜΟΝΩΝ ΣΤΑ ΚΥΤΤΑΡΑ LEYDIG(2) (ζωϊκά μοντέλα) Η θυρεοειδική ορμόνη επηρεάζει τη στεροϊδογένεση Χορήγηση οξέως T3 (8h) σε καλλιέργεις κυττάρων Leydig ποντικιού, οδήγησε σε αύξηση του ενζύμου StAR Παρατεταμένη χορήγηση (30h) : I. Προκάλεσε μείωση στην έκφραση του StAR αλλά και του 3β HSD II. Μείωσε την πρόσδεση της hcg μέσω δράσης στην περιοχή LH-R gene promoter κυτταρόπλασμα μιτοχόνδριο

14 ΘΥΡΕΟΕΙΔΙΚΕΣ ΟΡΜΟΝΕΣ ΣΤΟΝ ΩΡΙΜΟ ΟΡΧΙ (ζωϊκά μοντέλα) Ο χρόνιος υποθυρεοειδισμός από τη γέννηση μέχρι την ενηλικίωση σχετίζεται με καθυστερημένη ωρίμανση, διαταραχή σπερματογένεσης, απόπτωση γεννητικών κυττάρων, εκφύλιση σπερματικού επιθηλίου, μείωση διαμέτρου σπερματικών σωληναρίων (μερικώς αντιστρεπτά με θεραπεία με T4) Οι θυρεοειδικές ορμόνες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο όχι μόνο στην ανάπτυξη του όρχι αλλά και στη διατήρηση φυσιολογικής ορχικής λειτουργίας Κάποιες από τις αλλαγές στον όρχι μπορεί να σχετίζονται με τις συνυπάρχουσες ορμονικές διαταραχές : μείωση στην έκκριση GnRH, LH, FSH,GH και Testo

15 ΘΥΡΕΟΕΙΔΙΚΕΣ ΟΡΜΟΝΕΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΟΔΟΣ- ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΟΙ ΑΔΕΝΕΣ Επιδιδυμίδα : υποθυρεοειδισμός στα ποντίκια οδηγεί σε μειωμένο βάρος, μείωση πρόσθιας προωθητικής κίνησης στα σπερματοζωάρια στην ουρά, μείωση εκκρίσεων (σιαλικό οξύ, γλυκεροφωσφωτυλοχολίνη, καρνιτίνη) Σπερματικός πόρος : η θυρεοειδική ορμόνη στα ποντίκια επάγει τη συσταλτικότητα ως απάντηση στην προσταγλανδίνη E2 Σπερματοδόχοι κύστεις και προστάτης αδένας : υποθυρεοειδισμός στα ποντίκια οδηγεί σε μειωμένο βάρος και διαφοροποιεί τον μεταβολισμό των γλυκοπρωτεϊνών, με διαφορετικό τρόπο, στους λοβούς του προστάτη Υποθυρεοειδικοί άνδρες : μειωμένος κίνδυνος Ca προστάτη vs ευθυρεοειδικοί Δεν έχει βρεθεί συσχέτιση υπερθυρεοειδισμού/ Ca προστάτη

16 ΥΠΕΡΘΥΡΕΟΕΙΔΙΣΜΟΣ ΣΤΟΥΣ ΑΝΔΡΕΣ- ΟΡΜΟΝΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ Αύξηση SHBG που οδηγεί σε αυξημένες τιμές Τ-Τεστο f-testo παραμένει σε φυσιολογικά επίπεδα αλλά η βιοδιαθέσιμη T είναι μειωμένη Η οιστραδιόλη βρίσκεται αυξημένη αυξημένη αρωματοποίηση testo σε οιστραδιόλη στην περιφέρεια (υπερδυναμική κατάσταση, αύξηση προσφοράς) Testo/E2:μειωμένος γυναικομαστία (συχνό εύρημα) Αύξηση στη σύνθεση prog και στη μετατροπή Prog to testo Μειωμένες τιμές T-Chol και LDL-C Υπερβολική απάντηση της LH και FSH στη χορήγηση GnRH Αμβλυμένη απάντηση στη χορήγηση h-chorionic Gonadotropin

17 ΥΠΕΡΘΥΡΕΟΕΙΔΙΣΜΟΣ ΣΤΟΥΣ ΑΝΔΡΕΣ- ΣΠΕΡΜΑΤΟΓΕΝΕΣΗ ΚΑΙ ΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ Περιορισμένος αριθμός μελετών Κύριο εύρημα οι διαταραχές στην κινητικότητα Ολιγοσπερμία και διαταραχές μορφολογίας σε κάποιες από αυτές ΥΠΕΡΘΥΡΕΟΕΙΔΙΣΜΟΣ ΣΤΟΥΣ ΑΝΔΡΕΣ- Krassas et al, 2010

18 ΥΠΕΡΘΥΡΕΟΕΙΔΙΣΜΟΣ ΣΤΟΥΣ ΑΝΔΡΕΣ- ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ Ο υπερθυρεοειδισμός επιφέρει διαταραχές στη σεξουαλική λειτουργία (παρά τα φυσιολογικά επίπεδα f-testo) : Στυτική δυσλειτουργία (έως 70% των πασχόντων) Μειωμένη libido Πρώιμη εκσπερμάτιση Καθυστερημένη εκσπερμάτιση Αντιστρεπτές με την επίτευξη ευθυρεοειδισμού (μεγαλύτερη ανταπόκριση στην πρώιμη εκσπερμάτιση : από 50% σε 15% ~ ποσοστό αντίστοιχο του γενικού πληθυσμού) The Impact of Thyroid Disease on Sexual Dysfunction in Men and Women. Gabrielson, Α et al. Sex Med Rev, 2019

19 ΥΠΟΘΥΡΕΟΕΙΔΙΣΜΟΣ ΣΤΟΥΣ ΑΝΔΡΕΣ - ΟΡΜΟΝΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ Ο υποθυρεοειδισμός είναι λιγότερο συχνός στους άνδρες (συγκριτικά με τις γυναίκες) και η επίδρασή του στην αναπαραγωγική λειτουργία είναι λιγότερο ορατή Μείωση στην SHBG, Τ-Τεστο, f-testo στο 60% των πασχόντων Ήπια αυξημένη prolactin, εκτός εάν ο υποθυρεοειδισμός είναι σοβαρός και παρατεταμένος Φυσιολογικά επίπεδα γοναδοτροφινών, αλλά μειωμένη απάντηση στη χορήγηση GnRH Υπερβολική απάντηση του κυττάρου Leydig στη χορήγηση h-chorionic Gonadotropin Συμπερασματικά, το αίτιο του υπογοναδισμού που σχετίζεται με τον πρωτοπαθή υποθυρεοειδισμό, φαίνεται να εδράζεται σε υποθαλαμικό ή /και υποφυσιακό επίπεδο Πρωτοπαθής (παρατεταμένος) υποθυρεοειδισμός στην παιδική (προεφηβική) ηλικία : Επιβράδυνση ανάπτυξης, μεταβολές στην έκκριση GH, υποέκκριση ACTH ( αν και κορτιζόλη παραμένει φυσιολογική) οδηγεί σε πρώιμη ή καθυστερημένη ήβη

20 ΥΠΟΘΥΡΕΟΕΙΔΙΣΜΟΣ ΣΤΟΥΣ ΑΝΔΡΕΣ - ΣΠΕΡΜΑΤΟΓΕΝΕΣΗ ΚΑΙ ΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ Υποθυρεοειδισμός : δυσμενή επίπτωση στη σπερματογένεση με κύρια παράμετρο την μορφολογία των σπερματοζωαρίων Εάν εγκατασταθεί νωρίς στη ζωή, και είναι σοβαρός και παρατεταμένος, οδηγεί σε ιστοπαθολογικές διαταραχές (όπως φάνηκε από βιοψίες όρχεως) Υποθυρεοειδισμός μικρής διάρκειας, μετά την εφηβεία, δεν προκαλεί διαταραχές στο σπέρμα (ικανές να προκαλέσουν υπογονιμότητα) Κάποιες μελέτες συσχετίζουν την παρουσία θυρεοειδικών αυτοαντισωμάτων ( TPO-ab) με ασθενοζωοσπερμία (συνύπαρξη σπερματικών αυτοαντισωμάτων? ) Krassas et al, 2010

21 ΥΠΟΘΥΡΕΟΕΙΔΙΣΜΟΣ ΣΤΟΥΣ ΑΝΔΡΕΣ- ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ Υποθυρεοειδισμός σχετίζεται με Διαταραχές libido,στυτική δυσλειτουργία, καθυστερημένη εκσπερμάτιση (έως 64% των πασχόντων) Πρώιμη εκσπερμάτιση (χαμηλά ποσοστά 7%) Βαρύτερη διαταραχή : η στυτική δυσλειτουργία, αναστρέψιμη με την αγωγή υποκατάστασης Θα μπορούσε να αποδοθεί Στη μειωμένη f-testo? Στην ήπια υπερπρολακτιναιμία? στην αύξηση E2/Testo? Σε άλλες δράσεις στο Κ.Ν.Σ.? The Impact of Thyroid Disease on Sexual Dysfunction in Men and Women. Gabrielson, Α et al. Sex Med Rev, 2019

22 Synopsis of hormonal changes in male and female thyrotoxicosis and hypothyroidism Krassas et al,2010

23 υπερθυρεοειδισμός υποθυρεοειδισμός A, Hyperthyroidism before and after treatment. B, Hypothyroidism before and after treatment. The graphs show the prevalence of four features related to sexual dysfunction during hyperthyroidism and hypothyroidism (black columns, before treatment) and after restoration of euthyroidism (white columns, after treatment). [Reproduced from C. Carani et al., Multicenter study on the prevalence of sexual symptoms in male hypo- and hyperthyroid patients. J Clin Endocrinol Metab 90: , 2005 (49), with permission. 2005, The Endocrine Society.] Krassas et al,2010

24 Effects of thyroid dysfunction on seminal characteristics in rodents and in humans 50% Αναστρέψιμες με επίτευξη ευθυρεοειδισμού (Teratozoospermia) La Vignera et al,2017

25 ΥΠΟΘΑΛΑΜΟ- ΥΠΟΦΥΣΗ- ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΚΟΣ ΑΞΟΝΑΣ ΚΑΙ ΑΝΔΡΙΚΗ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ

26 ΓΕΝΙΚΑ Stress ενεργοποιεί «fight or flight» απάντηση προτεραιότητα στην επιβίωση εναντι μη (άμεσα) αναγκαίων μεταβολικών διεργασιών (αναπαραγωγή) Αυτό που άμεσα είναι ωφέλιμο (διαχείριση ενέργειας) μακροπρόθεσμα μπορεί να οδηγήσει σε αναπαραγωγική δυσλειτουργία Τα γλυκοκορτικοειδή (GCs), σε συνδιασμό με παράγοντες από το συμπαθητικό ΝΣ επιδρούν στον hypothalamic-pituitary-gonadal (HPG) άξονα, σε όλα τα επίπεδα Υποθάλαμος : αναστέλουν την απελευθέρωση GnRH Υπόφυση : αναστέλουν τη σύνθεση γοναδοτροπινών Γονάδες : αναστέλουν τη σύνθεση τεστοστερόνης Επηρεάζουν σπερματογένεση και σεξουαλική συμπεριφορά Ισχύει και το αντίστροφο Αλλαγές στa γοναδικά στεροειδή διαμορφώνουν την απάντηση στο stress (με διαφορετικό τρόπο στα δυο φύλα) Τα ανδρογόνα έχουν ανασταλτική δράση στον HPA άξονα Handa et al,2013

27 ΓΕΝΙΚΑ (2) Πρώτα στοιχεία για παρεμβολή γλυκοκορτικοειδών στη σεξουαλική ωρίμανση και γονιμότητα, προέκυψαν από κλινικές μελέτες σε ασθενείς με Addison's disease και Cushing's syndrome Ανεπάρκεια GCs και υπερκορτιζολαιμία : επηρεάζεται η έλευση της εφηβείας (Ζωικά μοντέλα) ενδομήτρια και προεφηβική έκθεση σε GCs : επηρεάζουν καθοριστικά τη (μελλοντική) αναπαραγωγική λειτουργία Έγκυα ποντίκια εκτέθηκαν σε stress, συνθετική ACTH, συνθετικά GCs απόγονοι : καθυστερημένη έναρξη εφηβείας Περιγεννητική έκθεση σε ποντίκια καθυστέρηση ήβης στα θήλεα και διαταραχές στη γονιμότητα σε θήλεα και άρρενα Η καθυστέρηση ενήβωσης συμβαίνει ανεξάρτητα από GnRH and LH GCs : δρουν σε στόχους εκτός υποθάλαμο/υπόφυση A Role for Glucocorticoids in Stress-Impaired Reproduction: Beyond the Hypothalamus and Pituitary Endocrinology Dec; 154(12):

28 ΔΡΑΣΗ ΓΛΥΚΟΚΟΡΤΙΚΟΕΙΔΩΝ ΣΤΟΝ ΥΠΟΘΑΛΑΜΟ Stress προκαλεί ενεργοποίηση HPA άξονα καταρράκτης ορμονικών σημάτων CRH-ACTH-CORT (κορτικοστερόνη-τρωκτικά) Άμεση Ρύθμιση GnRH από κοστικοστεροειδή Έμμεση (upstream) GnRH νευρώνες εκφράζουν CRH υποδοχείς (CRH-R1, R2) και υποδοχείς γλυκοκορτικοειδών (GRs) CRH και CORT αναστέλλουν παραγωγή GnRH επιδρά στην αιχμή της LH συνέπειες για την αναπαραγωγή?(μικρής διάρκειας stress vs παρατεταμένο stress) Kisspeptin (KISS1) ενεργοποιητής GnRH : Καταστέλλεται από CRH και CORT Ενδοτοξίνες, υπογλυκαιμία stress κινητοποίησης, κοινωνική απομόνωση GnIH (Gn-inhibitory hormone) : Διεγείρεται από CORT Αναστέλλονται οι GnRH παλμοί

29 ΔΡΑΣΗ ΓΛΥΚΟΚΟΡΤΙΚΟΕΙΔΩΝ ΣΤΗΝ ΥΠΟΦΥΣΗ (1) Τα γοναδοτρόπα κύτταρα του ποντικιού εκφράζουν GRs Καταστέλλουν σύνθεση και έκκριση γοναδοτροπινών από την υπόφυση αλλά μεγάλη μεταβλητότητα στις επιδράσεις (εξαρτάται από είδος και διάρκεια στρεσσογόνου παράγοντα) Επηρρεάζουν την ευαισθησία της υπόφυσης στην παλλίνδρομη ρύθμιση από τα οιστρογόνα μειωμένη απαντητικότητα στο GnRH (Baldwin,1979). Παρεμβαίνουν στη μεταγραφή των GnRH-R LH και FSH ετεροδιμερείς γλυκοπρωτείνες κοινή alpha-subunit (agsu) και ειδική β-subunit (LHβ και FSHβ) Breen et.al. Χρόνιο Stress κινητοποίησης και CORT μειώνουν τα επίπεδα LH-β mrna και μειώνουν την έκκριση LH από την υπόφυση in vivo Η απάντηση της FSH στο stress ποικίλλει. Κάποιες μελέτες δείχνουν μείωση στα επίπεδα του FSH mrna ως απάντηση στην CORT Οι περισσότερες δεν δείχνουν συσχέτιση ειδικά στο οξύ stress

30 ΔΡΑΣΗ ΓΛΥΚΟΚΟΡΤΙΚΟΕΙΔΩΝ ΣΤΗΝ ΥΠΟΦΥΣΗ(2) Δεν έχουμε ξεκάθαρες απαντήσεις Έχουν περιγραφεί ανασταλτικές και διεγερτικές δράσεις Το οξύ stress ρυθμίζει τον HPG άξονα αυξάνοντας LH, prolactin και FSH στο πλάσμα Χρόνιο stress κινητοποίησης μειώνει επίπεδα LH σε άρρενα και θήλεα Η χορήγηση οξέως GCs μειώνει την αιχμή της LH στα θήλεα Χρόνιο stress κινητοποίησης μειώνει επίπεδα LH και prolactin χωρίς μεταβολή στην FSH. Όμως τα επίπεδα LH και FSH στην υπόφυση αυξήθηκαν Σύνθεση Έκκριση Σχεδιασμός μελετών με μεγάλη ετερογένεια (διαφορετικά είδη, φύλα, στρεσσογόνα ερεθίσματα, χρονική διάρκεια stress)

31 ΔΡΑΣΗ ΓΛΥΚΟΚΟΡΤΙΚΟΕΙΔΩΝ ΣΤΟΝ ΟΡΧΙ Υποδοχέας γλυκοκορτικοειδών (GR- πυρηνικός) : κύτταρα Leydig, κύτταρα Sertoli, πρωτογενή σπερματοκύτταρα, επιδυδιμίδα Οξύ και χρόνιο stress : αυξημένα GCs αναστέλλουν παραγωγή Testo, σπερματογένεση και libido (ανεξάρτητες από υποθάλαμο/υπόφυση) Δράση στη στεροϊδογένεση Μείωση στην έκκριση Testo Down regulation στον LH υποδοχέα (μείωση απαντητικότητας γονάδας) Αναστολή ενζύμων στεροϊδογένεσης Επάγουν απόπτωση των κυττάρων Leydig Δράση στη σπερματογένεση GCs επάγουν απόπτωση των γεννητικών κυττάρων Χρόνιο stress μειώνει των αριθμό των σπερματίδων/προκαλεί ολιγοσπερμία Επίδραση στην ωρίμανση σπερματοκυττάρων στην επιδιδυμίδα Έκθεση άρρενος σε ενδομήτριο ή περιγεννητικό stress ή στην έναρξη της εφηβείας Ελατώνει ρυθμό πολλαπλασιασμού κυττάρων Leydig Ρυθμίζει την απαντητικότητα του (ενήλικου) HHA άξονα σε χαμηλότερης έντασης ερέθισμα

32 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΔΡΑΣΗΣ ΚΟΤΡΤΙΚΟΣΤΕΡΟΕΙΔΩΝ ΣΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ Leydig Αδρανοποίηση CORT στο κύτταρο Leydig Ανασταλτική δράση : οταν [COTR] > δραστικότητα oξειδοαναγωγικών συστημάτων Μη γενομικές δράσεις (πιθανά μέσω μεμβρανικού υποδοχέα? Μπορεί να εμπλέκεται και ο GR με εναλλακτικό μηχανισμό?) Άμεσες (30 από την χορήγηση CORT) (Hu et al,2008)

33 Summary schematic of glucocorticoid and HPA axis interaction with the HPG axis and reproductive function GnRH CRH GnIH KISS Glucocorticoid Signaling, Advances in Experimental Medicine and Biology,2015

34 Hardy et al,2005

35 Hardy et al,2005

36

37 Μελετήθηκε η επίδραση της θεραπείας με γλυκοκορτικοειδή, στον ΥΥΓ άξονα, σε άνδρες με χρόνια αποφρακτική πνευμονική νόσο Ομάδα μελέτης 16 άνδρες Ηλικία 67 ± 4 ΣΒ 81 ± 11 kg Πρεδνιζολόνη ή μεθυλπρεδνιζολόνη >1 μήνα, Σταθερή δοσολογία>1εβδομάδα Συμπεράσματα Ομάδα ελέγχου 11 άνδρες matched ως προς: ηλικία 64 ± 5 ΣΒ 73 ± 13 kg βαρύτητα της νόσου (Forced Expiratory Volume στο 1 λοιπή Φ.Α. I. Θεραπεία με γλυκοκορτικοειδή συχνά προκαλεί μεγάλη μείωση στα επίπεδα testo (>50%) Η δράση αυτή εκδηλώνεται και σε σχετικά χαμηλές δόσεις πρεδνιζολόνης ή μεθυλ-πρεδνιζολόνης ~15 mg/d II. Οι φυσιολογικές τιμές FSH and LH υποδεικνύουν καταστολή της έκκρισής τους από την υπόφυση, χωρίς να αποκλείεται καταστολή της στεροϊδογένεσης στον όρχι Αυτή η δράση φαίνεται να σχετίζεται με καταστολή του GnRH στον υποθάλαμο Η φυσιολογική απάντηση στη χορήγηση συνθετικού GnRH υποδεικνύει ακέραια υπόφυση

38 Mac Adams,1986

39 Προσδιορίστηκε ο ρυθμός παραγωγής τεστοστερόνης σε 16 ασθενείς με Cushing's s. : 12 γυναίκες και 4 άνδρες Ομάδα ελέγχου 12 υγιείς άνδρες ετών και 5 υγιείς γυναίκες19-32 ετών Σκέλος της μελέτης που αφορά τους άνδρες Αποτελέσματα : Μειωμένος ρυθμός παραγωγής τεστοστερόνης στην ομάδα μελέτης στα κατώτερα φυσιολογικά ή και κάτω από το φυσιολογικό όριο (mean: 106 ± 70 μg/h vs 210 ± 70 μg/h (healthy men ) (P <.05) Συμπέρασμα στους άνδρες με Cushing's s. η αυξημένη συγκέντρωση της κορτιζόλης στο πλάσμα οδηγεί σε υπογοναδοτροφικό υπογοναδισμό (ανεξάρτητα από χωροκατακτητικές βλάβες στην υπόφυση)

40 ορμόνες γαστρεντερικού και αναπαραγωγική λειτουργία του άνδρα

41 ΓΕΝΙΚΑ Αναπαραγωγική λειτουργία στενά συνδεδεμένη με την ενεργειακή ομοιόσταση. Ορμόνες γαστρεντερικού και ορμόνες λιπώδους ιστού αλληλεπιδρούν με τον αναπαραγωγικό άξονα και μεταξύ τους Leptin και Insulin : διεγερτική δράση στην έκκριση GnRH Ghrelin : ανασταλτική δράση στον υποθάλαμο Ερευνάται ο ρόλος τους και σε άλλες θέσεις του αναπαραγωγικού άξονα Ghrelin Ορμόνες γαστρεντερικού Obestatin Insulin Peptide YY Glucagon-like peptide-1 Glucose-dependent insulinotropic peptide Oxyntomodulin Ορμόνες Λιπώδους ιστού Leptin Adiponectin Resistin Omentin Chemerin Cholecystokinin

42 Figure 1 Schematic showing relationship between gut hormones (in green) and adipose hormones (in yellow) with the reproductive axis. Solid arrows represent positive effects and broken arrows represent negative effects. The thickness of arrow represents an estimate of potency of this effect from the reviewed literature. Effects (if any) of omentin, oxyntomodulin (OXM) and cholecystokinin (CCK) on the reproductive axis are unclear. (GIP, glucosedependent insulinotropic polypeptide; GLP-1, glucagon-like peptide-1; PYY, peptide YY3-36.)

43 μέσω kisspeptin Σύνδεσμος μεταβολισμούαναπαραγωγής Άνδρες : - δράση στην LH L-κύτταρα

44 Hypothalamic effects include studies where proven GnRH-dependent gonadotrophin changes were observed (otherwise listed as pituitary effect). The overall effect on the reproductive axis determined by review of currently available data. The symbol signifies no data available. (CCK, cholecystokinin; GIP, glucose-dependent insulinotropic polypeptide; GLP-1, glucagon-like peptide-1; OXM, oxyntomodulin; PYY, peptide YY3-36. Comninos et al,2013

45 Fig. (1).Effect of feeding and fasting on ghrelin, leptin and GLP-1. During and after feeding, there is a decrease in ghrelin production by stomach. Contrastingly, GLP-1 production from the gut is increased and the serum levels of leptin rise. These changes are detected by the brain and result in decreased appetite and a feeling of satiety. During fasting, decreased food intake suppresses the release of GLP-1 from the gut while stimulating the secretion of ghrelin by the stomach. Serum levels of leptin also decrease during fasting. These changes are detected by the brain leading to the increase of appetite. Fig. (2).Reported effects of leptin and ghrelin in male reproductive axis. High levels of leptin exert an inhibitory effect in the secretion of testosterone by Leydig cells. In male rats, administration of ghrelin reduces GnRH pulse frequency. Longer duration and pulsatile studies have shown that these hormones also affect LH and FSH signaling in men. Notably, secretion of testosterone is dose-dependently inhibited by ghrelin. Ghrelin is able to inhibit Leydig cell proliferation. Recently was also suggested that ghrelin may regulate spermatogenesis by an upregulation of apoptotic and proliferaive pathways in germ cells. Marco G. Alves et al, 2016

46 Case-control προοπτική μελέτη Σκοπός : να διερευνηθεί η παρουσία αντίστασης στην ινσουλίνη σε άνδρες με ανεξήγητη (ιδιοπαθή) υπογονιμότητα Ομάδα μελέτης Ομάδα ελέγχου 160 άνδρες με ανεξήγητη ολιγοσπερμία (sperm count < /ml) φυσιολογικό ορμονικό προφίλ 79 άνδρες Αποδεδειγμένη γονιμότητα το προηγούμενο έτος Προσδιορίστηκαν : Fasting glucose Fasting insuline T CHOL LHL FSH LH IR QUICKI IR HOMA HDL ΤΡΙΓΛΥΚΕ ΡΙΔΙΑ PROLA CTIN T- Testo

47

48 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Μελετήθηκαν άνδρες με ιδιοπαθή υπογονιμότητα, IR και μεταβολικά χαρακτηριστικά αντίστοιχα με του PCOs Μελέτες έδειξαν ότι πατέρες, αδελφοί και γιοί γυναικών με PCOs εμφανίζουν : IR Αυξημένες βασικές τιμές FSH, LH (δεν συσχετίζονται με χαμηλή τιμή Testo) νευρο-ενδοκρινική διαταραχή στην έκκριση γοναδοτροπινών? Αυξημένη απάντηση στη χορήγηση αναλόγου GnRH Επηρεασμένο λιπιδαιμικό προφίλ (οι αδελφοί) I. θα είχε ενδιαφέρον να μελετηθεί αν οι άνδρες της ομάδας μελέτης έχουν 1 ου βαθμού συγγενή με PCOs II. Στην παρούσα μελέτη η υπογονιμότητα δεν μπορεί να συσχετιστεί με BMI (ίδιο στις δύο ομάδες) ή με γοναδοτροπίνες (ε.φ.ο. και στις δύο ομάδες), παρά μόνο με την IR με ποιο μηχανισμό η IR μπορεί να επηρεάσει τη σπερματογένεση? III. Στην παρούσα μελέτη η τιμή της Testo βρέθηκε χαμηλότερη στην ομάδα μελέτης Calderón et al, 2016 : εξέτασαν τη σχέση υπογοναδισμού με την παχυσαρκία και την IR (αρνητική συσχέτιση μεταξύ f-testo, T-Testo και IR) Θα πρέπει να διερευνηθεί περαιτέρω η συσχέτιση υπογοναδισμού/ IR

49 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1)The Role of Thyroid Hormone in Testicular Development and Function. Wagner M. et al,.j Endocrinol, )Thyroid Function and Human Reproductive Health G. E. Krassas. Εndocrine Reviews, October ) Thyroid and male reproduction. Anand Kumar et al,indian Journal of Endocrinology and Metabolism / Jan-Feb ) Thyroid dysfunction and semen quality.sandro La Vignera et al,international Journal of Immunopathology and Pharmacology,2018 5)Stress hormone and male reproductive function. Hardy M. et al. Cell Tissue Res,2005 6)Rapid mechanisms of glucocorticoid signaling in the Leydig cell. Hu Guo-Xin et al. Steroids,2008 7) Reduction of Serum Testosterone Levels During Chronic Glucocorticoid Therapy. MICHAEL R.MacADAMS, Annals of Internal Medicine )Glucocorticoid Regulation of Reproduction Anna C. Geraghty et al Glucocorticoid Signaling, Advances in Experimental Medicine and Biology (2015) 9)The relationship between gut and adipose hormones, and reproduction Alexander N. Comninos,et al.human Reproduction Update, )Increased insulin resistance in men with unexplained Infertility Ragaa Mansour. REPRODUCTIVE BIOMEDICINE ONLINE, )Male Fertility and Obesity: Are Ghrelin, Leptin and Glucagon-Like Peptide-1 Pharmacologically Relevant? Marco G. Alves et al. Current Pharmaceutical Design, 2016

50 ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ «Τίποτα πίσω μου, όλα είναι μπροστά μου όπως είναι πάντα στο δρόμο» Τζακ Κέρουακ ( )

Τα αναπαραγωγικά όργανα του άνδρα. Όρχεις

Τα αναπαραγωγικά όργανα του άνδρα. Όρχεις Τα αναπαραγωγικά όργανα του άνδρα Όρχεις Οι όρχεις είναι οι γεννητικοί αδένες του άνδρα. Είναι όργανα µε διπλή λειτουργία: η εξωκρινής λειτουργία είναι η παραγωγή σπερµατοζωαρίων και η ενδοκρινής είναι

Διαβάστε περισσότερα

Γεννητικά όργανα. Εγκέφαλος

Γεννητικά όργανα. Εγκέφαλος Φύλο και Εγκέφαλος Φυλετικός διµορφισµός: Ø ύπαρξη διαφορετικών µορφών σε ένα είδος Ø αναφέρεται σε κάθε χαρακτηριστικό που είναι διαφορετικό στο αρσενικό και στο θηλυκό Ø αναπαραγωγικές και µη-αναπαραγωγικές

Διαβάστε περισσότερα

Θέματα Αναπαραγωγικής Υγείας στην Προεφηβεία & Εφηβεία. Φλώρα Μπακοπούλου Παιδίατρος Εφηβικής Ιατρικής

Θέματα Αναπαραγωγικής Υγείας στην Προεφηβεία & Εφηβεία. Φλώρα Μπακοπούλου Παιδίατρος Εφηβικής Ιατρικής Θέματα Αναπαραγωγικής Υγείας στην Προεφηβεία & Εφηβεία Φλώρα Μπακοπούλου Παιδίατρος Εφηβικής Ιατρικής Ενήβωση - Εφηβεία Puberty - Adolescence Puberty vs. Adolescence Ενήβωση vs. Εφηβεία 12-15 y 12- >>15

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΑΝΔΡΙΚΟΥ ΓΕΝΝΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ. Σιμοπούλου Μάρα Επίκουρη Καθηγήτρια Φυσιολογίας ΕΚΠΑ

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΑΝΔΡΙΚΟΥ ΓΕΝΝΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ. Σιμοπούλου Μάρα Επίκουρη Καθηγήτρια Φυσιολογίας ΕΚΠΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΑΝΔΡΙΚΟΥ ΓΕΝΝΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Σιμοπούλου Μάρα Επίκουρη Καθηγήτρια Φυσιολογίας ΕΚΠΑ ΟΙ ΟΡΧΕΙΣ ΓΕΝΙΚΑ Η ΣΠΕΡΜΑΤΟΓΕΝΕΣΗ ΟΙ ΟΡΜΟΝΕΣ ΤΩΝ ΟΡΧΕΩΝ Η ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΩΝ ΟΡΧΕΩΝ ΑΝΑΤΟΜΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστηριακή διερεύνηση υπογονιμότητας στις γυναίκες

Εργαστηριακή διερεύνηση υπογονιμότητας στις γυναίκες Εργαστηριακή διερεύνηση υπογονιμότητας στις γυναίκες Δημήτριος Ρίζος Αναπληρωτής Καθηγητής Κλινικής Χημείας Υπεύθυνος Ορμονολογικού Εργαστηρίου, Αρεταίειο Νοσοκομείο Περίληψη παρουσίασης Προϋποθέσεις γυναικείας

Διαβάστε περισσότερα

Η Α ΕΝΟΫΠΟΦΥΣΗ: OI ΓΟΝΑ ΟΤΡΟΠΙΝΕΣ (FSH, LH) ΚΑΙ Η ΠΡΟΛΑΚΤΙΝΗ (PRL)

Η Α ΕΝΟΫΠΟΦΥΣΗ: OI ΓΟΝΑ ΟΤΡΟΠΙΝΕΣ (FSH, LH) ΚΑΙ Η ΠΡΟΛΑΚΤΙΝΗ (PRL) Η Α ΕΝΟΫΠΟΦΥΣΗ: OI ΓΟΝΑ ΟΤΡΟΠΙΝΕΣ (FSH, LH) ΚΑΙ Η ΠΡΟΛΑΚΤΙΝΗ (PRL) Κωνσταντίνος Καλλαράς Ιατρός Παθολόγος Καθηγητής Φυσιολογίας Εργαστήριο Πειραματικής Φυσιολογίας Ιατρικής Σχολής Α.Π.Θ. FSH:ΜΒ 33000,

Διαβάστε περισσότερα

Αναπαραγωγή. Π.Παπαζαφείρη. 1. Εισαγωγή 2. Αναπαραγωγική φυσιολογία άρρενος 3. Αναπαραγωγική φυσιολογία θήλεος 4. Κύηση Εμβρυϊκή ανάπτυξη

Αναπαραγωγή. Π.Παπαζαφείρη. 1. Εισαγωγή 2. Αναπαραγωγική φυσιολογία άρρενος 3. Αναπαραγωγική φυσιολογία θήλεος 4. Κύηση Εμβρυϊκή ανάπτυξη ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΖΩΩΝ 43-44 / 30 Μαΐου 2018 Αναπαραγωγή Π.Παπαζαφείρη 1. Εισαγωγή 2. Αναπαραγωγική φυσιολογία άρρενος 3. Αναπαραγωγική φυσιολογία θήλεος 4. Κύηση Εμβρυϊκή ανάπτυξη 1. Γενικές λειτουργίες του

Διαβάστε περισσότερα

Φλοιοτρόπος ορμόνη ή Κορτικοτροπίνη (ACTH) και συγγενή πεπτίδια

Φλοιοτρόπος ορμόνη ή Κορτικοτροπίνη (ACTH) και συγγενή πεπτίδια ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΑ Φλοιοτρόπος ορμόνη ή Κορτικοτροπίνη (ACTH) και συγγενή πεπτίδια 39 αμινοξέα Μ.Β. 4500 προοπιομελανοκορτίνη(pomc) 1. κορτικοτροπίνη (ACTH), 2. β λιποτροφίνη (β LPH), 3. γ λιποτροφίνη (γ LPH),

Διαβάστε περισσότερα

ΟΝΤΟΓΕΝΕΣΗ ΤΟΥ ΥΠΟΘΑΛΑΜΟ-ΥΠΟΦΥΣΕΟ ΥΠΟΦΥΣΕΟ- ΘΥΡΕΟΕΙ ΙΚΟΥ ΑΞΟΝΑ ρ. Γεώργιος ΜΑΣΤΟΡΑΚΟΣ Ενδοκρινολόγος Β ΜΑΙΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ, ΑΡΕΤΑΙΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Chromosome Location

Διαβάστε περισσότερα

Φυσιολογική Αύξηση Παιδιού & Εφήβου & Διαταραχές

Φυσιολογική Αύξηση Παιδιού & Εφήβου & Διαταραχές Φυσιολογική Αύξηση Παιδιού & Εφήβου & Διαταραχές Φλώρα Μπακοπούλου Επίκουρη Καθηγήτρια Παιδιατρικής - Εφηβικής Ιατρικής Ειδικό Κέντρο Εφηβικής Ιατρικής (Ε.Κ.Ε.Ι.) Α Παιδιατρική Κλινική ΕΚΠΑ Νοσοκομείο

Διαβάστε περισσότερα

Καθορισμός και διαφοροποίηση του φύλου

Καθορισμός και διαφοροποίηση του φύλου Καθορισμός και διαφοροποίηση του φύλου Η διαδικασία που καταλήγει στην εμφάνιση κανονικού φύλου διέρχεται από διάφορες φάσεις. ιακρίνονται η φάση της γονιμοποίησης, η φάση διαφοροποίησης των εμβρυϊκών

Διαβάστε περισσότερα

Ρύθµιση της λειτουργίας των όρχεων

Ρύθµιση της λειτουργίας των όρχεων 25 Ρύθµιση της λειτουργίας των όρχεων Ι. ΗΛΙΑΣ, M. ΑΛΕΞΙΟΥ Τμήμα Ενδοκρινολογίας Διαβήτη και Μεταβολισμού Νοσοκομείo «Έλενα Βενιζέλου», Αθήνα ρύθμιση της λειτουργίας των όρχεων γίνεται στο επίπεδο του

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΩΝ ΓΟΝΑΔΩΝ

ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΩΝ ΓΟΝΑΔΩΝ Η λειτουργία του άξονα υποθάλαμος-υπόφυση-γονάδες στις γυναίκες βρίσκεται κάτω από ένα κλειστό σύστημα παλινδρόμου ρύθμισης. Ο υποθάλαμος εκκρίνει την εκλυτική ορμόνη των γοναδοτροπινών (GnRH) κατά ένα

Διαβάστε περισσότερα

Βασικές Αρχές Ενδοκρινολογίας

Βασικές Αρχές Ενδοκρινολογίας Βασικές Αρχές Ενδοκρινολογίας Εισαγωγικό μάθημα Νικόλαος Κατσιλάμπρος Καθηγητής Παθολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών σε συνεργασία με την ιατρό και υποψήφια διδάκτορα Χρυσή Χ. Κολιάκη Η Ενδοκρινολογία είναι

Διαβάστε περισσότερα

Ονοματεπώνυμο ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΌ ΣΥΣΤΗΜΑ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ι

Ονοματεπώνυμο ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΌ ΣΥΣΤΗΜΑ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ι Ονοματεπώνυμο ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΌ ΣΥΣΤΗΜΑ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ι ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΑΝΤΡΑ 1. Να ταξινομήσετε τις παρακάτω έννοιες σε τέσσερις θεματικές ομάδες: Σπερματικός πόρος, σηραγγγώδη σώματα, λοβοί, σπερματικά

Διαβάστε περισσότερα

Ενδοκρινολογικές μεταβολές στην παχυσαρκία

Ενδοκρινολογικές μεταβολές στην παχυσαρκία Διατροφή Παρουσίαση ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ Κοκκόρης Παναγιώτης Ενδοκρινολογικές μεταβολές στην παχυσαρκία Παναγιώτης Κοκκόρης Ενδοκρινολόγος- Διαβητολόγος Επιμελητής Ενδοκρινολογικής Κλινικής του 251 Γενικού Νοσοκομείου

Διαβάστε περισσότερα

ΘΥΡΕΟΕΙΔΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ

ΘΥΡΕΟΕΙΔΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ 8o Πανελλήνιο Συνέδριο Ιατρικής Βιοπαθολογίας Αθήνα 29-31 Μαΐου2014 ΘΥΡΕΟΕΙΔΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ Β. Ζουρνατζή-Κόϊου Ομότιμη Καθηγήτρια ΑΠΘ Κόϊος Γεώργιος Δρ Ενδοκρινολόγος Θυρεοειδική λειτουργία

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΔΡΙΚΗ ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ

ΑΝΔΡΙΚΗ ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ Μεσογείων 6, Αμπελόκηποι 115 27 ΑΝΔΡΙΚΗ ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ [1]/[6] ΑΝΔΡΙΚΗ ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ Εισαγωγή Περίπου το 15% των ζευγαριών δεν είναι σε θέση να συλλάβουν μετά από ένα χρόνο ελεύθερων σεξουαλικών επαφών.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝ ΟΚΡΙΝΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΣΤΗΝ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ

ΕΝ ΟΚΡΙΝΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΣΤΗΝ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ Παναγιώτης Κοκκόρης Ενδοκρινολόγος- ιαβητολόγος Επιµελητής Ενδοκρινολογικής Κλινικής του 251 Γενικού Νοσοκοµείου Αεροπορίας ΕΝ ΟΚΡΙΝΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΣΤΗΝ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ Η παχυσαρκία είναι µια κατάσταση που

Διαβάστε περισσότερα

12. ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ - ΑΝΑΠΤΥΞΗ

12. ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ - ΑΝΑΠΤΥΞΗ 12. ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ - ΑΝΑΠΤΥΞΗ Η αναπαραγωγή είναι μία χαρακτηριστική λειτουργία, η μόνη που δεν είναι απαραίτητη για την επιβίωση του ίδιου του οργανισμού αλλά για τη διαιώνιση του είδους. Η αναπαραγωγή στον

Διαβάστε περισσότερα

11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ

11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ 11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ Στον ανθρώπινο οργανισμό υπάρχουν δύο είδη αδένων, οι εξωκρινείς και οι ενδοκρινείς. Οι εξωκρινείς (ιδρωτοποιοί αδένες, σμηγματογόνοι αδένες κ.ά.) εκκρίνουν το προϊόν τους στην επιφάνεια

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΟΝΟΜΑ ΜΑΘΗΤΗ-ΜΑΘΗΤΡΙΑΣ:... 1. Το πιο κάτω σχεδιάγραμμα δείχνει ανθρώπινο σπερματοζωάριο.

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΟΝΟΜΑ ΜΑΘΗΤΗ-ΜΑΘΗΤΡΙΑΣ:... 1. Το πιο κάτω σχεδιάγραμμα δείχνει ανθρώπινο σπερματοζωάριο. ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:... ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΠΑΤΗΡ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΙΣΑΑΚ ΤΜΗΜΑ:... ΑΡ. ΜΑΘΗΤΗ-ΜΑΘΗΤΡΙΑΣ:... ΟΝΟΜΑ ΜΑΘΗΤΗ-ΜΑΘΗΤΡΙΑΣ:... 1. Το πιο κάτω σχεδιάγραμμα δείχνει

Διαβάστε περισσότερα

Ο ρόλος του λιπώδους ιστού

Ο ρόλος του λιπώδους ιστού Ο ρόλος του λιπώδους ιστού Γιώργος Βαλσαμάκης Ενδοκρινολόγος Eπιστημονικός συνεργάτης Ενδοκρινολογικήs Μονάδαs Β Μαιευτικής και Γυναικολογικής κλινικής Αρεταίειο Νοσοκομείο Θέματα συζήτησης Α. Ο λιπώδης

Διαβάστε περισσότερα

Κάθοδος των όρχεων. 60% νεογνών: πλήρης κάθοδος μέσα στον πρώτο χρόνο της ζωής

Κάθοδος των όρχεων. 60% νεογνών: πλήρης κάθοδος μέσα στον πρώτο χρόνο της ζωής Κρυψορχία Εισαγωγή Πιο συχνή συγγενής ανωμαλία στα αγόρια Περίπου 30% στα πρόωρα νεγνά Περίπου 3-4% στα τελειόμηνα νεογνά τη στιγμή της γέννησης Περίπου 1% στα τελειόμηνα νεογνά στην ηλικία του ενός έτους

Διαβάστε περισσότερα

11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ

11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ 11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ Στον ανθρώπινο οργανισμό υπάρχουν δύο είδη αδένων, οι εξωκρινείς και οι ενδοκρινείς. Οι εξωκρινείς (ιδρωτοποιοί αδένες, σμηγματογόνοι αδένες κ.ά.) εκκρίνουν το προϊόν τους στην επιφάνεια

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΕΡΟΕΙΔΕΙΣ ΟΡΜΟΝΕΣ: από τη βιοσύνθεση στο μηχανισμό δράσης

ΣΤΕΡΟΕΙΔΕΙΣ ΟΡΜΟΝΕΣ: από τη βιοσύνθεση στο μηχανισμό δράσης ΣΤΕΡΟΕΙΔΕΙΣ ΟΡΜΟΝΕΣ: από τη βιοσύνθεση στο μηχανισμό δράσης ΜΑΡΙΑΝΝΑ Α. ΝΤΑΛΑΜΑΓΚΑ ΙΑΤΡΟΣ ΒΙΟΠΑΘΟΛΟΓΟΣ ΑΝ. ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ-ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΙΑΤΡΟΥΣ

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΙΑΤΡΟΥΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΙΑΤΡΟΥΣ Τα Ανδρικά Ορµονικά Προφίλ Η διαδικασία της γήρανσης είναι φυσιολογική και αναπότρεπτη. Εν τούτοις η αποκατάσταση της χαµένης ζωτικότητας των ανδρών είναι τώρα εφικτή. Οι υπεύθυνες

Διαβάστε περισσότερα

Το σύνολο των μονογονιδιακών διαταραχών που έχουν περιγραφεί μέχρι σήμερα εξηγεί ένα μικρό τμήμα του συνόλου των περιστατικών

Το σύνολο των μονογονιδιακών διαταραχών που έχουν περιγραφεί μέχρι σήμερα εξηγεί ένα μικρό τμήμα του συνόλου των περιστατικών Υπογοναδοτροπικός Υπογοναδισμός Ιδιοπαθής υπογοναδοτροπικός υπογοναδισμός Σύνδρομο Kallmann Συγγενής υποπλασία επινεφριδίων Το σύνολο των μονογονιδιακών διαταραχών που έχουν περιγραφεί μέχρι σήμερα εξηγεί

Διαβάστε περισσότερα

27 /3 /2018 : Υπογονιμότητα Διερεύνηση & Αντιμετώπιση. ( Περισάκη Κυριακή /ΤΕ Μαία ) ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Μαιευτική Γυναικολογική

27 /3 /2018 : Υπογονιμότητα Διερεύνηση & Αντιμετώπιση. ( Περισάκη Κυριακή /ΤΕ Μαία ) ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Μαιευτική Γυναικολογική 27 /3 /2018 : Υπογονιμότητα Διερεύνηση & Αντιμετώπιση ( Περισάκη Κυριακή /ΤΕ Μαία ) ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Μαιευτική Γυναικολογική Η αδυναμία ενός ζευγαριού να επιτύχει εγκυμοσύνη εντός της μέσης χρονικής διάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

Dr ΣΑΡΡΗΣ Ι. - αµ. επ. καθηγ. ΑΒΡΑΜΙ ΗΣ Α. ενδοκρινολόγοι. gr

Dr ΣΑΡΡΗΣ Ι. - αµ. επ. καθηγ. ΑΒΡΑΜΙ ΗΣ Α. ενδοκρινολόγοι.  gr Dr ΣΑΡΡΗΣ Ι. - αµ. επ. καθηγ. ΑΒΡΑΜΙ ΗΣ Α. ενδοκρινολόγοι ΕΙΣΑΓΩΓΗ Κατά τη διάρκεια υποσιτισµού ή βαριάς µη θυρεοειδικής νόσου, παρατηρούνται µεταβολές των επιπέδων των θυρεοειδικών ορµονών στο αίµα, που

Διαβάστε περισσότερα

Συνέντευξη με τον Μαιευτήρα, Χειρουργό Γυναικολόγο αναπαραγωγής, Μιχάλη Κλ. Φραγκουλίδη

Συνέντευξη με τον Μαιευτήρα, Χειρουργό Γυναικολόγο αναπαραγωγής, Μιχάλη Κλ. Φραγκουλίδη Συνέντευξη με τον Μαιευτήρα, Χειρουργό Γυναικολόγο αναπαραγωγής, Μιχάλη Κλ. Φραγκουλίδη Η ανδρική υπογονιμότητα είναι ένα θέμα που απασχολεί ιδιαίτερα τον επιστημονικό κόσμο με δεδομένο ότι τα τελευταία

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση του ζευγαριού που θέλει να τεκνοποιήσει

Διαχείριση του ζευγαριού που θέλει να τεκνοποιήσει Διαχείριση του ζευγαριού που θέλει να τεκνοποιήσει Υπογονιµότητα: αδυναµία σύλληψης µετά από 1 χρόνο ελεύθερων σεξουαλικών επαφών Ικανότητα σύλληψης/µήνα: ~20% 10-15% των ζευγαριών: πρόβληµα υπογονιµότητας

Διαβάστε περισσότερα

ΜΠΑΤΑΚΟΙΑΣ Β. - ΑΒΡΑΜΙ ΗΣ Α. ενδοκρινολόγοι. gr

ΜΠΑΤΑΚΟΙΑΣ Β. - ΑΒΡΑΜΙ ΗΣ Α. ενδοκρινολόγοι.  gr ΜΠΑΤΑΚΟΙΑΣ Β. - ΑΒΡΑΜΙ ΗΣ Α. ενδοκρινολόγοι ΓΕΝΙΚΑ παραγωγή στο κωνάριο /επίφυση (αµφιβληστροειδή, έντερο) ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ µε: διάθεση, ύπνο, jet-lag, ανοσία, αντιοξειδωτική δράση, καρκίνο, αναστολή γήρανσης

Διαβάστε περισσότερα

Φαρµακευτική προσέγγιση της Ανδρικής Υπογονιµότητας. Νικόλαος Σοφικίτης

Φαρµακευτική προσέγγιση της Ανδρικής Υπογονιµότητας. Νικόλαος Σοφικίτης Φαρµακευτική προσέγγιση της Ανδρικής Υπογονιµότητας Νικόλαος Σοφικίτης Σκοπός της παρουσίασης είναι η περιγραφή της φαρµακευτικής θεραπείας του άνδρα µε ιδιοπαθή ολιγοσπερµία. Η εµπειρική θεραπεία της

Διαβάστε περισσότερα

Πως χρησιµοποιούµε τα φάρµακα της γονιµότητας: ενδείξεις & δοσολογία. Φώτης Δηµητριάδης

Πως χρησιµοποιούµε τα φάρµακα της γονιµότητας: ενδείξεις & δοσολογία. Φώτης Δηµητριάδης Πως χρησιµοποιούµε τα φάρµακα της γονιµότητας: ενδείξεις & δοσολογία Φώτης Δηµητριάδης Δήλωση συµφερόντων ΚΑΜΙΑ Ο στόχος της θεραπευτικής προσέγγισης του υπογόνιµου άνδρα 1. Να βοηθήσει το ζευγάρι στην

Διαβάστε περισσότερα

«ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ ΣΕ ΟΜΑΔΑ ΥΠΟΚΛΙΝΙΚΩΝ ΥΠΟΘΥΡΕΟΕΙΔΙΚΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΗ ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΘΥΡΟΞΙΝΗΣ»

«ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ ΣΕ ΟΜΑΔΑ ΥΠΟΚΛΙΝΙΚΩΝ ΥΠΟΘΥΡΕΟΕΙΔΙΚΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΗ ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΘΥΡΟΞΙΝΗΣ» «ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ ΣΕ ΟΜΑΔΑ ΥΠΟΚΛΙΝΙΚΩΝ ΥΠΟΘΥΡΕΟΕΙΔΙΚΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΗ ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΘΥΡΟΞΙΝΗΣ» Θ. Στρατηγού 1,2, Γ. Αντωνάκος 3, Ε. Καραμπελά 5, Γ.Σ. Χριστοδουλάτος 1,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ. Οι ρυθμιστές του οργανισμού

ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ. Οι ρυθμιστές του οργανισμού ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ Οι ρυθμιστές του οργανισμού Είδη αδένων στον άνθρωπο o Εξωκρινείς αδένες: εκκρίνουν το προϊόν τους μέσω εκφορητικού πόρου είτε στην επιφάνεια του σώματος (π.χ. ιδρωτοποιοί και σμηγματογόνοι

Διαβάστε περισσότερα

Αναστρέψιμη αναστολή της λίμπιντο. Suprelorin. [οξική δεσλορελίνη]

Αναστρέψιμη αναστολή της λίμπιντο. Suprelorin. [οξική δεσλορελίνη] Αναστρέψιμη αναστολή της λίμπιντο Suprelorin [οξική δεσλορελίνη] Suprelorin Suprelorin, το πρώτο φάρμακο υπό μορφή εμφυτεύματος Βιοσυμβατό εμφύτευμα στο μέγεθος ενός πομπού Διαστάσεις: Διάμετρος 2,3 mm

Διαβάστε περισσότερα

ΑΥΞΗΤΙΚΗ ΟΡΜΟΝΗ, ΙΝΣΟΥΛΙΝΟΜΙΜΗΤΙΚΟΣ ΑΥΞΗΤΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ-Ι ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ

ΑΥΞΗΤΙΚΗ ΟΡΜΟΝΗ, ΙΝΣΟΥΛΙΝΟΜΙΜΗΤΙΚΟΣ ΑΥΞΗΤΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ-Ι ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΑΥΞΗΤΙΚΗ ΟΡΜΟΝΗ, ΙΝΣΟΥΛΙΝΟΜΙΜΗΤΙΚΟΣ ΑΥΞΗΤΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ-Ι ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΖΙΑΜΟΥΡΤΑΣ, Ph.D., C.S.C.S Η αυξητική

Διαβάστε περισσότερα

Σύγκριση Λιποκινών μεταξύ παιδιών και εφήβων με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 1 με παχυσαρκία και φυσιολογικό δείκτη μάζας σώματος

Σύγκριση Λιποκινών μεταξύ παιδιών και εφήβων με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 1 με παχυσαρκία και φυσιολογικό δείκτη μάζας σώματος Σύγκριση Λιποκινών μεταξύ παιδιών και εφήβων με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 1 με παχυσαρκία και φυσιολογικό δείκτη μάζας σώματος Κ.Κώστα, Κ.Τσιρουκίδου, Μ.Παπαγιάννη, Α.Βαμβάκης, Ι.Τσανάκας Παιδοενδοκρινολογική

Διαβάστε περισσότερα

12. ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ - ΑΝΑΠΤΥΞΗ

12. ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ - ΑΝΑΠΤΥΞΗ 12. ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ - ΑΝΑΠΤΥΞΗ Η αναπαραγωγή είναι μία χαρακτηριστική λειτουργία, η μόνη που δεν είναι απαραίτητη για την επιβίωση του ίδιου του οργανισμού αλλά για τη διαιώνιση του είδους. Η αναπαραγωγή στον

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΡΟΣ Α: ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΑΝΤΡΑ

ΜΕΡΟΣ Α: ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΑΝΤΡΑ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟ 12 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ «ΑNAΠΑΡΑΓΩΓΗ-ΑΝΑΠΤΥΞΗ» ΜΕΡΟΣ Α: ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΑΝΤΡΑ Α. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ 1. Ποιος είναι ο ρόλος της αναπαραγωγής και

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΥ

ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΥ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΥ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ 6 Η ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΩΝ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΓΛΥΚΑΙΜΙΑΣ 1 Έλεγχος της ενέργειας Τα πραγματικά «Βιοκαύσιμα» 2 Υδατανθρακούχα τρόφιμα 3 Σημασία της ρύθμισης κατανάλωσης

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Ιδιωτικό Γενικό Λύκειο Όνομα: Ημερομηνία:./04/2014 ΤΑΞΗ : A Λυκείου ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ 1 ο ΘΕΜΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11: Ενδοκρινείς αδένες ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Φυσιολογία ΙΙ Ενότητα 2:

Φυσιολογία ΙΙ Ενότητα 2: ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 2: Ορμόνες Ανωγειανάκις Γεώργιος Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Ενδοκρινοπάθειες. Μ.Αλεβιζάκη Β.Βασιλείου Λ.Ζαπάντη Ε. Κασσή Α.Πολυμέρης Κ.Σαλτίκη Κ.Στεφανάκη

Ενδοκρινοπάθειες. Μ.Αλεβιζάκη Β.Βασιλείου Λ.Ζαπάντη Ε. Κασσή Α.Πολυμέρης Κ.Σαλτίκη Κ.Στεφανάκη Ενδοκρινοπάθειες Μ.Αλεβιζάκη Β.Βασιλείου Λ.Ζαπάντη Ε. Κασσή Α.Πολυμέρης Κ.Σαλτίκη Κ.Στεφανάκη ΘΥΡΕΟΕΙΔΗΣ Θεραπεία εκλογής για την αντιμετώπιση της οφθαλμοπάθειας Graves παραμένει η i.v. χορήγηση γλυκοκορτικοειδών,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΔΡΕΑΔΑΚΗΣ Σ.

ΑΝΔΡΕΑΔΑΚΗΣ Σ. Ο καρκίνος του όρχεως αντιπροσωπεύει το 1 1,5 % των νεοπλασιών στον άνδρα Ο πιο συχνός καρκίνος σε νέους άνδρες 15-35 ετών Αύξηση συχνότητας τα τελευταία 40 έτη Μείωση θνησιμότητας μετά την εισαγωγή της

Διαβάστε περισσότερα

Βασικές Αρχές Ενδοκρινολογίας

Βασικές Αρχές Ενδοκρινολογίας Βασικές Αρχές Ενδοκρινολογίας Εισαγωγικό μάθημα Νικόλαος Κατσιλάμπρος Ομότιμος Καθηγητής Παθολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών σε συνεργασία με την ιατρό και διδάκτορα Χρυσή Χ. Κολιάκη Η Ενδοκρινολογία είναι

Διαβάστε περισσότερα

gr

gr Η επίδραση της περίσσειας θυρεοειδικών ορµονών στα οστά ήταν γνωστή πριν από την εµφάνιση των αντιθυρεοειδικών φαρµάκων. Μία από τις πρώτες αναφορές καταγράφηκε το 1891από τον von Recklinghausen και αναφέρει

Διαβάστε περισσότερα

Ν. Κατσίκη[1], Α. Γκοτζαμάνη-Ψαρράκου[2], Φ. Ηλιάδης[1], Τρ. Διδάγγελος[1], Ι. Γιώβος[3], Δ. Καραμήτσος[1]

Ν. Κατσίκη[1], Α. Γκοτζαμάνη-Ψαρράκου[2], Φ. Ηλιάδης[1], Τρ. Διδάγγελος[1], Ι. Γιώβος[3], Δ. Καραμήτσος[1] Ολόγοςλεπτίνης/αδιπονεκτίνης ως ανεξάρτητος προγνωστικός παράγοντας 10ετούς καρδιαγγειακού κινδύνου σε ινσουλινοθεραπευόμενους ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 Ν. Κατσίκη[1], Α. Γκοτζαμάνη-Ψαρράκου[2], Φ. Ηλιάδης[1],

Διαβάστε περισσότερα

Πρώιμη ήβη: πόσο νωρίς είναι το νωρίς;

Πρώιμη ήβη: πόσο νωρίς είναι το νωρίς; Πρώιμη ήβη: πόσο νωρίς είναι το νωρίς; Τριανταφύλλου Παναγιώτα Παιδοενδοκρινολόγος Πανεπιστημιακή υπότροφος Α.Π.Θ. Α Παιδιατρική Κλινική Πρώιμη ήβη - Ατζέντα Πως ορίζεται; Κλινική εικόνα Αιτιολογία Αντιμετώπιση

Διαβάστε περισσότερα

Ν. Κατσίκη¹, Α. Γκοτζαμάνη-Ψαρράκου², Φ. Ηλιάδης¹, Τρ. Διδάγγελος¹, Ι. Γιώβος³, Δ. Καραμήτσος¹

Ν. Κατσίκη¹, Α. Γκοτζαμάνη-Ψαρράκου², Φ. Ηλιάδης¹, Τρ. Διδάγγελος¹, Ι. Γιώβος³, Δ. Καραμήτσος¹ Μεταβολές πεπτιδίων ρύθμισης πρόσληψης τροφής και σωματικού βάρους σε ασθενείς με ΣΔ τύπου 2: συγκριτική μελέτη 6 μηνών μεταξύ ινσουλινοθεραπευόμενων και ασθενών υπό αντιδιαβητικά δισκία Ν. Κατσίκη¹, Α.

Διαβάστε περισσότερα

gr

gr ΑΠΟΣΤΟΛΟΒΑ Ε. - ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ Α. - ΑΒΡΑΜΙ ΗΣ Α. ενδοκρινολόγοι Η παρουσία ανδρογόνων στη γυναίκα είναι φυσιολογική. Αναφερόµαστε σε Υπερανδρογοναιµία όταν τα ανδρογόνα ξεπερνούν τα φυσιολογικά για την ηλικία

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ. 2. (α) Ποια μέρη του γεννητικού συστήματος του άνδρα δείχνουν οι αριθμοί 1-8 στο σχήμα;

ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ. 2. (α) Ποια μέρη του γεννητικού συστήματος του άνδρα δείχνουν οι αριθμοί 1-8 στο σχήμα; ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ 1. (α) Τι αντιπροσωπεύουν οι αριθμοί 1-6 στο σχήμα; (β) Εξηγήστε τι είναι τα ωοθυλάκια και ποιος είναι ο ρόλος τους. (γ) Σε ποιο μέρος του γεννητικού συστήματος της γυναίκας αρχίζει η ανάπτυξη

Διαβάστε περισσότερα

ΑΥΞΗΤΙΚΗ ΟΡΜΟΝΗ, ΙΝΣΟΥΛΙΝΟΜΙΜΗΤΙΚΟΣ ΑΥΞΗΤΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ-Ι ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ

ΑΥΞΗΤΙΚΗ ΟΡΜΟΝΗ, ΙΝΣΟΥΛΙΝΟΜΙΜΗΤΙΚΟΣ ΑΥΞΗΤΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ-Ι ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΑΥΞΗΤΙΚΗ ΟΡΜΟΝΗ, ΙΝΣΟΥΛΙΝΟΜΙΜΗΤΙΚΟΣ ΑΥΞΗΤΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ-Ι ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΖΙΑΜΟΥΡΤΑΣ, Ph.D., C.S.C.S Λειτουργίες

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙ ΕΠΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΡΑΣΕΩΣ

ΟΙ ΕΠΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΡΑΣΕΩΣ ΟΙ ΕΠΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΡΑΣΕΩΣ ΤΩΝ ΟΡΜΟΝΩΝ Κωνσταντίνος Καλλαράς Ιατρός Παθολόγος Καθηγητής Φυσιολογίας Εργαστήριο Πειραματικής Φυσιολογίας Ιατρικής Σχολής Α.Π.Θ. Γενικές έννοιες Ενδοκρινής έκκριση

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Βιολογία ΙI Κυτταρική Επικοινωνία Διδάσκοντες: Σ. Γεωργάτος, Θ. Τζαβάρας, Π. Κούκλης, Χ. Αγγελίδης Υπεύθυνος μαθήματος: Σ. Γεωργάτος Άδειες Χρήσης Το

Διαβάστε περισσότερα

Κλινικά περιστατικά ανδρολογίας: τα συχνά λάθη

Κλινικά περιστατικά ανδρολογίας: τα συχνά λάθη Περιστατικό 1 Ορµονικοί χειρισµοί: επανορθώνοντας το λάθος Κλινικά περιστατικά ανδρολογίας: τα συχνά λάθη Χρήστος Π. Τσαµέτης Ενδοκρινολόγος, Ακαδηµαϊκός Υπότροφος Μονάδα Ενδοκρινολογίας Αναπαραγωγής Α'

Διαβάστε περισσότερα

ΒΛΑΧΟΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Ε.

ΒΛΑΧΟΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Ε. Η αρχική μορφή αυτής της διάλεξης ήταν στην Αγγλική γλώσσα CHILDHOOD OBESITY AND PUBERTAL DISTURBANCES Elpis Vlachopapadopoulou Director Dept. of Endocrinology Growth and Development Children s Hospital

Διαβάστε περισσότερα

Συστήματα επικοινωνίας Ανθρωπίνου σώματος. ενδοκρινολογικό νευρικό σύστημα

Συστήματα επικοινωνίας Ανθρωπίνου σώματος. ενδοκρινολογικό νευρικό σύστημα Κύτταρο Το κύτταρο αποτελείται από μέρη τα οποία έχουν συγκεκριμένη δομή και επιτελούν μία συγκεκριμένη λειτουργία στην όλη οργάνωση του κυττάρου. Δομή κυτταροπλασματικής μεμβράνης Συστήματα επικοινωνίας

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΝΑΚΗΣ Γ.

ΚΑΝΑΚΗΣ Γ. ΣΠΕΡΜΑΤΟΓΕΝΕΣΗ & ΕΠΙΔΙΔΥΜΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΙΑ ΔΟΜΗ ΕΙΣΗΓΗΣΗΣ Ιστολογία όρχι Σπερματογένεση Έλεγχος σπερματογένεσης Πειραματικά μοντέλα Κλινικές προεκτάσεις Επιδιδυμική Λειτουργία ΙΣΤΟΛΟΓΙΑ ΟΡΧΙ-ΔΙΑΜΕΣΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΕΡΟΕΙΔΕΙΣ ΟΡΜΟΝΕΣ: από τη βιοσύνθεση στο μηχανισμό δράσης

ΣΤΕΡΟΕΙΔΕΙΣ ΟΡΜΟΝΕΣ: από τη βιοσύνθεση στο μηχανισμό δράσης ΣΤΕΡΟΕΙΔΕΙΣ ΟΡΜΟΝΕΣ: από τη βιοσύνθεση στο μηχανισμό δράσης ΜΑΡΙΑΝΝΑ Α. ΝΤΑΛΑΜΑΓΚΑ ΙΑΤΡΟΣ ΒΙΟΠΑΘΟΛΟΓΟΣ ΑΝ. ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ-ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ

Διαβάστε περισσότερα

Ηθέσητηςβαριατρικής στηναντιμετώπισητουσδ2. Στυλιανός Α. Καπίρης Χειρουργός Γ Χειρουργικό Τμήμα ΓΝΑ«Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ»

Ηθέσητηςβαριατρικής στηναντιμετώπισητουσδ2. Στυλιανός Α. Καπίρης Χειρουργός Γ Χειρουργικό Τμήμα ΓΝΑ«Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ» Ηθέσητηςβαριατρικής στηναντιμετώπισητουσδ2 Στυλιανός Α. Καπίρης Χειρουργός Γ Χειρουργικό Τμήμα ΓΝΑ«Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ» ΣχέσηπαχυσαρκίαςκαιΣΔ2 Η παχυσαρκία είναι ο κύριος προδιαθεσικός παράγοντας για την ανάπτυξη

Διαβάστε περισσότερα

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΙΑΤΡΟΥΣ

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΙΑΤΡΟΥΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΙΑΤΡΟΥΣ Μετεµµηνοπαυσιακό Ορµονικό Προφίλ (Για µετεµµηνοπαυσιακούς και ακανόνιστους κύκλους) Η εµµηνόπαυση προκαλείται από σταδιακή µεταβολή της ευαισθησίας των ωοθηκών προς τις Γοναδοτροπίνες

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή εργασία ΤΟ ΚΑΠΜΝΙΣΜΑ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΥΨΗΛΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟΥΣ ΑΝΔΡΕΣ Κατσαρής Γιάγκος Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

Τι χρειάζεται κάποιος να γνωρίζει για τον Συγγενή Υπογοναδοτροφικό Υπογοναδισμό (ΣΥΥ) & το Σύνδρομο Kallmann

Τι χρειάζεται κάποιος να γνωρίζει για τον Συγγενή Υπογοναδοτροφικό Υπογοναδισμό (ΣΥΥ) & το Σύνδρομο Kallmann Ελληνικά Τι χρειάζεται κάποιος να γνωρίζει για τον Συγγενή Υπογοναδοτροφικό Υπογοναδισμό (ΣΥΥ) & το Σύνδρομο Kallmann Τι είναι ο ΣΥΥ? Ο ΣΥΥ προκαλείται από αδυναμία έκκρισης της ορμόνης GnRH (gonadotropin-releasing

Διαβάστε περισσότερα

Ανακεφαλαιώνοντας, οι διάφορες ρυθµίσεις ώστε να µη γίνεται ταυτόχρονα και βιοσύνθεση και β-οξείδωση είναι οι ακόλουθες: Ηγλυκαγόνηκαιηεπινεφρίνη

Ανακεφαλαιώνοντας, οι διάφορες ρυθµίσεις ώστε να µη γίνεται ταυτόχρονα και βιοσύνθεση και β-οξείδωση είναι οι ακόλουθες: Ηγλυκαγόνηκαιηεπινεφρίνη Ανακεφαλαιώνοντας, οι διάφορες ρυθµίσεις ώστε να µη γίνεται ταυτόχρονα και βιοσύνθεση και β-οξείδωση είναι οι ακόλουθες: Ηγλυκαγόνηκαιηεπινεφρίνη (αδρεναλίνη) ευνοούν τη β-οξείδωση και την κινητοποίηση

Διαβάστε περισσότερα

Υπεργλυκαιμία λόγω χρήσης Γλυκοκορτικοειδών. Μαρινέλλα Κυριακίδου Χειμώνα Ενδοκρινολόγος 24 ο Ετήσιο Συνέδριο ΔΕΒΕ Νοέμβριος 2010

Υπεργλυκαιμία λόγω χρήσης Γλυκοκορτικοειδών. Μαρινέλλα Κυριακίδου Χειμώνα Ενδοκρινολόγος 24 ο Ετήσιο Συνέδριο ΔΕΒΕ Νοέμβριος 2010 Υπεργλυκαιμία λόγω χρήσης Γλυκοκορτικοειδών Μαρινέλλα Κυριακίδου Χειμώνα Ενδοκρινολόγος 24 ο Ετήσιο Συνέδριο ΔΕΒΕ Νοέμβριος 2010 Εισαγωγή Χρήση γλυκοκορτικοειδών (ΓΚ) σε πολλές ασθένειες Αρκετές φορές

Διαβάστε περισσότερα

Η χοληστερόλη είναι ο πρόδρομος όλων των κατηγοριών των στεροειδών ορμονών: γλυκοκορτικοειδή (για παράδειγμα κορτιζόλη), αλατοκορτικοειδή (για

Η χοληστερόλη είναι ο πρόδρομος όλων των κατηγοριών των στεροειδών ορμονών: γλυκοκορτικοειδή (για παράδειγμα κορτιζόλη), αλατοκορτικοειδή (για Η χοληστερόλη είναι ο πρόδρομος όλων των κατηγοριών των στεροειδών ορμονών: γλυκοκορτικοειδή (για παράδειγμα κορτιζόλη), αλατοκορτικοειδή (για παράδειγμα αλδοστερόνη), ορμόνες του φύλου (δηλαδή ανδρογόνα,

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΔΥΑΣΜΕΝΗ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ D ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΑΡΑΘΟΡΜΟΝΗΣ ΣΤΟ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟ ΤΗΣ ΓΛΥΚΟΖΗΣ ΣΕ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΠΡΟΔΙΑΒΗΤΗ

ΣΥΝΔΥΑΣΜΕΝΗ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ D ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΑΡΑΘΟΡΜΟΝΗΣ ΣΤΟ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟ ΤΗΣ ΓΛΥΚΟΖΗΣ ΣΕ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΠΡΟΔΙΑΒΗΤΗ ΣΥΝΔΥΑΣΜΕΝΗ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ D ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΑΡΑΘΟΡΜΟΝΗΣ ΣΤΟ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟ ΤΗΣ ΓΛΥΚΟΖΗΣ ΣΕ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΠΡΟΔΙΑΒΗΤΗ Αντωνοπούλου Βασιλική 1, Τσεκμεκίδου Ξανθίππη 1, Ράπτη Ελένη 1, Γραμματίκη

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΝΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ KAI ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Νικόλαος Χ. Σύρμος ANAΠΑΡΑΓΩΓΗ Ο άνθρωπος αναπαράγεται με αμφιγονική αναπαραγωγή. Δύο γαμετικά κύτταρα,το ωάριο (θηλυκό)

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΕΝΔΟΚΡΙΝΩΝ ΑΔΕΝΩΝ. Εμμ. Μ. Καραβιτάκης Παιδίατρος

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΕΝΔΟΚΡΙΝΩΝ ΑΔΕΝΩΝ. Εμμ. Μ. Καραβιτάκης Παιδίατρος ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΕΝΔΟΚΡΙΝΩΝ ΑΔΕΝΩΝ Εμμ. Μ. Καραβιτάκης Παιδίατρος ΕΝ ΟΚΡΙΝΟΛΟΓΙΑ κλάδος της ιατρικής ο οποίος ασχολείται µε τις ασθένειες του ενδοκρινολογικού συστήµατος. το ενδοκρινολογικό σύστηµα αποτελείται

Διαβάστε περισσότερα

Διατροφή Μηρυκαστικών Ζώων

Διατροφή Μηρυκαστικών Ζώων Διατροφή Μηρυκαστικών Ζώων Θεματική ενότητα 6: Επίδραση της Διατροφής στην Αναπαραγωγή 2/2 Τμήμα: Επιστήμης Ζωικής Παραγωγής & Υδατοκαλλιεργειών Διδάσκοντες: Γεώργιος Ζέρβας, Ελένη Τσιπλάκου Εκπαιδευτικοί

Διαβάστε περισσότερα

Τελικό κείμενο της Μελέτης. Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών: Διατροφή και Υγεία

Τελικό κείμενο της Μελέτης. Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών: Διατροφή και Υγεία Τελικό κείμενο της Μελέτης Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών: Διατροφή και Υγεία Τα τελικά προϊόντα προχωρημένης γλυκοζυλίωσης (Advanced Glycation End products, ) είναι μόρια υψηλής δραστικότητας, τα οποία

Διαβάστε περισσότερα

Λήψη σπερματοζωαρίων για εξωσωματική/ βιοψία όρχεως. Σωτήρης Κ. Ανδρεαδάκης Χειρουργός Ουρολόγος Fellow of the European Board of Urology

Λήψη σπερματοζωαρίων για εξωσωματική/ βιοψία όρχεως. Σωτήρης Κ. Ανδρεαδάκης Χειρουργός Ουρολόγος Fellow of the European Board of Urology Λήψη σπερματοζωαρίων για εξωσωματική/ βιοψία όρχεως Σωτήρης Κ. Ανδρεαδάκης Χειρουργός Ουρολόγος Fellow of the European Board of Urology Πότε; - Πολύ σοβαρή ΟΑΤ - Αζωοσπερµία ( AA, MAA ) - onco TESE ( ONCO

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ

ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ 1 Ο ΘΕΜΑ 1. Η γέννηση ενός παιδιού με σύνδρομο Down συνήθως οφείλεται: α. στην προσβολή της μητέρας από ερυθρά κατά τη διάρκεια της κύησης, β. στην ανεπαρκή πρόσληψη ασβεστίου

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΣ

ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΣ 1 ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΣ Δ. Κιόρτσης Ενδοκρινολόγος Αν. Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Παν/μίου Ιωαννίνων European SCOPE fellow 1η ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΠΙΠΟΛΑΣΜΟΥ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ Ελληνική Ιατρική

Διαβάστε περισσότερα

Φυσιολογία ΙΙ Ενότητα 2:

Φυσιολογία ΙΙ Ενότητα 2: ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 2: Ορμόνες Ανωγειανάκις Γεώργιος Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΑ ΚΟΡΤΙΖΟΛΗ

ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΑ ΚΟΡΤΙΖΟΛΗ ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΑ ΚΟΡΤΙΖΟΛΗ Ακετυλο-CoA Μεταφορικές πρωτεΐνες της κορτιζόλης στο πλάσμα δεσμευτική πρωτεΐνη της κορτιζόλης ή τρανσκορτίνη (90%) Αλβουμίνη (7%) Μεταβολισμός της κορτιζόλης Η κορτιζόλη μεταβολίζεται

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΜΟΝΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΘΛΗΣΗ

ΟΡΜΟΝΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΘΛΗΣΗ ΟΡΜΟΝΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΘΛΗΣΗ Βασίλης Μούγιος, PhD ΤΕΦΑΑ ΑΠΘ http://users.auth.gr/mougios Παράγοντες που επηρεάζουν τις ορµονικές αποκρίσεις στην άσκηση Τύπος άσκησης Οξεία Χρόνια Προσαρµογές Αντοχής/δυναµική/αερόβια

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΥΠΟΦΥΣΗΣ

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΥΠΟΦΥΣΗΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η υπόφυση είναι ένας μεγάλης σημασίας ενδοκρινής αδένας, που ρυθμίζεται από τον υποθάλαμο και βρίσκεται στη βάση του εγκεφάλου, πίσω από τη μύτη και στο ύψος των ματιών, σε μία περιοχή που λέγεται

Διαβάστε περισσότερα

Ο ρόλος της τεστοστερόνης στη στυτική δυσλειτουργία

Ο ρόλος της τεστοστερόνης στη στυτική δυσλειτουργία Ο ρόλος της τεστοστερόνης στη στυτική δυσλειτουργία Βάιος Παπαδηµητρίου Ουρολόγος, Λαµία 18 Δεκεµβρίου 2013 ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΥΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ- Αµφιθέατρο ΝΙΜΤΣ Η παραγωγή τεστοστερόνης

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΑ ΚΟΡΤΙΖΟΛΗ

ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΑ ΚΟΡΤΙΖΟΛΗ ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΑ ΚΟΡΤΙΖΟΛΗ Μεταβολισμός της κορτιζόλης Η κορτιζόλη μεταβολίζεται στο ήπαρ. Στην συνέχεια οι μεταβολίτες συζευγνύνται με γλυκουρονιδικές και θειικές ομάδες, γίνονται υδατοδιαλυτά, εισέρχονται

Διαβάστε περισσότερα

Δεκαπεντάλεπτη προετοιμασία του φοιτητή ιατρικής για το μάθημα του καρκίνου του όρχη βασικές γνώσεις :

Δεκαπεντάλεπτη προετοιμασία του φοιτητή ιατρικής για το μάθημα του καρκίνου του όρχη βασικές γνώσεις : Δεκαπεντάλεπτη προετοιμασία του φοιτητή ιατρικής για το μάθημα του καρκίνου του όρχη βασικές γνώσεις : Οι όρχεις αποτελούν κομμάτι του αναπαραγωγικού συστήματος (παραγωγή σπερματοζωάριων) του άνδρα αλλά

Διαβάστε περισσότερα

Φυσιολογία ΙΙ Ενότητα 2:

Φυσιολογία ΙΙ Ενότητα 2: ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 2: Ορμόνες Ανωγειανάκις Γεώργιος Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Διαταραχές της έμμηνης ρύσης Από το σύμπτωμα στην αιτιολογία και την αντιμετώπιση

Διαταραχές της έμμηνης ρύσης Από το σύμπτωμα στην αιτιολογία και την αντιμετώπιση Α Μαιευτική - Γυναικολογική Κλινική ΑΠΘ Ιατρική Σχολή Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Διαταραχές της έμμηνης ρύσης Από το σύμπτωμα στην αιτιολογία και την αντιμετώπιση Δημήτριος Γ. Γουλής Ενδοκρινολόγος

Διαβάστε περισσότερα

Θεραπεία υπογοναδοτροφικού υπογοναδισµού στους άνδρες

Θεραπεία υπογοναδοτροφικού υπογοναδισµού στους άνδρες 30 Θεραπεία υπογοναδοτροφικού υπογοναδισµού στους άνδρες Λ. ΑΝΔΡΕΟΥ-ΑΞΑΡΛΗ Ενδοκρινολόγος, Επιστημονικός Συνεργάτης Τμήματος Ενδοκρινολογίας και Αναπαραγωγής Νοσοκομείου «Έλενα Βενιζέλου» Εισαγωγή υπογοναδοτροφικός

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΑΝΔΡΙΚΟΥ ΓΕΝΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ. Σιμοπούλου Μάρα Λέκτορας Φυσιολογίας ΕΚΠΑ

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΑΝΔΡΙΚΟΥ ΓΕΝΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ. Σιμοπούλου Μάρα Λέκτορας Φυσιολογίας ΕΚΠΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΑΝΔΡΙΚΟΥ ΓΕΝΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Σιμοπούλου Μάρα Λέκτορας Φυσιολογίας ΕΚΠΑ ΟΙ ΟΡΧΕΙΣ ΓΕΝΙΚΑ Η ΣΠΕΡΜΑΤΟΓΕΝΕΣΗ ΟΙ ΟΡΜΟΝΕΣ ΤΩΝ ΟΡΧΕΩΝ Η ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΩΝ ΟΡΧΕΩΝ ΑΝΑΤΟΜΙΑ Πέος (σηραγγώδη

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμοσμένη Αθλητική Εργοφυσιολογία

Εφαρμοσμένη Αθλητική Εργοφυσιολογία Εφαρμοσμένη Αθλητική Εργοφυσιολογία Άσκηση και προπόνηση για παιδιά και εφήβους Βασίλης Πασχάλης Επίκουρος καθηγητής ΤΕΦΑΑ - ΕΚΠΑ Ανάπτυξη, εξέλιξη και ωρίμανση Ανάπτυξη: αύξηση του σώματος ή μελών του

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12. ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12. ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12. ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ Δομή και λειτουργία του αναπαραγωγικού συστήματος 1. Να ονομάσετε τις αριθμημένες δομές του παρακάτω σχήματος. Βλέπε εικ. 12.1 της σ. 219 του βιβλίου του μαθητή. 2. Να ενώσετε

Διαβάστε περισσότερα

ΘΤΡΕΟΕΙΔΙΚΑ ΥΑΡΜΑΚΑ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ ΓΙΩΡΓΟ ΜΙΙΦΡΟΝΗ ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΟ ΚΕΝΣΡΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ

ΘΤΡΕΟΕΙΔΙΚΑ ΥΑΡΜΑΚΑ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ ΓΙΩΡΓΟ ΜΙΙΦΡΟΝΗ ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΟ ΚΕΝΣΡΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ ΘΤΡΕΟΕΙΔΙΚΑ ΥΑΡΜΑΚΑ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ ΓΙΩΡΓΟ ΜΙΙΦΡΟΝΗ ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΟ ΚΕΝΣΡΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ Θυρεοειδικές ορμόνες - δράσεις Οι θυρεοειδικές ορμόνες επηρεάζουν όλους τους ιστούς και τα οργανικά συστήματα στο σωμα

Διαβάστε περισσότερα

Αύξηση & Ανάπτυξη. Υπερπλασία: αύξηση του αριθµού των κυττάρων & Υπερτροφία : αύξηση του µεγέθους των κυττάρων

Αύξηση & Ανάπτυξη. Υπερπλασία: αύξηση του αριθµού των κυττάρων & Υπερτροφία : αύξηση του µεγέθους των κυττάρων Αύξηση & Ανάπτυξη Αύξηση Κυτταρική διαίρεση και καθαρή πρωτεϊνική σύνθεση & Ανάπτυξη Αύξηση διαστάσεων (ανάστηµα) Αύξηση οστών (σπονδυλική στήλη και κάτω άκρα) Αύξηση σκελετικού µυ Αύξηση σπλάχνων Υπερπλασία:

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣΑΔΕΝΕΣ. Καρβουντζή Ηλιάνα Βιολόγος

ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣΑΔΕΝΕΣ. Καρβουντζή Ηλιάνα Βιολόγος ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣΑΔΕΝΕΣ Αδένεςτουοργανισμού Εξωκρινείς Ενδοκρινείς Μεικτοί Έκκριση προϊόντος: Στην επιφάνεια του σώματος Σε εσωτερικές κοιλότητες του σώματος. Είναι οι: Ιδρωτοποιοί αδένες Σμηγματογόνοι αδένες

Διαβάστε περισσότερα

BΙΟΨΙΑ ΟΡΧΕΩΣ ΚΑΙ ΑΛΛΟΙΩΣΕΙΣ ΣΠΕΡΜΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ. Θεόδ. Φιλιππίδης Παθολογοανατόμος Επιστημονικός Δ/ντής ΜΙCROMEDICA

BΙΟΨΙΑ ΟΡΧΕΩΣ ΚΑΙ ΑΛΛΟΙΩΣΕΙΣ ΣΠΕΡΜΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ. Θεόδ. Φιλιππίδης Παθολογοανατόμος Επιστημονικός Δ/ντής ΜΙCROMEDICA To περί ού ο λόγος BΙΟΨΙΑ ΟΡΧΕΩΣ ΚΑΙ ΑΛΛΟΙΩΣΕΙΣ ΣΠΕΡΜΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ Θεόδ. Φιλιππίδης Παθολογοανατόμος Επιστημονικός Δ/ντής ΜΙCROMEDICA ΒΙΟΨΙΑ ΟΡΧΕΩΣ Συνήθως ζητείται επί περιπτώσεων - Αζωοσπερμίας - Ολιγοσπερμίας

Διαβάστε περισσότερα

Γενικές αρχές της φυσιολογίας του ενδοκρινικού συστήµατος. Επικοινωνία & Συντονισµός των λειτουργιών του σώµατος

Γενικές αρχές της φυσιολογίας του ενδοκρινικού συστήµατος. Επικοινωνία & Συντονισµός των λειτουργιών του σώµατος Γενικές αρχές της φυσιολογίας του ενδοκρινικού συστήµατος Επικοινωνία & Συντονισµός των λειτουργιών του σώµατος Το νευρικό & το ενδοκρινικό σύστηµα δρουν σε συνεργασία ή ανεξάρτητα Εσωτερικά & εξωτερικά

Διαβάστε περισσότερα

Παράρτημα I Επιστημονικά πορίσματα και λόγοι για την τροποποίηση των όρων άδειας(-ών) κυκλοφορίας

Παράρτημα I Επιστημονικά πορίσματα και λόγοι για την τροποποίηση των όρων άδειας(-ών) κυκλοφορίας Παράρτημα I Επιστημονικά πορίσματα και λόγοι για την τροποποίηση των όρων άδειας(-ών) κυκλοφορίας Επιστημονικά πορίσματα Λαμβάνοντας υπόψη την έκθεση αξιολόγησης της PRAC σχετικά με την (τις) Έκθεση(-εις)

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ. Γεώργιος Λ. Αντωνάκης Αν. Καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας

ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ. Γεώργιος Λ. Αντωνάκης Αν. Καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ Γεώργιος Λ. Αντωνάκης Αν. Καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας Πρωτόκολλα πρόκλησης πολλαπλής ωοθυλακικής ωρίμανσης. Ασφάλεια των μεθόδων της Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής. Πρόκληση

Διαβάστε περισσότερα

Χωρίς ενδιάμεση τελειόμηνη κύηση ζώντος νεογνού

Χωρίς ενδιάμεση τελειόμηνη κύηση ζώντος νεογνού Υπογονιμότητα: Η αδυναμία επίτευξης τελειόμηνης κύησης ζώντος νεογνού, μετά από «εύλογο» χρονικό διάστημα (reasonable time) σεξουαλικών επαφών χωρίς αντισυλληπτική προστασία Reasonable time? 12 μήνες (WHO)

Διαβάστε περισσότερα

Μεταβολικές ανάγκες ανοσοκυττάρων

Μεταβολικές ανάγκες ανοσοκυττάρων Μεταβολικές ανάγκες ανοσοκυττάρων Στέργιος Κατσιουγιάννης PhD Μεταδιδακτορικός συνεργάτης Χαροκόπειο Πανεπιστήµιο Τµήµα Επιστήµης ιαιτολογίας και ιατροφής Μεταβολισµός και Ανοσολογία Ιστορικά το καλύτερο

Διαβάστε περισσότερα

Ορμονική διερεύνηση ασθενών με ακμή: πότε και γιατί; Ν. Μαλτέζος

Ορμονική διερεύνηση ασθενών με ακμή: πότε και γιατί; Ν. Μαλτέζος Ορμονική διερεύνηση ασθενών με ακμή: πότε και γιατί; Ν. Μαλτέζος ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΟΡΜΟΝΟΕΞΑΡΤΩΜΕΝΗΣ ΑΚΜΗΣ 1. Έναρξη σε βρεφική ή παιδική ηλικία 2. Πρώϊμη ήβη σε αγόρι και αδρεναρχή εμμηναρχή σε κορίτσια

Διαβάστε περισσότερα