BΙΟΨΙΑ ΟΡΧΕΩΣ ΚΑΙ ΑΛΛΟΙΩΣΕΙΣ ΣΠΕΡΜΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ. Θεόδ. Φιλιππίδης Παθολογοανατόμος Επιστημονικός Δ/ντής ΜΙCROMEDICA

Transcript

1 To περί ού ο λόγος

2 BΙΟΨΙΑ ΟΡΧΕΩΣ ΚΑΙ ΑΛΛΟΙΩΣΕΙΣ ΣΠΕΡΜΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ Θεόδ. Φιλιππίδης Παθολογοανατόμος Επιστημονικός Δ/ντής ΜΙCROMEDICA

3 ΒΙΟΨΙΑ ΟΡΧΕΩΣ Συνήθως ζητείται επί περιπτώσεων - Αζωοσπερμίας - Ολιγοσπερμίας - Δ. Δ. & σε ερευνητικά πρωτόκολλα

4 ΒΙΟΨΙΑ ΟΡΧΕΩΣ Τεχνική Χειρουργού Με ανοικτή βιοψία (αμφοτερόπλευρη συνήθως) Προσπέλαση στην αντίθετη από την περιοχή των rete testis Xρήση μαχαιριδίου Όχι θερμοκαυτήρας (καταστροφή ιστού) Όχι ηλεκτροκαυτήρας (καταστροφή ιστού) Όχι punch βιοψία (σύνθλιψη ιστού) Διάνοιξη δέρματος, χιτώνων, προβολή παρεγχύματος, αφαίρεση τεμαχιδίου Τεμαχίδιο ορχικού ιστού μ.δ. 0,3 cm

5 ΒΙΟΨΙΑ ΟΡΧΕΩΣ Τεχνική Παθολογοανατόμου Σχεδόν ιδανική επιλογή Άμεση μονιμοποίηση σε Bouin Παραμονή στο Bouin επί ώρες Ξέπλυμα και αποχρωματισμός με 80άρι οινόπνευμα (2ωρο 4ωρο) Τοποθέτηση στην 1η αλκοόλη της ιστοκινέτας. ΑΡΙΣΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΗ ΕΥΚΡΙΝΕΙΑ ΠΥΡΗΝΙΚΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ

6 ΒΙΟΨΙΑ ΟΡΧΕΩΣ Τεχνική Παθολογοανατόμου Καλή & Επαρκής Επιλογή Άμεση μονιμοποίηση σε ουδέτερη φορμόλη (10%) ΠΟΛΥ ΚΑΛΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΜΕ ΜΕΡΙΚΑ ΠΙΘΑΝΑ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ (artifacts, όχι ιδανική πυρηνική ευκρίνεια)

7 Τεχνική Παθολογοανατόμου Τομές πάχους 4-5 μm Kαλή Αιματοξυλίνη/Ηωσίνη Ενίοτε απαραίτητες ιστοχημικές χρώσεις (PAS, Τριχρωμική Masson, για ελαστικές ίνες, Αcid fast stain για ευκολότερη αναγνώριση σπερματίδων) Σπανιώτατα ανοσοϊστοχημεία, για ανίχνευση ουσιών που παίζουν ρόλο στην σπερματογένεση.

8 ΣΥΝΕΚΤΙΜΗΣΗ ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΗΣ Με ηλικία ανδρός Με ορμονικό profile Mε ευρήματα σπερμοδιαγράμματος Ιστορικό (κρυψορχία ορχίτις νεοπλασία ακτινοβολία χημειοθεραπεία ορμονοθεραπεία επεμβάσεις στην περιοχή κ.α.)

9 Σπερματικό Επιθήλιο (γεννητικά κύτταρα) πάχος, γενική εικόνα, ωρίμανση, μορφολογία, αριθμός, αναλογία, σπερματίδες, σπερματοζωάρια, αποφολίδωση ΒΙΟΨΙΑ ΟΡΧΕΩΣ στο μικροσκόπιο

10 Σπερματικά Σωληνάρια

11 Τομή σπερματικού σωληναρίου

12 Τομή σπερματικού σωληναρίου

13 Παθολογία Sertoli Sertoli στον ενήλικα, Sertoli σε παιδιά!! Σύνδρομο από κύτταρα Sertοli μόνον Με ανώριμα κύτταρα (όπως στα παιδιά) Με δυσγενετικά κύτταρα (κρυψορχία, Υ) Με ώριμα κύτταρα Με ατροφικά κύτταρα (ακτινο- & χημειοθεραπεία) Με αποδιαφοροποιημένα (οιστρογόνα πλατίνα)

14 Sertoli μόνον κύτταρα

15 Sertoli μόνον, ώριμα

16 Sertoli μόνον, δυσγενετικά

17 Ατροφικά Sertoli (εγγύς όγκου)

18 Sertoli μόνον, ατροφικά

19 Sertoli μόνον, νεοπλασματικά ανώριμα

20 Sertoli δυσγενετικά, κρυψορχίας

21 Sertoli μόνον, ώριμα

22 Παθολογία σωληναρίων Υαλοδοποίηση: τελικό στάδιο ατροφίας Δυσγενετική (καθολική Klinefelter) Oρμονικής ανεπάρκειας (# υπόφυσης) Ισχαιμική Μεταφλεγμονώδης Αυτοάνοση Ακτινοβολία - χημειοθεραπεία

23 Παθολογία Σωληναρίων Ποικιλία διαμέτρου Αλλοιώσεις Επιθηλίου Στο βασικό διαμέρισμα Στο προσαύλιο διαμέρισμα Αποφολίδωση αώρων μορφών Σπερματογενετική στάση (arrest) Παρουσία ανώμαλων μορφών Πάχυνση βασικής μεμβράνης

24 Υαλοδοποίηση Μικρή διάμετρος

25 Μέση διάμετρος - Ωρίμανση

26 Μικρή διάμετρος Πάχυνση βασικής

27 ΜΕΘΟΔΟΙ ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ Johnsen (1970) Skakkenbaek and Heller (1973) Silber et al.(1981) Nistal and Paniagua (1990)

28 ΙΔΑΝΙΚΗ ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ - Σωληνάρια ανά τομή - Διάμετρος σωληναρίων, βασική μεμβράνη, σπερματικό επιθήλιο, κύτταρα Sertoli - Περισωληναριακός ιστός (κύτταρα, ίνες) - Διάμεσος ιστός (ίνωση, κύτταρα Leydig, αγγειακό δίκτυο)

29 IΣΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ κατά Skakkebaek-Heller Mελέτη τουλάχιστον 30 καθέτων τομών Aναλογία γεννητικών και κυττάρων Sertoli (13:1) Περί τα 12 Sertoli ανά τομή φυσιολογικού σωληναρίου 50% των γεννητικών κυττάρων στο στάδιο των σπερματίδων Εύκολη η εκτίμηση καλής σπερματογένεσης, υποσπερματογένεσης ή διακοπή της.

30 ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ κατά Silber et al. Kαταμέτρηση ωρίμων σπερματίδων ανά τομή σωληναρίου Καταμετρώνται τουλάχιστον σε 20 τομές 45 σπερματίδες ανά τομή ανταποκρίνονται σε σπερματοζωάρια ανά ml σπέρματος!! 6-10 σπερματίδες ανταποκρίνονται σε σπερματοζωάρια!! Συνεκτίμηση πληθυσμού Leydig και αναλογία τους με γεννητικά και Sertoli κύτταρα.

31 ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ κατά Nistal and Paniagua Σπερματικά Σωληνάρια Μέση διάμετρος ( μm) Πάχος βασικής μεμβράνης (4-6 μm) Aριθμός σπερμογονίων ανά τομή (18-23) Αριθμός α σπερματοκυττάρων (26-35) Αριθμός πρωίμων σπερματίδων (33-43) Αριθμός ωρίμων σπερματίδων (21-29) Κύτταρα Sertoli: αριθμός κυττάρων ανά τομή (8-13), αριθμός κενοτοπίων ανά κύτταρο (1) Αριθμός περισωληναριακών κυττάρων (18-25) Διάμεσος ιστός: αθροίσεις Leydig ανά σωληνάριο (1), Leydig ανά σωληνάριο (5)

32 IΣΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ Score κατά Johnsen 10 : άψογα σωληνάρια με πλήρη σπερματογένεση 9 : πολύ καλά σωληνάρια με πολλά σπερματοζωάρια και ελαφρά αποδιοργάνωση 8 : oλίγα μόνον σπερματοζωάρια 7: απουσία σπερματοζωαρίων, πολλές σπερματίδες 6 : λίγες μόνον σπερματίδες 5: όχι σπερματίδες, πολλά σπερματοκύτταρα 4 : oλίγα σπερματοκύτταρα 3 : σπερμογόνια μόνον 2 : όχι γεννητικά, μόνον Sertoli κύτταρα 1: απουσία και των Sertoli

33 ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ κατά Johnsen Aξιόπιστη επί 30 χρόνια Συνεκτίμηση κατάστασης σπερματικού επιθηλίου, κυττάρων Sertoli, Leydig, αγγειακού δικτύου. Γόνιμοι (χωρίς βοήθεια) όσοι βγάζουν αποτέλεσμα 8.90 και με τουλάχιστον 60% των σωληναρίων να παρέχουν score 10.

34 Ποικιλία εικόνας

35 Kαλή ωρίμανση - Αrtifacts

36 Mεικτή εικόνα

37 Μεικτή εικόνα

38 Mεικτή εικόνα - Klinefelter

39 Μεικτή εικόνα - Artifacts

40 Mεικτή εικόνα

41 Υπερπλασία Leydig

42 Score 8

43 Επιθήλιο score 9

44 ΤΕΛΙΚΗ ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ Διάμετρος, χροιά, σύσταση ιστοτεμαχίου τάδε όρχεως, «με την πληροφορία.π.χ. αζωοσπερμία κλπ» Αριθμός σωληναρίων ανά τομή Ποιοτική και ποσοτική εκτίμηση σπερματικού επιθηλίου Κύτταρα Sertoli Bασική μεμβράνη Leydig κύτταρα Αγγειακό δίκτυο ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Περίληψη ευρημάτων και score κατά Johnsen. Μνεία παρουσίας ή μη σπερματοζωαρίων και σπερματίδων.

45 Παραδείγματα Συμπεράσματος Ιστολογικής «Πλήρης σπερματογένεση δεξιού όρχεως, με σαφώς μειωμένο αριθμό σπερματοζωαρίων Score 8 κατά Johnsen (όρα κείμενο)» «Πλήρης απουσία σπερματοζωαρίων Μειωμένος αριθμός σπερματίδων Score 6 κατά Johnsen (όρα κείμενο)» «Εικόνα μωσαϊκού δεξιού όρχεως, με ωρίμανση του επιθηλίου μέχρι και προς ολίγα σπερματοζωάρια στο 20% των σωληναρίων score 8 κατά Johnsen (όρα κείμενο)». «Διακοπή της σπερματογένεσης δεξιού όρχεως στο επίπεδο των σπερματοκυττάρων Score 3 (ή 4) κατά Johnsen» «Κύτταρα Sertoli μόνον, σε βιοψία αριστερού όρχεως Score 2» «Εντονη ατροφία και υαλοδοποίηση στο 80% των σωληναρίων αριστερού όρχεως Ωρίμανση σπερματικού επιθηλίου μέχρι και προς ολίγα σπερματοζωάρια (score 8)

46 FNA ΟΡΧΕΩΣ Υπέρ και κατά Μέθοδος Foresta Μέθοδος Meng Βελόνη 21G Giemsa ή Pap Παθολογοανατόμοι;

47